Familiearchief

[p. 82]

3 Twee rondelen

Met P.J. Blok kon Frits Kossmann beter overweg dan met Huizinga. Hij deed bij hem op 12 mei 1915 tentamen in de vaderlandse geschiedenis en was er tevoren wel wat bang voor geweest, want zijn colleges had hij niet vaak bezocht. Maar het verliep uitstekend. Blok had een directe en duidelijke manier van vragen en de student bleek van de stof wel het een en ander te weten. Hij had er ook op gezwoegd, lijkt het, al maakt Frits Kossmann niet de indruk een voorbeeldige student te zijn geweest. Hij was zeer druk in de weer met het schrijven van alle mogelijke literaire producten, gedichten en versjes in velerlei vorm, historische toneelstukken, epen, fabels, wat al niet. Hij verbeeldde zich in dit werk te streven naar een omwenteling in de Nederlandse letterkunde, die zich zijns inziens nog steeds niet voldoende had hersteld van het subjectivisme en de lyrische toon waarmee de Beweging van Tachtig, De Nieuwe Gids en de epigonen daarvan haar hadden belast: Hij zocht naar objectivering en gebruikte ook in de gedichten over liefde en liefdesverdriet, die gemakkelijk uit zijn pen vloeiden, retoricale schema's, soms van zo'n ingewikkeldheid dat zij geen plaats lieten voor enige emotionele spontaniteit. Het is of hij dat zeer opzettelijk deed. Ook in de uitdrukking van zijn liefdesperikelen wilde hij blijkbaar een luchtige zanger blijven en een enkele keer, lijkt het, bereikte hij daarmee een aardig effect.

Los van de studie stond dit alles zeker niet. De lectuur van Middelnederlandse teksten was aanleiding tot het maken van verzen en zelfs een toneelstuk over middeleeuwse onderwerpen en de lectuur van Sanskrietteksten bracht grote gedichten over Oudindische thema's voort. Maar voor de schoolse preparatie van tentamens bleef zodoende niet veel tijd meer over. Naast deze poëticale activiteiten had hij trouwens nog veel meer te doen. Hij frequenteerde schouwburg en concertzaal, musiceerde overdadig, leidde een koor en componeerde zelf, al ging hij zich pas later in zijn leven, toen hij in het schrijven van letterkundig

[p. 83]

werk weinig plezier meer had, vooral daarop toeleggen.

Het wereldgebeuren komt in het dagboek nauwelijks ter sprake. Maar in augustus 1914 maakte Frits enige tijd wat aantekeningen over het uitbreken van de oorlog. Hij toonde groot respect voor de Belgische tegenstand en rijmde een patriottisch vers in de rederijkersstijl van het zestiende-eeuwse geuzenliedboek, tot lof van fiere en krachtige neutraliteit (een vers dat gepubliceerd en zelfs door een koor gezongen werd ook!) Ondanks het feit dat zijn beide ouders Duitsers waren, Duits de voertaal bij hen thuis was en hij lange vakanties met echt genot bij zijn welvarende familie in Duitsland placht door te brengen, paste hij zich volledig aan de conventies van het toenmalige Nederlandse nationale besef aan. Heeft dit gevoel hem geholpen bij de voorbereiding van het tentamen vaderlandse geschiedenis, waarmee hij toen zo nu en dan bezig was? Wat hij voor dit tentamen eigenlijk precies moest doen, is niet duidelijk, maar hij schijnt zich te hebben verdiept in de acht delen van Bloks Geschiedenis van het Nederlandsche volk (1892-1907). Wie het huidige studieprogramma kent, zal zich niet kunnen voorstellen dat hij die werkelijk heeft doorgewerkt. Op 10 september 1914 noteerde hij: ‘Vanochtend heb ik geschiedenis gedaan uit Blok v, vanmiddag ging 't na een tijdje heelemaal niet meer. Van verveling ben ik maar 's voor de aardigheid rondeelen gaan maken...’.

Hier volgen twee daarvan. Zij zijn door de auteur niet voldoende bijgeschaafd, maar ach, welke student herkent de immense landerigheid niet die ze deed ontstaan (en wordt, gebogen over zijn handboek, niet van diep afgrijzen vervuld bij de gedachte dat de moderne maatschappij van haar of hem later nog een leven lang bij-, her- of nascholing dreigt te eisen)?

Ik zit mij hier geweldig te vervelen,
Omdat mijn werken niet meer vlotten wil.
Mijn geest loopt in herinnering uit spelen,
Terwijl zit ik mij zelf hier te vervelen,
En dicht tot tijdverdrijf een paar rondeelen,

[p. 84]

 

En draai mij lustig om een oude spil.

 

Kortom ik zit mij grondig te vervelen,

 

Omdat mijn werken niet meer vlotten wil,

 

En houdt mijn bezigheid met rijmen stil.

Ik raad u allen, wie zich eens verveelde
Hij hale' een oude dichtbron uit haar graf,
En spoel' zijn lijf in die vergeten weelde.
Ik raad dit ieder die zich ooit verveelde,
't Blijft één of hij sonnetterde' of rondeelde,
In zoo'n bad wascht hij al zijn smarten af.
Daarom haal' hij die ooit zich nog verveelde
Als ik een oude dichtbron uit haar graf. -
Ik dorschte ze' uit, vermaakt u met het kaf.