Kort onderwys, hoedanig men de couranten best lezen en gebruiken kan

[p. 5]

I. Aangaande 't leezen der Couranten.

§. 4.

Wat aangaat het eerste Stuk (§. 3.) zo is 't zeker, dat iemand die de Couranten lezen wil, het lezen wel moet geleert hebben en weten; waaraan het in der daat veele, inzonderheid gemeene Menschen, ontbreekt, nademaal zo 't zelve geheel niet of zeer onvolmaakt en gebrekkig geleert hebben. Het ware derhalven (hoewel niet alleen om de Couranten) te wenschen, dat veele gemeene Ouders in 't Land en elders hunne Kinders meer tot dien einde aanzetteden en naar de School deden gaan, gelyk ze daar toe in deze en andere welgeregelde Landen occasie genoeg hebben, vermits meest overal op de Dorpen Scholen zyn: Maar de Eygenbaat of Gierigheid is hierin dikwils een hinderpaal; of veeltyds ook de Sloffigheid; want ik heb dikwils Kinders by de Huizen zien omlopen te speelen, ja zelfs dertel te wezen, die in even dezelve tyd konden naar de School gegaan hebben, die 'er niet ver van daan was, en gehouden wierde. De Kinders verstaan het waarlyk in die haar Kinderlyke Jaren niet, en meenen als ze maar mogen uit de School te huis blyven, dat haar wonderbaarlyk wel geschied: Maar men hoort dikwils bejaarde Menschen zig beklagen, dat ze in haar Jeugd niet of weinig ter School gegaan en niet meer daar toe aangezet zyn, om 't Lezen en Schryven te leeren, dewyl 't als dan daar toe te laat is. Niemand moet denken, dat ik meen, dat men van elk Jongeling een geletterd Mensch maken zal of kan, neen, dit weet ik zeer wel, dat zulks ondoenlyk is, door veelerley beletzels, en ook niet nodig zynde; want de Landbouw en de Hanteeringen &c., zo wel verrigt moeten worden als de Let-

[p. 6]

ter-Oeffeningen. Daarenboven zo zyn de weinigste bekwaam tot verhevene Letter-studien, en schoon zommige een goed Talent bezitten, zo ontbreekt het haar aan de nodige Middels ter uitvoering van de Studie. Het blyft egter een zekere waarheid, dat elk jong Mensch, die zyn gezond Verstand heeft, ten minsten kan en behoorde 't Lezen en Schryven van zyn Moeder-taal te leeren, benevens wat Rekenen; niet zo zeer wegens de Couranten, daar we hier van spreken, maar voor haar nodig en nuttig gebruik, in haar toekomende Bedryven, Hanteeringen of Koopmanschappen, &c. waarin ze anders grotelyks belemmert worden, indien ze in de gemelde dingen onkundig of weinig ervaren zyn. Ja men heeft ook Voorbeelden genoeg, dat Menschen alleen door wel te kunnen Lezen en Schryven, benevens 't Cyfferen, en een goed Gedrag, haar Fortuin in de Wereld gemaakt hebben, zelfs zodanig, dat zommige van de Boere- of anderzints gemeene Afkomst daar door tot den hoogsten Trap van Eer en Aanzien geklommen zyn. Verstandige Ouders rekenen het derhalven ook in der waarheid voor de grootste Gifte, of Erfdeel dat ze hunne Kinderen kunnen nalaten, dezelve wel Lezen, Schryven en Rekenen te laten leeren, en verder in alle Eerbaarheid en Christelyke Zeden en Deugt op te trekken: Dit zyn waarlyk dingen die aan een Kind veeltyds meer Voordeel kunnen toebrengen, dan of ze 10000 en meer Guldens van haar Ouders erfden: Edog dit zy hier van in 't voorby gaan genoeg gezegt.