Logo DBNL
It jubeljier (1994)

It jubeljier

(1994)–Simke Kloosterman–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

5

De sinne broeide waarm op 'e hokken hjouwer. De stoppel roek en sulv'rich skitteren de wjukken fan 'e flechten houtdowen, dy't derop delsaaiden. Neisimmer wie 't, de ierde, de faak begearde en ryk jaande, gyng stil de winteriensumheid temjitte, mêd fan jaan en bloei.

Wibe Lubberts hearde it jûnlieden fan 'e Optwizeler klok... hy stiek de lêste skeaven op 'e foarke en loeide se op 'e wein. It waarde in healfuorke... it lêste. In goed beskot joech syn lân en it waar wie moai, mar dochs, Oranjeman as 'r wie, hy hie syn moed net. Tsjin nimmen doarst 'r it uterje, wat him beswierde, want skûlen der oeral gjin útkloarkers en oandragers? en dy't de Oranjenamme no mar mear neame doarst, waarde healdea gisele.1

't Is wier, hy wenne dêr net sa djoer, mar de lêsten wiene sa heech en somtiden kamen hiele swarmen earme úthongere soldaten del út de grutte steden en besochten, om wer sêd te wurden by 't lânfolk. Dat hjitte dan ynkertiering en wie in slimme besiking.

De wein kreake de moudige Wedze lâns en roerde de swiere elzebeamswallen. In klyster fleach op út in koetsebeam, in wikel sette him nei.

Yn 'e fierte hearde 'r de hoarn fan 'e postiljon, de postwein fan Grins op Ljouwert wie yn oantocht, fol reisbere lju, hege hearen en frouwen, en hy jage it hynsder oan, om him foarbyriden te sjen. Hy kaam mar ienris deis troch en dan wie 't fansels noch de tref, om him te sjen. Dêr kaam 'r oanskommeljen yn in wolken fan stof, seis grouwe poepen derfoar, dy hiene der noch in hys oan, en fol, fol as in aai. Allegear frjemde gesichten, brunich en útlânsk, en twa heechbeladene byweinen kuorrelen him efternei, yn 't selde sânige spoar lâns. En strak-ansens soe de hiele karafaan hâlde by ‘de Benthem’, de

grutte harbarge oan 'e Harstewei yn 'e Koaten, en dêr ieten se dan har meiname broggen op en de hospes tape 'er it bêste Grinzer bier by.

De bern hâlden op fan boartsjen en stiene op 't fuotpaad, teside fan 'e hearrewei, en seagen skerp ta, as der ek in hân ta 't portier útkomme soe en saaie in pear duiten oer 'e wei.

Dêr...! Wibe Lubberts glimke, wol tweintich hântsjes klauden yn 'e moude... it reinde duiten, der siet grif in rynsken jouwer yn dy wein.

Hy krige no syn wein by 't tiksel en stjoerde by de Wedzetrijesprong de Twizeler kant út, de kreammen en dissen foarby en 't Jan Klassenspul. 't Soe moarn kattekneppeljen wêze, in hiel feest. Dêr kaam 't folk altyd noch op tasetten as âldroeken, foar de Optwizelers wie 't in like grut feest as foar de Ljouw'ters 't giseljen. No, dat barde tsjinwurdich nochal ris, langlêsten twa op ien dei. Dy hiene 't yn 'e kop krige en roppe ‘Oranje boven!’ op ljochtskjindei en sûnder, dat se de jeneverstoker sines preaun hiene, en de iene hie boppedien goudsjeblommen hân foar op 'e pet.

No, 't wie har yndroege en net maklik ek: Foppe-om hie 't sjoen... hy wie 'er noch dagen fan út 'e liken en spoan sa raar op, doe't hy it lêstenjûns by Eadske-en-dy's fertelde, dat Wibe hie him warskôgje moatten en sizze net tefolle, opljeppene, rjuchtute Foppe-om, sa oan Oranje ferkleefd, dat men fûn syn gelikens hast net. En de jûne let roan hy in ein mei, de stille Twizeler sânwei út en de Opper-Koaten troch, en hiene se it hert foar inoar bleatlei.

Hûndert miljoen gûne skatting moast opbrocht wurde en 25.000 soldaten ûnderhâlden op kosten fan 'e boargers... de lêste duit waarde de minsken út de pong luze. En hja kamen mar mei ynkertieringpompieren by de foardoarren en nustelen har yn 'e pronkkeamer en sochten de hinnematten ôf om fette jonge hoannen en slachten de lammen yn 't lân. En wea! de húsman, dy't in mûle opdych! Dan hellen se tsien oaren, ondogenser as hjasels, en tejagen syn hjouwer en ferneilen syn hynsders en slachten him de bêste keallen en dreaune syn inters nei 't Ljouw'ter wykmerk. En beklage 'r him... 't wie nul op 't rekest fansels! Moasten de befrijers fan 't heitelân nin iten ha, nin lean! Mei wille hie men se ommers ynhelle... Frânsk wie ommers de foarsje, Frânsk moast men leauwe, Frânsk moast men prate, en no't dy heilsteat 'er wie, hearde men 't ek te wardearjen!

Bedrukt en min te moed wiene hja elts wer syn wegen gien en yn in skoft hearde 'r neat mear fan syn âld freon. Sims siet 'r wol yn noed

om him... Foppe Liuwes, wist 'r wol, stie op 'e swarte list fan 'e fijannen fan it heecheare gesach, lei oan 'e sintinsje, om by it lytste wissewasje oppakt te wurden as in foarbyld foar 'e hiele Jistrumer en Eastermarder krite, rjuchtsinnich en Oranje-eftich as 't hast net slimmer koe. En no't dizzer dagen de earste ynkertiering kaam wie by al de geseten lju, de earste slompe jild fan de skatting opfoardere waarde, no kaam de kniper op 'e skine. It waard tinken.

Hy liet it hynsder breed úthelje en jage doe mei in swaai ta de skuorre yn. Dy stie mei de efterein nei de wei ta... it moaie jûnljocht glimke yn 'e tsjustere fekken op. 't Lêste gol rekke fol tejûne, 't lân joech in goed beskot fan 't jier. En hy hie 't lân ek net te djoer yn hier, fiif gûne de pûnsmiet.

Mar o! dy lêsten, dy doarpslêsten, dy floreenlêsten, dat smoarge reëel! Fan 'e gûne wer alve stoeren1 útjaan te moatten, allinne oan lêsten, dat roaide wâl noch kant. Dat soe de maatskippij grif de deastek jaan!

De merje wrinske - hja hearde har kammeraat, en moai hastich strûpte 'r har de sylbeage út en brocht se ek nei 't kampke, dêr se har rôle, dat it wat diich en doe wer stadich op him takaam en tier yn 't bultsje ôfmeand gers om begoan te siikjen en te iten.

Hy stie der in set stil nei te sjen... de saterdeijûne wie ek sa stil en sa moai, krekt as naam in wûnderlike frede alle soargen en beswieren út minskeherten wei. Tinne goudene wolkjes dreaune de loft lâns, swellen saaiden heech út 'e fierte del ta de skuorredoar yn, en op Jan Hindriks syn skuorre stie de earrebarre te klepperjen en de iene nei de oare kamen de trije jongen út 'e mieden weifleanen, it krop fol en de wite wjukken loai yn 'e fallende jûnwyn.

In ruter draafde de hearrewei lâns, hast net te hearren yn 't molle sân, in hearsfeint mei pak en sak deun efter him oan. Eadske stie by de wei, 't parmotten jak oan en dêr de kleurige, bûnte doek mei in streekje ta'n út. Hy wist wol, hja hie 't jûn net rûm, sieten der gjin trije Frânske snúshanen by har om 'e hurd en putsken mar bêst Grinzer bier en ieten as slatters?

Krekt kaam de bakker deroan, de blauwe breasek op 'e rêch en in grutte koer mei klienguod yn 'e earm. Twiebak brocht 'r, grouweiten

bôle en in krintebôle, in fearigenien. Fansels foar de praters moarn.

Hy wist der alles fan, krige 'r moarn sels ek gjin jimmetiters en stie 'er al net in grutte petylje klear mei skiepfleis en in panne mei stoofde parren, swiete mei sûker en pypkeniel? Wolmoed soe ommers komme mei Lysbeth! 't Wie wol uterlike famylje, mar hja hâlden altyd tige de freonskip oan en Feanster marke wie hy mei Foppe-om altyd by harres te gast. En Wolmoed wie no grut, in moai faam, tocht Wibe Lubberts, gjin Twizeler fanke koe 't har hâlde, selst Eadske' Pytsje net, dy mei har swart hier en blank fel.

Yn 'e stúdzje wei gyng 'r by de hage lâns en sa nei de hutte ta. Syn wiif stie te pankoekbakken, de bern boarten yn 't skaad fan 'e flear by 't bjinhout doekje-by-lizze en d' âld hûn siet derby te wiissjen. In pyzjon dripte fan 'e beam! dat wie in haal, de bern fleagen deropta as d' âld boarre op de brij.

Lubbert sloech 'eryn... hy wie de sterkste en hy hie him. ‘Kom ris harren,’ wonk Wibe Lubberts strang.

En Lubbert kaam. De susterkes stiene fan fierrens en seagen skean nei heite hânen. Mar dy bleaune yn 'e broeksbûsen.

‘Moarn net de wei út,’ wie 't fonnis. Doe moarte Lubbert folle lûder as dat 'r omseame waarde en gyng einliks op 'e kuolbak sitten te stúmjen. -

De dei fan it feest is kaam. De dauwe krale noch op 'e blêden, de moarndize weve noch oer 'e finnen, doe hiene de bern de pronk al oan en stapten mei har sitsene jakjes en greinene rokjes de wei út of sieten op 'e hikken en fredings te útsjen.

O de wei wie oars en de sinne skynde oars! grutte, lûdroftige blidens hinge yn 'e loft! Dêr kaam de hûnekarre fan de man fan 'e lange lapen oanriden en hy waard mei jubel ynhelle, dêr kamen se mei 't guod foar de oaljekoekskream út 't skip, en hja stiene der yn stille ferwachting omhinne en loerden mei speurderseagen nei 't meitsjen fan 't beslach.

En einliks, einliks begoan it folk te riden. Hoarnseweintsjes fol, en hja sloegen út by de harbargen yn 'e buorren en kuieren nei de lju, dêr se te gast wêze soene, de froulju swierich en breed, watte bûnt, wie read-bûnt sits net de foarsje! de manlju smel en stemmich yn 't lekkens kammisoal, inkelden al mei de jas oer 'e earm en de tûmen by de earmsgatten fan 't festje yn. De wei wie fol fertier... lietsjesjongers begoannen har dreunen op te heljen, âlde Linse mei de rommelpot gyng om, it wiif

mei de tromp mei sûkerslakken trije trêd efter him oan, en yn in gloppe tusken de huzen dobbelen se al om fijfjes en fochten de earste rûzje út. En oan twa stevige peallen, oan in sterk tou, spand oer 'e wei, hinge de tonne, dêr de kat út kneppele wurde soe. Mar hy wie der noch net yn, sei Theunis, hy siet noch yn 'e skuorre. En Theunis wist it, heit hie him sels stellen fan Hanenboarch. Mar dat sei 'r net, fansels.

