|
| |
| |
| |
Hoofdstuk 15
Classificatie van verhaaltypen
De thematische classificatie indeling volgens Sinninghe (1943b), Van der Kooi (1984), Brunvand (1994), Theo Meder (ten behoeve van de Nederlandse Volksverhalenbank) en de classificatie van Uther (2004) om tot een wetenschappelijke vergelijking en studie te komen van de volksverhalen in de narratologie. Respectievelijk: SINSAG (sagen)/SINLEG (legenden)/SINUR (oorsprongssagen), VDK (Friese sprookjes en moppen), BRUN (stadssagen), TM (aanvullende catalogus van het Meertens Instituut voor alle genres) en ATU (internationale volksverhalen).
| |
15.1 Register op volksverhaaltypen
| Typenummer |
|
Verhaal (hoofdstuk) |
| Aarne, Thompson & Uther |
| ATU 0333: |
Little Red Riding Hood. |
8.1 |
| ATU 0671D*: |
To Die Next Day. |
13.1.6 (Peerden praoten van old op ni'j) |
| ATU 0751E*: |
Man in the Moon. |
8.2 |
| ATU 1318: |
Mistaking a Person (Animal, Object) for a Supernatural Being. |
4.1.6, 6.6.7 |
| ATU 1335*: |
Setting sun (rising moon) mistaken for fire. |
1.2.3 |
| ATU 1635*. |
Eulenspiegel Tricks. |
8.3 |
| ATU 1676: |
The pretended ghost. |
3.2.1, 6.6.7 |
| ATU 1865: |
Anecdotes about foreigners. |
1.2.1, 10.9.1 |
| ATU 1880: |
Riding on the Cannonball. |
8.4 |
| ATU 1889E: |
Descent from Sky on Rope of Sand (Chaff). |
8.2 |
| ATU 1890: |
The lucky shot. |
8.6 |
| ATU 1894: |
The Man Shoots a Ramrod Full of Ducks. |
8.6 |
| ATU 1895: |
A Man Wading in Water Catches Many Fish in his Boots. |
8.6 |
| Brunvand |
|
|
| BRUN 03200: |
Satanic Panic. |
13.1.3, 13.1.4 |
| BRUN 07135: |
The Secret Ingredient. |
1.2.2 |
| BRUN 08100: |
The Landed Martians. |
Vgl. 7.5 |
| Sinninghe |
|
|
| SINSAG 0131: |
Die Entstehung der Hügel. |
3 (inleiding) |
| |
| |
| SINSAG 0161: |
Die Entstehung des ‘Stipelzeichens’. |
6.4 |
| SINSAG 0182: |
Wiedergänger als Irrlicht. |
6.3.2 |
| SINSAG 0193: |
Der Feuermann-Brandstifter. |
5.3, 6.3.1 |
| SINSAG 0195: |
Der Grenzsteinversetzer als feuriger Wiedergänger. |
6.6.6 |
| SINSAG 0221: |
Mann, der an Feiertagen jagt, zur ewigen Jagd verurteilt. |
6.5 |
| SINSAG 0223: |
Mann, der nach dem Himmel schiesst, zur ewigen Jagd verurteilt. |
6.5 |
| SINSAG 0256: |
Plagegeist (in Tiergestalt) erschreckt späten Wanderer (und begleitet ihn). |
6.1.2 |
| SINSAG 0258: |
Plagegeist durch Pfarrer (Pater) gebannt. |
6.6.2 |
| SINSAG 0283: |
Übertragung des Fieberdämons. |
11.1.2 |
| SINSAG 0310: |
Andere Erscheinungen von Weissen Frauen. |
6.4 |
| SINSAG 0333: |
Spuktier erschreckt Wanderer (und begleitet ihn). |
5.3, 6.1.1, 6.1.2 |
| SINSAG 0361: |
Spuktier, das immer grösser wird, erschreckt Mann. |
6.1.2 |
| SINSAG 0362: |
