Werken 1965-2000

[p. 36]

11

Het is donderdagavond, kwart voor elf. Ik zit al enige tijd in de messroom. Het is de hele avond rustig in de messroom geweest. Maar nu begint het vol te lopen met dorstige bioscoopgangers. Ze zijn naar de crewperformance geweest.

Er is maar één bioscoop aan boord. Daar worden elke week twee films gedraaid. Het zaaltje gaat 's middags om twee uur open, de voorstellingen zijn doorlopend, al zijn er voor de beide klassen wel aparte bezoekuren. Eenmaal in de week wordt een van de lopende films ook aan de bemanning vertoond. Deze crewperformance is een kostbaar en ooit zwaar bevochten goed, dat indien nodig ook door de verstokte filmhaters aan boord met hand en tand zou worden verdedigd. De films aan boord zijn zelden interessant. Het zijn meestal al wat oudere bioscoopfilms, van het populaire genre, waar kinderen plezier aan beleven en volwassenen geen aanstoot aan nemen. Deze week is voor de bemanning WEST SIDE STORY gedraaid.

Om te voorkomen dat sommige bemanningsleden vanwege hun dienstrooster nooit naar de bioscoop zouden kunnen wordt de crewperformance op wisselende avonden gehouden. Meestal op dinsdag- of woensdagavond. Maar deze week was dus van hogerhand, overigens zonder opgave van redenen, voor de donderdagavond gekozen. Dit onverwachte besluit heeft onder de bemanning heel wat beroering gewekt.

Ik heb tot half elf aan mijn oude tafeltje bij de gokautomaat gezeten. Vanuit die hoek kan ik mooi de zaal inkijken. Maar dat was dus vanavond maar een saaie bezigheid. Om half elf ben ik van plaats veranderd en ik zit nu vlakbij de nachtsteward Pattenier.

Zo dicht bij de nachtsteward heb ik me nog niet eerder durven wagen. Zal hij vanavond weer gaan vertellen? Er is niet veel belangstelling voor hem. De oude man zit genoeglijk glimlachend naar de binnenkomers te loeren.

Om hem heen zit een klein groepje van getrouwen. Hoffer is van de partij, de Zilverpoetser, de bellboy Johan, Charles de linnenjongen en een man die Vanlaar heet. Hoewel ik niet echt deel van het groepje uitmaak heeft Hoffer me een pilsje aangeboden. Hoffer en Jef zijn natuurlijk oude bekenden van me. De bellboy ken ik alleen van gezicht. Hij komt weleens in de keuken. Het is een kleine ijdeltuit, broodmager, om redenen waarvan hij ook wel gekscherend Hercules wordt genoemd. Charles heb ik een paar keer in de linnenkamer ontmoet. Hij is werkstudent. Naar eigen zeggen is hij anarchist, maar dat weerhoudt hem er niet van om altijd een militaire broek te dragen en iedereen hoogmoedig te vousvoyeren. De man die Vanlaar heet is een onbekende voor me, al ken ik ook hem wel van gezicht. Ik weet pas sinds een minuut dat hij Vanlaar heet.

Omdat de nachtsteward er het zwijgen toe doet heeft de bellboy het woord genomen. Hij heeft op lichtelijk provocerende toon het gevoelige onderwerp van de Amerikaanse passagiers aangesneden. Hij vertelt dat een Amerikaanse passagier hem vanmiddag na het bezorgen van de Oceaanpost geen fooi heeft gegeven. Naar aanleiding daarvan stort hij nu zijn gram uit over het hele contingent Amerikanen aan boord. Hij noemt hen onuitstaanbaar arrogant. Volgens hem spreiden ze een hoogst ergerlijke geringschatting ten toon voor zowel de bemanning

[p. 37]

als de passagiers van andere nationaliteiten. De bellboy weet heel goed waar hij het over heeft en hij kan aan tafel ongetwijfeld op bijval rekenen. Maar hij is op tegenspraak uit.

Hoffer maakt zich al op om hem terecht te wijzen. Hij schraapt zijn keel. Hoffer heeft Johans woorden blijkbaar politiek opgevat, want hij begint een gloedvol betoog over de Amerikaanse vrijheidszin. Volgens hem hebben de Amerikanen een historische missie te vervullen. Het is helemaal fout om het Amerikaanse zelfbewustzijn als arrogantie op te vatten. Hoffer vindt dat wij Europeanen gewoon het recht niet hebben om de Amerikanen te kapittelen. Daarvoor hebben wij Europeanen veel te veel aan Amerika te danken.

Als Hoffer de Marshallhulp erbij haalt mengt Charles zich in het gesprek. De linnenjongen is goed van de tongriem gesneden en hij houdt ervan om anderen op stang te jagen. De linnenjongen geeft een economische analyse van de Marshallhulp ten beste. Hij zegt dat als de Amerikanen niet arrogant zijn, ze blijkbaar te dom zijn om hun eigen hegemonistische politiek te doorzien. De linnenjongen slaagt er inderdaad in om Hoffer kwaad te maken.

‘Hou je kop, jij!’ roept Hoffer. ‘Saboteur, waar praat je over? Hoe zou Europa zonder Amerika ooit uit het oorlogspuin zijn herrezen?’

‘Zo, en van wie waren die puinhopen dan wel?’ vraagt Charles. ‘En wie hebben de veerkracht gehad om weer onder die puinhopen vandaan te kruipen?’

‘Zonder Amerika zat een nepintellectueel als jij nu in een concentratiekamp!’

‘Best mogelijk, Hoffer. Maar geeft die geschiedenis van u, dat stomme patriottisme, iemand soms het recht om zich te misdragen?’

‘Maar dat zeg ik helemaal niet!’ protesteert Hoffer.

‘Maar waar praten we dan over? Waar beroept u zich dan op? Met welk recht heeft die Amerikaan dan onze Hercules zijn fooi onthouden?’

Het gesprek verzandt. Hoffer en Charles houden hun mond en kijken enigszins beschaamd naar het tafelblad. Ik moet eerlijk toegeven dat Hoffers gefleem over de Amerikanen me een beetje van hem tegenvalt.

De man die Vanlaar heet staat op en begint glazen te verzamelen...

‘HERCULES!’ schalt het plotseling over de tafel. De nachtsteward gaat een verhaal vertellen...