Wibe' Grytsje seach alris út nei de praters, 't Roan nei tsienen. Ja, dêr kaam al in faaitonne de brede hearrewei delsetten, de giele tsjellen kleuren wol sa fel yn 'e skadige fierte. It gyng moai hurd, twa hynsders derfoar, en al gaueftich seach se Wolmoed har kopke neist Lysbeth harres en âlde Wobbe foaryn. De sidene linten fan syn broek waaiden yn 'e moarnskoelte, de sulveren knopen fan syn baaitsje glimden deroer en hy siet derfoar as in âld soldaat, dy't in keningsdochter rydt.

En de middeis stie de wei swart. Foaroan yn 'e buorren by de tonne, it brânpunt, de bern mei de noas derop, bang en nijsgjirrich fan beiden. Yn hiele kloften kaam it folk delsetten op de Wedzebuorren ta en dan einliks de pret sels, de kat yn 'e tonne. Dêr hokke alles gear, wat durf hie, om in gleone kat, dy't út in tonne fleach, dy't stikken kneppele wie, te fangen. En dy moed liigde der net om.

Foar in dûbelstoer sloech men de tonne en bytiden klapten se 'erop oan trije kanten. Einliks en te'n lêsten kaam ien fan Beine Harms' jonges, sa'n grutten, loaien slinger, en dy diich me dêr in hou, dat de boom fleach út de tonne en 'e kat oer 'e wei en stode razen de Wedzekant út, alle folk der mâltjirgjend efteroan. Wa't him no fong, dat wie de man. Dy lei de dei gjin wynaaien.

Ald Jan-om kaam der stadich oantraapjen, in nustje fûken oer 't skouder, watte teside op 'e wei. Roan der simtiden gjin begangel yn 'e midden? hy moete se leaver net, want dan moast 'r de lêste folgje en sjen, wêr se hinne gyngen... hy wie berne mei in helm.

Ald Jan-om skerpe no syn harsens op, myn goede guant! wat gyng 't der oanwei! Patriotten en prinslju slaande deilis? Goed patriot as 'r wie - droech 'r net altyd reade streekhoazzen en dronk 'r net altyd út in blau reauke? - winske 'r op 't selde stuit alle prinslju troch 't hinnipen finster1 sjen te litten, mar dochs waarden syn eagen rûn fan

skrik, doe't 'r foar him op 'e wei de razene kat oankommen seach, lyk op him yn en dêr al it bakende, laaitsjende en skreauwende folk efteroan yn in wolken fan stof.

Hy pielde ek mei bijkjen, wie dos net sa gau ferfeard foar in prip of in klau, en koartberet, smiet 'r de kat it hiele bosk fûken foar de fuotten. Dy rekke 'er yn fertiisd en siet... Hânsum in âld bûsdoek om de rjuchterhân, de kat by 't nekfel, âld Jan-om wie fiif trijegûnen riker en trêde stadich nei de karmasters ta, ek gjin stap hurder, al hoe't de kat ek moarte en oangyng.

It folk hantsjeklapte om 't hurdst, mar doe't der ien begoan te roppen fan patriot! patriot! wie ynienen de kaart ferjûn. Knyften kamen út 'e skee en de jassen út, en yn in omsjoch stiene der twa partijen tsjininoar oer, it grou sa op inoar, dat hja koene der bêst ta komme en stekke inoar dea. De froulju stoden fan ruten, de lietsjesjongers waarden stil, de kat socht in hinnekommen yn in hege beam en siet dêr te blazen en te fûlsjen.

En doe sloegen se deryn, om mâlens. Ald Jan-om hie al gau sa'n trewinkel, dat dy joech him skytskoarjend ôf en Harm Beins joegen se in sneed oer 't ear, it hinge der suver by. Japik snider en Klaas Stok tekerfden se suver de hiele kop, it bloed sipele har by strieltsjes yn 'e hals út, mar twa fûle murden wiene 't, hja joegen gjin krimp en skreauden mar fan ‘Oranje boven.’

Dêr riisde grut en strang eksteur mei syn assistinten út it skaad fan 'e wei en doe wie 't fan naai-út. Hja fleagen oer 'e hage en troch de sleatten, ien wie yn in omsjoch by Nanne Binderts boppe op 't hea, en eksteur, âld, krebintich man, gnúfde al wakker om him hinne, mar markbite al ringen, hy kaam in telmennich te let. It saakje wie krekt beret, de baaifangers útpykt. Hy seach de sturt fan in lang kammisoal noch krekt skeanoer de lânen wippen, like dat Wibe Lubberts net? dy Oranjesmycht? en de hokken hjouwer foar him út ferweegden sims al sa onnatuerlik. Mar syn wiif wie de marke op en hy hie in pear fles wyn yn in bultsje kaf, dat guod koe hjoed mei de waarmte ek wol net ris better wurde...

En eksteur sette de hoarnen brul wat leger en skreau op in hikkesturt in ‘rapport’, en de assistinten tekenen graach foar in fijfje alles, wat eksteur dy deis sjoen miende te hawwen.

De dei wie sa moai en de sinne sa hjit, soe men net miene kinne, noch yn midsimmer te wêzen? No kaam de jûn, fol tear ljocht, en lei in

ljochte, goudene skimer oer 'e hege popelbeam by de sleat... de drokke lûden fan 'e dei joegen har njonkenlytsen nei geflúster en stiltme. De dauwe begoan stadich út 'e sleatten te tinen en 'e beamspintsjes waarden warber en hingen te weven tusken de fine bledsjes fan 'e palmbeamkes yn 't naantsjetún. Oan 'e kûmbeammen glimke hjir en dêr in readwankje apel, de hege ligusterhage wie fol fan fûgelgetsjotter en sa út en troch kreauden se yninoarom as in kloftke útlittene bern by Geale skuonmakkers foardoar.

In hiele kloft moai opdiene froulju stie by Eadske's by 't bjinstap te praten. Hoe soe 't tejûne komme? tape de hospes wol nei de reboelje fan temiddei? Hy hie al sei, hy soe twa Westereintsjers hiere en dy't him te ûnderstean doarste en jouwe ek mar lûd, dy smieten se fjouwerkant ta de doarren út, en fanwegen de minne tiden en de noed om 't guod, dat jûn stikken reitsje koe, gyng 'r hinne en sette it mingelen brandewyn en 't healfearntsje in dûbelstoer en in stoater heger en spikere planken foar de finsters. Wie 't nin griis! in frjemd ynkomling moast suver miene, it wie hjir in moardhoale, sei Eadske en tocht om Anders. Dy woe de wrâld sims yn, om nijs te belibjen, no hjir belibben se ek wol wat nijs en net folle moais, en 't âldminske tochte om 'e trije Frânsken, dy't hja justerjûn ynkertierd krige hie en dy't no de buorren ynstutsen wiene te pleatsbesjen.

Wolmoed en Eadske' Pytsje sieten tegearre op 'e kuolbak en mûskoppen, dat it wat diich. Lit fjuchtsje, wat woe, hja krigen de wyldsten wol njút, en elts foar oar fermakke him yn tinzen al mei de wille fan jûn. Hja ontroannen inoar net folle, Eadske' Pytsje wie allinne wat omtleiner, wat foarser, Wolmoed, de lytse kant neist, wie fynbonkeriger en fleiziger, mear nei Wytse Jans' folk útskaaid. Mar allebeide hiene se as grutste toai har jeugd. Dy joech har eagen de lokjende skittering en har wankjes it fynste blijread, sa 's hja it fynder noait earne op miellet, en kleure mei poarperen gloede de bocht fan 'e frisse mûltsjes en mei tearblau de ierkes oan 'e sliepen, heal bedutsen fan 'e fine kantyljegoudene earizerknoppen.

Pytsje wie wakker op 'e tekst fan har Ljouw'ter reis, lêsten saterdeis. Wat wie 't in ein te gean! en hja hiene pleistere yn Hurdegaryp, dêr hie Wibe Lubberts in nift ta sines te wenjen, dy wie dêr troud oan 'e skoallemaster en hûnegiseler Jan fan Tijum. Mar doe dy âld prikkewei troch de Tytsjerkster puollen! hja hie der noch blierren fan ûnder 'e fuotten.

By menhear Falentijn's hiene se iten, jonge patrizen en stoofde parren en tusearten en brette hansfotsjes, en Bet hie mei har it bolwurk om west en de Nijestêd op, dêr wiene trije winkels, dy hiene in glêzene útstalkast, dêr lei yn te besjen, wat se te keap hiene. En de middeis wiene se útfersocht by menheare Ripperda en dêr krigene se brieven mei foar Bindert Japiks, master Marten Joukes en Foppe-om en hiele grutten foar 't bûtelân, dy stoppe se tusken it foer fan har rokken yn, dêr hie nimmen der erch yn, want Wibe Lubberts sels koene se al as in Oranjeman, hy doarst gjin skriftueren mear oerbringe. En no wiene se al yn 't Bouwekleaster en Driezum of reizgen al mei Ulrich, de jeneveroaljekoop, nei 't poepelân, en dêr krige de jonge menhear Ripperda se, dy focht tsjin de Frânsken, hie mefrou Ripperda sei.

En om ienen hinne, gyngen se nei 't fearskip ta, dat lei oan 't Súdfliet en dêr foeren se mei nei hûs, de man in dûbeltsje en dan hiene se de kofje ta. Mem hie in bêste triuwetsiis besoargje litten en in mingelen skiepmôlke en in pear woarsten, it waarde in hiel feest, dy weromreis, en op Burgumerdaam moeten se in aardige feint, dy hie sei, hy gyng jûn ek marke op en woe mei har.

En Eadske' Pytsje hie ferlangst, al wist se it sels noch net. Wolmoed harke swijchsum, mei de hânen yn 'e skurte en 'e grutte, moaie blauwe eagen yn stille mimer. Hja wist net, hoe't it wie hjoed, en bekende 't harsels mei fammige skrutenens, hja soe ek wol wolle en sjogge tejûne immen, dy't mei har gean soe de stille Hamster wei lâns nei hûs ta. En wer fuortgean... faken komme en fuortgean, faken... en dan ienkear, ienkear komme en foargoed te harres bliuwe as har man.