Toter kehrt als Tier wieder. Erklärung der Erscheinung des Spuktieres. |
6.1.3 |
| SINSAG 0401: |
Der verborgene Schatz. |
7.3, 10.4.1, 10.4.2 |
| SINSAG 0410: |
Der gebannte Geist. Geistlicher (Geisterbanner) bannt Geist nach einem öden Ort. |
6.6.2, 6.6.3 |
| SINSAG 0414: |
Hand wächst aus dem Grabe. |
12.3.1 |
| SINSAG 0450: |
Andere Tote spuken. |
6.6.2, 6.6.4, 6.6.5 |
| SINSAG 0478: |
Andere Erlebnisse; unbeschreibbare Spukerscheinungen. |
2.5, 4.3 (Spooktreinen), 6.1.1, 6.2.2, 6.6.4, 6.6.5, 6.6.9, 10.1.1 |
| SINSAG 0486: |
Andere Todesvorzeichen. |
4.3 (De doodsvoorspelling), 12.3.1, 13.1.2 |
| SINSAG 0487: |
Vorbedeutung anderer Ereignisse. |
4.3 (Het voorspellen van schepen; De ziener Stremmeler Jansien), 6.6.2, 7.3, 12.2, 12.5 |
| SINSAG 0489: |
Das zweite Gesicht. |
4.3 |
| SINSAG 0492: |
Vorzeichen des Zuges. |
4.3 (De ziener Stremmeler Jansien) |
| SINSAG 0512: |
Hexe fährt durch die Luft. |
4.1.1 |
| SINSAG 0580: |
Andere Hexenkünste. |
4.1.3, 4.2.1 |
| SINSAG 0587: |
Hexe zaubert Tier (Kröte, Hermelin) in den Leib eines Menschen. |
4.1.1 |
| SINSAG 0591: |
Die Seele der Hexe verlässt den Körper in Tiergestalt (als Lichtlein). |
4.2.1 |
| SINSAG 0626: |
Hexe durch Kochen der Federn aus dem Kissen des Verzauberten verwundet. |
4.1.4 |
| SINSAG 0640: |
Hexentier verwundet: Frau zeigt am folgenden Tag Malzeichen. |
4.1.1, 4.1.5 |
| |
| |
| SINSAG 0865: |
Die Macht des Gebetes; Teufel kann mit seinem Opfer nicht an einem Betenden vorbeigehen. |
13.1.5 |
| SINSAG 0917: |
Teufel (in Tiergestalt) erschreckt Sünder (Fluchende, Holzdiebe, Sonntagsschänder oder Spötter). |
5.1, 5.2.1 |
| SINSAG 0945. |
Andere Begegnungen mit dem Teufel. |
5.3, 5.5 |
| SINSAG 1236: |
Der unterirdische Gang. |
10.7 |
| SINSAG 1331: |
Der dichtende Bauer verspottet in Reimen das Gericht. |
10.9.2 |
| SINLEG 0023: |
Lichterscheinungen. |
6.3.2 |
| SINUR 0008: |
Der Mann im Monde. |
8.2 |
| SINUR 0129A: |
Die roten Flecken auf der Polygonum Persicaria: das Blut Christi. |
13.1.6 (Een handvol catholica) |
| SINUR 0131: |
Warum die Blätter der Pappel zittern. |
13.1.6 (Een handvol catholica) |
| Theo Meder |
|
|
| TM 2500*: |
Slotformule. |
12.5.8 |
| TM 2601: |
Hoe het dorp (de stad, heuvel, het stuk land) aan z'n naam is gekomen. |
2.1 t/m 2.6, 5.6, 6.6.1, 10.4.2 |
| TM 2602: |
Spotnaam voor naburig dorp (stad) of hun inwoners |
1.2 |
| TM 2801: |
Sterke man (vrouw). |
10.1.1 |
| TM 2901: |
Helmdragers. |
12.1.3 |
| TM 3101: |
Heks maakt kind (mens) ziek. |
4.1.1, 4.1.4 |
| TM 3102: |
Belezer geneest mens of dier. |
11.1.3 |
| TM 3109: |
Heksenkrans in kussen. |
4.1.4 |
| TM 3112: |
De heksendansplaats. |
4.1.2 |
| TM 3402: |
De kinderschrik. |
