Het Groenesteinsyndroom of Een lege plek in Den Haag

[p. 18]

D.J. Broekhuizen

Geheel vrij van zekere geruchten is het weeshuis Groenestein nimmer geweest. Onder de mensen die reageerden op de telefonische oproep waren er die of in de omgeving hadden gewoond, of kinderen hadden gekend die, zoals het ook wel werd genoemd, in Groenestein werden verpleegd. Ook zulke verhalen waren bizar en klonken tóch betrouwbaar. Die verhalen heb ik aangehoord, maar niet in de film opgenomen. Alleen mensen die het regime aan den lijve hadden ondervonden en met hun volle persoon achter hun verklaringen stonden waren voor het projekt geschikt.

Een uitzondering is gemaakt voor D.J. Broekhuizen. Hij heeft omstreeks de jaren dertig een aantal brochures het licht doen zien die onomwonden repten over de zijns inziens kwalijke praktijken in dat tehuis. Informatie rond de persoon van Broekhuizen leerde mij dat hij een idealistische SDAP-er was en (zoals een zeer oude man die zijn bijeenkomsten vaak had bezocht, het uitdrukte) voor de duvel en z'n ouwe moer niet opzij ging.

Omstreeks 1930 verschijnt er een boekje van zijn hand getiteld: Misdadig Rooms Nederland. Het is een vervolg op het boekje Van 't Roomse front geen nieuws. Broekhuizen draagt het werkje op aan de Edelachtbare Heer Wethouder Romme R.K. als waardering voor zijn belangstelling, gebleken uit zijn poging onze Amsterdamse Kolporteurs door de politie van de Openbare straat te doen verwijderen. Daarboven vermeldt hij: ‘Roomse moraal, het doel “heiligt” alle middelen.’

Op het omslag vraagt hij kolporteurs die niet beducht zijn voor de terreur van roomse knokploegen.

In het boekje klaagt hij onomwonden de Groenesteinse opvoedingsmethoden aan. Hij baseert zijn aanklachten op persoonlijke getuigenissen. Hij vermeldt: ‘Om de materiaal-verstrekkers en de andere betrokkenen zoveel mogelijk te vrijwaren tegen wraakmaatregelen van roomse kant, zoals het plegen van broodroof, zullen we hun namen niet altijd voluit vermelden. Maar de justitie kan er te allen tijde over beschikken. Gebrek aan vertrouwen in de justitie en vrees voor wraak heeft tot nu

[p. 19]

toe velen in en buiten de gestichten weerhouden hun klachten bij de politie, de justitie, of in het publiek te brengen. Zo kon het kwaad ongestoord voortwoekeren.’

In kleine stukjes, ieder voorzien van een forse kopregel trekt hij fel van leer tegen allerlei roomse opvoedingsgestichten. Maar, voegt hij eraan toe, we zullen ons in hoofdzaak tot Groenestein in Den Haag bepalen, niet omdat de andere minder slecht zijn, maar omdat we omtrent Groenestein - uit de aard der zaak - het best zijn ingelicht. (Broekhuizen was Hagenaar en woonde niet ver van het gesticht.)

Enkele van deze stukjes luiden:

Eet smakelijk

Verpleegde H. had met eten uitdelen kapucijners gemorst. Daarom sloeg broeder Albertus (Piet van Laren) hem een bloedneus. Het bloed liep met straaltjes op z'n bord. Het menu was dus: kapucijners, bloemkool en bloed. Aan een onredelijk beest geeft men zo iets niet, wel aan Roomse gestichtskinders.

Aankweken van eerbied voor de ouders

Broeder Albertus schold de jongens tot zelfs in de kerk uit en deed ze verwijten, dat ze vraten van de liefdadigheid. Ook kregen ze te horen: ‘Je bent hier niet thuis bij dat hoerenzooitje, waar de jeneverfles op tafel staat.’

Dakhazenfeest

Enige jongens hadden een kat gevangen. Deze werd onder toezicht van broeder Maternes geslacht. Een touw werd aan een waterkraan gebonden, in 't midden een lus. De kop van het dier werd in de lus gestoken en toen trekken maar. Het touwtje brak en toen de kat, half dol van angst aan de haal ging, sloeg men haar in een wilde jacht zo lang tot ze dood was. De buurt is als de dood als er een kat over de schutting van Groenestein verdwijnt.