En ynienen tocht se om jonker Ripperda... en hoe't it doe te harres west hie dy dei of wat! It wie itselde âld hûs noch en itselde hôf, de loft, de sinne! alles noch krektlyk as altyd en dochs... hja seach it mei oare eagen no, dy't de moaiens fan in heldere ljochtmoannejûn begriepen en de keinens fan in útkame blom... Der slûpte mei him wat frjemds yn 'e hûs, wat nijs, wat hearliks en hja wist, hja hie nòch stilder west, noch skrutener as ornaris. En as se dan jûns om 'e hurd hinne sieten, dêr al in lyts hjerstfjurke barnde ta eare fan 'e hege gast, en hja somwilen fielde, hoe't syn eagen hiel temûk har kant útseagen, begoan se der ek foar 't earst yn har libben weet fan te krijen, hokker sterke fielings ien loaits te wekker roppe kin. En sedich hie se de eagen foardel slein...

En de jûne foardat 'r reizgje soe, o hoe wist se it noch! hiene se in amerij tegearre west yn 't binhûs. Syn ranseltsje lei tichtstrûpt, de pistollen blonken op 'e klaptafel, in grutte ikene stôk lei derby. Hoe griisde it har allegear oan! Har herte waarde sa weak fan meilijen, dat de triennen kamen har yn 'e eagen. Hy hie it grif sjoen, want hy kaam stadich op har ta en krige har beide hânen beet.

Doe moast hja wol nei him opsjen en wa koe 't helpe, de triennen, dy domme triennen, wiene har oer de wangen rôle.

‘Is dat om my?’ hie 'r hiel sêft sei... ‘Der is Ien, dy't my dit swiere paad maklik meitsje kin, Wolmoed. Dy sil my net ferlitte. En myn earm, lyts lân yn noed likemin. Tinkst ris om my?’ en doe hiene syn lippen efkes har foarholle roerd, krekt as woe 'r dêr de freonskip mei besegelje.

O! en dit fergeat se noait wer! It wie de earste feint, dy't har oanroerde, it wie in pea fan wijinge, no't se it jongfammelibben yngyng mei al syn fleur en tier. Hy frege neat werom... stadich liet 'r har hânen los... doe gyng 'r by har wei, stil troch 't foarhús en bûtedoar. Hja hearde him by de hússide lâns hinne-en-wer kuierjen. Gefaar wie der net, de jûn wie tsjuster en winich.

Yn it boek fan har leafste oantinkings beskreau Ryklef Ripperda sa it earste blêd. -

It wie suver noch waarm op 'e jûn. In bolle, sêfte wyn waaide en oan 'e lofteinder kroesden wat wite, tinne wolkjes. De sinne sakke ljocht en klear en 'e lytse rútsjes fan 'e Optwizeler huzen laken blier yn 't jûnljocht. In tropke protters kwele hjerstich yn 'e platsnoeide linebeam foar Sije Jans syn weardshûs, mar doe't de fioele begoan te jeuzeljen en 'e fluite en de triangel dêr middenmank, joegen se har fan ruten. Sa roerich koene hja de stille buorren net.

De âldere minsken kamen bûtedoar en hokken byinoar op in stoepbanke te praten oer 'e nijtsjes fan 'e dei en it jongfolk stapte har kwierich en alhiel út 'e leage wosken, foarby te feestfieren. De tiden wiene oars fierste min, miende âlde Ant, 't wie better, hja besparren in dûbelstoer foar 'e kwea dei. Mar in âld bysfeint giisgobbe, en dy sei, it heugde him noch, hoe't Ant yn 't bûnt sits ek wolris keamer-op west hie en ienkear selst de soal fan har skoech tròchdânse hie. En Ant seach spuonsk en hjitte it him ligen en hiel slim ek. En sa siet dat dêr opinoar om te hottefyljen en yn 't hier te hingjen, krektsalang, doe kipe âlde Sjoerd om 'e hoeke en brocht har in stove en in kruk. Want âlde Ant dânse no al sûnt lange jierren net mear.

No is der libben en beweging op alle Twizeler paden. De boeresoannen nimme frij en it folk hat hjeljûn. De fammen yn 'e stisel, risselje as popelblêden en rinne bliid en fluch de lytse krinkelpaadsjes lâns troch de keale boulânen, de feinten komme watte stadiger op 't doel ôf, de sidene petten skean op en de pipen gleon oan, al kostet de toebak ek in skandaligen twa gûne it pûn. Hja binne allegear sa jong! en it libben! o it is ommers neat oars as ien grut feest!

En Foppe-om komt ek noch del op 'e âld skimmelmerje mei ien each, en neist him rydt, hiel koel en heech, hast foarnaam yn syn donkere klaaiïng en it smelle, bleke antlit efkes beskade fan in grut hoed, ien fan syn jonge freonen, Roanes Gearts, de skûtmakkerssoan fan Eastermar. 't Is krekt, as hâldt 'r it hynsder net iens, sa licht en wis rydt 'r. Hoe doar 'r, tinkt Foppe-om en sjocht temûk ris nei syn sydkammeraat op it swarte hynsder mei it bûnte oranjes-tek. Hoe moai kleuret it! Der is neat gjin praal en pronk oan dizze ruter, mar dochs seit syn hâlding, syn klaaiïng, it sjen fan syn eagen, by him thuses is 't gjin smeldoek, dêr snijt men goede broggen.

En in lytse blide skalk laket yn âld Foppe-om syn guodlike blauwe eagen... Mar hy praat hiel earnstich oer deistige saken en hat it oer syn bijkjen en fertelt, hy hat hjoed in bêste koer útslachte en sil ek mei in trompkefol hunnich nei 't Bouwekleaster ta. Dêr wennet syn nifte Wolmoed... en jongefammen binn' swietbekjes.

Der feroaret neat yn it koele antlit neist him... de earnstige mûle bliuwt ticht en hy sjocht rjucht foar him út, al kuerendewei. Wêr tinkt hy om?

Hja draaie dat op nei Wibe Lubberts, dêr sill' de hynsders yn 't lân, en stienne efkes by Wobbe te praten, dy't al wer ynslacht. Lysbeth en hy moatt' ommers melkjûn thús wêze! en Wolmoed, no, dy tinkt der net om, om nei hûs ta te gean, dy sil jûn mei Eadske' Pytsje en alle oare jongefammen foar de fioele, markehâlde!

‘As 'er mar feinten genôch binne!’ knypeaget Wobbe heal pleagjend tsjin Wibe Lubberts. Mar dy bliuwt earnstich en sjocht stoef. Feinten genôch, planteit. Binn' der earjusterjûne gjin tweintich Frânsken oankaam, dy't hjir ynkertierd binne en no yn gloednije uniformen, lange sabels op 'e side, yn 't folk omstappe en de jongefammen frijpostich ûnder de kypsen oploere, dat se fan beskamsumens de holle omdraaie en yn 'e oarrewei sjogge. En men seit: der komme noch mear, folle mear...

Twongen sill' se wurde, dy hurdhollige Friezen, dy Oranjekraaiers, dy't it mei Bibel en Kening hâlde. In kening by de graasje Gods... dan spotgnyskje de Frânsken, it folk is de god, dy't hja oanbidde. Wibe Lubberts fielt it no yn syn eigen hert... o hoe wier is 't, dat twang de heit is fan ferset! en wrokjendewei tinkt 'r om wûndere dingen.

Hy hat noch gjin ynkertiering... de ryksten komme it earst oan bar sa 's Eelke Harms en Driuwers Piters, Sjoerd Rinzes en soksoartigen mear, by him soppet it net sa rûm, seis lytse bern en dan sa'n djoer steed yn hier1, mar hjoed of moarn sil de biisjager ek wol ta harres komme mei it hate pompier en oplêze, wa't by har op lêst fan 'e Staat útfanhûzje sille en 't brea út 'e mûle ite.

It wie net genôch, hûndert miljoen gûne as oarlochsskatting opbringe te moatten op oarder fan dat smoarge Haachse ferdrach fan de 26ste april 1795, nee, hja moasten ek noch 25.000 Frânsken ûnderhâlde en in goed lean jaan boppedien. Wêr soe 't allegear weikomme? En dan yn 'e buorren feestfiere, dat it wat diich, de jongerein wie net wizer, mar de trouden, waarden har de earen net goedernôch bekôge? Stie der gjin bankrot te wachtsjen, as 't regear sà fuortfarde? -

In hiele rigel fammen swaaide de reed op, lûd gekjeiende en laaitsjende, allinne Wolmoed roan der stil by, it kopke hiel grutsk op it slanke halske, de eagen fol dreamerich ferlangst nei de heimsinnige earste markejûn. Hja gyngen by de hússide lâns... Foppe-om seach se temûk efternei troch 't skuorrefinster en doe loaitse 'r nei Roanes. Dy syn antlit stie effen en earnstich as altyd en dochs... en dochs...

De faaitonne mei de beide jonge brunen, boldere wer oer de efterhússtrjitte, de tsjellen sakken wei yn 't moudige sân fan de hearrewei, men seach noch in skimer fan Lysbeth har waaiende bûnte kypslinten, doe wie de jûn wer stil. Foppe-om en syn jonge maat bleaune noch efkes by Wibe Lubberts stean te praten, en doe gyngen se nei Eadske's om in jûnbrogge en om ris te sjen, hoe't it der foarstie. 't Sloof siet mei trije Frânsken opskeept en hie Anders juster al ier en betiid nei Foppe-om tastjoerd, hy moast komme. It barnde op 'e neil.

En no kaam Foppe-om. 't Wie folle slimmer, as 'r him foarsteld hie. Eadske huze yn 't keammerke, de grutte foarkeamer hiene de Frân-

sken opfoardere en 'e guozzeplûmene bêden, en no sliepten se sels mar op striesekken en Anders yn 't hea. En Pytsje útfanhûze by Jan Hindriks oer 'e wei. 't Wie better, hie Jan biisjager sei, want de Frânsken hâlden fan grappen. Hja hie him begrepen -, sei se mei in sucht.

Foppe-om nikte. It wie no stil yn 'e foarkeamer, hja sieten yn it weardshús te kaartspyljen. Strak-ansens kamen se thús, dan easken se fan alles en Eadske wie sa goed net, as hja moast har mar hânsum alles efternei drage. Want de bern... dy kamen se net byneist. Dy wiene sa bang dat fan 'e grutte sabels en 'e pistollen en 'e hege bearefellene mûtsen en 'e gleone swarte eagen. Dy fleagen efter skeanoer nei skoalle ta en toarken de hiele dei bûtedoar om of boarten by Wibe Lubberts yn 't skieppehok.

‘En jûn,’ sei Eadske fierders mei har sêft seurderich lûd, ‘dan soe de bûter jild jilde. Hja rôpen mar neat oars as: dânsje! dânsje! en stiene mei har trijen tsjin 't bedsket oan en bûgden foar in âld stoel, “madame,” prevelen se dan. Krekt as wie 't har yn 'e holle slein. En jenever hiene se fan Klaas stoker helle, in krûk fol.’