3.2, 5.5, 12.5.3 |
| TM 4001: |
Weerregels. |
11.2, 12.3.4 |
| TM 4302: |
Volksgeneeskunde. |
11.1, 12.1 |
| TM 4901: |
Schrikken tijdens zwangerschap. |
12.1 |
| TM 4903: |
Ophangen van de nageboorte van het paard. |
12.1.4 |
| TM 5002: |
Beschermengel biedt bijstand. |
13.1.1, 13.1.4 |
| TM 8053: |
Verhalen over 1 april grappen. |
9.2 |
| TM 8054: |
Fop-opdrachten. |
9.3 |
| TM 8058: |
‘Jezus stierf voor ons allen, maar dit varken alleen voor mij.’ |
13.1.6 (Vetpriezen, nr. 1) |
| Van der Kooi |
|
|
| VDK 1676E*: |
Spookspelen: twee witten met een zwarte erop. |
6.6.7 |
| VDK 0777A*: |
Het mannetje (vrouwtje) in de maan (zon). |
8.2 |
| VDK 1597*: |
Rook uit de schoorsteen. |
13.1.6 (Vetpriezen, nr. 2) |
| VDK 1635*: 12 |
‘Stapvoets een halfuur, in draf meer dan een uur.’ |
8.3 |
| VDK 1635*: 17 |
Ulespegel lacht als het regent, huilt bij mooi weer. |
8.3 |
| |
| |
| |
15.2 Register op Dalfser verhalen
| Hoofdstuk. Verhaal |
Typenummer |
| 1. Dalfser volksverhalen en bijnamen |
|
| 1.2 Bijnamen |
TM 2602. Spotnaam voor naburig dorp (stad) of hun inwoners. |
| 1.2.1 Overijsselse moffen |
ATU 1865. Anecdotes about foreigners. |
| 1.2.2 Dalfser moppen. Het receptgeheim |
BRUN 07135. The Secret Ingredient. |
| 1.2.3 Dalfser muggen |
ATU 1335*. Setting sun (rising moon) mistaken for fire. |
| 2. Ontstaans- en naamsverklarende sagen |
|
| 2.1 De herkomst van de naam Dalfsen |
TM 2601. Hoe het dorp (de stad, heuvel, het stuk land) aan z'n naam is gekomen. |
| 2.2 De herkomst van de naam Rosengaarde |
|
| 2.3 De herkomst van de naam Engelland |
|
| 2.4 Het ontstaan van de naam Vecht |
|
| 2.6 Overige naamsverklarende sagen |
|
| |
| 2.5 Spokkeriete in Oudleusen |
SINSAG 0478. Andere Erlebnisse; unbeschreibbare Spukerscheinungen. |
| |
TM 2601. Hoe het dorp (de stad, heuvel, het stuk land) aan z'n naam is gekomen. |
| 3. Reuzen, kabouters en kinderschrik |
SINSAG 0131. Die Entstehung der Hügel. |
| 3.2 Kinderschrik en taboes |
TM 3402. De kinderschrik. |
| 3.2.1 De bullebak en brilslang |
ATU 1676. The pretended ghost. |
| 4. Toverij, hekserij en het tweede gezicht |
|
| 4.1.1 Oude Bessemoor |
SINSAG 0512. Hexe fährt durch die Luft. |
| |
SINSAG 0587. Hexe zaubert Tier (Kröte, Hermelin) in den Leib eines Menschen. |
| |
SINSAG 0640. Hexentier verwundet: Frau zeigt am folgenden Tag Malzeichen. |
| |
TM 3101. Heks maakt kind (mens) ziek. |
| 4.1.2 Heksenkringen |
TM 3112. De heksendansplaats. |
| 4.1.3 Heksenbezems |
SINSAG 0580. Andere Hexenkünste. |
| 4.1.4 Heksen- en verenkransen |
SINSAG 0626. Hexe durch Kochen der Federn aus dem Kissen des Verzauberten verwundet. |
| |
TM 3101. Heks maakt kind (mens) ziek. |
| |
