Memoriaal. Herinneringsbeelden met enige portretten en naamregister

[p. 74]

Zuidlimburgse schilders

Als oudste zoon van een groot gezin werd Henri Florimond Goovaerts 13 November 1865 te Maastricht geboren. Zijn vader, een zeer verdienstelijk huis- en decoratieschilder, bestemde hem reeds vroegtijdig voor dit vak. Maar in zijn vrije avonduren en 's Zondags ontwikkelde de energieke jongeman zijn teken- en schildertalent. Kon hij nadien drie jaren te Mechelen 's avonds de lessen aan de kunstschool onder leiding van Willem Gerts volgen, de tussenkomst van Jos. Alberdingk Thijm, toen hoogleraar aan de Academie van Beeldende Kunsten te Amsterdam, stelde hem in de gelegenheid op 21-jarige leeftijd de lessen aan die Academie te volgen. Twee jaren later werd hem met algemene stemmen de ‘Prix de Rome’ toegekend. Hij kon nu vier jaren in het buitenland reizen en werkte in Italië, Spanje en elders. Toen hij in 1894 te Madrid vertoefde, ried Jozef Israëls hem aan om zich aan het portretschilderen te wijden. In 1895 in zijn geboortestad teruggekeerd, richtte hij, sociaal voelend, belangeloos een tekenschool op, die talrijke leerlingen trok, vooral uit de arbeidersklasse. Maastricht bleek behoefte te hebben aan zo'n instituut. Enige jaren later werd dan ook een stadstekenschool gesticht. Goovaerts' hoop met het directoraat belast te worden bleek ijdel. Teleurgesteld trok hij den vreemde in en vestigde zich te Düsseldorf en Hamburg, later in Zwitserland. Hij vond er overvloedig werk, schilderde honderden portretten en vestigde zijn reputatie als een der beste Nederlandse portretschilders. Het ging hem als zovele kunstenaars in ons land. Bekroning elders waarborgt pas nationale erkenning.

[p. 75]

Goovaerts bouwde zich nu een atelier te Sint Pieter hij Maastricht. In opdracht schilderde hij een tiental burgemeesters, waaronder W.H. Pijls (1873-1900), voor het gemeentehuis en bekende stadgenoten. Behalve Mr. G.D.L. Franquinet o.a. Mgr. Dr. Josephus Ernestus Hubertus Menten, in 1920 overleden op zes en tachtigjarige leeftijd, die als pastoor der St. Mathiasparochie en deken van Maastricht ook volksverhalen schreef, zoals ‘De Plasmolen in het Lissedal’ (1899, 1916) en het drama ‘Aan God en Koning trouw’. Ook Dr. L.P.H. Schols (1848-1902), geneesheer en archeoloog, die de stadsbibliotheek verrijkte met vele zijner merkwaardige boeken, Rector J.L. Blonden, die als gemeente-archivaris van 1926 tot 1935 de verdienstelijke oudheidkundige Dr. W. Goossens opvolgde, deelt in zijn boek over ‘De straatnamen van Maastricht vanaf 1859’ (Maastricht 1933) mede, dat Goovaerts als zijn meesterwerk beschouwde het portret van de Hamburgse toneelspeelster Adèle Doré.

Goovaerts' moeizaam leven werd afgesneden op het toppunt van zijn roem. Hij overleed onvoorziens aan een hartkwaal midden in zijn werk op zijn atelier 23 Augustus 1912. De Henri Goovaertsweg is naar hem genoemd en te zijner nagedachtenis werd in een huis op de Papenweg te Sint Pieter een gedenksteen geplaatst.

In een bekend café op Sint Pieter kwamen in die tijd sommige artisten samen. Zij genoten er 's zomers van de prachtige natuur en 's winters menigmaal van een gezellig soupeetje.

