|
| |
| |
| |
15
Like it net in dream, al datjinge, wat foarby wie? It boartlik geflinter fan wat sinneskyn by 't maitiid oer in Fryske finne... it opkommen fan in tongerbui oan 'e einder oer in stille mar, wêr selst gjin ferweech fan reid of snilen te bekennen is? Wille en leed yn 'e palm fan ien hân, alles in nietichheid, in plústerke, waaiend oer in oneinich grut heidelân en dochs en dochs... yn it herte wie der in sear steed fan oerbleaun en... weemoed, as de jûn komt mei syn iensumheden fan stjerrend lûd en wyljend ljocht en in siele, dy't harsels werfynt út it gebolder fan de dei yn dit har eigen skûl fan stiltme en omtinken...
De dagen wiene as gloarjeridders yn gouden rêstings en de nachten as wûndere mearkes fol fan muzyk en ritsel fan sulver en sprinkels fan blommekleurichheid hjir op it eilân fan Wight. Tsjin de jûnblauwe loften donkeren de seders en yn 'e âlde tunen om Ventnor hinne hingen de figen te rypjen oan 'e beammen, waaiden der palme-fearren en kaam der fan de oseaan in twirre sa swiet, krekt as droech 'r de simmer sels op syn waarmteslûge wjukken. Fjouwer jier hie hy dit alles sjoen... no moarn gyng hy fuort, foargoed, om syn hear te folgjen nei it nije frjemde plak. Fjouwer jier hie hy mei Willem fan Heemstra en Fan Asbeck diel útmakke fan de brigade fan 'e Prins fan Oranje hjirre op Wight en no jûn soene se foar it lêst hjir byinoar komme yn 't âlde Carisbrooke Castle en moarn soe dit kapittel út har libbensboek útlêzen wêze en in nij opslein lizze foar har.
Ryklef Ripperda striek him it hier wat fan 'e foarholle wei, wylt hy op 'e binneplaats hinne-en-wer kuiere. Op 'e finsters fan in omgongstoer stie jitte de sinne, de lytse griene rútsjes bleakeren deryn, krekt as sloech de lôge 'erút. In fûgel song, in keppel reabûnte kij wâde yn 'e fierte yn in dobbe om en de lytse hoeder baude gekjeien-dewei op syn fluitsje de fûgel nei. Harkjende hie hy syn aardichheid deroan.
In grutte sulveren wolken kaam út it suden oanseiljen as in fjou-wermest koffe, alle wite seils op, en sylde de blauwe loftsee lâns, ien amerij in bewyske fan in skaad oer de poarperen skieppewolkjes smitend, dy't as bern yn in herntsje boarten. De sinne siet efter in dize beskûl, it blau en poarper oer 'e bosken yn 'e fierte ferroan stadich yn
| |
| |
in djipwaarm feletten, wêr in pear ielreagers sulverkleurich by ôfstieken. Fan jûnige onrêst dreaun, skreauden se, fel fan lokkinge, har leafdeliet en setten ta op de oseaan, ek in langhalzer s' as hja fol begearte en hertstocht.
Moaier oarde op de wrâld soe men mar komselden fine kinne, tocht him, en joech him willeas nei de tsjoen fan dizze frede. Heal winske 'r yn syn hert, hjir bliuwe te kinnen, heal winske 'r ek alwer de feroaring, om ek syn kâns te habben. It wie ommers in tiid sa fol beroering, elts minske hie om sa te sizzen syn grutte kâns, foaral op it oarlochsfjild, om it fier te bringen. Dêrom net, oant no ta wie hy net ien fan de lokkichsten, in earme Odysseus, in swerver, smiten fan it lot hinne-en-wer as in eskenwjukblom oer in wrede spjirrebosk, wêr hja gjin haal fine kin om del te saaien en gjin fêste grûn foar it skraach amjend piidsje. Altyd alweroan de swerver, no't yn it egen lân de ban oer him útsprutsen wie. Doedestiids foar Dokkum wie 't op 'e snaren ôfgien, as hja hiene him pakt, en 't hie him licht ek de holle koste as Jan Binnes, no soe 'r neat mear weagje, hy waarde âlder, it sin betûmele sa njonkenlytsen en de waardij fan it libben waarde kostliker, al moast it dan ek yn frjemde lânen libbe en trochmakke wurde.
Wer droech 'r 's kenings klean, wer sierde him it wapen der eare. Ritmaster hie de Prins him makke en hy wie mei syn freonen yn it Ingelske leger, doe't dat lâne by Alkmaar, om it nochris tsjin de Frânsken yn 'e kant te setten. Nei in bult geskermesear wer mis, it like, as lei de flok op alles, wat der mar ûndernaam waarde tsjin dat Frânske gespús. Ien tel bepaalden syn tinzen har wer by dy tiid, de lâning by nacht op Hollânske grûn yn 'e stille, beamte-ommantele dunen, de grize heitelânske loften, yn it easten de sulveren kûm fan 'e Sudersee, wêr hy in bult fan syn Fryske fiskers op wiste, de netten sinke littend yn 'e stille nacht... it âlde hûs fan Porter mei 't wiis trapgeveltsje, dy't miskien no wol foar 't finster stie te stoarjen nei it Skoarler dún út, en noch fierder yn 'e Bjirmen, wêr no dyselde wyn oer waaide, de âlde stins, en dêr wie heit. En noch in lyts doarpke, wêr syn tinzen hinne fleagen, in stille fûgel nei in leaf ûntwyk... In hûs yn 'e Wikeler bosken, wêr hy Anne wiste en har bern...
Hy helle út de binnebûs fan syn uniform nochris wer de brief fan Jehannes Falentijn, en hy lies nochris wer, wat 'r skreau. Och, hy koe 't suver wol fan bûten, elts letterke, elts sintsje stie yn syn ûnthâld beitele noch skerper as de letters op in moarmerstien.
| |
| |
‘- Vanwegen de krankheid van ons zoontje zijn mijne Ouders den ganschen zomer met hem in Langweer geweest, veel op het water. Hunne wegen leidden ook veel malen naar de Slotermeer en hebben ze onze vriendinne Stine dikmaals bezocht. Zooals Gij weet, ligt Anne van Rhee daar thuis, zij is haar tantezegger, en is daar wel besteld, als-dat zij plan heeft, daar metterwoon te blijven. Haar zoon Henricus is nog hier en woont bij zijn grootva in.