TM 3109. Heksenkrans in kussen. |
| 4.1.5 Heksendieren |
SINSAG 0640. Hexentier verwundet: Frau zeigt am folgenden Tag Malzeichen. |
| |
| |
| 4.1.6 Angst voor heksen in de Rechterense bossen |
ATU 1318. Mistaking a Person (Animal, Object) for a Supernatural Being. |
| 4.2.1 Hendrikjen Remmelts |
SINSAG 0580. Andere Hexenkünste. |
| |
SINSAG 0591. Die Seele der Hexe verlässt den Körper in Tiergestalt (als Lichtlein). |
| 4.3 Het tweede gezicht |
SINSAG 0489. Das zweite Gesicht. |
| 4.3 Het tweede gezicht. |
|
| Het voorspellen van schepen |
SINSAG 0487. Vorbedeutung anderer Ereignisse. |
| 4.3 Het tweede gezicht. |
|
| De ziener Stremmeler Jansien |
SINSAG 0487. Vorbedeutung anderer Ereignisse. |
| |
SINSAG 0492. Vorzeichen des Zuges. |
| 4.3 Het tweede gezicht. Spooktreinen |
SINSAG 0478. Andere Erlebnisse; unbeschreibbare Spukerscheinungen. |
| 4.3 Het tweede gezicht. De doodsvoorspelling |
SINSAG 0486. Andere Todesvorzeichen. |
| 5. Duivelsagen |
|
| 5.1 De duivel als veerman |
SINSAG 0917. Teufel (in Tiergestalt) |
| 5.2.1 Het Duivels Prentenboek en de kwade hand |
erschreckt Sünder (Fluchende, Holzdiebe, Sonntagsschänder oder Spötter). |
| |
| 5.3 De duivelse kat |
SINSAG 0193. Der Feuermann-Brandstifter. |
| |
SINSAG 0333. Spuktier erschreckt Wanderer (und begleitet ihn). |
| |
SINSAG 0945. Andere Begegnungen mit dem Teufel. |
| 5.5 Rood haar: duivels stralen |
SINSAG 0945. Andere Begegnungen mit dem Teufel. |
| |
TM 3402. De kinderschrik. |
| 5.6 De duivel in de taal. ‘Duistere’ namen |
TM 2601. Hoe het dorp (de stad, heuvel, het stuk land) aan z'n naam is gekomen. |
| 6. Spoken en geesten |
|
| 6.1.1 Spokende vossen |
SINSAG 0333. Spuktier erschreckt Wanderer (und begleitet ihn). |
| |
SINSAG 0478. Andere Erlebnisse; unbeschreibbare Spukerscheinungen. |
| 6.1.2 Meelopende spookdieren |
SINSAG 0256. Plagegeist (in Tiergestalt) erschreckt späten Wanderer (und begleitet ihn). |
| |
SINSAG 0333. Spuktier erschreckt Wanderer (und begleitet ihn). |
| |
SINSAG 0361. Spuktier, das immer grösser wird, erschreckt Mann. |
| |
| |
| 6.1.3 Dode keert als dier terug |
SINSAG 0362. Toter kehrt als Tier wieder. |
| |
Erklärung der Erscheinung des Spuktieres. |
| 6.2.2 Spookhuis Westeinde in Nieuwleusen |
SINSAG 0478. Andere Erlebnisse; |
| |
unbeschreibbare Spukerscheinungen. |
| 6.3.1 Gleunige kerel |
SINSAG 0193. Der Feuermann-Brandstifter. |
| 6.3.2 Dwaallichten en vuurbollen |
SINLEG 0023. Lichterscheinungen. |
| |
SINSAG 0182. Wiedergänger als Irrlicht. |
| 6.4 Witte wieven |
SINSAG 0161. Die Entstehung des ‘Stipelzeichens’. |
| |
SINSAG 0310. Andere Erscheinungen von Weissen Frauen. |
| 6.5 De Wilde Jacht: de onsterfelijke mens |