Goovaerts werd op de internationale tentoonstelling van Beeldende Kunsten, in 1906 te Maastricht georganiseerd door de Societeit Momus, bekroond met de ere-medailje, uitgeloofd door Z.K.H. Prins Hendrik der Nederlanden.

Aan deze tentoonstelling zijn voor mij enige aangename herinneringen verbonden. Goovaerts tekende een steengravure voor mijn Rembrandtlied, bij die ge-

[p. 76]

legenheid uitgevoerd door een honderdtwintigtal zangers. Het verscheen bij Leiter-Nypels. De muziek schreef Guus Olterdissen, populair evenals zijn broer Fons, wiens opera comique ‘De Kaptein van Köpenick’, door Guus gecomponeerd met vele onder het volk bekende wijsjes, in 1907 te Maastricht herhaalde malen met succes ten tonele gebracht werd. Op die tentoonstelling maakte ik kennis met Marie Koenen en haar vader.

Guillaume Eberhard ontwikkelde zich als een voortreffelijk schilder van bloemstukken en herstelde meesterlijk sommige oude schilderijen uit de schat van de St. Servaaskerk te Maastricht.

Meer baanbreker in nieuwe richting werd de Maastrichtenaar Henry Jonas (1870-1946). Aanvankelijk stond hij onder invloed van het impressionisme van Robert Graafland. Op acht en dertigjarige leeftijd is hij naar de Amsterdamse Academie gegaan om zich technisch te bekwamen. Zijn eerste werk, het ‘Trajectum ad Mosam’, openbaarde zijn streven naar oorspronkelijkheid maar vond weinig bijval. Hij heeft toen rondgezworven door Duitsland, Frankrijk, Italië, Marokko en Spanje, maar vestigde zich ten slotte voorgoed in zijn geboortestad. De vroege dood van zijn geliefde eerste vrouw maakte hem tot de stille eenzame, die hij gebleven is. In zijn katholiek geloof vond hij de troost en de bemoediging om zijn talent te vervolmaken en stelde dat dan ook hoofdzakelijk in dienst van de religieuze kunst. Pas na zijn vijftigste jaar leverde hij zijn beste werk. Wie van zijn doorwrochte kunst genieten wil, bezoeke de kerken van Bleijerheide en Beek-Genhout. In de nieuwe kerk van Beek-Genhout bevindt zich een merkwaardig drieluik en het veelgeprezen Sint-Hubertusraam in de kapel onder de toren. Kleurenbloei en compositie maken dit raam tot iets heel uitzonderlijks. In de meesterlijk beheerste tekening, met de Onze Lieve Vrouwe-kerk

[p. 77]

van Maastricht in het verschiet, openbaart zich gevoelvol het wonder, dat de onbeheerste jager maakte tot de gebonden dienaar Gods. Sierlijk en organisch zijn de jachthoorn en flora en fauna in het geheel opgenomen zonder het afschrikwekkende van de oude realistische weergave, die Jonas tegenstond. Bij de glaskunst benutte hij alle mogelijkheden, die zij een kunstenaar biedt. Een Christus- en een St. Franciscus-figuur trokken naast een Madonna met een duif op een tentoonstelling veler aandacht. In zijn afkeer van de traditionele realistische kunst leende hij zich niet tot de weergave van lijfelijke misvormdheden, die de geestelijke inhoud der voorstelling tot ongenietelijkheid wegdringen. Bij langer leven had hij in roem Charles Eyck waarschijnlijk geëvenaard. Van Eyck, afkomstig uit Meerssen, zijn zeer fraaie schilderingen te bewonderen in verschillende kerken, zoals te Bunnik, te Heerlerheide, te Wittem, te Helmond in de Onze Lieve Vrouwe-kerk boven het hoofdaltaar en in de koepel, om maar enkele te noemen; het dynamische in zijn taferelen treft evenzeer als de innerlijke liturgische rijkdom en de karakteristiek der figuren; ook glas-in-lood en beeldwerk van kruiswegen dragen een persoonlijk cachet.