Laastmaals, toen wij van UEd. spraken, als zijnde van doel, zich naar Duitschland te begeven in 't gevolg van onzen Prins - ik docht, zij mogt het weten, is het niet? - verschoot zij zeer van kleur en was den ganschen avond in zichzelven gekeerd en stil. -’
Seach 'r har dêr net sa sitten, it leave boarterke fan alear ‘in zichzelven gekeerd en stil?’ Syn hert fleach nei har ta om har te treastjen en te bemoedigjen, no it lot syn wrede weagen ek op har takamen... om se te beskermjen, al syn krêft te war te stellen, om dizze iene leed en triennen te besparjen! En fierôf fan him, lykme-allinne, moast se no har stryd stride! En in angeltsje pripte fûl yn syn hert: wie der wat tusken har en Jehannes? Prate 'r net faken oer har yn syn brieven? sette 'r se net altyd tige heech? En hy wie widdener, ryk, yn oansjen yn Ljouwert as gjin twaddenien. It pàste dy twa, martele hy himsels al tinkendewei. Anne wie net fan dy soarte fan froulju, dy't de tjilling op 'e wiuw sette, om 'e einefûgel te fangen, noait soe se twa op 'e tôch hâlde, wist 'r wol, en as Falentijn's dêr sa faak kamen by 'e muoie, wie 't grif foar wat oars as in âldwivepraatsje en in pantsjefol tee.
Grimmitich gyng 'r yn 'e hûs en sloech de doarren efter him ticht, dat it dreunde deroer. Eat moast 'r dochs syn lilkens op kuolje, eat, al wie 't dan ek mar in stik hout. ‘Wat bistû jûn ongeduerich en tipelsinnich,’ beskrobbe Fan Asbeck him. ‘Men soe sizze, docht it ôfskie dy sear? Hast hjir altemets dyn herte ferlern?’
Fan Heemstra stompte him oan. ‘Lit him betien,’ sei 'r hiel sunich. ‘Somtiden moatst in siele net oanroere... dan is alles as in stikje glêsporslein sa tear...’
Hja seine allegear net folle, elts hâlde him binnen it park fan syn eigen ôffieme tinzen. Sà wie dy lêste jûn dêr op Wight, neat barde der, neat feroare der en dochs... In lyts spintsje, stjoerd fan it lot, begoan wer in tried te spinnen út it iene minskeherte wei nei it oare ta, krekt as yn dy moaie simmerdagen fan 1793, krektlyk as doe en dochs oars... De ryp fan it libben wie der oerhinne gien as in nachtfroast oer
| |
| |
de griene greiden. It earste frisse grien, de earste blom, dat wie it net mear. Mar it sette him dochs wer nei bloeien foar in twadde risping en al wie dêryn 'e bitterheid fan 'e earste dead, dochs wie dit ek wer moai, want it joech in earm herte treast. -
In deimennich letter waarden de tuorren fan Hampton Court wei yn 'e fierte, de Prins mei syn gefolch ferliet it gastfrije Ingelân, dat him in jierjild tasei hie fan sechstjintûzen pûn sterling (ûngefear fl. 190.000) en de Prinses noch ekstra in ferearing fan sechstichtûzen pûn sterling (fl. 720.000). It wie in keninklike jefte foar de earme bannelingen, dy't alles kwytrekke wiene, hûs, jild en lân, allinne de eare, dy hiene se as in echte Oranje rein en skjin bewarre en dat wie dan ek de treast fan 'e Prins, no't hy hjoed den dei de reis begoan nei Dillenburg, wêr hy in honk hope te finen.
De measten fan 'e trouwe Friezen hie hy om him hinne, syn lotge-noaten wiene it. Hy seach ris stoarjendewei nei har en syn each bleau ien amerij yn leafde rêsten op 'e kante figuer fan Ryklef Ripperda. Soe 't him ek sa nei gean as him? sa as in reid hinne-en-wer slingere wurde fan syn gefoel? Och, hy wie noch sa jong, dan is in minske noch neat oars as in spyltúch en alle ding leaflik om him hinne, en folbesnare wachtet 'r op it grutte, rike libben om him te bespyljen. Letter wurdt it oars, dan komt de stiltme, as der gjin gesang mear is en de snaren d' iene nei d' oare springe, de hân mêd wurdt en it lûd ynein...
Hja wiene trou, dy Friezen, no gyngen se mei him yn in nije ferbâning. Om it lean hoegden se it net te dwaan, hja bleaune by him om himsels. Neat soe har skiede kinne fan him, as it moast syn eigen wurd wêze, dat har it bliid boadskip bringe koe fan 'e frijmakke wei nei it eigen lân. Dan soene se gean... fuortdaadlik. Want it lân, it Fryske lân! gyng noch foar him, dat stelden se boppe alles. Syn bloed kroep dêr ek hinne, wiene syn foarâlden dêr net berne? hiene oaren dêr net lange tiden húsmanne? Der lei in bân tusken Oranje en Fryslân, hy wie as in ring en yn 'e beslettenheid fan syn rûnte leine skatten bewarre fan trouwe leafde, alles ienfâldich en echt, suver lottere goud.
Hy biet him op 'e tosken, it moed waarde him fol, no't it ôfskie taknypte en Hampton Court oan 'e einder ferdwûn. Hja hobbelen troch it lytse Londen, de onsljuchte strjitten lâns, en krigen einliks de grutte Tower syn muorren en toerbulten yn 't fizier en it blinkende wetter fan 'e Theems. Wetter, altyd frijdom, altyd feilichheid! Hoe leaf hie hy
| |
| |
it wetter, de Noardsee, dy tsjin de blûne Skeveningske dunen oanklotste, de wide wettergatten om Leiden en Haarlim hinne, de stille dúnkûmen yn it Kastrikummer en Skoarler dún! Leine se net as blauwe eagen him oan te sjen, as 'r dêr yn 't foarige jage op hart of fokse, in fleurige, kleurige ruterbinde efter him oan, syn jonges op 'e side en it moed sa frij, sa rûm as in blide ljurk yn 'e hege loft...
Strak-ansens gyng no de reis oan, hy soe tichte by al dizze plakken lânsfarre, in goede kiker soe se noch tichter by him bringe, mar syn fuotten har printen soene der miskien noait wer stean, likemin as Ripperda sines yn Fryslân. As in beam, midstroch houd, sa wie dit har libben ek yn twaen spjalt.
Londen glied al fierder en fierder fuort, de see kaam tichterby, effen fan gong folgen syn skip de oare skippen, goed bewapene, him as selskip en help meijûn, want loerde de Frânskman net oeral?
De twadde jûne farden se ticht oan Hollân lâns, seagen selst hjir en dêr it wiffe ljocht fan in fjoertoer. Hja hiene gjin inkeld ljocht, yn 'e kajuten efter de pottichte blyntsjes barnde mar in inkelde kjers. It folk diich swijchsum syn wurk. It wie sa near dat allegearre, krekt as hie men in deade oan board.
