Memoriaal. Herinneringsbeelden met enige portretten en naamregister

[p. 87]

Over Rolduc en P. Schmeits

Van Emile Coenders bestaat een zeldzaam boekje, getiteld ‘Herinnering’, verschenen bij de Stoomsnelpersdrukkerij L.E. Bosch en Zoon te Utrecht, zonder jaartal, maar vermoedelijk in 1901. De schrijver vertelt, dat zijn vader notaris was. Dit moet wel te Gulpen zijn geweest, want daar bezocht hij de lagere boerenschool. Na een avontuur in Mei 1864 met enige vriendjes in de beemden van de oude burcht Carthiels tussen Geul, Gulp en Eijserbeek, werd hij op zijn negende jaar door zijn vader op de kostschool te Rolduc gedaan. Hier bleef hij enkele jaren, van 1864 tot 1868.

‘De herinnering aan Rolduc, aan de daar doorleefde vier allergelukkigste jongensjaren, die herinnering zal ik nooit verliezen; zij is, zooals de herinneringen mijner kindsheid met de liefde voor mijne moeder, samengegroeid, voor heel mijn leven, met de dankbare vereering voor den vromen priester-directeur’, schrijft hij. Verschillende professoren en leraren brengt hij ter sprake. Professor Mg., vermoedelijk Mühleberg, gaf Kerkgeschiedenis. Zijn patroonfeest werd gevierd ‘met een toepasselijke, door Prof. Mn. gedichte opdracht’; hier is de latere Mgr. Menten bedoeld. Bij de prijsuitdeling in 1864 werd opgevoerd het toneelspel ‘Le trompeur trompé’, voorafgegaan door een ouverture van Gevaert ‘Le Lion de Flandre’ en een cantate van Professor Bernardus, Antonius Potharst, getiteld ‘Der Erlkönig’. Coenders prijst Potharst, van Sittard afkomstig en van October 1845 tot 19 Juli 1890 leraar te Rolduc, als ‘een zeer talentvol musicus en componist, wiens bescheidenheid alleen schuld draagt, dat zijne werken niet algemeen bekend werden in heel Neder-

[p. 88]

land’. Professor Th., ‘groot en vierkant in zijn glimmende luster-toga, met zijn gitzwarte lange lokken en fonkelende brillenglazen’, gaf Latijn; dit moet de latere pastoor-journalist Thissen zijn geweest, over wie ik reeds een en ander vermeldde.

Leraar Kn., tevens onderwijzer te Kerkrade, gaf Wiskunde; dit was Knittel. Bij promenade zongen de jongens ‘Brigands de la montagne’ uit de ‘Zouave Pontifical’ en andere liederen van Potharst.

De ongeveer driehonderd studenten waren verdeeld over drie cursussen: Seminarie, Industrieschool en Realschule; deze laatste cursus werd bezocht door ongeveer zestig Duitse jongens.

Het boek van Coenders schijnt zeldzaam geworden te zijn en geheel in vergetelheid geraakt. Toch bevat het opmerkelijke beschrijvingen, zoals ‘Kerstnacht te Rolduc’ en ‘Bronk te Gulpen’. Hij moet ook een dramatisch zangspel hebben geschreven onder de titel ‘Het Meilief van Gulpen’. Zijn grootouders woonden te Maastricht.

Voor de uitbouw en verfraaiing van Rolduc maakte zich zeer verdienstelijk Michael Renerus Hubertus Corten, geboren te Geverik-Beek 24 Augustus 1844, van 1868 tot 1893 leraar en nadien tot zijn dood in 1909 directeur van het vermaarde onderwijsinstituut.

Hij hief de vermelde Realschule op, toen de Duitse regering kinderen, die in het buitenland gestudeerd hadden, in hun carrière belemmerde. Inmiddels breidde hij, met een heldere kijk op de toekomst, de middelbare scholen te Rolduc uit door het stichten van een handelscursus en de inschakeling van voorbereidende klassen. Om de bloei te bevorderen, zorgde hij, dat voldoende geestelijken de studiën aan de Nederlandse universiteiten volgden en op de hoogte bleven van de vakken die zij moesten doceren. Corten was een beminnelijk man, liefderijk voor wie aan zijn zorgen waren toevertrouwd. Toonde hij zich soms te goedhartig, in

[p. 89]

plichtsaangelegenheden wist hij van geen toegeven en liet naast zijn gevoelig hart het koele verstand aan het woord. Hij wist zich veler achting en vriendschap te verwerven. Prins Hendrik der Nederlanden bezocht meermalen Rolduc en luisterde met genoegen naar wat de vriendelijke directeur hem te vertellen wist inzake de prestaties van het onderwijs en de merkwaardigheden van de oude Augustijner-abdij, waarin de krachtige postuur van de deftige directeur zo uitstekend paste. Aan de verplichting voor de leerlingen om Frans te spreken werd streng de hand gehouden. Dit kwam hun in het verdere leven goed te pas.

