't Is vol van schatten hier...

[p. 120]

Remco Campert 1929

Door Harry Scholten

Remco Campert (l.) en Jan G. Elburg.

De gedichten van Remco Campert worden wel eens ‘levensliederen’ genoemd, maar een nuance die de aard van deze poëzie meer recht doet staat geformuleerd in de titel van een der bundels: Mijn leven's liederen. (1968) Het accent dat in de eerste typering op ‘leven’ valt is in de bundel-benaming gelijkmatiger verdeeld over ‘leven’ en ‘liederen’ er die verhouding vormt een juistere karakteristiek voor gedichten die aan leven en poëzie beide het volle pond geven. Camperts werk kan wel gelezen worden als een ‘levensbericht’ - over geboorte en jeugd en de doorwerking daarvan in later tijd: Geboren ben ik, nu nog / 28 juli 1929 in Den Haag / zoon van mijn moeder / zoon van mijn vader - maar het is eer bericht in de specifieke zin van een gedicht, in een poëtische vorm die inhoud-bepalend is. Men leze, bijvoorbeeld, het slotvers ‘Januari 1943’ uit de bundel Scènes in Hotel Morandi (1983), een lang gedicht in twee-regelige strofen dat ‘gaat over’ het doodsbericht van zijn vader, Jan Campert (1902-1943). Het gedicht heef teen losjes-vertellende inzet: Ik liep over het karrespoor / op een krakende winterdag / mijn moeder kwam me tegemoet / figuurtje in de verte, maar op de inhoudelijk meest cruciale momenten in het vers verstrakt opeens het metrum en treedt er eindrijm op: de Duitser had per kaart gemeld / mijn vader hij was dood / in Neuengamme, bitter oord / daar hadden ze hem vermoord. Woordkeus, volgorde van zinsdelen, ritme en klank lijken in deze regels - in afwijking van het voorafgaande en volgende - ontleend te zijn aan de ‘ge-ijkte’ poëzievorm van de ballade. En het effekt is dat de inhoud

Gedicht door Remco Campert, gepubliceerd in het derde nummer van Braak (juli 1950).

[p. 121]

aandacht voor zijn specifieke vorm vraagt en dat de feitelijke mededeling juist in de geobjectiveerde poëzievorm geladen wordt met persoonlijk onzegbare emotie.

Luister goed naar wat ik verzwijg: deze slotregel uit een gedicht in de bundel Hoera, hoera (1965) lijkt het meest toepasselijke motto waaronder het werk van Remco Campert gelezen kan worden. Het geldt voor veel lichtvoetigs in zijn romans, het geldt in sterkere mate voor zijn korte verhalen en het meest voor zijn poëzie, vanaf zijn start binnen de Beweging der Vijftigers (Vogels vliegen toch, 1951) tot Scènes in Hotel Morandi (1983). Het is ook een motto dat Camperts thematiek het best introduceert. In een bespreking van de verzamelbundel Alle bundels gedichten (1976) formuleert J. Bernlef ‘het thema van het moment van ontstaan als moment waar alles om draait’. Een juiste karakteristiek: op ‘biografisch’ vlak is de aandacht voortdurend gericht op ‘vroeger, toen alles nog beginnen moest’ en dat geldt gelijkelijk in poëticaal opzicht: De kunst is op het punt / Van ontstaan. / Dat is zijn enige punt / Dat van ontstaan: daarin heeft zich werkelijkheid / Geconcentreerd (Met man en muis, 1955). Poëzie wordt ‘geconcentreerde werkelijkheid’ in gerichtheid op de staat van geboorte. De gedichten van Remco Campert benadrukken herhaaldelijk het échec van woorden eenmaal gesproken, / geschreven en daartegenover hun levensvatbaarheid in het stadium van verzwegen, / onuitgesproken-zijn. Het lijkt een goed advies ze in dat stadium te volgen, om dan tenslotte de vaststelling mee te maken van de vitale betekenis hunner geboorte: Elk woord dat wordt geschreven / is een aanslag op de ouderdom.

Gedichten (1952). Omslag: Lucebert.

Toen Joke en Lex Etten uit elkaar gingen, waren ze beiden vijfentwintig jaar oud en ruim twee jaar getrouwd. Tijdens hun huwelijk bracht Joke het geld binnen, omdat al spoedig bleek dat Lex daartoe niet in staat was.
Bij onze scheiding gaf ze me zelfs tweehonderdvijftig gulden mee. Ze noemde het lenen, tegen beter weten in natuurlijk, maar we waren er toen erg voor om elkaars gevoelens te sparen. Van die tweehonderdvijftig gulden huurde ik een kamer en toen had ik nog honderdnegentig over om van te leven en na een paar weken was dat op en ik had niets te verwachten, want de tekeningen, die ik bij een of ander slap verhaal had gemaakt (daar had Van Oss me aan geholpen), waren afgekeurd en geld voor de poging en de goede bedoeling, daar doen ze niet aan bij kranten. En een vent, die ik in een café had ontmoet en die zijn portret zo nodig getekend moest hebben, wilde niet over de brug komen met de afgesproken vijftig gulden, want hij vond het een slechte tekening. Erg best was die tekening ook niet, maar dat lag voor een gedeelte aan hem, want zijn kop was ook niet erg best. Hij had bijna geen kin en van die verzopen blauwe café-ogen en misschien heb ik een beetje te veel nadruk daarop gelegd. Hij wilde de tekening niet eens accepteren en als ik nog wel eens in dat café kom, dan draait hij mij zijn grote vette rug toe en als hij dronken is, trekt hij aan mijn das en probeert ruzie met me te maken. Hij handelt in tweedehandsauto's en luchtmatrassen.
Joke was secretaresse bij een uitgever, een baan die haar goed beviel en waaraan ze zelfs een air van verwaandheid ontleende, omdat bekende schrijvers, die de uitgeverij binnenliepen, haar soms in de hals kusten als ze zat te typen. 's Ochtends om kwart voor negen ging ze deur uit, goed gekapt, goed gekleed, goed opgemaakt, een helder Hollands meisje, dat haar uiterlijk eerder aan Seventeen dan aan Elle ontleende; 's middags om kwart voor zes kwam ze de deur weer in, een beetje moe en niet onvoldaan over zichzelf.
Begin van het titelverhaal uit de bundel Een ellendige nietsnut (1960) door Remco Campert.

Keuze uit het overig werk

Ten lessons with Timothy (1950), Een standbeeld opwinden (1952), Berchtesgaden (1953), Eendjes voeren (1953), Alle dagen feest (1955), Het huis waarin ik woonde (1955), Lodewijk Sebastiaan (1956), De jongen met het mes en andere verhalen (1958), Bij hoog en bij laag (1959), Een ellendige nietsnut en andere verhalen (1960), Het leven is vurrukkulluk (1961), Liefdes schijnbewegingen (1963), Nacht op de kale dwerg (1964), Het gangstermeisje (1965), Dit gebeurde overal (1968), Tjeempie, of Liesje in luiletterland (1968), Fabeltjes vertellen (1968), Hoe ik mijn verjaardag vierde (1969), Campert compleet (1971), Verzamelde verhalen (1971), Op reis (1974), Luister goed naar wat ik verzwijg; aforismen (1976), Waar is Remco Campert? (1978), Theater (1979), Na de troonrede (1980), Een beetje natuur (1982, bloemlezing), De Harm en Miepje Kurk story (1983), Kinderverhalen van Remco Campert (1984), Wie doet de koningin (1984).