Sa kamen se yn Hamburg en doe nei in goed wike yn Dillenburg. 't Wie krekt, as 'r yn side foel en it gefolch mei him. Hjir hie hy dan einliks rêst en wat oars begearde hy ek net mear. Dat syn soan Frederik, de twadde fan syn jonges, sneuvelje moast yn Eastenrykske tsjinst as ginneraal, hie him ek in knoei jûn, it wiene allegearre fan dy dingen, dy't in jierrich minske yn aloane pimperpine slope, en de frisse krêften fan in jonkheid, om der him tsjin fersette te kinnen, de hope op wûnderbaarlike rêdings, och, dy wiene ek al lang fergien. En de jongeren? Dy lieten de moedfearren ek hingje, songen yn mineur de âlde wizen. Hy koe se oars neat mear oanbiede as in lyts lean, as se by him yn tsjinst bliuwe woene, en dat soe krûmeljendewei oppluze wurde moatte, sunich by 't waltsje lâns, en dochs! hoe'n goed diich him dat! hja sloegene bliid ta. En bleaune by him yn syn need'richheid.
Yn 't lêst fan it jier (1801) skreau hy út Dillenburg wei oan syn freonen yn de Republyk, dat hy der gjin bien mear yn seach, as se in amt oannamen ûnder it nije bestjoer, dat alle war diich, alles wer wat yn 'e âlde foegen te krijen en 't skeel safolle mûglik te sljuchtsjen. It wie fan dy gefolgen, dat de Oranjelju wer foar 't earst op in feest kamen, wêr se wisten, ek Frânsken te treffen, mar dan soksoartigen, dy't se èn om
| |
| |
har karakter èn om har dieden net de hân wegerje soene, as se dy útstieken om te fûstkjen. Hy wist, partijen stiene yn it âlde heitelân net mear sa fijannich tsjininoar oer: it folksregear wie ôfskaft, dat doogde net mear, en dy't no wer oan 't roer kamen, wiene âld-reginten, wol fan patriotske kleur, mar net sa fel mear of, o wûndere rin fan it lot! selst guont fan Oranjetagedienen kamen wer op 't kjessen. It folk begoan stadich wekker te wurden út syn dronkemansrûs en besochte, al hoartsjend en stompend, alles wer yn 'e âlde foegen te krijen. Wat wiene sokke tatidings út it heitelân treastlik! en yn elts herte krige de ferhoping fat: soe der einliks ferlossing komme kinne?
Dat tocht Ryklef Ripperda ek faken. It koe noch jierren oanhâlde ommers, al wiene der no oare mannen oan 't roer, út it folk sels as de sterkste macht moast de omkear fuortkomme, it prykjende sâlt fan sûn trochsicht en selsbetwang it bederflike yn it aard fernietigje, dan earst soe de staat wer sûn wurde kinne en nije wegen en nije banen foar in nij bestjoer ree komme te lizzen, om te gean. Wol naam de syktme in skieding... mar 't koe noch jierren duorje, ear't dizze slimme goarre syn onhuerens genezen wie. En dochs...
Ynienen stie de frjemde, nije wurklikheid foar him as in sterk jong-kearel en treau him yn ien triuw de kant út, dêr it lot him ha woe. It kaam as in dream... it oerstjelpte him sadanich, dat hy it hast net leauwe koe. Wer krige hy it brief út de festjebûs... en seach nei it ferware antlit fan Ulrich, de jeneveroaljekoop, op 'e hoek fan 'e âld sofa, him sa bekend, en o in see fan oantinkings begoan oer syn hert te brûzjen: Bouwekleaster, Wolmoed, de flucht nei 't frjemde lân...
‘Dy letters lige net, jonker,’ sei Ulrich dimmen, doe't hy seach, hoe't de jonker derop omstoarre. Hy hie mear blydskip ferwachte by dizze tynge. Hoe hie 'r him spoede de hjitte simmerdagen om hjir te kommen en de jonker sels it boadskip te bringen! Libbe 'r noch net altyd mei Fryslân en de Friezen mei, en gyng it him ek net nei oan 't hert, hoe't se as slaven krûm leine ûnder 't wrede frjemde regear?
‘De tiden en de herten binn' gans feroare dêr yn 'e lêste jiermennich.
De Jacobijn is der útgisele, der binn' no guont, dy't wat makker op 'e hûd binne en 't regearjen wend,’ sei Ulrich.
‘In minske wol no ienkear òpsjen kinne nei him, dy't de baas is, lyk, dat lyk regearje kin, is in drôge. Allinne sterkeren en hegeren en wizeren winne, dan kin in minske him bûge,’ sei Ripperda stadich. ‘En ik murk al lang yn 'e brieven fan menhear Falentijn, hoe't der ek yn
| |
| |
Ljouwert in omkear kaam wie, ek mei troch tadwaan fan Fockema.’
Hy tearde it pompier ris wer útinoar, striek soarchfâldich de tearen glêd en lies nochris de rigels oer, wylt 'r hjit en kâld fan binnen waarde, sa nei gyng it him. Earst waarde him te witten dien nammens it provinsjaal bestjoer, syn ferbanningsfonnis wie teniete dien, wêr oanplakking fan dien wurde soe op it stedhûs, de Waach fan Ljouwert en de doarren fan alle stedspoarten, en dan, dat it provinsjaal bestjoer him ûnder it wolnimmen fan Rutger Jan Schimmelpenninck beneamd hie ta kwartierdrost. De wurden stiene dêr sa kâld en onferskillich en och, wat hâlden se dochs wol net yn! Wer as frijman, de holle heech! yn it heitelân komme te kinnen, heit weromsjen! de Ljouw'ter freonen... en Anne... Krekt as stie se op dit stuit neist him en flústere it ‘ja my’ sa sêft, dat allinne syn jerne harkjend ear it hearre koe. Yn in blide fierte seach 'r no ynienen alles moai en nij. De hiele wrâld strûpte it âlde tsjustere kleed út en stie foar him, like glimkjend en fol ûnthjittings as ienkear, lang lyn...
Ulrich bleau in deimennich syn gast en diich hiel wat saken dêrby, want de hânelsman yn him slomme nea. En Ripperda gyng nei syn soeverein mei it blide nijs om dy dêroer te rieplachtsjen en as 't him goed like, tastimming te freegjen, om fuort te gean. De Prins suchte. Wer in banneling, dy't thús ferwachte waard, wer ien, dy't hy miskien nea wer sjen soe. En syn freonen! mei in nuvere mingeling fan blydskip en drôfenis hearden se nei dit syn boadskip. Beswier om ûnder dit nij rezjym in amt oan te nimmen, hiene se ek net, alhoewol har de frees bekroep, it wenjen wer yn Ljouwert koe him ris raar ôffalle. Der wie safolle feroare, neat soe hy weromfine fan wat der ienkear west hie.
Krekt as loek der in wolken oer syn sinnige, blide dei, sà foelen dy wurden yn syn hert. Soe 'r it oandoare, dêr no wer in nij libben op te bouwen, selst in nij fondamint te lizzen, wêr it âlde, moaie yn tûzen splinters en grús tefallen wie? Wied er sterk genôch, om dat dwaan te kinnen? Hy fielde him skoarre fan in krêft, sterker as syn eigen, hy wist, wa't him no syn wei ek foarskreau, likegoed as de bittere wei fan syn omswerven, earm en ferlitten as in ferskoveling. En hy diich nei Dy Syn wil, deemoedich en beret.