Mgr. Corten behoorde tot de redenaars van die tijd, wier eloquentie in de sierlijke taal van ‘la belle France’ vermaard was. Grote liefde voor wetenschap en kunst bleef hem eigen. Hiervan getuigen zijn geschriften. Hij gaf een levensschets van de stichter der abdij Ailbert d'Antoing, wiens broeders afstammelingen waren van de dynastieën van Wassenberg, Gelder, Heinsberg, Valkenburg, Kleef en Kriekenbeek, en liet bij het achthonderdjarig bestaan der abdij het gebeente van de stichter bijzetten in de crypte der kerk. Vooral door zijn toedoen begon men tussen 1895 en 1902 met een grondig herstel van de mooie Romaanse abdijkerk. Het fraaie boek- en plaatwerk ‘Rolduc in Woord en Beeld’ (1902) toont zijn piëteit voor een van de vermaardste oorden van Nederland. Om ook de leerlingen iets van de stichting aanschouwelijk voor te stellen, schreef hij een ‘Tableau historique. Entrevue de Burchard, Seigneur-Evêque d'Utrecht, avec Ailbert d'Antoing. fondateur de l'Abbaye de Rolduc en l'an 1107 à Rode (Rolduc).’ Dit werd op 12 Juli 1897 opgevoerd in de aula van het College.

Aan Mgr. Corten dankt ook de vereniging ‘Voor Eer en Deugd’ haar ontstaan. De latere directeur van Rolduc, Mgr. A.J.M.H. Van de Venne, afkomstig uit Echt, heeft hiervoor zeer krachtig geijverd.

Het plotseling overlijden van Mgr. Corten op 25

[p. 90]

Augustus 1909 verwekte grote ontsteltenis. Hij was teruggekeerd van de begrafenis van zijn vriend, pastoor Wijnen te Eijsden en verbleef daarna in de pastorie van Mgr. Menten te Maastricht. Terwijl hij in de trein naar Sittard stapte om huiswaarts te gaan, werd hij door een beroerte getroffen. Zijn stoffelijk overschot werd bijgezet te Rolduc.

Vanaf 1894 verscheen als studentenblad van Rolduc het graag gelezen ‘Utile Dulci. Een uurtje lectuur in de vier moderne talen voor onze ontwikkelde jongelui.’ Het bracht opmerkelijk nieuws uit binnen- en buitenland, verzen, en vertelsels als vertaalstof uit het Frans, Duits en Engels.

Het ‘Jaarboek van Rolduc’ hield de oud-studenten op de hoogte van het voornaamste nieuws in het ‘séjour de leur enfance, Rolduc, aimable lieu.’

Voor de geschiedenis van Rolduc legde Mgr. Dr. Petrus Josephus Maria Van Gils, grote belangstelling aan de dag, evenals de schrandere mediaevist Dr. P.C. Boeren in zijn ‘Rodensia’.

Op 11 October 1919 overleed als pastoor te Venray Maria Pascalis Schmeits, een trouwe vriend van Mgr. Dr. H.A. Poels. Evenals Mgr. Corten genoot hij een grote reputatie als redenaar, maar ook als oudheidkundige en musicus. Geboren te Sittard 21 Augustus 1851, kwam hij als kapelaan aan de St. Servaaskerk te Maastricht in 1875 en bleef er twintig jaren. Ik herinner mij nog, hoe men samenstroomde om hem te horen, als hij bij een Heiligdomsvaart uitleg gaf van de vertoonde kerkelijke schatten. Zijn wetenschappelijke onderzoekingen bij de restauratie van de vermaarde kerk, oud monument van de christelijke kunst, brachten hem in nauw contact met architect Dr. P. Cuypers, die het herstelwerk deed. Het Frans hanteerde Schmeits even gemakkelijk als zijn moedertaal in de omgang en bij het schrijven van studiën over de bouwgeschiedenis der St. Servaaskerk. In 1914 verscheen

[p. 91]

van hem in het programmaboek van de zestiende Limburgse Katholiekendag ook een doorwrochte studie over de merkwaardigheden van Venray, waar hij toen zowat twaalf jaren pastoor was en beschikte over een bijzonder mooie en merkwaardige kerk.

Als lid van het hoofdbestuur der St. Gregorius-Vereniging ijverde Schmeits ook zeer voor de herleving van de liturgische zang. Ik heb hem meer intiem leren kennen als adviseur van de Diocesane Volkszangvereniging. Toen bleek hij echter reeds moeilijk meer te bewegen om in het openbaar een lezing te houden. Kinderlijk gelukkig was hij, als hij ergens een kostbare antiquiteit ontdekte. Hij beschikte over talrijke zeldzaamheden, die hij voor geen schatten kwijt wilde zijn. Schoonheidsgenot was hem een levensbehoefte thuis en op reis, want tegen een moeilijke reis zag hij niet op, al was het slechts om een enkel monument te kunnen bewonderen.