De Hoara's fan Hastings

[p. 207]

Oer skriuwster, boek en útjeften

De skriuwster

Simke Kloosterman wie it iennichst bern út it houlik fan in eigenierde boer te Twizel, dy't sels ek iennichst bern wie. Se wie grutsk op har ôfstamming út de Kloostermannen en makke skiednis en oansjen fan har famylje letter noch moaier as dat se yn werklikheid al west hienen. Oft se weet hân hat fan de praatsjes dat se net ien fan har heit wie, is net bekend. Op de pleats dy't in Kloosterman yn 1804 sette litten hie, waard se sels op 25 novimber 1876 berne. De grutte man yn de staak wie har oerpake Wytse Binderts (1777-1861), dy't in fleurige húshâlding mei sân bern hân hie en as assessor fan Achtkarspelen oant op leeftyd tige yn oansjen stien hie. Har pake, Ritske Wytses, ferlear jong syn frou, troude net wer, en bleau mei syn iennichst bern by syn âlden yn 'e hûs. Doe't dy âlden stoarn wienen, bleaunen sy tegearre oer, oant de soan, Jan Ritskes, yn july 1876 troude en de pleats oernaam. De pake liet in hûs oer de dyk bouwe en libbe dêr noch trije jier. It twadde jier nei de dea fan de pake ferfear de heit mei frou en bern nei it rinteniershûs. Dat wie yn 1881. Hy liet it buorkjen oan in oar oer en pielde sels noch wat jierren mei feantsjen. Yn 1882 baarnde de foarein fan de pleats ôf en dy waard net wer opboud. It oare jiers liet de heit, dat in muzikaal man en in dichter wie, in bondel gefoelige natuerlyryk yn it Frysk ferskine. Neitiid ferskynden der noch fjouwer bondels fan syn hân, twa yn it Frysk en twa yn it Nederlânsk. Syn houlik wie net lokkich. Hy makke alle jierren lange reizen, rûnom nei it bûtenlân ta, en koe it op it lêst ek net mear op syn doarp hurde. Yn 1898 ferfear de húshâlding nei Apeldoarn. Yn 1901 rekke de mem tydlik yn in psychiatryske ynrjochting, de heit gong werom nei Fryslân,

[p. 208]

mar net nei Twizel, en Simke sette har yn de stêd Grins nei wenjen. Se wijde har oan it skriuwen en stie noed foar har âlden, dy't in pear kear noch besochten om by elkoar te ferkearen. Har mem wenne oars meast by har, har heit meast op himsels. Sels soe se ûngetroud bliuwe. Har ferloving mei in dokter ferbriek se yn 1901, en in twadde ferloving yn 1918 duorre ek mar koart, al bleau wol de bân mei de keunstner yn de man dy't se leave hie bewarre. Dat wie de prins fan de Fryske dichters, Douwe Kalma, tweintich jier jonger as sy en homoseksueel. Oft se sels lesbysk wie, is in fraach dy't net mei ja of nee te beäntwurdzjen is. Obe Postma tinkt op grûn fan de manier sa't se yn har wurk oer froulju skriuwt, fan al, mar as se it al west hat, is se der net foar útkommen.

Har libben waard fan it begjin ôf oan ynrjochte as wie it in keunststik, bûten de werklikheid fan Twizel en de gewoane deistige dingen om. De âlden ferhuzen nei Ljouwert om har op de Hofskoalle dwaan te kinnen, en letter ek noch nei Grins om in oplieding ta mondêne frou ta te rieden. Se gong dêr nei in partikuliere skoalle, en krige muzykles fan de ferneamde J.A. Worp. Har heit liet klean foar har út Parys komme, doe't se as ôfrûning fan har oplieding noch in jier nei in deftige kostskoalle yn Wyk by Duerstede stjoerd waard, en naam har doe 't se foar de twadde simmers wer thús wie (wêr hie it mei sa'n oplieding oars ek al op útdraaie moatten), noch mei op in reis fan goed fjirtjin dagen troch Dútslân. Dat wie yn 1895. Dy reis late ûnder mear nei Berlyn, en ek nei Leipzich, dêr't de heit neffens Simke (sels neamt er it yn syn oars tige detaillearre ferslach net) de organist fan de Thomaskirche ynhierde om stikken fan Bach te spyljen dy't dy dêr sels ek spile hie. Underwilens wie se ridlikgau nei't se yn 1893 wer yn Twizel te wenjen kommen wie, begongen te skriuwen, earst yn it literêre damesblêd De Hollandsche Lelie, en fan 1898 ôf yn it Frysk yn Fryske blêden. En doe waard har libben ek wier in keunststik. Hark mar wat se yn 1911 sels skreau oer de hertstochtlike ferhâlding mei de

[p. 209]

keunst yn 1898 en de earste pear jier dêrnei: ‘In oerstjelpende massa onderwerpen wierne der as in chaos dwaende yn myn holle, om hjar ta dichten en stikken to kristalliseeren. De fonk hie de herteflamme rekke en sochte in útwei’. Mar ek yn de jierren dy't op dat begjin folgen, doe 't it ‘ploechizer fen 't echte libben [...] troch de fûrge gien [wie]’, ja wol har hiele fierdere libben, bleau dy hertstochtlike ynset bewarre. Mei har libben yn har keunst te lizzen identifisearre se har alhiel mei har keunstnersbestean. Nei't har heit yn 1914 stoarn wie, ferhuze se mei har mem noch itselde jier fan Grins nei Den Haach. Twa jier letter gong de mem op harsels yn it hûs yn Twizel wenjen, dêr't se nei in healjier al kaam te ferstjerren. Simke libbe yn Den Haach wat boppe har stân. Se hie dêr wol har freondinnen ûnder de hegerein, liet har ek portrettearje troch de Haachske society-skilder J.A. van Wely, mar har Frânsk wie net bêst, wat har op in reis nei Parys opbriek, en se hie der wol oan om der in faam foar dei en nacht op nei te hâlden. Se fûn yn de Hofstêd gjin bliuwende biningen en keas yn 1932 foar in bestean yn Fryslân. Har wenstee waard in ienfâldich rychjeshûs yn de nijbou fan Ljouwert. Simmers ferkearde se altyd in wykmannich yn it hûs te Twizel, sa't se dat trouwens al jierren dien hie. Dêr wie út de oanlis fan de heit in prachtige tún ûntstien, mei in romantysk túnhúske en in wielde fan roazen. Se bleau kreatyf en produktyf, ek doe't se al net goed mear wie. Op 5 desimber 1938 stoar se oan maachkanker. Neffens har winsk waard se neist har heit (en har pake-en-beppe fan heitekant) begroeven op it âlde tsjerkhôf fan Twizel. Har fermogen brocht se by testamint ûnder yn in stichting, dy't it hûs en de útjefte fan har wurk behertigje moast, en fierders beurzen útkeare koe oan jongelju om te studearjen.