En doe begoan 't sloof te gûlen. Dat grypte Foppe-om yn 't moed. ‘Kom, kom; hoe no? Sa'n krankyl wyfke. Moatst dû de holle hingje litte?’ sei 'r. ‘It wetter komt noait heger as oan 'e lippen ta, dan is de help der ek. Der is in Weitsjer foar de widdo en it weeske, Eadske, wêrearne se ek binne yn 'e wrâld. Dat witst dû ek wol, net?’

‘O ja,’ andere se sêft, mar mei in glans yn har eagen, dy telde Foppe-om, hjir hie hy de rjuchte snaar fan treastinge roerd.

Roanes Gearts siet der stil by... hy begoan der no einliks ek wat besef fan te krijen, hoe slim de tiden wol net wiene. It leed kaam tichterby, men fielde syn benearjend skaad.

Foppe-om ljurke oan 'e piip en sei in setsje ek neat, hielendal yn 'e prakkesaasje wei. ‘Witst, watst dochst, Eads?’ sei 'r op 't lêst. ‘Stjoer my dy bizen mar ris yn nije wike op in dei mei Anders te fiskjen op 'e mar. Licht bef alt it har dêre en as se it sels fersykje, dan kinne se wol wat by my bliuwe en sil 't regear dat net wegerje. Ier of let krij 'k se dochs en dû bist foar in setsje wer holpen.’

‘O as 't koe!’ hope se mei in griselke moed.

‘Wy moatte mar ris sjen,’ en Foppe-om iet mei likefolle smaak as oars syn jûnbrogge. In sûne mage jout sûne tinzen en sûne tinzen jamk sûne dieden, en al hoe gebeten 'r ek wie op 'e Frânsken, hy wist wol, mei in leppelfol sjerp komt men fierder as mei in flesfol jittik.

No leit de sinne leech tsjin 'e grûn en yn 'e beamkrunen wurdt it swartich en jûnich. Hjir en dêr flikkert al in inkele stjer... it lûkt koel, de spinreachstriedden op 'e hage wurde stiif en feal en de hjerstblommen gienn' stadichwei ticht... Mar har geur... dy hinget noch yn 'e stille loft, dêr gjin wynsigentsje mear warber is. De reek stiet steil boppe de skoarstiens, de lytse wite skieppewolkjes krekt oer 'e buorsterhuzen roere har hast net fan 't steed, driuwe loai nei 't easten ta, wêr de moanne grut en rûn út 'e dauwe weisilen komt as in dreameskip oer 'e Ald-Dyk. In reiddomp klaget yn 'e mieden... boem... boe...m, fierôf andert in oaren. It heart efkes onhúslik, wintereftich, benaud... Dan is alles wer stil en moai...

Yn dy moaie jûn giet Wolmoed mei har maten nei it feest. Is 't net in prinseske, tinkt Foppe-om en sjocht har efternei. Hokker 't jûn ris wurde sil, hokker feint sil yn 'e geunst falle fan syn lytse keningin? 't Moat no ek ris wêze, hja is al yn 't njuggentsjinde jier, mar altyd sa... sa... koel. Hoe hat se Kinge fan Liuwe-om hân, dy't op in sneintemiddei ris wat frijpostich waarde yn 't kuierjen troch 't hôf! Kinge hat dêr net in foet wer binnedoar set.

De hospes stiet krekt op in lange ljerre en stekt de kjersen op yn 'e lantearnen oan 'e balken fan 'e trochreed. Der hingje in pear pompierslingers oan en ta eare fan 'e Frânske gasten in grut pompier en dêr mei gleone readfarve letters op: ‘Vive la France!’ Want Wiggele Wyldhier is in goed patriot, hy draacht as Jan-om ek altyd reade hoazzen en drinkt út in blau reauke en rint1 geswoaren mei in grutte kleurde kokarde op 'e âld pet. En dy't om syn spreuk der net yn wol, dy bliuwt der mar út.

Hy hat syn wurd gestand dien en ek in pear Westereinders opstreweard, om de lju derút te keiljen, dy't altemets net om lyk wolle. 't Binn' reuzen, mar op 't heden njút en stil mei de mage fol pankoeken en glei spek, en no drok dwaande, om skammels en banken oan te dragen.

Yn 'e hoeke op in âld moalkiste sit de spylman, ek al drok yn 'e skrip om 'e fioele te stimmen en de snaren mei hars te bestriken. En de hospes komt en jout him de houten nap, dy't 'r fielendewei oankriget, want Beinte spylman is blyn.

Hy heart it folk kommen, de jachtweide en de trochreed folrinnen, 't gerissel fan 'e greinene skoarten en 't gebos fan 'e swiersoale skuon, doe begoan 'r te spyljen en mei syn kreakerich âldmannelûd te sjongen:

 
‘Ik ben 'r al verre naar 't Oosten gegaen,
 
Daer sag ik myn allerliefst frysterke staen,
 
Ik sei 'r: hoe duur is een kus fen dijn mond?
 
Ik kuste so geren myn herte gesond!
 
 
 
O ruiterke stout, hebstû kuskes so geern?
 
Hoe kanstû jonk frysterke 's herte bigeern!
 
Dat ligt er so diep in een kamerke fijn,
 
Dat kan nimmer nooit voor een ruiterke sijn...
 
 
 
Ik ben 'r al verre naar 't Oosten gegaen,
 
Geen scoonere liefste en sag ik nooit staen,
 
Kom rozemond, laet dij nu kussen terstond,
 
Ik dek dij met kussen dijn soetrooden mond.
 
 
 
Sij kusten tesamen in somernoenschijn,
 
Het ruiterke forsch en 't frysterke fijn,
 
En doe 'r de mane in den avondschijn glom,
 
Doe wendde de ruiter sijn peerdeken om.
 
 
 
Het frysterke schreide heur oogekens rood,
 
Om 't ruiterke forsch... om 't ruiterke snood;
 
Maer diep ligt noch 't herte in 't kamerke fijn,
 
Dat sal voor de liefste, geen ruiter nooit sijn!’

It lûd wie net moai mear, fersliten fan 't sjongen fan tûzen lieten op withoefolle marken en jûnpretten en doch... Wolmoed, jong bern, fielde 'er wat yn, dat eat wekker makke, djip yn har hertke ek, likegoed as yn 't frysterke harres yn 't sankje... ‘Kom rozemond, laat dij nu kussen terstond...’ It waarme bloed gyng har mei gjalpkes nei de holle, hja moete de loaitsen fan ien fan 'e Frânske soldaten yn 'e hoeke. Stiif, aloanwei seach 'r nei har. Heal beteutere, heal nijsgjirrich seach se einliks ien tel ek nei him. Leart ynienen op dit stuit, hoe't in

manljuseach lokje kin. Wurdt ta de hals út read en draait har gysten om nei har spylfammen, krekt as wol se dêr beskerming sykje tsjin dy skroeiende loaits, wêr har herte fan skrillet yn syn djipste skûlhernen.

De spylman set wer yn, in rûnte. Alles, wat jonge fuotten hat, siket inoar, en wylt de âlderen fan ruten spylje nei de tapkeamer ta of op de banken ûnder d' âld linebeam, draait de fleur fan Optwizel foar 't earst yn 'e rûnte. Anders is op Wolmoed takaam, pakt har sûnder in bult fiven en seizen om 'e kliene mil en hja dânsje, dat it klapt. It is in gewanten baas, in feardich jongkearel mei syn moai bosk krolhier en syn bliere eagen, it pearet net sa min, tinkt Foppe-om, dy't om 't hoekje sjocht. Wolmoed fielt syn hân om 'e mil, himsels tige tichteby en tafallich sjocht se him yn 'e eagen. Hja skrilt.

‘Lit my los,’ seit se mei in lyts lûd.

Mar Anders klammert har fêster tsjin him oan en draacht se hast. ‘Bistû bang?’ pleaget 'r. ‘'t Sil wol wenne. Sis ris, ik kom yn 't koart in nacht by dy te meiden hear!’ Syn laitsjende eagen sjogge no hiel djip yn harres.

Wolmoed har moaie blauwe eagen wurde grut fan benaudens. Dy healwize Anders! It lipke stiet prúl.

Fuortdaadlik lit Anders har los. ‘'t Wie mar in grapke, fanke,’ seit 'r. ‘Sippe famylje, bist ommers wol wizer. Mar in moai fanke yn 'e earms, is as in tsjilkfol hjitte wyn oan 'e lippen, ju.’

Wolmoed laket wer en efkes letter sitte se smûk yn in herntsje te drinken, swiete bramboazebrandewyn, en ite dêr Dimterkoeke en Dokkumer fluitsjes by. Wolmoed har eagen skitterje. Hja geniet foar 't earst de triomf fan har moaiens en begrypt wûnd're skoan, wêrom de feinten no sa hastich op har takomme en de spylfammen har spyt hast net mear ferkropje kinne.

Dêr ynienen sjocht se de frjemde feint wer stean, dy't se fanmiddei ek al seach by Wibe Lubberts en grif kunde hat oan Foppe-om. Bleek en slank stiet 'r dêr yn syn donker habyt, praat mei in pear lju, drinkt dan stadichwei syn bier út. Der is wat sûnders oan him, hja wit net wat. Eat rêstichs, eat, dat de oaren hjir net hawwe. Temûk sjocht hja nochris nei him. Hy dânset net, no't der wer in rûnte spile wurdt, krekt as is 'r te grutsk om in faam te freegjen. En Wolmoed winsket ynienen, dat 'r har frege, har allinne. Hja soe mei him wolle, ek wol faker as ienkear.

Mar hy draaide him om en waarde wei yn 't gewoel. De jûn gyng

syn gong... it spyljen hâlde efkes op, de spylman begoan bylâns te rinnen mei syn nap en de duiten en 'e fijfjes rôlen 'eryn. It waarde in fette jûn, it jongfolk goederjousk. Hoe soene se 't ek net op 't ienichste Twizeler feest?

Dêr ynienen, dreame hja? Foppe-om stie foar har en neist him dy frjemde feint. In bliid skokje trille har troch 't hert.

‘Dizze feint wol ek ris mei dy dânsje, Wolmoed,’ sei 'r. ‘No Roanes, gien dyn gong. 'k Sil ris sjen, ast se wol fan 'e flier krije kinst. 't Is in stymskenien,’ pleage 'r en joech him glimkjend ôf. Einliks dochs... hy hie oars al tocht, it waarde neat.

No wie 't dan safier. Wolmoed lei har hantsje yn Roanes sines, hiel lichtjes lei 'r syn earm om har hinne en dêr draaiden se yn 't rûn, stadich earst, al hurder en hurder en op 't lêst roerden har fuotten hast nin grûn mear, hja sweefde deroer, ienwillich mei har sterke hâlder en neat oars mear fielende as de sêfte twang fan dy skuttende, draagjende en troaikjende earms.

