Ik hoop dat de spelling veranderd-t wordt-t

[p. 57]

Wil Bijlsma
En de boom wort hoe langer hoe dikker

Over wijnig onderwerpen hebben zoveel mensen de laatste tijt zoveel gezegt als over de spellingverandering. Sints de aksiegroep spellingvereenvaudiging zijn voorstellen heeft gepubliseert, is de stroom losgebarsten. Sints oktober vorig jaar regent het artikelen, ingezonden briven, vol met voordelen en nadelen; vermeende of werkelik bestaande, overdreven of in juiste afmetingen. Mijn map met knipsels over de spelling is nu al 10½ sentimeter dik. Het wort steets moeiliker om de stapel te overzien. De diskussie drijgt bij zoveel argumenten voor en tegen een chaos te worden.

Daarom lijkt het me handig, om de argumenten van de voorstanders van die ‘vereenvaudigde’ spelling en die van de tegenstanders eens naast elkaar te zetten. De overdrijvingen, valse vergelijkingen en andere demagogise middelen laat ik maar weg. Ze worden door voorstanders en tegenstanders gebruikt. Het zijn er genoeg voor een bloemlezing.

Ik schrijf in de ‘vereenvaudigde spelling’. Dat haut in, dat ik de voordelen van die spelling belangrijker vint dan de nadelen. Het zal natuurlijk mijn keuze van de argumenten wel beïnvloeden, maar als ik niet in de vereenvaudigde spelling schreef, zau dat ook zo zijn. De tegenstanders van spellingverandering gun ik echter de voorkeursspelling.

De argumenten hieronder heb ik niet bedacht. Ze zijn allemaal gebruikt in de diskussie. Voor-verandering-argumenten heten V. tegen-veranderings-argumenten heten T. Verschillent genummerde argumenten hangen soms samen.

[p. 58]

De ‘veranderde’ of ‘vereenvaudigde spelling’ is steets die van de vier onderwijs-organizaties.

1	V. De spelling is onnodig ingewikkelt. T. De spelling is terecht ingewikkelt; de geschiedenis van de woorden wordt er duidelik door.
2	V. De spelling ijst op school te veel leer- en oefentijt; de resultaten staan in geen verhauding tot de bestede moeite. T. Moeilike spelling is opvoedkundig en onderwijskundig verantwoort; je moet het kinderen niet te makkelik maken.
3	V. De spelling is niet aan idereen te leren. Maar idereen moet hem gebruiken. Je moet de spelling zo maken, dat idereen hem kan leren. Bovendien moet je de auderwetse diktees vervangen door oefeningen in de taal van het kint. T. Als je de spelling niet aan idereen kan leren, moet je het spel-onderwijs veranderen, niet de spelling. De diktees moeten verandert; ze spreken niet de taal van het kint. Je kan ook de hele spelling-training veel later geven; bijvoorbeelt op het 14de jaar.
4	V. Spelling wort op school gebruikt als seleksiemiddel; in de maatschappij ook nog als diskriminatiemiddel. Ten onrechte waarschijnlik. Bij de vereenvaudigde spelling neemt het aantal spelfauten af. En dus ook de seleksie- en diskriminatiemogelikheden. T. Misschien is het wel terecht, dat op gront van spelfauten wort gediskrimineert en geselekteert. Maar ook als het niet terecht is, lost spellingvereenvaudiging niks op. Gediskrimineert en geselekteert wort er toch; alleen op andere gronden, of onbewust.
5	T. Als je de intolerantie en diskriminatie wil wegnemen, moet je de maatschappij veranderen, niet een simptoom van die intolerantie: de spelling. V. Door de spelling te veranderen, ontneem je mensen een wapen, waarmee ze intolerant zijn.
6	V. In de nieuwe spelling maak je minder fauten. Ik vind en jij vindt wort ik vint en jij vint.

[p. 59]

	T. In de vereenvaudigde spelling maak je een aantal fauten niet meer. Maar je maakt andere. Kinderen gaan paarten schrijven vanwege paart; of ik lijt jau ront en ik heb jau rontgeleden. V. Al eeuwen lang bestaan in de gesproken taal kaart - kaarten en paart - paarden zonder moeilikheden naast elkaar. Evenals waaien - woei, en zaaien - zaaide. T. Kinderen zullen vaker op hun gehoor afgaan, en b.v. sprakunst gaan schrijven voor spraakkunst. Dat geeft verwarring.
7	V. Door vereenvaudiging van de spelling komt tijt vrij. Die kan besteet worden aan taalbeheersingsonderwijs: uitdrukkingsvaardighijt, krities lezen. Kinderen verbinden taallessen niet meer met spelling, maar met praten en schrijven. T. Door spellingverandering komt wel tijt vrij, maar die wort niet gebruikt voor uitdrukkingsvaardighijtsonderwijs, diskussies en zo. Er zijn geen metoden, er is geen medewerking, er zijn geen onderwijzers die het kunnen. Bovendien: de tijt voor taalbeheersingsonderwijs kan ook wel af van andere vakken.
8	T. Spellingsverandering raakt de grammatika. Werkwoortsvormen worden afgeschaft of verandert. V. Spelling raakt de grammatika niet. De werkwoortsvormen worden niet verandert. Alleen de spellingskode, waarin ze zijn opgeschreven. Bij hij wort verandert de kode, niet de werkwoortsvorm. Bij zij worden verandert de werkwoortsvorm, niet de kode.
9	T. Bij de vereenvaudigde spelling dringen de dialekten in de geschreven taal door. Dat geeft voordelen voor taalgebruikers die A.(B.)N. spreken (Algemeen (Beschaaft) Nederlants). V. Vroeger moest een dialektspreker eerst Algemeen Nederlants leren. Dan moest hij leren, dat op een onlogise, ingewikkelde manier te spellen. Bij de vereenvaudigde spelling moet een dialektspreker ook nog A.N. leren. Dat moet hij dan op een minder ingewikkelde, minder onlogise manier spellen.
10	T. Spellingsverandering is taalverandering (taalverarming). V. Taal heeft niks met spelling te maken. Taal is overdraagmiddel voor gedachten. Daaraan verandert niets. Spelling is de