Ulrich hie om 't skik mei de jonker syn help in âld guds besette kind en dêr hysten se him op in goede dei op, it kistje fol medikaminten hinge him foar 't liif en in grutte sek mei krûden bingele him op de
| |
| |
rêch. Yn syn grut hoed, yn 'e fuorring, stevich en wol benaaid, hie 'r in sjou brieven foar de Oranjepartij yn 'e útlânen, en op mennich brieveslûf stie de namme fan Archibald Porter. Earst ried 'r sa mei de jonker nei Keulen en dêrfandinne soene se oanhâlde op Arnhim. De jonker soe dan de wei mei blydskip gean nei hûs, en hy... hy diich syn plichten, om leed en freugde wer te bringen op mennich plakken by frjemde lju en somwilen pine en smert te ferlichten. Hoe dielde 'r yn 'e jonker syn lok! hoe licht waarde him yn 't selskip fan dizze jonge maat de lange reis! Hoe ferstie 'r syn stilswijen no en dan, syn blide laaits ek bywilen, as 'er ris in koartswilich wurdsje foel, jûns yn 'e frjemde harbargen by de tsjelke fol wyn, âlde, goede, iiskâlde Rynwyn, wêr 'r de geuren fan Dútsklân syn berchwâlden yn miende te priuwen.
Yn Arnhim gyngen se byinoar wei. De jonker stjoerde syn hynsder it noarden yn...
Sà seach 'r him riden, de kante jonge lea yn 't nau ferwielen buis, de moaie lytse fine holle reabrún fan sinne en wyn, de eagen yn ien innich ferlangst al mar útsjend it noarden yn, it kâlde hege noarden, syn bertelân. Hy draaide him nochris om, glimke bliid, doe drafke 'r fuort. En Ulrich en syn âld guds lieten beide mismoedich de holle hingje. Dêr gyng in jong minske nei syn lok... en hjir, och sei! in âld minske nei de dead...
De lêste deis wie de jonker ticht oan Ljouwert ta op it Hearrenfean. Hjir bleau 'r, liet him in goed miel sette, it hynsder nij beslaan en yn 'e weide bringe, wêr hy him in hiele dei yn syn wêzen liet. De postwein joech 'r in brief mei foar menhear Falentijn. Wat soene se opsjen! Mar fansels, hja wisten der al mear fan as hysels allicht. Hiene der miskien sels wol hândiedich oan west, om it safier te krijen. En de Falentijns en de Baerdts hiene noch altyd in sterke earm. Jild brekt in bulte slotten en sljuchtet in bulte sterke stinzen. Hoe soe Fan Rhee ûnder dizze saak stean...? soe 't nochris wer de wraksel wurde yn dizze lytse stêd tusken har beiden of soe him de lust ta ferdjer en tigersprong foargoed fergien wêze? Hoe soe it tsjinwurdich stedsbestjoer regearje? En it folk, hoe soe dat ûnder al dizze dingen stean? Soene de lju him noch kenne? Hy hie ek sa lang fuort west. En mei weemoed tocht 'r om twa grêven, dy't it stof ta har naam hiene fan twa fan syn alderleafste sibben ek yn dizze jierren, mem en Doedte. Hy soe se net mear sjen, fan har lippen net in wolkomstwurd en hoe'nien! mear hearre. It libben
| |
| |
yn syn onbarmhertichheid swile ryp en grien op en de dead diich it noch folle mear...
Hy hie it sa skikt, wykmarkdei wer yn 'e stêd werom te kommen, wêr hy ienkear op sa'n rare manear as in hûn útgisele wie. En no sa yn eare werom! in fêste oanstelling yn 'e bûs! In nij ferstânich regear yn Nederlân oan 't roer, it militêr gesach oan kant en miskien, o hiel miskien! ienkear it lân nochris wer frij fan frjemd en onrân. Wat soe hy him warre, om in goede, fredige tastân mei te bestindigjen, om al syn freonen, Oranjelju, ek werom te bringen, Heemstra, Asbeck en al de oaren, dy't no noch earm en onhússittend yn 'e frjemdte omdoarmen. Tûzen nije plannen makke 'r, wylt 'r sa op Ljouwert, syn âlde, leave stêd, oanried.
It wie in sinneskynmoarn, de hearrewei fol folk. As in jonge kening ried 'r mids har, al wie syn klaaiïng ienfâldich en bestood, syn hynsder meager en it túch watte skibbich en feal, dochs ûnthâlde men him de earbied net, dy't in edelman takomt. Stadich ried 'r sa mei de oaren op, wat oan 'e kant yn 't gers lâns om 't hynsder te sparjen.
Dêr lei Oenemastate yn syn singels en beammen, dêr yn in bochte fan 'e wei Barrahûs, dêr Goutum op syn hege terp. De sinne stie noch net heech en dochs wie de dei al moai en in kostlikheid om him te belibjen fan oere ta oere as swolgen, dy't men drinke sil út in goudene tsjelk, hâlden fan de leafste. De simmer bloeide yn syn felste moaiens, it lân stie fol blommen, de loft wie fol jong fûgelt, de bou siddere fan 'e nije swierte fan in nij gewaaks, dat ieren en kerrels yn mennichte droech, en de âlde stompe tuorren har klokken letten de jonge, blide dei yn.
En dêr yn 'e heldere fierte...! hy hâlde it hynsder en bleau stean te harkjen... dêr begoan de Aldehou te brommen. It leave, o sa lang miste lûd...
Syn eagen waarden wiet. It hiele eardere libben, lei it noch net ris wer op dit stuit as in triljende flinter mei al syn moaiens yn 't hol fan syn hân? Seach 'r it net wer, sa 's it west hie, dit alles, ear't it skaad fan it leed deroer gien wie?
De stêd kaam stadich út 'e fierte wei op him ta, earst de brede, massive toer fan 'e Aldehou, doe de heechste huzen, de bolwurksbeammen, noch foarser, noch skadiger waan en einliks de tuorkes fan 'e Wurdumerdyksterpoarte.
Deagewoan ried 'r oer de brêge, nimmen naam notysje fan him - | |
| |
hoe wûnderlik wie dochs dit alles - en seach efkes skean nei it pompier, wêr 'r syn namme op wiste. It hinge dêr, in boerke stie derfoar te lêzen, in skiepke oan 't tou en 't breedskadich huodsje op ien ear.
Soe nimmen him mear kenne? nimmen in freonegroet foar him oer ha? Syn bliid sin sakke, iensumheid bekroep him as in grutte spin de bliid iepenkame blom... De stêd wie him frjemd waan. Der wiene nije huzen kaam en âlden ôfbrutsen. It Saailân fol hynstestallen like ek hiel oars, it folk op 'e strjitte mei dy bulte Frânsken dêrtusken, de Frânske úthingbuorden foar de winkels... de froulju koe 'r ek al net mear, wiene se ek al fan in oar skaai? Wie der dan net ien leaf, bekend antlit, nearne net?