Hja waarde waarm en ynein, mar sei it net. Al soe se 'er no by delfalle, hja dânse troch. No gyng 't stadiger, al mar stadiger. Hy seach har hjitte wankjes en de switdripkes op 't blanke foarholtsje.

‘Kom,’ sei 'r sêft en hja gyng mei, it hantsje noch yn sines, dat 'r befrijde mei lytse ferleafde knypkes. Nei in hoekje stevenen se ta, wêr it net yn 'e sigen siet en skimerich wie en stil, en dêr liet 'r in flesse wyn komme en soeskreakels en dêr smûsden se doe tegearre fan, krekt sa as nys-ansens mei Anders, mar no dochs oars, o! hiel oars! 't Wie har frjemd temoete... hy hie neat fan it optwingerige fan 'e oaren en doch... hja foege har jern nei syn wil en fielde har thús en feilich by him as in skutte tsjin 't woelige folk, dat noch mar net bekaam like te wêzen fan 'e reboelje fan 'e middeis. Hjir en dêr mûskoppe in kloftsje yn in herntsje, guont 'erfan de holle en 'e hânen yn wynsels beswaggele, der waarde ek alris in fûst skodde tsjin de Frânsken, dy't op 't eareplak tichtby de spylman sieten en mar fan alles op 'e skammeltafel opdisse lieten, wat mar lekker wie. De patriotten en har oanhang kroepen der ticht omhinne, eksteur mei syn assistinten, de biisjager en in stik of wat nearingdwaanden, wylt de prinslju, al de geseten boeren en oare eigenerfden, byinoar hokken op 'e oare ein. Skaat as bokken en skiep, seagen se inoar oan mei ûlseagen.

Roanes seach de benaudens yn har leave eagen en gau beret krige 'r syn glês op en brocht it har jitteris ta mei in bizich glimke en

hja helle it loddereindoaske út 'e bûs. ‘Ek ris rûke?’ sei se in bytke pleagjend. Doe seach 'r har foar 't earst oan, lang, o sa lang... Har hertke trille. Hja sloech de eagen foardel en waarde oer en oer read. ‘Wolmoed!’ sei 'r sêft, mar mei neidruk. Doe moast hja de eagen wol opslaan en sjogge him oan. Alles sonk yn in dize wei... krekt as wiene hja der beide op 't heden mar allinne oerbleaun fan al dat folk en waarde se hoeden yn in nije wrâld fol heimsinnige moaiens laat. ‘Sà is it goed,’ sei 'r wer earnstichwei. ‘Dû moatst net bang wêze, ik mien 't dy goed... tige... goed,’ en de leave earnstige loaits fan syn donkerblauwe eagen telde it har noch folle better as alle wurden, ja hy miende it har goed.

‘Bistû no útrêst? Dan sille wy jitteris skotse,’ en hy smiet twa skellings yn 'e spylman syn nap en rôp: ‘In skotse, Beintebaas!’ En Beintebaas stimde de fioele opnij en de fluiten kamen derby en 'e triangel. Wolmoed har jong hertke tilde òp fan wille. En einliks liet 'r se los en wie dit moais foarby en siet se wer by de spylfammen en dânse wer gewoan. Dit allinne hie oars west.

‘No, no, dû dochst it mar,’ pleage Anders en kaam har alwer op 'e side. ‘Wol sa op 't snjit mei har Eastermarder, watte? Meist wol oer boatsjefarren, fanke?’

Wolmoed pluze wat mei de kanten fan 'e skelk om... hja wie noch te jong, te nofteren om in gekjeierich wurdsje werom te finen. In bult jongfolk kaam net yn 't Bouwekleaster, Anders en Wynsen wiene al wakker de ienichsten en langlêsten... Ripperda. Mar dy stie sà fier boppe har, dy hearde net ta har wrâld sa te sizzen. En Anders wie hielendal los fan 't ket jûn, diich sa'n steil wurd, dat de fammen gûlden hast fan 't laitsjen en woene der wol om fjuchtsje, wa't mei him dânsje soe. Mar Wolmoed koe dy eare neat skille. Hja miste wat, sont se Roanes fuortgean sjoen hie mei Foppe-om en oare prinslju nei de gelachkeamer ta. It feest wie syn gloarje kwyt.

Bûtedoar barnden se no tartonnen en smieten mei swervels. Opslûpen jonges sprongen deromhinne as tsjammen. By en wannear de lôge der goed útsloech, seach men de buorsterhuzen, de mûne en ien amerij in âld bijestal en dêr siet in pearke smuk te frijen, sa'n tuskenbeurtsje. 't Folk roan allegear bûtedoar, de jachtweide en 'e trochreed rekkene leech.

Ek de nij-ynkommelingen, de Frânsken, de ferspuiden, settene deropta en stiene, watte apart, dernei te sjen, de lytste foarenoan. Hja

kipten har hielendal út 'e Twizelers mei har fynbesniene antlitten en donker útsjoch, mar de lytste noch wol it measte. Hy like ek wol de heechste yn rang te wêzen, grif de brigadier, want syn streken op de mouwe wiene breder en fan klearebare goud, syn plûm op 'e mûts grutter en syn hiele hâlding dy fan in man fan oerwicht en gesach.

Wolmoed stie net sa fier fan him ôf, kant en kein yn har blaukleurich pakje, in fris roazeknopke fol geur en kleur en hy, de frouljuskenner fan in bulte lânen, bespeurde it wûnd're skoan, dizze har moaiens wie echt. Hja fielde it, der stoareage aloan immen nei har en seach ynienen yn 'e fierte wer dy moaie gleone eagen, dy snikwite tosken ûnder it swarte snoarke, krekt as laken se har ta.

Koartberet draaide hja har om en socht om Anders. Mar 't wie sa gau net, as de frjemdling murk it en fielde 'er de tebekset út. Dat joech him in prip. Dizze just, dizze ynfierene doarpsprinsesse soe 't no wurde, dit teare lytse famke fan frjemdlânsk bloed mei har grutte seeblauwe eagen en 'e kantene fichu om 'e smelle skouderkes.

En doe't de jachtweide en 'e trochreed wer folroan en bline Beint op syn heech sit in skots ynsette, stapte 'r parmantich út it folk wei en mei de hospes foarop as help yn need, op Wolmoed ta.

De grutte goudene tressen op syn uniform skitteren, syn spoaren rinkelen, hy naam de bearefellene mûtse ôf, wist omrake goed, hoe't syn fyn besnien donker antlit dan op 't alderfoardelichst útkaam ûnder 't roetswarte, glêdkjimde hier. 't Gemien gyng oan kant... de spylman hâlde op. Dizze eare wie grut... der moast stiltme by wêze.

‘De heecheale boarger, monsieur Dompierre, wol mei jo dânsje. Kom mar ris harren,’ en Wiggele Wyldhier, goepatriot oan 'e lytste tean ta, kromp yninoar as ien boskje onderdanichheid foar de hege hear.

Wolmoed betocht har efkes. ‘En ik wol net,’ sei se doe.

Monsieur Dompierre begriep der neat fan. Dit wie him noch noait oerkaam, net yn Parys, noch yn Amsterdam, wêr se om him hinne flodderen as de finken om 'e floiter, en no hjir... wat wie dat... Wegere se syn geunsten?... Koe 'r net mei geweld nimme, wat him net goederjouske graach jûn waard'? Koe 'r se net nei Ljouwert slepe litte tusken tritich ruters yn en oerdrage oan guont, tûzenkear slimmer maten as hysels, dy't de heechste priis as losjild fregen fan in moai faam...? En monsieur Dompierre syn tsjokke ier op 'e foarholle sette út. Dat foarsei net folle goeds.

Stilwei kamen syn soldaten om him hinne. Der wie gefaar, hja fielden it, mar wisten einliks net, wêr it om gyng yn dit ferflokte lân fan sompen en gatten. Fan 'e oare kant begoannen de lju ek op te kringen... Foppe-om en Roanes stiene der middenmank. Hja bestoaren 't hast fan skrik. Wat bediich Wolmoed dêr yn 't foarmidden tusken de soldaten? Hja begoan te praten. Foppe-om pakte Roanes syn hân, knypte him hast stikken fan deabenaudens.

‘Stiltme!’ raasde der ien.

Doe hearden se yn dy stiltme har helder lûd. ‘Ik dânsje net mei in patriot. Woll' jo him dat betsjutte?’ Hja sei 't bedaard, mar har lûd trille en har eagen stiene fol triennen.

Ien amerij bleau 't noch stil, doe wie 't leave libben geande. Dompierre soe har fan 'e bank ôflûke nei him ta, mar as jonge liuwen fleagen de Twizeler feinten him oan. Hy skuorde de sabel út 'e skee en syn maten diene fan 't selde, doe pakten de oaren de skammels en de banken en sloegen der as mâlen op los.

Wolmoed en har kammeraatskes spilen fan ruten, mar by de doar, dêr wie de grutste reboelje. Doe soene se ta de syddoar út, dêr kaam Foppe-om mei in hiele oanhang oansetten. Der wie gjin ûntwyk mear, gjin kant út. Dompierre, razen fan sneuens oer syn tebekset, socht har oeral, om se dea te stekken, raasde 'r breinroer. Hja hearde syn frjemdlânsk lûd boppe alles út.

O, hie se dochs mar ien rûnte mei him dien! Mar ien! Nee, sei har grutsk Oranjehert, silst sloaie? gjin fijan de freonehân, noait en te nimmer net, en hja mikere alle kanten út, wêr mar in mûzegatsje te finen wêze soe. ‘Hjir! Gau!’ hearde se ynienen wa sizzen. In donkere omslachdoek waarde om har hinne slein, o sa heech, oer 'e holle, oer 'e eagen, twa, trije, nee wol fjouwer pakten har beet, en gauwer as se ea tinke koe, waarde se trochjûn fan d' iene nei d' oare en stroffele einliks oan 'e han fan 'e lêste in smel gonkje lâns, troch in skuorke, in efterdoar út, op 'e wei en doe oer 'e wei efter de huzen, sa hurd as har lytse fuotsjes har mar drage koene.

‘'t Giet derom, fanke,’ flústere der immen deun neist har, ‘dit 's libben of dea jûn, lytse dappere prinsman,’ en in grutte, waarme hân joech har in hiel lyts triuwke. Wêrom hie se iderkear al de wissichheid hân, dat it krekt dizze hân wêze soe, dy't har late? O it herte fielt sa fyn... fuortdaadlik hie se 't al fermoede... no wist se it. En al soe 't no de nacht sa troch gean, de tsjustere lije neisimmernacht, hja wie net

bang mei dy allinne. Hja sei neat, roan op in drafke neist him. ‘Sjesa,’ begoan 'r einliks, ‘it gefaar is foarby. Gien hjir de reed efkes op, watte yn 't tsjuster fan 'e beammen en de doek hielendal om dy hinne en wachtsje. Ik moat Foppe-om tynge bringe...’

