Cursus zestiende- en zeventiende- eeuws Nederlands

Regelnummers proza verbergen

23 Briefwisseling

De brieven uit de kring van P.C. Hooft gelden als moeilijk. Ze zijn geschreven in de voor de twintigste-eeuwer merkwaardige ‘estilo culto’: in zeer kunstige vormen trachtten de correspondenten elkaars vernuftigheid in het vinden van nieuwe zegswijzen, mythologische toespelingen of Latijnse citaten te overtreffen. Dit brengt een zekere mate van ontoegankelijkheid met zich mee, die nog verhoogd wordt door het terugdringen van de directe gevoelsuiting: zelfbeheersing gold als een van de hoogste deugden. Bovendien bracht de beleefdheidseis veelvuldig een ons onoprecht in de oren klinkende ophemeling van de geadresseerde en overdreven bescheidenheidsbetuiging van de afzender met zich mee.

Maar al die beleefdheid vloeide bij Hooft voort uit werkelijke humaniteit; de kunstige vormen verbergen een echtheid en oprechtheid. Die op te sporen maakt het lezen van de brieven zeer de moeite waard. Dat dit soms maar weinig moeite hoeft te kosten moge blijken uit de door ons gekozen teksten - een fragment uit een brief van Hooft uit 1632 aan Maria Tesselschade Visschers en haar reactie hierop - waarin in opvallend directe bewoordingen over huiselijke aangelegenheden wordt geschreven.

1‘Aen mê Joffrouwê, Me Joffre. Tesselscha Visschers huisvrouwe van 2 Sr. Allart Krombalgh, in de Langestraet tot Alkmaer, met deze dooze 3 ende een bom van blik.’

4Wel magh UE haere miltheit rouwen, die mijn' lieve Leonor ende 5 Susanne, elk met een glas van vaederlijken naeme ende geest, beschonken 6 heeft. Want wij slachten alle de rijke luiden, die hoe zij meer hebben, 7 hoe zij meer hebben willen. Ook waer ick noode doodt gedeelt, ende had 8 daerom geirne, op den grootsten Roemer, gemaelt het voorighe ende 9 deerlijk verongelukte

A demain des affaires.

11Op de twee kleener daer nevens gaende, die tot last van twee 12 schroeven, Bachus en Ariadne, zullen dienen, wenschte wel dat UE 13 geliefde te stellen:

[p. 172]

 

Speculum mentis.

15

Fomentum amoris.

16Op twee andere kleene tot de zelfste schroeven, dunkt mij dat om de 17 verandering, ende voor de Leeken, niet quaelijk komen zoude deze 18 uitlegging van 't bovenstaende:

Spieghel van de binneborst.
Dooinat op de minnevorst.

21De glaezen te rug krijghende, zal ick UE bedanken, naer behooren. 22 Ondertussen doen't mijn' huisvrouw ende Suseken ten hooghsten: ende 23 zeinden hiernevens de bom gestoffeert met lekkernijen.

24‘Aen de Heer, Mijn Heere, Hooft Drossaert, Tot Muyden, op de keysers 25 graft naest de Valckenier over de groenlantsche pack huysen, Tot 26 Amsterdam, met een doos’

27Mijn Heer ---

28Die zijn weldaet roudt, die en streckse niet: maer dit roudt mij 29 datju dus lang bekommmer sijt geweest met een verliefde Heros 30 sorgh, voor 't blijven van het geen dat al so zeer naar ve haeckt, 31 als ghij verlangen moecht

't wert door zulcken lust gedreeven,
raeckte schip en mensch om 't leeven,
't goet souw in u handen,
stranden

36siet hier dan, het geen ghij vierich begeerden, wert u eyvrich gejondt; 37 ick heb dapper besich geweest met snijen, de eerste is gebroecken en 38 ock het duyts zijn te veel letteren, wil soo wel niet vallen, het stont 39 te krivelich heb daerom het latijn gekooren

40onse bruylofts verjaering is den 26 deeser maent mijn Krombalch sal ve 41 haest bij koomen volgens ve begeeren, dan ick wenschte wel dat het anders 42 was, en ve nevens mij bedancken voor de aengenaeme persen en andere 43 leckerheeden, met geldt en goede woorden, wij blijven Ue vrinden

44Tesselscha Roemers

45hertelijcke groetenisse aen me Vrouw Heleonora en Juffrouw Susanna - 46 wij bedancken ve zeer voor de patrijsen, die ons zeer wel te passe 47 quamen

Briefwisseling

Vragen

1/3	Aen ... blik: deze regels staan op de buitenkant van het beschreven blad en doen dienst als adressering.