SINSAG 0221. Mann, der an Feiertagen jagt, zur ewigen Jagd verurteilt. |
| |
SINSAG 0223. Mann, der nach dem Himmel schiesst, zur ewigen Jagd verurteilt. |
| 6.6.1 Galg-sagen |
TM 2601. Hoe het dorp (de stad, heuvel, het stuk land) aan z'n naam is gekomen. |
| 6.6.2 Het spook |
SINSAG 0258. Plagegeist durch Pfarrer (Pater) gebannt. |
| |
SINSAG 0410. Der gebannte Geist. |
| |
Geistlicher (Geisterbanner) bannt Geist nach einem öden Ort. (moderne variant) |
| |
SINSAG 0450. Andere Tote spuken. |
| |
SINSAG 0487. Vorbedeutung anderer Ereignisse. |
| 6.6.3 Het meenemen van de geest |
SINSAG 0410. Der gebannte Geist. |
| |
Geistlicher (Geisterbanner) bannt Geist nach einem öden Ort. |
| 6.6.4 De middeleeuwer voor het raam |
SINSAG 0450. Andere Tote spuken. |
| |
SINSAG 0478. Andere Erlebnisse; |
| |
unbeschreibbare Spukerscheinungen. |
| 6.6.5 Spokerijen te Rechteren |
SINSAG 0450. Andere Tote spuken. |
| |
SINSAG 0478. Andere Erlebnisse; |
| |
unbeschreibbare Spukerscheinungen. |
| 6.6.6 Grenssteenverzetters |
SINSAG 0195. Der Grenzsteinversetzer als feuriger Wiedergänger. |
| 6.6.7 Spookspelen |
ATU 1318. Mistaking a Person (Animal, Object) for a Supernatural Being. |
| |
ATU 1676. The pretended ghost. |
| |
VDK 1676E*. Spookspelen: twee witten met een zwarte erop. |
| 6.6.9 De geest uit het kanaal |
SINSAG 0478. Andere Erlebnisse; |
| |
unbeschreibbare Spukerscheinungen. |
| |
| |
| 7. Luchtverschijnselen |
|
| 7.3 De regenboog |
SINSAG 0401. Der verborgene Schatz. |
| |
SINSAG 0487. Vorbedeutung anderer Ereignisse. |
| 7.5 Ufo's Vgl. |
BRUN 08100. The Landed Martians. |
| 8. Sprookjes en humoristische verhalen |
|
| 8.1 Roodkapje komt uit Nieuwleusen |
ATU 0333. Little Red Riding Hood. |
| 8.2 Mans van de Maone |
ATU 0751E*. Man in the Moon. |
| |
ATU 1889E. Descent from Sky on Rope of Sand (Chaff). |
| |
SINUR 0008. Der Mann im Monde. |
| |
VDK 0777A*. Het mannetje (vrouwtje) in de maan (zon). |
| 8.3 Tijl Uilenspiegel |
ATU 1635*. Eulenspiegel Tricks. |
| |
VDK 1635*: 12. ‘Stapvoets een halfuur, in draf meer dan een uur.’ |
| |
VDK 1635*: 17. Ulespegel lacht als het regent, huilt bij mooi weer. |
| 8.4 Baron van Münchhausen |
ATU 1880. Riding on the Cannonball. |
| 8.6 Het gelukkige schot |
ATU 1890. The lucky shot. |
| |
ATU 1894. The Man Shoots a Ramrod Full of Ducks. |
| |
ATU 1895. A Man Wading in Water Catches Many Fish in his Boots. |
| 9. Raadsels en grappen |
|
| 9.2 Aprilgrappen |
TM 8053. Verhalen over 1 april grappen. |
| 9.3 Fopdrachten |
TM 8054. Fop-opdrachten. |
| 10. Historische sagen |
|
| 10.1.1 De dolle jager van Rechteren |
SINSAG 0478. Andere Erlebnisse; unbeschreibbare Spukerscheinungen. |