Dêr ynienen seach 'r in man oerein gean fan in bank ûnder de line-beammen by de stedsgrêft. Krekt as hie 'r dêr sitten te wachtsjen, en stadich trêde 'r nei de hearrewei ta, speurendewei it folk opnimmend. Syn gong kaam him bekend foar, al roan 'r stadich en watte onwis. Hy seach nau ta, dy prachtige donkere eagen ûnder it sniewite hier hie mar ien man yn Ljouwert... Ien sprong, hy wie fan 't hynsder en by de wachtsjende man, menhear Falentijn.
‘Wolkom bern yn ús heitelân,’ sei dy hertlik en golwei en knypte him yn 'e hân, as soe 'r him nea wer loslitte. ‘Wat bin ik bliid, dy sà wer te finen! Kom mei ta uzes en wês ús gast... Pronica wachtet al sont dagen. It sil ús in eare wêze. Dû silst hjir lege plakken fine, mar dochs ek noch âlde freonen.’
It wie him grut, dizze begroeting fan dizze man. En hy waarde der stil ûnder. Falentijn seach him fan teside oan, de ferfleine jierren hiene him manliker makke, en dochs it antlit it karakteristike, it blijmoedige en it bliidbetrouwende net ûntnaam. En tegearre kuieren se troch it folk nei Falentijn syn hûs.
Hja seagen Haaie Trompetter en syn kornuten, in stikmennich bêste kij foar har útdriuwend, en hja seagen menhear Josua de Metz dêr middenmank yn 'e blauwe kyl en skuonklompen oan, hja seagen mefrou Fan Rhee en Sibbel op 'e kuier nei 't bolwurk ta, wêr skaad en koelte te finen wiene, hja seagen doctor Falentijn op in licht seaske troch 't folk riden, dat ynienen rûm baan makke, as gou it in kening, en einliks seagen se Falentijn syn nij hûs parearjen yn 't moai oanlei tún en dêr, foar ien fan de finsters, de gerdinen wiid fanien strutsen, siet âlde Regnerus Ripperda en seach út nei dizze syn leafste, syn jongste soan.
| |
| |
‘Dyn heit is swak en âld waan, Ryklef,’ sei Falentijn en it klonk as in sêfte foarberieding foar jit slimmer tatiding. De skerpe, jonge loaits fan him hie it al lang markbiten... op dit stuit wist 'r it... dizze dei waarde ien fan heit syn lêste freugden.
De tiid wiisde it út, hy hie net mis sjoen. In wike of wat letter brochten se heit nei syn lêste hûs, âld en sêd fan dagen yn 't achtensântichst fan syn libben, en leine him te rêsten neist syn Hanne. De âlde beam fertoarre, hie 'r dochs it útsjitten sjoen fan syn nije, griene loaten.
Ryklef Ripperda diich alle war, om it âlde hûs, wêr safolle oantinkings oan ferbûn wiene foar him en syn folk, werom te krijen. It slagge al moai ridlike gau mei Falentijn syn help. En op in goede dei riisde it lange, smelle skaad fan Minne Pjirkes út in keldersdoarke op en hy eage syn jonker nei, dy't de foarstrjitte lânsgyng.
‘Willemke!’ raasde 'r, ‘wêr bistû? Ik leau, ús jonker is wer thús!’ en samar mei de bleate holle, de toffels heal oan, fleach 'r him efternei. En doe de jonker op syn mâl gebear omseach en stean bleau en fluch op him takaam, gûlde 'r as in bern, sa bliid wie 'r. En Willemke en hy skoaiden him oan om foar in lyts lean en as 't moast, sûnder lean, wer by him te tsjinjen.
En sa waarde dit fet bekûpe. It wie krekt, as rekke in hiel stik fan Ljouwert wer yn syn hear en fear, no de jonker wer thús wie en it folk him somtiden troch de stêd kuierjen seach. In bettere tiid dage... soene de Oranjes, suchte mennichien, - soene dy ek noch sa ris weromkomme kinne? It gesach waarde smidiger, flijde him mear nei de wil fan it folk, dat syn folk wie. En fan har eigen folk koene se ek hiel wat mear op as fan dy Frânske binde, dy't hjir no in jier of wat skepper en skriuwer west hie.
De dagen gyngen har gong en ek dizze simmer foel einliks as in ferwile blom yn al har ripens ôf en sjoch! it waarde wer hjerst...
De minske kearde yn ta himselme, de útflechtigens fan 'e simmer, de ongeduerigens fan 'e siel, opswypke fan 'e lange dagen en 'e simmersoele nachten, besonk ta rêst en it fredige fertoef binnekeamers wie de nije tsjoen, wêr de minske him jerne ta bejoech.
Stadich kaam ek frede yn Ryklef Ripperda syn moed nei de grutte omkear yn syn libben, dy't him mear skokt hie as hysels wol tajaan woe, en út dy frede waarde in ferlangst berne, sa heftich en twingerich, dat al syn tinzen har dêr no by bepaalden. Hy koe it net
| |
| |
allinne mear ferkropje, en op in jûne, doe't Jehannes Falentijn syn gast wie, moast 'r prate, oars soe 'r stikke.
Hja sieten tegearre yn 'e stille keamer. Willemke hie de tee klearset en in steapeltsje sânkoekjes op in porsleinen pantsje derby. In pear roazen en in tûkje gielgouden wylde druvebeam yn in kristallen faaske joech in bewyske fan frouljussoarchsumens oan 't grut fertrek, al hie hysels dan ek de blommen sa skikt en de ferwielen kjessens fan 'e grutte mahonyhouten sofa sa dellei. Dêr yn 'e hoeke foar 't finster siet 'r jerne mei it útsjoch oer 'e rûme greiden en 'e kostlike wolkenbeskûme loften.
Sà hiene se dêr faken yn 't foarige ek tegearre sitten en sims woe 't der by har allebeide hast net yn, hoe de woeling fan de tiden der ek mar ea in skuorring yn bringe kind hie. En wer wie s' as fan âlds eltse tongersdeijûne as in feest, de iene jûn fan de lange wike, dy't de minske foar himsels rêdt út 'e sterke brâning fan de woelige droktmedagen.
‘Krekt as hast net fuort west,’ liet Falentijn him ûntfalle samar út syn tinzen wei. ‘Alles sa by 't âlde bleaun, it hûs, de keamer, selst dyn tún hast wer yn de âlde sitewaasje, sjoch 'k.’
‘Alles gelyk, mar wysels feroare,’ andere Ryklef watte bitter.
‘Nei better dan doch, âlde filosoof.’
‘Dat âlde kin der wol foarwei,’ beskrobbe Ryklef him in byt brûkel. ‘Du ûntrinst my net folle, jonkje. Hast ek al in griis hier troch dyn swarten.’