[p. 173]

1	mê is een afgezwakte vorm van... Zo komt Joffre. van... Visschers: verklaar de uitgang -s. huisvrouwe =
2	Sr. is de afkorting van... tot =
3	Vertaal een bom van blik
4	Waarvoor staat de afkorting UE? Benoem UE redekundig. Vertaal Wel ... rouwen. Wat is het antecedent van die? Waarvoor dient de apostrof in mijn'?
5	een glas ... geest: hiermee wordt een roemer bedoeld.
6	slachten = Is alle deel van een zinsdeel of zinsdeel?
7	waer: welke wijs? Vertaal noode doodt gedeelt.
8	den grootsten Roemer: namelijk de grootste roemer die zich in de doos bevindt. gemaelt =
8/9	Wat wordt bedoeld met het voorighe ... verougelukte?
8/10	Benoem het voorighe ... affaires redekundig.
10	A demain des affaires: ‘elke dag heeft genoeg aan zijn eigen zorgen’.
11	Wat wordt bedoeld met de twee kleener? Begrens en benoem de participiumconstructie met gaende.
12	schroeven: voeten met schroefdraad waarop glazen horen. Deze voeten stellen de god Bacchus en de godin Ariadne voor. Benoem Bachus en Ariadne redekundig. Wat moet als subject bij wenschte gedacht worden? Welke wijs is wenschte?
13	Wat voor soort werkwoord is geliefde? Wat is het subject bij geliefde?
14/5	Speculum ... amoris: een van Hoofts geliefde spreuken.
16	tot = Benoem mij redekundig.
17	Wie worden bedoeld met de Leeken?
18	Waarnaar verwijst 't bovenstaande?
21	Begrens en benoem de participiumconstructie met te rug krijghende. Om hoeveel glazen gaat het?
22	Wat voor functie heeft het werkwoord doen hier?
23	hiernevens = gestoffeert =
24	Waarbij is Tot Muyden een bepaling?
25	over =
24/6	Bevindt Hooft zich in Muiden of in Amsterdam?
28	Benoem Die en die taalkundig. streck-: welke wijs? Vertaling:

[p. 174]

	Waarnaar verwijst -se in streckse? Benoem mij redekundig.
29	Los de cnclisis op in datju. dus = sijt: welke wijs?
29/30	Heros sorgh: de zorg van Hero. De priesteres van Aphrodite wachtte elke nacht met smart op haar geliefde Leander die om haar te bezoeken de Hellespont over moest zwemmen.
30	blijven = haeckt =
31	moecht =
32	Wat wordt bedoeld met 't?
33	Wat voor soort bijzin is raeckte ... leeven (zie par. 6.2.)?
34/5	Is 't goet ... stranden een hoofd- of een bijzin?
34	Benoem u taalkundig.
32/5	't wert... stranden: geef in eigen woorden weer wat Maria Tesselschade hier bedoelt.
36	siet: welke wijs? Benoem het geen taalkundig. begeerden: welke vorm van het werkwoord is dit? wert: welke tijd? eyvrich = gejondt komt van het werkwoord ... Betekenis?
37	dapper = snijen = de eerste: wat wordt hiermee bedoeld?
38	Wat wordt bedoeld met ock ... letteren? Wat is het subject van zijn? Verklaar de incongruentie in getal. Wat is het subject van wil? Vertaal wil ... vallen.
39	krivelich = Wat moet als subject van heb gedacht worden? gekooren: van welk werkwoord komt deze vorm?
40	den 26: welke naamval?
40/1	Benoem ve na sal (40) en na volgens (41) taalkundig. Vertaal mijn ... begeeren.
41/2	Wat wordt bedoeld met dan ... was?
42	Welke nevenschikking brengt het eerste en tot stand? nevens = persen: ‘perziken’.
43	Waarbij is met geldt en goede woorden een bepaling? Wat wordt hiermee bedoeld?
44	Roemers: verklaar de uitgang -s.
46	Benoem ons redekundig.