Zangles

Bij broeder Minedorus genoten wij zangles en je was ongelukkig als je dicht bij hem was, terwijl je ‘a’ moest zingen. Dan was je mond nooit ver genoeg open: dan stak hij z'n handen in je

[p. 20]

mond en rukte je kaken van elkaar, dat je stellig meende de klem te krijgen. Als je het dan uitgilde van pijn, dan was 't pas goed. Werkelijk gehuil van zijn slachtoffers scheen pas zijn hart te strelen.

Manieren van straffen

Op je knieën liggen, soms een maand lang. Op je knieën liggen met de handen omhoog. Op je knieën liggen met een stoel of ander voorwerp in de handen. Op je knieën liggen met de vingertoppen onder de knieën.

Door twee rijen jongens gaan. Dan moesten alle jongens je stompen of schoppen. Wie je goed gezind was, gaf je een gooi, zodat je een heel eind vooruit schoot. De broeder keek toe, wie z'n beulenplicht verzuimde. Die kreeg dan apart.

Hele avonden geknield voor het celletje van de broeder liggen, terwijl iedereen sliep.

Voor dood verklaren. Niemand mocht met je praten.

Blaren branden door te dwingen de handen op de centrale verwarming te leggen.

Bedwateraars met de natte matras in de tuin tentoonstellen. Etc.

Gelukkig behoefde hij niet tot zijn 21^e jaar op Groenestein te blijven

Een jongen liep dagelijks met zijn stromatras op z'n hoofd de speelplaats rond (rond de cour, zeiden de broeders), omdat hij in bed plaste. Gelukkig heeft hij er niet tot z'n 21e jaar behoeven te verblijven, want eens kwam een ander na hem op de waterplaats en bemerkte daar bloed. Daarvan werd melding gemaakt. Toen werd de jongen eindelijk opgenomen in een ziekenhuis, waar hij een paar weken later overleed.

Biechtbegerigen

Ik zat de hele week in de cel omdat ik was weggelopen. Van luchten was geen sprake, van honger lijden wel. In de celdeur was een klein gaatje; als je nu uit je matras een strootje haalde en een makker hield buiten de cel een kroes water vast, dan stak je het strootje door het kijkgat en zoog zo de kroes leeg.

Om eruit te komen heb ik de broeder wijs gemaakt dat ik biechten wou, en ineens was ik het ventje.

[p. 21]

Er zou nog aanzienlijk meer uit de Broekhuizen-boekjes te citeren zijn, maar zeker wat Groenestein betreft is dit wel voldoende om de sfeer van zijn werkjes te proeven. Broekhuizen heeft met zijn verzameld materiaal vele malen bij het Ministerie van Justitie op een onderzoek aangedrongen. Meer dan steeds scherper omlijnde geruchten over bepaalde toestanden in rooms-katholieke kindertehuizen bereikte hij niet. Topambtenaren in het justitiële en politieapparaat waren rooms-katholiek. Daarnaast wist de aangeklaagde partij zich juridisch voortreffelijk te weren.

In latere werkjes van Broekhuizen kan men enige frustratie proeven over deze gang van zaken en hij reageert dit kennelijk af door melding te maken van rooms-katholieke geestelijken en jeugdleiders in den lande die door hun gedragingen tegenover kinderen wél tegen de justitiële lamp lopen. Ook als de bewijzen niet juridisch ‘hard’ gemaakt kunnen worden, maar het iedereen duidelijk is dat de waarheid door ontoereikend juridisch bewijsmateriaal geweld is aangedaan en de rooms-katholieke leiding van een bepaald klooster een broeder of zuster door overplaatsing uit het gezichtsveld verwijdert, maakt Broekhuizen daar melding van. Fanatiek blijft hij het roomse regime bestoken en als een mug weet hij toch schade, ongenoegen en ongemak bij zijn machtige tegenstander te bewerkstelligen.

Hoe het ook zij, D.J. Broekhuizen komt omstreeks 1930 in een aantal van zijn boekjes met getuigenverklaringen naar voren die volledig overeenstemmen met herinneringen geuit door mensen die in 1982 in leeftijd varieerden van ongeveer 35 tot 80 jaar.