Jehannes Falentijn seach him oan mei syn rjuchtute eagen.
‘It is de skaadside fan myn berop, ik moat altyd it minder moaie, it ongeve, it bederflike sjen fan 'e minske. Sà sjende kin ik geneze. En Ryklef, sà soe ik dy ek geneze kinne, leau 'k, fan dyn hiele slimme goarre.’
Ryklef Ripperda sprong oerein, read flamme op syn sûne brune wangen, efkes flime der lilkens yn syn eagen. ‘Wel noch ta! Ik siik...? Ik yn 'e pogge? Net wiis, dy't it seit... al bistû it dan ek!’ En hy stompte sa foarheftich tsjin de tafel oan, dat de stikken op it skaakboerd trillen op 'e grûnfêsten.
Jehannes bleau bedaard en sei stadichwei: ‘It makket dy sa yn onstjoer, myn gesinspyl, dat ik sil der mar net mear oer prate.’
‘Nostû my earst oerémis makke hast...! Ik hear 't geslyp al fan dyn skerp doctorsmes...’ bromde Ryklef, wylt 'r mei in min sin wer sitten gyng.
| |
| |
Falentijn glimke ris en liet it oan it tafal, hoe't syn opsmiten kûgeltsje fierder rôlje soe. Mocht it wêze, Ryklef syn hânelingen yn fêste, goede banen liede. It begrutte him, dizze iensumheid wie te swier om te dragen fan dizze sterke, jonge, oergeve, mar ek oersoppige persoanlikheid, net fan 'e natuer foarbestimd om as in muonts troch 't libben te gean. As 't wêze moast, soe hy it mes noch djipper yn 'e wûne sette, sear dwaan, om dizze, dy't hy leaf hie as in broer, te genezen.
Einliks rekke it spultsje út, Ryklef woan it, mar hy stume noch. En dochs moast it sa komme, al soe 't ek op kreauwen útrinne, prate soe 'r, syn hiele hert bleatlizze moast 'r. Want wat him skilde, wist Jehannes net... it wie wat slims, it makke him stil en sims bedrukt. En dat no, alles sa keard ta in goed ein, jubel ynpleats fan triennen!
‘Sill' wy noch efkes troch 't tún en sjogge yn 't waar?’ sei 'r en hja diene de glêzen doar op en kuieren pypkjendewei oer de skelpepaden. It wie hast folle moanne, de loft heal belutsen fan wite plûmwolkens as in stil lân fol snie. De wylde wynbeam hinge mei fjoerreade slingers yn 't ljochtmoannewaar te blinken en grillige skaden dânsen op en del, as se hinne-en-wer soeiden op 'e wyn. Yn 'e fierte rôp in lette skipper syn hallo! yn 'e stiltme, dy't ek wie as in wiid wetter, swier fan sliepende deilûden.
Hja gyngen no nei de hoeke ta by de stedsgrêft en seagen oer 'e lânen, wêr de dauwe op tynde en slonk as in wûndere simmerjûnssee syn ebbe en floed. In boatsje kaam der stadich oandriuwen, foar de westewyn ôf, in lyts lantearntsje yn 'e mêst en ticht neistinoar op in bankje in jonge en in fanke, swijchsum en frjemd yn 't bleek ljochtmoannewaar. En doe't hja njunken it tún wiene, lei hja har holle tsjin syn skouder oan, patte 'r har hoeden yn syn teare, jonge leaf de as in wynsucht de hiele teare maitiidsblom.
Stil foer it boatsje foarby... en swijchsum gyngen de beide freonen wer yn 'e hûs.
By it skym'rich ljocht fan 'e kjersen socht Jehannes syn fioele en begoan te spyljen. It wie sa bliid en it wie sa droef dit allegearre, snokkende- en jubeljendewei wie 't it libben sels dat song, sa 's dit nys-ansens yn syn hearlike top fan gloarje oan har foarbygien wie... in jonge en in fanke en in pea, wiksele op in stille jûn... It mysteary fan ieuwen, dat de dichters oanroere mei koele fingertoppen en dêrfan sjonge, skilders en byldhouwers besykje om fêst te hâlden yn kleur en foarm en dat dochs mysteary bliuwt, de ivige onferganklike skiente en dochs
| |
| |
yn elts minskelibben de ferganklike flechtige ferskining.
Stil siet Ryklef Ripperda dernei te harkjen en doe't it út wie, sei hy hiel sêft: ‘Der sil gjin fromminsk op ierde wêze, dy't dizze taal fan dy net ferstiet. Wêr wachtest dan noch op?’
Jehannes lei de fioele del. ‘Wat bedoelst?’ sei 'r hiel bedaard. Soe Ryklef no syn siel foar him iepenlizze wolle?
‘Wêrom nimstû net, wat dy takomt?’ wie de wjerfraach fan Ryklef. Hy sei it mei tsjinsin.
‘Ik begryp suver net, wêrstû hinne wolst. Ik nimme?... ik wat nimme? Us freonskip is sa âld en sa yn 't fjoer lottere, wy hoege gjin oanloopkes mear te brûken, selst net foar de alderwichtichste dingen. Ik fan dy... dû fan my, wy witte alles faninoar.’
‘Alles Jehannes?’ en Ryklef syn lûd klonk twivelich.
‘Ik ha net ien geheim foar dy. Ik soe net witte hokker.’
‘Ek net dyn leafde foar Anne?’ Ryklef flústere it hast.
‘Myn leafde is mei Doedte begraven,’ sei Jehannes hiel stadich, neidruk op elts fan syn wurden, dy't, al hoe sear as se him ek dwaan mochten, dochs koel en wolberet der útkamen. ‘Nea sil ik wer leaf ha... Ik kin dat net... Dat mei... Doedte wie my dêr te hillich ta... En hastû dêr mei ompakt, datst' ek mar ien amerij miene koest... O stumper, wat muoit my dat om dy en dêr allinne mei omtôge...’
‘'t Soe gemien west ha, dy yn 'e wielen te riden,’ andere Ripperda. ‘Dêrom swijde ik en wachte en as ik dy seach, tocht ik altyd, dêr bringt 'r dy it deafonnis fan al dyn ferlangst. En no is 't sa... Kenst dysels goedernôch? Is der neat, dat nei Anne útgiet?’
‘Der hat noait selst ek mar it lytste tusken ús west. Leaust my?’ ‘Jawisse,’ sei Ryklef, ‘al wol 't der min yn by my, dat hja net it herts-begear fan eltse man wêze moat.’
Doe glimke doctor Jehannes Falentijn. ‘Noch myn siel, noch myn sinnen ha ea te'n geunsten fan har sprutsen. It lot hat it net sa wold. Hja is foar dy bewarre bleaun, hja is frijmakke fan 'e bân... Ryklef. Wêrom soest no net hinnegean en helje dyn skat... It bliuwt net altyd simmer, it bliuwt net altyd jonkheid. Wachtsje net sa lang, as der mear grize hierren komme en betûmele sinnen. Wês bliid en jong tegearre en bring nochris fleur yn dizze âld wente.’