| |
TM 2801. Sterke man (vrouw). |
| 10.4.1 Joodse schat |
SINSAG 0401. Der verborgene Schatz. |
| 10.4.2 Van goudketels en goudstukken |
SINSAG 0401. Der verborgene Schatz. |
| |
TM 2601. Hoe het dorp (de stad, heuvel, het stuk land) aan z'n naam is gekomen. |
| 10.7 Onderaardse gangen |
SINSAG 1236. Der unterirdische Gang. |
| 10.9.1 Grafstenen |
ATU 1865. Anecdotes about foreigners. |
| 10.9.2 De dichtende boer |
SINSAG 1331. Der dichtende Bauer verspottet in Reimen das Gericht. |
| |
| |
| 11. Boerenwijsheid en -geloof |
|
| 11.1 Volksgeneeskunde |
TM 4302. Volksgeneeskunde. |
| 11.1.2 Overdragen van een ziekte |
SINSAG 0283. Übertragung des Fieberdämons. |
| 11.1.3 Striekers en belezers |
TM 3102. Belezer geneest mens of dier. |
| 11.2 Weerregels en weervoorspellers |
TM 4001. Weerregels. |
| 12. Specifiek volksgeloof en -gebruik |
|
| 12.1 Geboorte en kindertijd |
TM 4302. Volksgeneeskunde. |
| |
TM 4901. Schrikken tijdens zwangerschap. |
| 12.1.3 Met de helm geboren |
TM 2901. Helmdragers. |
| 12.1.4 De nageboorte |
TM 4903. Ophangen van de nageboorte van het paard. |
| 12.2 Trouwen |
SINSAG 0487. Vorbedeutung anderer Ereignisse. |
| 12.3.1 Begrafenisgebruiken |
SINSAG 0414. Hand wächst aus dem Grabe. |
| |
SINSAG 0486. Andere Todesvorzeichen. |
| 12.3.4 De dood en het onweer |
TM 4001. Weerregels. |
| 12.5 Bijgeloof en zegswijzen |
SINSAG 0487. Vorbedeutung anderer Ereignisse. |
| 12.5.3 ‘Menselijk kwaad’ |
TM 3402. De kinderschrik. |
| 12.5.8 Slotformule |
TM 2500*. Slotformule. |
| 13. Godsdienstige getuigenissen |
|
| 13.1.1 De engel op de foto |
TM 5002. Beschermengel biedt bijstand. |
| 13.1.2 Kettinkje draaien |
SINSAG 0486. Andere Todesvorzeichen. |
| 13.1.3 Duivelse toveracademies |
BRUN 03200. Satanic Panic. |
| 13.1.4 Jezus Christus/ O.L. Heer gezien |
BRUN 03200. Satanic Panic. |
| |
TM 5002. Beschermengel biedt bijstand. |
| 13.1.5 Door gebed gestopt |
SINSAG 0865. Die Macht des Gebetes; Teufel kann mit seinem Opfer nicht an einem Betenden vorbeigehen. |
| 13.1.6 Heiligenlegenden en katholieke vertellingen. Een handvol catholica |
SINUR 0129A. Die roten Flecken auf der Polygonum Persicaria: das Blut Christi. |
| |
SINUR 0131. Warum die Blätter der Pappel zittern. |
| 13.1.6 Heiligenlegenden en katholieke vertellingen. Vetpriezen. nr. 1. |
TM 8058.. ‘Jezus stierf voor ons allen, maar dit varken alleen voor mij.’ |
| 13.1.6 Heiligenlegenden en katholieke vertellingen. Vetpriezen. nr. 2. |
VDK 1597*. Rook uit de schoorsteen. |
| 13.1.6 Heiligenlegenden en katholieke vertellingen. Peerden praoten van old op ni'j |
ATU 671D*. To Die Next Day. |
|
|
Auteursrechtelijk beschermd