No fleach har dochs de benaudens oan. Hja abbeleare tsjin. ‘Kinst net bliuwe?’ smeke se. ‘Kinst net?’

‘Ik moat mei dyn omke prate en 't oare Oranjefolk. Sjen, dat wy 't sa bekûpje kinne, datstû bûte skot komst en oars... Dû bist op 't heden yn libbensgefaar. Slimmer ast sels wol tinkst. En op alle Oranjeklanten wurdt dyn dwaan wreekt. Op dysels as se kinne it measte. Mar wy binne yn Gods hân, fanke. Hy kin selst it tsjoede ek wer keare litte ta goed. En as wy Oranje tsjinje, dan tsjinje wy yn Oranje Him... Ien amerijke en ik bin wer by dy...’

Hja seach him gean, yn 't tsjuster in breed tsjuster skaad... en hâlde him net. Hja makke har lyts efter de wringe, de swarte doek oer 'e wite flodder en 't ljochte feestkleed, hjoed sa mei freugde oanlutsen. Hoe'n dei, hoe raar syn ein! Har earste feest, en licht... har lêste...?!

Wêr wie Foppe-om, wêr Anders? O licht wol dea! fermoarde! Hja raasden dêr noch wakker om yn 'e fierte, mar hoe't it der krekt foar stie, koe se der net ut wyswurde, dêrfoar wie 't te fierôf.

Hja wist net mear, hoe lang as se dêr no al allinne siet. Hja skrilde fan elts wyntwirke, fan 't fallen fan in toar blêd en 't risseljen fan har eigen skoart. Har hert sloech as in wyld efter 't siden spinserke, de siken gyngen har rêd, mar net allinne fan 't hurd rinnen fan nys-ansens.

Yn in húske oer 'e wei begoannen se mei in tútlampke yn in grutte keamer om te skermesearjen, grif setten se de bêdsdoarren op. 't Joech har de treastlikens fan 'e bewenne wrâld en minsken tichteby. 't Wie ek noch net sa let, om tsienen hinne, einliks noch net ienris nacht. Mar is in neisimmernacht mei syn loft fol fonkeljende stjerren wol ea tsjuster?

Sûnder, dat hja him oankommen heard hie, stie Roanes wer foar har. ‘Hoe wie 't? o... hoe wie 't?’ kaam der hoartsjend út by har.

‘'t Giet mâl,’ andere hy mei in djippe sucht. ‘Hja slagge yninoarom as wylden. Wibe Lubberts ha se healdea slein, om't 'r ‘Vive la France’ ferskuord hat en Dompierre hat in sneed oer 'e hân en hoefolle as 'er mei in bluodd'rige kop omrinne, dat stekt net nau. 't Is in griis. Foppe-om bliuwt tenacht by Eadske-en-dy's, want dy sil de neipret wol krije mei dy dronken divels.’

‘En... ik,’ sei se hiel sêft, deun neist him op it smelle sânpaadsje fan 'e hearewei.

‘Dû giest mei my, okke,’ flústere 'r hiel tear en fielde foarsichtich, wêr har kopke wêze koe ûnder 'e grutte, befeiligjende omslachdoek. Dy skode 'r wat tebek en naam doe it triljende mûlke syn allerearste patsje ôf.

 
‘Kom rozemond... laet dij nu kussen terstond.
 
Ik dek 'r met kussen dijn soetrooden mond -’

reaunte it yn har. Hja stie hiel stil tsjin him oan no, alhiel oerjûn oan syn wil fan nimmer. En wer en wer socht 'r har... hoe tichteby fielde se no syn smel, earnstich antlit, syn mûle, dy har mûle om wûnderleaflike anderten twong.

En doe gyngen se tegearre stil op hûs yn, de iensume sânwei lâns fan 'e Koatsterhoek nei de Ham, sims neistinoar, sims efterinoar. Nin minske moete har mear, de Koatsters wiene op bêd, en doe troch de Ham en de Skalkepaden1 oer nei 't Bouwekleaster.

Lysbeth bestoar it hast fan skrik, sa let yn 'e nacht noch folk en hokfoar folk! En Wolmoed sa raar optakele, in swarte doek om 'e holle en in grutte tibeeëne skoudermantel oer it pakje, en wêrom wie se net by Wibe Lubberts bleaun útfanhûs? En hja begoan te gûlen, goesloof. Mar doe't Wolmoed har sa jong en fris mei sa'n lokkige glâns yn 'e eagen út de omslachdoek wuolle en alles terjuchte prate, sûnder no just fuortdaadlik de hiele wierheid te sizzen, ea, doe sakseare it wer wat. Wobbe kaam ek noch yn 't foarmidden... 't fjoer waard' jitteris oanset en kofjemeald en broggen snien en doe't dy bepluze wiene en 't nijs ferteld, seine Wobbe en Lysbeth bizich fan nacht...

Hy siet foar 't fjoer te smoken en hie temûk syn eagen net fan it lytse, ljochte figuerke ôf, suver in sintsje fan fleur en kleur yn dizze tsjustere binnekeamer. Hoe jong en linich wie se, hoe fyn besnien it kopke, hoe leeljeblank it fel! Syn brúnferbarnde grutte hânen liken 'er suver swart by!

Einliks wie 't in amerij sa deastil yn 'e keamer, dat hy hearde it tikjen fan 't horloazje yn 'e festjebûs en oars neat mear. Hy seach ris om him

hinne, in fyn glimke heldere de earnst fan syn antlit, doe't 'r har dêr sitten seach oan 'e lânsein fan 'e tafel, sa fier fan him ôf as 't mar koe. Hy gyng oerein en stadich nei syn oerhearrich selskip ta.

‘Dyn plak is by my by 't fjoer, tocht ik,’ sei 'r en lei hiel hoeden syn hân om har skouderke. In stille blide glâns kaam yn har eagen, doe't hy har wer oanroerde, mar hja bleau sitten yn har hoekje by de skerm. ‘Dû moatst mar droegen wurde,’ en hy tilde de stoel mei syn hiele leave fracht op en sette him neist sines del... Doe lake hja mei al har toskjes bleat en joech har willich yn 't skûl fan syn earms, dy't har al tichter en tichter tsjin him oantreaune, sûnder der acht op te slaan, as de kanten doek ek knûken krije koe of de floddermûts út de ploai reitsje.

No tochten se net mear om de rare útein fan har feest, no wiene se neat oars as twa onskuldige jonge bern, dy't inoar it earste hillige leafdewitten leare...

Hy bleau net lang mear... hy moast út namme fan Foppe-om en Wibe Lubberts, Bindert Jacobs, Wolmoed har buorman, noch tynge bringe en dan ek noch nei Fan Skeltinga ta op 't slot te Stynsgea, de beide foarmannen fan it ferset tsjin de patriotten yn it hiele gea. Hy koe se beide fan oansjen, mar dêr yn neare nacht mei sokke boadskippen oankomme te moatten, dêr hie 'r ek al net folle smucht op.

En wer en wer preau 'r de hunich fan syn simmerblom en koe hast net ta skieden komme... En dochs... it moast einliks. Hy wist, hoe swier as de kommende dagen wêze soene, as de kniper op 'e skine kaam en Wolmoed opbrocht wurde koe en yn 't rjuchthús fan Stynsgea neitinke oer har sûnen. Dan moast 'er hânele wurde, sterk en strydberet, as dit teare skepseltsje, grut fan moed, him en alle oare Oranjemannen nedich hie. Foppe-om en hy hiene net om 'e nocht in wurdmennich mei-inoar wiksele yn 'e foarnacht en swierwichtige wurden wiene der fallen oer flucht en ferskûl en oare dingen, wêr nin Roanes Gearts ea om tocht hie, yn behelle te wurden.

Sa fredich as de nacht ferroan dêr yn 't stille Bouwekleaster, dêr yn dy smûke binnekeamer, sa wyld gyng 't der jitte oanwei yn 'e Optwizeler buorren. De Frânsken krigen help fan har maten út Bûtenpost, mar de Optwizelers, ek net mak, sloegen deryn mei flaljeklappen en kneppels. In grut kearel kleau op in bierfet en raasde: ‘Dit 's nochris foargoed Oranjehoven!’ en smiet mei snuf. It waarde in geprúst en gelaak en gegûl sûnder ein, de Westereintsjers krigen der al in pear út, mar nijen, gleon om de patriotten ris in pyk te setten, krongen

ta de foardoar wer yn, sterk yn 't besef fan har manmachtigens. Foppe-om wie der ek middenmank en al hoe't it him ynwindich ek hage, sa Oranje ferdedigje te hearren, hy eange, hoe't de gefolgen wêze soene. En hy riboske.

Dêr ynienen, nimmen wist, hoe't it kaam, stie Wibe Lubberts yn 't foarmidden, bleek en stil, in grut bosk goudsjeblommen foar op de hoed.

Lang ein kearel as 'r wie, stike 'r boppe alles út en ûnder it razen en skreauwen wei om him hinne, krige 'r de hoed ôf, swaaide 'ermei oer it folk en rôp mei syn swier lûd: ‘Dit is foar ivich noch Oranje boppe, mannen!’ Krekt kaam eksteur deryn, wer fan in nij wynrûske bekaam en mei him in stik of wat sjendarmes fan Kollum, en dat wie ynienen: pak oan en bring op, hoe't it folk der ek tsjin abbeleare en Foppe Liuwes selst hûndert gûne bea as losjild en boarch. It gyng allegear sa gau, dat doe't it folk ta himsels kaam, wie Wibe Lubberts al lang de Wedzebuorren troch op reis nei 't hûnegat yn 'e âlde stompe toer.

Eksteur hie 't rapport fan 'e middeis nochris neilêzen en wie wyswaan, men koe der licht te Ljouwert út opmeitsje, hy hie de saak blaublau litten en wie net goedernôch foar de belangen fan it Frânske gesach opkaam. No koe hy it dan ris better toane, dyselde deis noch! Stie op it dragen fan goudsjeblommen, selst it plantsjen en hawwen yn 't tún net in grutte straffe, en dizze Wibe mei syn gebalt fan: ‘Foar ivich noch Oranje boppe!’ soe 'r 't ris goed yndruie litte yn 't blokhús. Oranje wie der foargoed ûnder, tetrape, twa foet ûnder de grûn. En hy dronk him jitteris in nij rûske yn 'e neinacht, swiet beselskippe fan monsieur Dompierre, dy't wol in pynstillinkje fannoaden hie.