En hy krige syn fioele wer op en begoan te spyljen. Ryklef harke, de tinzen yn swiete mimerij. En bizich, as 'r hiel inkeldris wêze koe, rette Jehannes him dy jûne let oan, Spreuken 31 ris goed nei te lêzen
| |
| |
en net sa swiersettich te wêzen en âldmannich. ‘En dit wie dyn goarre,’ sei 'r op 't lêst pleagjendewei. ‘De earste leppelfol drank docht al syn wurk...’
‘En de rekken?’ glimke Ryklef no wer mei in goed sin.
‘Dy komt, astû foargoed genezen biste,’ pleage Jehannes Falentijn, de eagen fersêfte fan goedwillichheid, om dizze iensume út syn earmoed te ferlossen. -
Mar it hâlde wat yn, likegoed as yn 't skaken bywilen, sette Ryklef Ripperda de stikken op 't skaakboerd fan leafde ek mar stadich... hast al te stadich en miste dêrtroch sims in goede kâns. Dan gniisde it needlot en alle kweageesten gniisden mei. In minske, delbûke fan tsjinstuiten, is in maklik offer en sims gau dreaun yn djipste delte sûnder ferset.
Mar doch, dizze jûn brocht in kear yn syn libben. Hy naam Jehannes syn wurden yn syn acht en besocht, syn herteferlangst om te setten yn dieden... en Jehannes stibeleare him.
Hy sette in reiske nei Langwar op tou, moast men noch net safolle meinimme fan 'e hjerst, as 't mar koe? en mem skreau muoie Stine in grut brief, as se dêr noch in dei komme mochten te jimmetiten en ien gast meinimme. Yn in postskriptum kaam de namme fan de gast derby en it fersyk, Anne der neat fan te sizzen. Hja soe dan de ynfierenheid en 'e leave grutskens wol safier driuwe kinne en gienne fuort, as se wiste, wa de gast wie.
En nei tsjerktiid soene se komme, it boat te Balk bliuwe litte, wêr se de nachts útfanhûzen yn 't lozjemint, en dan geandefoet it lyts eintsje fan Balk nei Wikel ta. Allegear hiene se goede skonken en Jehannes koe lytse François wol drage, as 't moast, en oars Ryklef en hy him wolris kakkestoelemeie. Muoie Stine woe har dêr hiel wol foar fine litte. Tréwes wie 't. De Ljouw'ters te gast! nifte Pronica, de doctor, âlde bysitter! En har âld hert fleach fol leafde Ryklef Ripperda temjitte. Hja wist al lang fan Pronica, hoe't dy foarke yn 'e stôk stiet... dy leafde libbe yn har herte as in minnedicht fan Cats. Pearkeknoopjen bleau men sels jong by, in stikje maitiid wie 't yn in âld minskehert!
Hja fertelde Anne wol alles, wat yn 't brief stie, allinne it postskriptum... dêr liet se gjin wurd oer falle. Hja seach út nei de snein as in jongfaam nei de frijer en hie har noed om it waar, as 't ris reinde, en om de boffert, as 'r ris net rees! en om 'e beurtman, as 'r de rinse wyn ris fergeat! -
| |
| |
Mar it reinde net en ek de oare dingen besloegen goed. -
De sneine kaam... en oars soe 'r wêze as al de oaren fan it jier, tocht Pronica en muoie Styn frijmitsele mei yn in innichheid fan ien tinzenrin. De saterdeis wiene se al te Langwar kaam yn 't húske oan 't wetter en sprongen har dêr jitteris út, stedslju, altyd yn de benyptens fan bolwurk en poarten, en de jûne foeren se oer it blauwe kleare wetter op Balk yn, de wite tinte moast noch op it skipke en Pronica hie de lichte omslachdoek noch om, want it waar wie noch simmerich en de loft fan in geurige soelens, as droech hja blomt en sudersinne yn har skerldoek en skodde dy jitteris út oer it gea.
De wolkens spegelen har yn it wetter, de jongbisten boarten op 'e sompen, dy't as lang útstutsene fingers fier yn 'e mar útwiisden oan 't djip ta, wêr se huf krigen fan wyn en stream beide. Wyt en sulverich waaide der in glim fan sulver oer 'e wylgenmoezen, mar de âld stammen bleaune onferweechlik en stoef.
Pronica hie de lytse jonge op 'e skoat en skylde him in lekkere ripe applekoas en seach yn syn prachtige ferwielige eagen Jehannes nochris wer jong en nij. Alde Falentijn siet neist har yn 't rûntsje fan Ryklef en Jehannes en ferlustige him yn it moaie waar. En samar sette 'r yn en de oaren foelen him by:
‘De heerlijkheid der hoogste Majesteit
Zij hoog geroemd en duur' in eeuwigheid!
Zij blink' alom, en kenn' noch paal noch perken!
Dat zich de Heer verblijde in al Zijn werken.
Het aardrijk schudt, als God in gramschap blaakt,
Wanneer Zijn hand de hooge bergen raakt,
Slaan zij terstond aan 't sidderen, aan 't rooken,
Inwendig door Gods almacht aangestoken.
Ik zal, zoo lang ik 't levenslicht geniet,
Gods mogendheid verheffen in mijn lied;
Ik zal mijn God met lofgezangen eeren,
Terwijl ik nog op aarde mag verkeeren.
Mijn aandacht zal op Hem gevestigd staan,
En met vermaak Zijn grootheid gadeslaan,
Ik zal mij in den God mijns heils verblijden,
En dag op dag aan Hem mijn psalmen wijden.’
| |
| |
Hoe klonk it oer it stille wetter, yn 'e frede fan dizze timpel fan natuer! wêr Hy likegoed ferhearlike wurde koe as binnen de benaude rûmte fan tsjerkemuorren. Oeral is God ommers, alles wat der libbet en sykhellet, docht dat folgens Syn befel, om te kommen en te wêzen. Selst it lytste blomke hat efkes Syn libbenbringende amme oanroerd, de Wil fan Syn almachtige skeppende tins field! De fûgel, dy't dêr fljocht, it wetter, dat dêr bliuwt binnen syn lege iggen, de loft, wêr jûns miljoenen stjerren oan flikkerje sille, somliken folle grutter as de ierde, dogge se it net allegearre op Syn befel as tsjinders, waam earbied en dwaan nei Syn wil en bestel past? Sà tochte Falentijn ûnder 't sjongen wei.
Stadich gyng 't oer 'e stille wetters op Balk yn, sims lavearjendewei, sims, as der boartlike rukjes kamen fan 'e wyn, dêr it seil spand fan stie, in bytke flugger, almaroan mei dy hearlike helderblauwe hjerstloft boppe har en de sinne hiel stadich sakjende nei de roazekleurige westereinder.