[p. 60]

	kode om klanken op te schrijven. Die verandert. Spellingsverandering is dus geen taalverandering. T. Een woortbeelt (spelling) staat voor een inhaut (taal). Als het beelt verandert, verandert er voor de lezer iets aan de inhaut. Spellingsverandering verandert de verbinding tussen spelling en taal, die de lezer legt. Die veranderingen wennen na tijt, moeite en gemotiveerthijt. Een onderzoek naar hoeveel tijt, moeite en motivatie het gaat kosten bij de overgang van huidige naar veranderde spelling is niet gedaan. De lezers van dit artikel kunnen het onderzoek voor zichzelf beginnen door dit artikel te lezen.
11	T. Door de spellingsverandering komen er steets meer woorden, die op dezelfde manier worden geschreven. Dat geeft begripsverwarring. Bij voorbeelt: meid, mijd, mijdt, en mijt worden allemaal mijt. V. Homografen (hetzelfde geschreven woorden die iets anders betekenen) zijn geen problemen voor de begrijpelikhijt. Ze zijn er nu ook al bij tientallen in het Nederlants. Er zijn ook geen verschillende spellingen voor de elf verschillende betekenissen van bank die Koenen geeft. De vier verschillende betekenissen van mijt geven ook geen moeilikheden. Daar zorgt het zinsverbant voor. Dat gebeurt in de gesproken taal ook.
12	T. Door de veranderingen wort poëzie bijna onmogelik. V. De poëzie krijgt er door de veranderingen een heleboel woortspelletjes-mogelikheden bij.
13	T. Door de spellingsveranderingen wort de geschreven kultuur ontoegankelik. Verandering offert de belangen van de lezers op aan de belangen van hen die niet kunnen spellen. V. De spellingsverandering maakt de geschreven kultuur nauweliks ontoegankeliker. Als boeken ontoegankelik zijn, komt dat door de andere denk-werelt, zinskonstruksies, gebrek aan kennis van de tijt waarin het boek ontstont; veel minder door de spelling, waarin het boek is geschreven. T. Ook als boeken net zo toegankelik blijven, zullen ze toch door hun aude spelling als auderwets worden beschauwt.
14	T. Spellingvereenvaudiging maakt herspelling en herdruk van

[p. 61]

	alle tot nu toe geschreven boeken nodig. Dat kost onnoemelik veel. Door herspelling verlizen sommige boeken hun karakter. V. Herspelling is niet nodig. Ook zonder herspelling worden auteurs die iets te zeggen hebben, wel gelezen.
15	T. De vereenvaudigde spelling is inkonsekwent. Waarom wel hant, duif, en vaas, naast handen, duiven, en vazen; waarom niet wep naast webben. Je moet konsekwent veranderen, of je moet niet veranderen. V. De vereenvaudigde spelling kán niet volledig konsekwent zijn; toch is hij veel makkeliker te leren.
16	T. De betutteling door Den Haag moet maar eens afgelopen zijn. Alle spellingen moeten mogen. V. Er moeten bepaalde uniforme spel-regels zijn. Al is het alleen maar voor het spel- en leesonderwijs op de lagere school. Daarbij is een grotere verdraagzaamhijt jegens afwijkingen van de spel-regels een verademing.
17	T. Spellingverandering vermindert het vermogen tot analities denken. Als een kint wordt en wendde niet meer hoeft te analiseren, zal het ook hantdruk minder goed tot z'n onderdelen kunnen herlijden. Het zal misschien handruk schrijven. V. Je kan analities denken ook op andere maniren oefenen dan in de spelling. Bij voorbeelt bij krities lezen.
18	T. In de ons omringende landen gebeurt niets aan spellingshervormingen: Frankrijk, Duitsland, Engeland. Door de veranderingen in Nederland wordt het aanleren van die vreemde talen steeds moeiliker. Nederland vervreemt zich van de anderen door de spelling te veranderen. V. In de ons omringende landen willen velen de spelling wel veranderen. Het probleem is bij alle drie de landen groter dan in Nederland, omdat er meer landen dan hier bij de veranderingen betrokken zijn. De spelling van het servo-kroaties, fins, turks en italiaans is heel ingrijpent verandert naar een fonologise spelling. Dat heeft moeilikheden gegeven, die veel groter waren dan de moeilikheden van de nu voorgestelde veranderingen. In Duitsland en Turkije is het gotise en arabise schrift

[p. 62]

	verandert. Dat gaf ook grote moeilikheden waaraan de lezers zijn gewent.
19	T. Een spellingsverandering kost ontzettent veel gelt. Boeken moeten herdrukt en omgespelt. V. Alleen de schoolboeken moeten omgespelt worden. Dat kan misschien gelijdelik. In 1934 zijn de schoolboekjes ook niet omgespelt en herdrukt, maar door de leerlingen zelf verbetert.

Natuurlik zijn dit niet alle argumenten. Het zijn dacht ik de belangrijkste. Misschien komen ze van pas bij het vormen van een mening over de spelregels.

De Groene, 26-02-'72