De oare nachts waarde Wibe Lubberts tusken sa'n tweintich ruters yn nei Ljouwert ta brocht en flapten de blokhúsdoarren mei in swiere pomp efter him ticht.1 Monsieur Dompierre oan it haad fan syn binde hie him sels ôflevere en barde in skoan sielerânselerslean foar syn

tsjinsten, sa grut, dat 'r in fjirtsjin dagen ûnder wetter bleau en by tiden en ûntiden as in goed trûbadoer ‘l'amour’ en ‘les belles’ besong, ont in lege pong en in heaze kiel der einliks in stokje foar stieken. Doe waarde monsieur Dompierre wer njút en doe't der op in dei ek noch in befoardering bykaam ta heger rang yn 'e grutte stêd fan Utert, draafde 'r mei in bliid gemoed op syn moaie swarte merje wer dat út nei 't easten ta. Hy soe dy Optwiiz'lers wol lyts krije.

It duorre net sa bare lang, as it Frânske regear te Ljouwert bemuoide him dochs mei dizze saak. Koe men dy smaad op jin sitte litte?

En it folk bleau roerich. Optwizel, de Koaten, de Droege Ham, Jistrum en Eastermar, it wie dêr sa'n rare hoeke, hja koene dêr kwalik in patriot fan 'e hûd bliuwe en sadwaande makke dizze goede saak dêr alhielendal gjin abbesaasje. En no dit der noch by! Der kamen hege hearen yn grutte karossen en hynstefolk by de fleet, ta straf krige hiele Optwizel swiere ynkertiering, sims in man of seis yn ien hûs. It folk ferkroppe syn lilkens... fielde op 't heden, hja wiene ûnderlizzend partij. Der moaste boete betelle wurde, net sunich, en der waarde mei flyt nei pinfiske, hokker Optwizeler jongfaam it west hie, dy't monsieur Dompierre sa yn 't iepenbier misledigje doarst. Mar nimmen koe se... wie 't net singelier? 't Hie in Ljouw'ter west, miende immen, guont dy't dy deis út te plezierriden wiene, en fansels! fansels! begriep dat fanke net, hokfoar eare sa'n hege hear har net oandwaan wold hie. En monsieur Dompierre socht heech op 't hors of geandefoet de hiele omkrite ôf, ferleafd en lilk fan beiden op dat keine ding, waans moaie blauwe eagen him leafliker liken as syn heitelâns loftblau yn 't suden fan Frankryk, mar hja wie wei en bleau... wei. En yngrimmitich sloech 'r op in goede jûn alles koart en klien yn 'e ‘Swarte Jagtwagen’.

Doe pakte Wiggele Wyldhier him by de goudene kraach en saaide him bûtedoar. Dat getaap altyd foar slitersjild oan dy Frânsken begoan him mar danich te ferfelen, en no 'r sels ek al twa man ynkertierd hie, dy't ieten fan syn skieppetsiis en dronken fan syn jenever, sûnder ea de pong ris los te strûpen, no lei him ‘vive la France’ ek al net mear sa foarenoan op 'e tonge.

Der gyng in dei foarby en noch ien... Wibe Lubberts kaam mar net wer thús. Earst tocht men der net sa om, eltsenien hie syn dageliks wurk en de measte party wiene de hiele dei op 't lân te ierdappeldol-

len of al wer te ploeien foar de winterfrucht, mar doe't Wibe' Grytsje mei in bedrukt gesicht sels te ierdappeldollen gyng, de âldste jonge mei en 'e lytse poppe yn 'e kroade, doe waarden de froulju der hast muoilik ûnder en de manlju har bloed hjit, al swijden se.

Mar de oare moarne stiene der fjouwersum guont te ierdappeldollen op har lân en gjin loaikerts! en de oare jûne siet it measte al yn 'e bult! gyng 't net mei geande weinen? krekt op itselde steed, wêr Wibe langlêsten fan praat hie, it graach ha te wollen.

En dochs hie Grytsje har moed net en siet jûns yn 'e hurdsherne te skriemen en tocht fol innichheid mei hiel har sêfte sterke frouljusleafde om har man, dy't, hja wist it, noait wat dien hie of dwaan kind hie, dat net strookte mei syn gelove of gewisse. En mei de Oranjes wiene se troch datselde gelove ferknotte, en as 't moast, dêr woene se offers foar bringe, alle Friezen, dy't noch leauden oan God de Heare en Syn gebod... har man... en o as 't moast... hjasels ek...

Wylt de triennen stadich op har hânen dripten wist se, wêr se no ek treast en stipe fine koe en hja gyng dêrhinne mei al har hertedrôfheid en bekommernisse. Hy, dy't de widdo en de wees noait yn har lijen omkomme lit, soe har ek de skutte jaan, wêr se sa'n ferlet fan hie.

Hja helle it âld psalmboekje út it kammenet en lies by it flauwe kjerskeljocht nochris wer it jubelliet fan treast en ferlossing foar it herte, dat nei útkomst snokt, al fan tûzenen foar har ek beäme, as se gyngen yn 'e skaden fan de dead of de tsjusterste djipten fan wrâldske ellinde peilje moasten:

 
‘Ja, de Heer zal uitkomst geeven,
 
Hij, die steeds zijn gunst gebiedt,
 
'k Zal in dit vertrouwen leeven,
 
En dat melden in mijn lied,
 
'k Zal Zijn lof, zelfs in den nacht,
 
Zingen, daar ik Hem verwacht,
 
En mijn hart, wat mij moog' treffen,
 
Tot den God mijns leevens heffen.’

Hja hearde it sykheljen fan har lytse bern op bêd, hja tochte om har man yn syn benypt tichthúshokje... Mar hy litte foar in goede saak, en al soene se him ek giselje of branmarke, ja al benamen se him ek it libben, syn leafde foar Oranje soe hy net ôfswarre. En har fyn frouljusge-

foei sei 't har wol, al wat no noch yn Ljouwert tahâlde en ynfloed hie sa 's menhear Ripperda en de Hopperussen en menhear Falentijn en De Witt, soene mei mannemacht skrippe om him frij te keapjen of de straf ferlytse te krijen. En hja hiene noch in bulte macht, dy hearen fan it âld regear. -

De tiid dy gyng syn gong. It waarde hjerstiger en op in moarntiid bleau it mistich... om middei hinne kaam de sinne dertroch en skynde op in lange spjirrebeam mei boppe yn 'e top in grutte blikkene hoed, en dat hiele saakje wie me dêr delplante mids op it gersrûndel fan 'e trijesprong, wêr de Wedze en de hearrewei yninoar ferrinne. Grutte reade linten waaiden derby del en yn 't wyt klaaide fammen dânsene deromhinne, ek mar in stikmennich, want dy't wat wiene, hâlden har fij.

Fan der Kooij fan Stynsgea, boarger ‘representant’ fan ‘de Bataafsche Republiek’ hie oarder jûn, as der binnen fjouwer wike gjin frijheidsbeam yn Optwizel plante waarde, dan soene se mei dûbelde ynkertiering straft wurde. 't Stie him min oan, skreau 'r, dat men dat oerhearrige folk dêre net better teplak sette. En hja moasten soargje foar muzyk en fammen yn 't wyt en Durk stoker fan 'e Tille foar jenever.

Wiggele Wyldhier wie redsum, Beint kaam mei de fioele en de jonges mei 't oare ark en dyselde fammen, dy't de 17de maart der ek te Jistrum omhinne dânse hiene, waarden no útfersocht te Optwizel. In inkelde Twizelder dânse no ek al mei, watte spitich, om't de measte kammeraatskes absint bleaun wiene, mar men wol ek wolris in fersetsje ha, en menhear Braak fan Kollum, wêr de Bûtenposters sa'n moaie frijheidsbeam fan krige hiene, hielendal om 'e nocht, soe de Twizeier fammen elkmis in moaie sidene kokarde presint jaan, wie de hjitting. En sa kaam 't ek. De middeis, doe't it plezier op 't heechst wie en 'e tamboer fan 't Optwizeler frijkorps1 in roffel sloech op 'e grutte trom, stapte menhear Braak mei staasje út 'e faaieton en op 'e fammen ta en elkmis krige in kleurich siden roaske. En doe dânsen se, menhear Braak foarop, allegear hân oan hân, om 'e spjirrebeam hinne en 'e blikkene hoed.

Grytsje hearde se mâltjirgjen en oangean. Hja skripte troch en hjitte de bern, net op de wei om te stoatskaven. It wie no al de fjirde wike en jit gjin tynge fan Wibe. Foppe Liuwes en Bindert Japiks hiene al twa kear in reis dien nei Ljouwert en net iens útfikelearje kind, yn hokker hoeke fan 't spinhús hy siet. Dan hie 't licht noch besocht wurde kind, om 'e wacht om te keapjen en teminsten in libbensteken te krijen. Yn 't kammenet hie se sa'n tachtich gûne oersparre jild, in hiel kaptaal, mar alles, alles soe se mei blydskip jaan wolle, as se Wibe mar wer thúskrige. By dei en by nacht pakte se dêr mei om, sa te sizzen wie 't har gjin tel út 'e tinzen. En it sjongen en 't feestfieren yn 'e Wedzebuorren diich har suver sear, namste mear, om't hja fielde, it wie net echt, Fan der Kooij woe 't ommers sà, hy moast rapport opmeitsje kinne, de Optwizelers wiene al mak, plantene al in frijheidsbeam en dânsene deromhinne, hellen 't Frânske gesach ek al mei wille yn!

De sinne sakke stadich, de mist kleau. De bijen gûnzelen hjerstich foar de bijestâl om, de lêsten kamen mei dau op 'e wjukjes thús en kroepen sleau en slûch yn 'e koer. Men hearde de kastanjes fallen op 't droege bjinstap, sims boarste 'er mei in knap in kastanje iepen op it hurde hout. Skril lokken de jonge klysters op 'e boppelânen, hoe wyld en hjerstich klonk har rop! en in pear ielreagers skreauden heech yn 'e loft. It waarde al mistiger en mistiger... it waarde hurd jûnich en koel.

De bern sieten om 'e klaptafel hinne en ieten it jûnmiel, bedrukt en stil. De lytse slomme in mûzesliepke yn 't smûke rûn fan memme earm. De blûne kroltsjes foelen him oer 't foarholtsje, it sêfte ljocht fan 't tútlampke beskynde him krekt mei in tipke, it roazereade earke en 't sinnebrune halske. Grytsje siet sa stil dat, hiel evenredich ferweegde har boarst op en del ûnder 'e grilbûnte doek en fol teare leafde rêsten har eagen op it slomjende skurtebernke...

De iene nei d' oare gyngen de bern der stil út... hoasfuotling troch 't foarhús yn 'e keamer op bêd. Hja wisten net, hoe't se mem wol net bystean soene... selst Lubbert, oars sa'n houtsje, sa'n grutte opperteur, liet him no om 'e finger wine en skripte en klaude foar mem wat 'r mar koe.

It popke op har skurte slomme noch. Hja ferheuvele har in bytsje en loek de stove oan. De stiennen flier joech al kâld op. Hiel hoeden bestoppe se syn lytse fuotsjes mei de wollen skelk en skode it lampke wat teside.

