Ont-werp der Neder-duitsche letter-konst

[p. 4]

⁺An de Taal-lievende Neder-landers¹.

Dat² ghy wenscht, ghunstighste³ Landts-ghe-noóten, kan ik niet niet wenschen, dat, naamlijk, eenigh⁴ vol-maakt Taal-ghe-leerde uwer Taal⁵ zich ver-waerdighen wilde u ten besten⁶ eenighe vol-maakte (zo 't mooghlijk waar) Letter-konst⁷ van uw Taal te be-reiden⁸. Niet zonder reden⁹ zijn onze wenschen; uw Taal, die voor gheenighe¹⁰ behoeft te wijken, ver-toónt zich zelf dies¹¹ waerdigh, en die 't¹² an-vaerde had zo ghroót een eer, als erghens in¹³, te ver-wachten: Maar 't schijnt dat uw on-gheluk¹⁴ u dit tót nóch toe be-nijt¹⁵ heeft. Wes-halven ik, zo ghoedt als ik kost, voor eenighe jaaren heb ghe-tracht het ys te breeken, en een ruygh¹⁶ be-werp¹⁷ der Letter-konst by¹⁸ my zelf en voor my zelf ont-worpen¹⁹, 't welk eenighen van mijn by-zonderste²⁰ Vrien-

+ (3)

1 Aan de Nederlanders die liefde en belangstelling koesteren voor hun taal.

2 Wat.

3 zeer welwillende, zeer vriendelijk gezinde.

4 een of andere.

5 uwer Taal hier op te vatten als bepaling bij ghe-leerde (die uw taal spreekt).

6 ten nutte.

7 Vgl. voor de term letterkonst ter aanduiding van grammatica: A. Weijnen, Uit de geschiedenis van het woord: letterkunde, in LB 60 (1971): 137-152.

8 vervaardigen.

9 redelijkheid.

10 geen enkele. Vgl. Kóks beschouwing over dit woord in Kórt be-ghrijp 106: ‘Hier staat te letten op het natuurlijk Onderscheidt, dat 'er is tusschen Gheen en Gheenigh, 't welk even zó ghróót is als tusschen Een (niet een Ghe-tal, maar een Lidt zijnde; be-zie de spraakkonst van Christiaan van Huelen) en eenigh, hoewel in't ghe-meen ghe-bruik hier op niet ghe-acht, en deze baide wóórden als aleens zijnde ghe-be-zight worden. Want Gheen en niet zijn een-zelvigh, anders nerghens in verschillende, als dat Niet ghe-stelt wordt by de werk-wóórden en By-voeglijke Naamen, Gheen by de Zelfstandighe naamen. daar toe maakt Gheenigh, by't Onder-werp ghestelt zijnde, een Eindighe be-neenende Uit-spraak; Gheen een on-eindighe be-vestighende’, etc.

11 t.w. tot het vervaardigen van een grammatica.

12 t.w. het vervaardigen van een (volmaakte) grammatica.

13 in wat dan ook.

14 misfortuin.

15 misgund. Kók ziet dus de Twe-spraack en de beide boeken van Van Heule als niet-volmaakte werken, ten opzichte waarvan hij zijn boekje als ‘vol-maakter’ beschouwde.

16 ruwe.

17 schets.

18 door.

19 Vul aan: heb (samengetrokken uit het voorafgaande heb ghe-tracht).

20 beste.

[p. 5]

den ter handt ghe-raakt, haar²¹ zo smaaklijk²² (oók on-rijpe vruchten vinden zom-tijdts smaak) ghe-scheenen²³ heeft, dat zy my tót het ghe-meen-maaken²⁴ des zelfs ghe-stadigh an-⁺ ghe-port en nu eindlijk over-wonnen²⁵ hebben: En hoe-wel ik my zelven niet durf over-reden²⁶, dat, 't gheen my zelfs²⁷ niet in allen²⁸ be-haaght, an allen be-haaghen zal; ik durf nóchtans wel be-loóven, dat, hoe kleyn het oók is, het iet vol-maakters in zich be-zit, als²⁹ veele daar in merken zullen. De Redenen³⁰, die tót be-vestighing óft be-straffing³¹ dienen, zal ik in een wijt-loópigher onder-wijs³² te pas³³ brengen; die efter³⁴ daar niet na wachten kan, ver-voeg zich tót my, 'k zal ieder, die een redelijk³⁵ mensch is, na ver-moghen ver-ghe-noegen, en, zo niet? ghaern van hem leeren. Onder-tusschen³⁶, be-leefdste³⁷ Landts-ghe-noóten, ghe-bruykt dit met zo ghroót een ghe-neghentheydt, als 't u op-ghe-óffert³⁸ wordt van den ghe-helijk uwen.

A.L. Kók.

21 hun.

22 aangenaam.

23 voorgekomen.

24 openbaar maken, publiceren.

+ (4)

25 overgehaald, overtuigd.

26 door woorden en/of ovenvegingen tot de overtuiging doen komen.

27 zelf.

28 geheel.

29 dan. De betekenis gelijk is hier minder waarschijnlijk, gezien de voorafgaande comparatief.

30 argumenten.

31 afkeuring.

32 grondiger instructie, uitvoeriger onderricht.

33 te berde.

34 echter.

35 weldenkend.

36 Intussen (t.w. in afwachting van het ‘wijt-loópigher onder-wijs’).

37 zeer welwillende.

38 toegewijd, opgedragen.

[p. 6]

Uitslaand blad in het Ont-werp tussen p. 4 en p. 5.