Werken 1965-2000

[p. 46]

14

We zijn sinds New York alweer een paar dagen op zee. Er is niets bijzonders gebeurd aan boord, althans niets vermeldenswaardigs. Die opeenvolging van identieke dagen begint me knap te benauwen. Alleen aan het maken van deze aantekeningen beleef ik nog enig plezier. Schrijven is een probaat middel tegen de verveling. Taal een antidotum voor kafar. Waarom zou het gebrek aan feiten mij van het schrijven af moeten houden? Ben ik soms een journalist? Een of andere ordinaire chroniqueur? De laatste tijd moet ik vaak aan mijn schooltijd denken. Ik kan er dan eindelijk iets positiefs in zien. O, ik denk nog altijd met afgrijzen aan mijn eerste schooldag terug, nu al zo lang geleden. En ik herinner me ook geen latere dag die mijn haat tegen mijn leraren niet heeft gevoed. Niets is fnuikender voor mij geweest dan de wens mij een goede opvoeding te geven. Die zogenaamde ‘goede opvoeding’ van mij heeft mijn geest totaal bedorven. Wat hebben ze me getreiterd, die leraren, daar in die pedagogische folterhuizen! Wat heb ik geleden onder hun goede bedoelingen, hun saaie lessen, onder al die tot leerstof vermalen halve waarheden die ze me hebben opgedrongen. Ik heb altijd naar ware kennis gedorst. Maar ze hebben me niets dan flauwekul verkocht. Die windbuilen hebben me onder het mom van mij te willen vormen alleen maar klein proberen te krijgen. En toch ben ik ze veel dank verschuldigd. Want ze hebben me leren lezen en schrijven.

Ik ben geen analfabeet meer! Ik ben geen plant gebleven! Ik kan mijn gedachten tot uitdrukking brengen! Schrijven biedt troost. Het is een machtig wapen. Met schrijven, het schrijven zelf, de daad van het schrijven, kun je de koude uit je hoofd verdrijven. Maar je moet dat wapen wel goed gebruiken. Niet doen als Antoine Roquentin, die in zijn dagboek op een van lege dagen alleen maar ‘rien, existé’ heeft geschreven. Bah, wat een pedanterie! Wat een pompeuze zuinigheid! Dan kun je ook wel een inktvlek maken om van je bestaan te getuigen.

Hier is nog een ‘vergeten’ voorval van afgelopen donderdagavond:

In het onderschip zijn alle gangen permanent verlicht. Tot in de kleinste gangnis aan toe brandt dag en nacht kunstlicht. De ganglampen zijn zonder uitzondering voorzien van metalen korfjes. Op enkele plaatsen zijn ze aan het plafond aangebracht, maar meestal, op ooghoogte, aan de zijwanden. In vrijwel alle gangen lopen pijpleidingen. Sommige van die pijpen geven grillige schaduwen af.

Alleen in de corridors is het licht gelijkmatig verdeeld. De lampen zijn daar niet aan één, maar aan beide zijwanden bevestigd. Ze vormen echte lichtketens. De reden van de permanente verlichting is natuurlijk dat er in het onderschip op weinig plaatsen daglicht doordringt. De patrijspoorten zijn voor de hutten, en voor enkele dienstruimtes, gereserveerd.

[p. 47]

Toch is er ook in het onderschip onderscheid tussen dag en nacht. Om tien uur 's avonds, als de bedrijvigheid in het onderschip terugloopt, worden veel lampen op halve sterkte gezet. De gangen zijn dan maar spaarzaam verlicht.

Het is donderdagavond. Het loopt tegen middernacht. Frans Lazonder (ik dus) liep door een van de beide corridors. Hij had zojuist de messroom verlaten en was op weg naar zijn hut.

In de messroom was de nachtsteward nog aan het vertellen. Maar hij had het gebral om hem heen niet meer kunnen verdragen.

Lazonder had teveel gedronken. Hij kon zich slechts met de grootste moeite staande houden. Langzaam, stapvoets, dan weer waggelend, baande hij zich een weg door het onderschip. Hij voelde zich beschaamd. Zijn krampachtige pogingen om recht te blijven lopen verrieden zowel zijn schaamte als zijn dronkenschap.

Hij wist helemaal niet meer waar hij was. Dat hij door de corridor liep kwam geen ogenblik bij hem op. Soms voer er een trilling door het schip. Dan weer voelde hij een schok. Het waren inmiddels, net als de deining, vertrouwde verschijnselen, veroorzaakt door het zware weer van de laatste dagen. Juist door zijn verzet raakte hij een paar keer uit balans. Hij zwalkte dan met gespreide armen op de gangwand af en wist zo zijn val te stuiten.

Hij kon zijn hut niet vinden. Hij is gaan dwalen. Bij elke zijgang vroeg hij zich af of hij die niet al eerder was gepasseerd.

In een kleine gang voelde hij plotseling het dek onder zich wegzakken. Hij probeerde steun te vinden. Maar het staal was te heet, hij moest de pijp weer loslaten. Hij viel. Hij zakte door zijn knieën en viel als een pelgrim op de grond.

Maar waar was dat? Op welk tussendek? In welke gang? Ik kan het me helemaal niet meer herinneren!

Toen hij op de grond lag ging er een hutdeur open. Er kwamen mannen naar buiten. Plotseling was hij omringd door met hun armen zwaaiende, agressief lallende dronkelappen. Ze begonnen hem in elkaar te slaan.

De volgende ochtend werd ik door Massing gewekt. Ik lag in mijn eigen kooi. Ik kon me nauwelijks verroeren van de pijn. Mijn lijf stonk naar zweet en alcohol. Er kleefde bloed aan mijn handen. Maar ik had geen wonden. Massing stond me goedmoedig toe te lachen. Hij nam mijn schouder beet en deelde me mee dat ik me had verslapen.