Sa sieten se dêr in set hiel stil tegearre. De lea befoel har, stadichwei gyngen har eagen ticht. In sêfte rêst fan slomme loek oer har fyn, koairûn kopke, deis al fan in bulte tearen skeind, no yn it lampeljocht nochris wer fan jeugds wjerskyn fermoaike. Hja dreame... Wibe wie wer thús. Hja seach him oankommen, sa 's 'r gien wie, net skeind fan brânmark of beulshânen. Hja seach syn stil, bleek antlit ûnder 'e breedskadige hoed, de blydskip yn syn eagen, hja fielde syn hân op har earm... yn grutte oandwaning sonk se swijchsum oan syn boarst. ‘O myn wiif,’ sei 'r, ‘hast my sa mist?’ en de triennen ferstikten syn lûd. En hja seach him foar har út gean by 't finster lâns yn 'e hûs.

Doe waarde se ynienen kjel wekker. De lytse gûlde, de lampe barnde mei in lange, walmige, útbarnde piid. It wie in dream... o alles in dream... en de wurklikheid noch o sa swier te dragen. Mar dochs... spoarde dêr immen om 't hûs? Wie der wa foarhûs? Bûtedoar helle de jûnwyn oan, hjerstich rûsden de tokken fan 'e beammen. Hja wreau har de eagen út... seach no wer klear, neat oars as it earmlike, wolbekende keammerke en har popke, dat mei lytse klokjes syn jûntate begoan te drinken, it teare lichemke ticht tsjin har oan en 'e hantsjes op 't waarme fel fan har boarst...

Krekt as glied de drôfenis ynienen op dit stuit dochs fan har ôf, in ôfdroegen kleed, woe har siele der net mear fan witte... It wie frjemd, mar it wie sa. En moediger, as se yn tiden west hie, klaaide se it popke út en lei it neist har yn 'e weach. En waarde dy nachts trijeris wekker.

De oare deis stie hiele Optwizel op iene ein. Myn goede guant noch ta, de frijheidsbeam fernield! Dêr lei 'r omkeile, de blikkene hoed yn moster tetrape, de tokken derôf en wech-ender-wear smiten, de sidene sjerp yn fodden teskuord, de pompierene slingers ta wat jiske betard. De Optwizelers skodhollen en stiene der ferslein omhinne. Keuning kaam, breinroer, eksteur mei syn assistinten, it ‘Geregte van Achtkerspelen’, Geuke Ljibbes en Fan der Kooij yn 't ferdek hielendal fan Stynsgea, en hja gyngen húskebylâns en dêr hja in skalk each op hiene, moasten mar ris beswarre, wêr hja dy nachts tahâlden hiene. Elts foar oar wist te bewizen, dat 'r thús west hie en net omstoatskaafd dy nachts. De lêsten wiene om alven hinne út ‘de Swarte Jagtwagen’ weigien nei hûs ta en hiene gjin onrie bespeurd.

Der waarde in preemje útloafd fan hûndert goudgûne yn in gloednij sidene slúfkepong, en wa soe dy net fertsjinje wolle yn dizze minne tiden, no't in fjirder bûter mar achttsjin gûne gou en in melke

ko mar in goed sântich gûne? Jûns yn 'e sûphuzen leine de oandragers op 'e loer, en saterdeijûnen by de skearbaas en wat letter yn 'e hjerst soene se op 'e Bûtenposter en Kollumer marke op har openst wêze, mar 't joech nin byt.

In lyts wike letter stie Grytsje by de wei en altyd alwer seagen har eagen mei langjende loaitsen de kant út nei 't westen, wêr de hearrewei de bocht makket om de harbarge ‘De Benthem’ en yn 'e Harstewei ferrint. Dêr lei Ljouwert, dêr wie har man, dêr gyng al har ferlangst nei út.

Hja seach de postwein oankommen yn 'e fierte... o sa stadich, want de wei wie suver in modderpoel no mei de hjerstrein en de wiete blêden, dy't by tûzenen foelen, hurd en glêzich fan 'e nachtfroast.

Hja seach him yn 'e stúdzje wei oankommen en stilhâlden by ‘de Swarte Jagtwagen’, de reizgers stapten út en yn. En o! wie dat net in bekende stap? Hja lei de hân tsjin har wyld bûnzjend hert oan... ien amerij bleau se hast beseffeleas stean wêr se stie, doe seach se noch ienkear dat út en roan doe mei hasten yn 'e hûs en helle de lytse poppe út syn widske en rôp lûd om de oare bern. Boartsjendewei kamen se deroan. Wêrom rôp mem sa en wat seach mem bliid!

In wylde reinfleach snjitte har in pear felle reindrippen yn 't antlit, hja murk 't net iens. Hja stie dêr mei har popke op 'e earm te wachtsjen by 't potrak ûnder 'e felreade hjerstige kornoelje. Unferweechlik stie se dêr en dochs! o dochs! ien siddering fan leafde en blydskip elts fezeltsje fan har hiele lichemke, en it hert, in bûnzjende blide klok oan 'e kiel ta...

Sà seach se him oankommen, har stille bleke man. Fan fierrens sochten syn eagen harres en loaiken al mar djip yn harres, al leafde en neat oars.

‘Grytsje, wy binn' wer byinoar,’ sei 'r mei in oneinige tearens yn syn swier lûd, en hy lei hiel foarsichtich syn earm om har hinne as in steunder. Hja hie 't fannoaden, hja trille sa, dat hja hie der sa wol hinnesige kind, as hja dat leave soarchsume hâld net om har hinne field hie. En hoeden naam 'r it popke fan har oer en beseach him op en del en kitele him ûnder 't fette kintsje en sei, hy like krekt op mem en wie wol tsien pûn groeid yn al dy tiid. En sa gyngen se yn 'e hûs.

De bern sochten wer har haal yn 'e skuorre en op 'e wei, elkmis in stik koeke yn 'e hân en in grou sûkerslak yn 'e mûle, en boartene har bliid. De druk, dy't it hûs beneare, wie der net mear; wat it west hie,

beseften se net, mar dat it der west hie, bespeurden se wol mei it fynfielich ferstean fan 't bernegemoed. En doe't Lubbert boadskiprinne moast foar heit, en Jan Hindriks, de buorman oer 'e wei, en Sjoerd Harts en Douwe Everts oansizze moast, heit wie wer frij en fan de iene in fijfje krige en fan 'e oare in bûsfol moaie apels en fan 'e tredde jild foar in nije draak, doe sprong de jonge hast út syn fel fan blidens.

En wat waarde me dat in jûn! De bern yntiids op bêd en hja sieten wer byinoar as yn 't earst fan har trouwen, in krom bêste kofje op 'e koal en in stik marich fol rezinen derby! Beide seine se net safolle, mar hja fielden elts foar oar de rykdom fan it byinoarwêzen sa inerlik, krekt as seagen se inoar hjoed foar 't earst as sadanigen, inoar foarbeskikt fan ivichheid. -

Hy markbite wûnd're skoan, hoe fol as har it moed wie en ferstânichwei prate 'r oer neat oars as blide dingen. Hoe goed 'r it hân hie yn 't blokhús, de kofje wol lang net sa goed as by 't wiif, mar it iten, no dat wie net sa min. Wie 'r net fleurich? Hy sei 'er mar net by, dat menhear Ripperda fan alles en noch wat slûke hie yn syn tichthúshokje, selst toebak en woarsten, wêr de sipier earlik syn part fan krige.

En doe einliks de grutte dei! trijehûndert gûne losjild skikten se him ta en doe hoegde 'r de lêste fjirtsjin dagen net mear út te sitten! Frij! frij! as in fûgel yn 'e wide blauwe loft. ‘En 't brânmark?’ frege hja lytsmoedich. ‘Ea kom, hja wie dochs wol wizer,’ en hy glimke op syn stille manear en striek it tichte hier wat fan 'e foarholle en liet har mei de hân deroer fiele. Dat it raar knypt hie, as hy hie te pronk stean moatten op 't Blokhûsplein foar in giseling fan fyftich stokslaggen op 'e bleate rêch en in pea fan 't gleon izer deropta, hy hâlde dat mar foar him! Mar wat hie me dat in nacht west, doe't it op 'e neil barnde as it losjild komme soe of net!

En de oerstjoere weagen fan har earm moed bêde 'r sa stadich del mei syn sêfte wurden fol treast en leafde, ont 'er om har reade weake mûle wer it glimke spile, dat syn sit hie yn de efkes opkrolle mûlshoeken en dat hy dêr sa jerne seach, en hja him it popke ôfkrige, om him syn jûnmiel jaan te kinnen, koes tegearre foar 't knappende houtfjurke. En hy tanke yn stiltme syn God foar dit hearlike weromsjen fan al syn leaven. -

Dyselde jûne, hiel, hiel let, hast yn 'e foarnacht al, slûpte der immen de finnen út, nei de Sânsleat ta. In swiere bile foel der mei in plomp

yn. Sà liet Wibe Lubberts him de fjouwer wike iensumsitte betelje.1 Hja skeinden him yn syn eare as frij man yn in frij lân, hy fermoarzele har symboal ta grús en winske derby, har macht mocht wer wurde ta stof en neat, en it âlde, leave Oranjehûs nochris weromkomme op syn eigenerf yn Fryslân! Hy hie it winske, ja bidden dy nachts lykme-allinne dêr op 'e iensume trijesprong by de Wedze út it djipst fan syn hert...

Der wiene mar twa, dy't mei him wisten, wêr dizze bile ta tsjinne hie. De iene wie syn wiif, dêr hy nea in geheim foar hie, en de oare wie Marten Joukes, de skoalmaster en doarpsrjuchter fan Driezum, dy't him in goed wike ûnderdak jûn hie, om de lju op in falsk spoar te bringen. Eltsenien wist net better, as hy hie noch goed en wol yn 't tichthús sitten dy jûne... En hy hie it ek west dy nachts om it hûs fan syn leaven...

Efkes ien blinkje fan dat hûs, dat ûnder de skutte fan syn tek alles burch, wat him dierber wie op ierde, efter 't finsterke ien skimerke fan syn wiif en 'e lytse yn 'e slom, dat joech him de krêft ta de died.

En sa 's yn him de geest fan ferset noch libbe, sa libbe 'r noch yn tûzenen.

Fryslân liet Oranje net los, likemin as de grûn in mei en yn him bewoartele beam. De stoarm mei komme en him teisterje, in wylde skuorring him yn ien hoart tegnirdzje, dat 'r kreunende falt... sjit 'er dan de oare simmers net in lytse teare loat òp út 'e âlde stam en wurdt dat nei ferrin fan tiden net wer in beam, in grutte keninklike beam?

Fryslân liet Oranje net los, nee noait.


Vorige Volgende