Wie 't tafal of foege it lot it sa? Ryklef Ripperda seach jitteris as yn in moai frjemd fisioen de dei nei it Wetterlân foar syn eagen, lang, lang lyn... Syn wûndere tsjoen, syn blydskip, de sidderjende begearte fan doe om it lok yn syn flechtige rin te hâlden, en doe dy hearlike jûn nei hûs dêroerhinne, de loksilligens yn syn hert, Anne har siel lykas sines yn folle iepenheid bleat foar it lok as it jonge jier foar syn maitiid.
Ien skuorring fan in wyn... it hie foarby west... In kile spjalte de ienrin fan har libbens en dreau se elts in kant út en no...? wat woe it lot no wer? treau it se no wer nei inoar ta? Soe 't him no goedgeunstich wêze kinne nei sa'n lang gefaksear? Soe it?
Sa mimerjendewei oer âld en nij yn syn hert en kâltsjende oer de onferskillichste dingen fan 'e wrâld mei syn mûle, lânen se de jûne yn Balk oan en de oare moarne gyngen se stadich kuierjende fan Balk nei Wikel ta. Smûk skaden de beammen noch oer de wegen, grien en fris sprute it gers nochris wer nij op 'e lege lânen, spand stiene de beamtokken yn 'e hôven fan 't dragen fan 'e kleurige, swiere krûdsjefrucht!
Lytse François roan boartsjende foar har út en doctor Jehannes syn lange skonken swaaiden tik-en-honk om alle beammen by de wei lâns. Dan kraaide de lytse man it út fan wille en pake en beppe glimken. Mar yn har glimke beefde it skaad fan in trien...
| |
| |
Dêr sieten se no yn ien fan 'e hearebanken, Ryklef wat efter in pylder, Jehannes neist him en de lytse jonge op syn knibbel. Ryklef hie syn each net fan it middenpaad ôf, strak-ansens soe se komme en hy se ien amerij sjen, sûnder dat hja ek mar it lytste belul ha koe fan syn bywêzen hjirre. Soe de âlde tsjoen fan leafde nochris wer sprekke? soe har earme iensume siel har lykas sines nochris wer flije kinne nei de nije leafde, bitter en swiet fan beiden?
Hy waarde nochris wer hiel jong, hy Ryklef Ripperda, en hy siet dêr mei in triljend hert, de eagen net fan de tsjerkedoar ôf en wachte... It oargel spile sêft... in lytse Viola di Gamba song berneftich en rein...
Doe kaam se. Earst de muoie, lyts en hastich en fuortdaadlik dêrefter hja... Efkes hekke syn hertslach... doe jage syn bloed him fol blydskip troch de ieren. Dat slanke, grutte fromminsk, dy blûne hierren, dy hals syn swânebocht! o it wie, as kaam mei har syn hiele jonkheid nochris wer op him ta...
Doe seach 'r har lyts famke en yn har wezenstrekken it hearlike lijende fan 'e mem, de benedijde en de smertdragende fan alle ieuwen. Syn hert waarde weak.
Op itselde stuit sloech hja de eagen op en seach him. En bedaardwei liet se de sinnen fan syn eagen yn har blauwen skine.
Wie it net in dream, dy middei? It wer mei-inoar praten, it hearren fan har lûd, waans leave teare fal hy noch noait fergetten hie, en yn alle koelens en ynfierenens doch bespeure te meien, dat se him gjin kwea hert tadroech, by 't iten neist har te sitten en it hantsje oan te roeren, fan 't sûne fleis en bloed, blank en waarm en fan blauwe ierkes trochkrinkele? Alle jierren... alle ferlerne tiid foel wei, der hie gjin Popke fan Rhee west, noch bannelingwêzen, earm en swalkjend yn 'e frjemdte, it wie no wer neat oars as Ryklef Ripperda en lytse Anne Hopperus yn 't koartmillich jurkje en de grutte hoed fol roazen... O! it hie noch noait hjerst west... it moast ommers noch simmer wurde...
En doe't dy gouden hjerstdei nei de ein gyng, sei 'r tsjin har, wat der yn him omgyng. Net in bult omhaal fan wurden brûkte 'r of in moai opsteld petear... de tiid hie him it dichterlike uterjen fan 'e jonge jierren ferleard.
‘Der is plak foar jimm' allebeide yn myn hert en hûs,’ sei 'r der sêft oerhinne. ‘It libben is kâld en hurd foar in minske allinne, twaresum is it in nochlik paad... Hoe stiestû derûnder, Anne?’
| |
| |
‘It muoit my om de jierren, dy't foarby binne,’ suchte hja en begoan te skriemen.
Dat koe 'r net ha en naam har lytse kâlde hân yn syn grutte, as woe 'r har sa treast bringe. ‘En as der no nochris tweintich goede jierren foar ús tegearre weilein binne?... Alle grutte lok komt dûkendewei ta ús troch de poarte fan it leed, dat witstû dochs ek wol, net?... Ien fan myn begearten is ferfuld, dat 'k wer yn Fryslân bin. Meitsje dû my ryk en gun my de oare. Dû jouste dochs ek noch wol wat om my?...’ ‘O!...’ sei se en 't wie him, as iepenbiere de wrâld har hiele hearlikheid oan him op dit iene stuit...
En yn de dagen, dy't no kamen, bemuorre hy se yn syn leafdetinzen as de sterke beammen fan 'e bosk it de lytse blom dogge, dy't op in sinnich plakje yn har foarmidden stiet te bloeien. Hja fielde har no feilich yn 'e grutte, iensume wrâld, der wie in beskermer, der wie no in thús oan 'e ein fan de dagen ta. En boppe alles wie dêr syn leafde. Hiel stadichoan koe se mar wenne oan dy rykdom... It wie har te grut, ja alles wie har hast te grut en te wûnderbaarlik. -
En doe't it wer winter waarde - wer de lange, bange winter! helle Minne Pjirkes in âld skaafbankje yn 'e koken fan it grutte hûs fan de Ripperda's en stevige planken en hy hammere en sage en timmere it hûs hast útinoar.
‘Dû plichtest te sizzen yn 't foarige, ast ris mei my trouste, soest noait wer brol meitsje,’ kibbe Willemke en fage jeuzeljendewei it saachmoal op en rearde de spuonnen op in bultsje.
‘Dat wie al sa doedestiids,’ nikte Minne Pjirkes byfallich en ljurke oan 't slop pypke. ‘Ik koe doe net witte, dat 'k nochris in slydsje meitsje moast foar in lyts famke, watte?’
‘No nee,’ sei Willemke, ‘mar in âld griemer bist.’
In dei of wat letter slydte Minne Pjirkes de lytse Nelleke fan Rhee it bolwurk lâns. Op in distânsje foar him út kuiere de jonker mei syn jong wiif. It like him ta, as kaam no Ljouwert wer sawat yn syn âlde sitewaasje. -
|
|
Auteursrechtelijk beschermd