|
| |
| |
| |
8
Ientonich biggelen de teidrippen fan 't tek...mei grutte seurderige drippen, no en dan ris ien en al dat brune wetter roan yn 't tún gear yn poeltsjes en sipere stadichwei nei de fiver.
Oeral leine noch plakjes útteide snie...ûnder de piperbeamkes, tsjin 't berchje oan, wêr de earste wite wyfkes de nijsgjirrige kopkes opstieken en oan 'e noardkant op 't weinhús fan 'e pasterij, mar de maartesinne skynde se njonkenlytsen wei en koestere mei in leaflike bleke glâns de sponzige grûn, der eltse fuotleast yn in grut wetterplak útwekke en der rein en wyn no sa lang ketsjerûmte hân hiene.
De winter, dy grutte skabant, hie syn possenaasje útspile, men fielde de foarsizzing fan 'e maitiid yn 'e frisse, bolle wyn, dy't súdliker roan en 'e wite skieppewolkjes foar him útdreau as in noedlike hoeder de earste lamkes.
De sinne ferheldere de drôvigens fan it winterlân en brochte ek yn 't herte fan 'e Hastinger minsken wer nije libbenshope.
Doomnee Fleurin stie foar 't finster yn syn stedearkeamer en seach mei skerpe eagen troch in gloppe yn 't tún oer it keale, wintereftige lân, dat no dochs alwer de kreft yn him droech, om in simmerfrucht en in sichttiid jaan te kinnen.
Mar dy soe hy hjir net mear sjen. As de sinne om 't Hastinger lân har goudene gurle lei en de rogge oer 'e lânen waaide, dan wie hy hjir al net mear. Om 'e bern woe hy nei de stêd en in berop nei W. dizzer dagen kaam him net ongelegen en ek net ûnferwacht. It wie opstutsen spul - foar in set wie hy al oansocht foar dat plak, mar doe koe hy noch net út 'e ried komme.
Hy hinge oan Hastings, hast as in âlder oan syn bern. It moaiste bedriuw fan syn libben hie him hjir ôfspile...yn dizze
| |
| |
keamers mei har grutte jûnskaden wiene syn hearlikste dreamen ferwezenlike. Clare hie hy hjir ynhelle as syn wiif en yn in hoeke fan 'e foarkeamer hie de widze stien foar it earste bern fan dit wiif, dat hy sa leaf hie. Ja, dit âld hús mei al syn oantinkings hâlde him fêst, krekt as hie 't derop set, him by eltse stap nochris wat út dy âlde tiid tebinnen bringe te wollen, leave, âlde dingen, dy't sims al lang fergetten wiene.
En it âld hús krige help fan 'e Hastingers. Dy kamen by kloften, stil en yn harsels keard en hiene net folle te keap en fergeaten sims wol iens, om deroer te praten, mar doomnee koe se wol en merkbite wûnd're skoan, wêr se as in top noch omhinne draaie woene en dan optlêst, as hja fuort soene, kaam 't har noch yn 't sin en dan knypten se him trouhertich yn 'e hân en seine, hja koene him net misse hjir.
Allinne Wychman Hoara, dy kaam net, der siet noch âldsear doe mei dat hûs foar Warmolding en hy soe doomnee de holle net yn 'e skoat lizze, syn libbensdagen net. En hy bleau stil wei.
Dat stiek doomnee al wat en it brief rekke dertroch egenlik noch in pear dagen earder fuort.
No wie de kûgel troch de tsjerke...de Hastinger dagen teld. Fleurin hie oan 'e wûnderlike macht tajûn, dy him twong, om fuort te gean, wêrom en hoesa, dat wist hy egenlik sels net, want desnoads hiene de bern ek wol nei de stêd ta gean kind te learen en dat se der dan in kosthús foar sochten. Tine bleau dochs thús...it sintsje yn 'e hûs koene heit en mem net misse. Dat der ek in bulte selssucht ûnder roan, woene hja harsels net bekenne.
De sneine deroan kondige hy it ôf fan 'e stoel. It lûd trille him efkes...doe seach hy wer frank en frij om him hinne. Hy tochte om 'e njoggentsjin jier, dat hy hjir stien hie en de ferwachtinge, dy't him doe besiele, doe't hy hjir foar 't earst oer 't lytse tsjerkje seach en wat derfan ferwezenlike wie! In bedroefd bytsje! Dingen, dy't bûten syn wil stiene, hiene in beroering brocht yn 'e gemeente, de sosjalisten benammen en de
| |
| |
neirin, dy't hy earst hân hie, ferroan njonkenlytsen yn 'e trouwe opkomst fan in lyts heapke fêste tsjerkgongers. Och, wat wie der dochs mar in bytsje telâne kaam fan it sied, dat hy oan 'e ikker tabetroud hie...eart en foer fan beiden.
Mar dochs...ien siet der ûnder it tsjerkefolk en as 't wêze moast, hie hy noch wolris wer njoggentsjin jier yn in oar Hastings ferkeare wold, allinne om nochris in twadde Warmolding as de ferlerne soan wer de wei te wizen nei it Heitehús. Dy man, omkeard as in blêd oan 'e beam, kaam him altyd wer yn 't sin yn mismoedige eagenblikken. Gjin minske hie oait wer spyn oan him befûn - hy wie mei it libben en 'e maatskippij fersoend en doarst de holle wer frij opstekke.
Allinne hoe'n war hy ek dien hie, de heimnisse, dy't der noch as in skaad op syn libben lei, dy koe hy net oplichte. Hy fertocht ien, dat dy it mar koe en dat wie Wychman Hoara. Dy twa hiene wat tusken inoar...wat onfersoenliks en elk foar oar besmoarde it yn syn eigen hert, sa 's stiifsettige minsken dat kinne.
De postloper baaide troch 'e wiete paden mei grutte learzens oan. Dy brocht no ek al in lyts tweintich jier alle nijs by him binnedoar. Hy koe ek net sjen, dat Piter minder waard', hy stie noch like feardich en steil op 'e rjuchte skonken en de bizigens lake yn syn ljochte eagen.
Griet, de faam, fleach der al mei steande earen hinne. ‘Foar my?’ sei se en seach him mei begearlike eagen nei de hânen.
‘Dû kinst derop sjen, fanke,’ sei dy. ‘'t Is foar de juffer,’ en liet him yn 't brievebuske falle. ‘Wa wit, wat foar moais der net yn stiet te lêzen!’
‘Ea, wat soe 't!’ sei de faam spitich, ‘neat om 'e hakken, in briefke fan 'e naaister of sa of sa'n stoaters briefke út 'e stêd.’
‘Dû hoechst net sa op 'e stêd te smeulen - yntkoart giest der ommers sels hinne mei doomnee-en-dy.’
‘Mis jonkje, ik ha my al oars bestege.’
| |
| |
‘En by wa dat dan?’
‘By Elle-en-Lise's.’
‘Haaie wennet ek net fierôf, wol?’ De faam krige in kleur en hie 't wjerwurd al op 'e tonge, mar Piter post wie al fuort, batste troch snie en wetter nei de wei, dy't mei glinsterige wiete plakken iensum fuortbochte troch it stille doarp.
It grille maartejûnljocht spegele him wer sa 's âldtiids yn 'e tsjerkefinsters, it teepitsje barnde en beskynde de trije minsken, dy't der al sa faak yn in nochlik rûntsje, byinoar sitten hiene, doe barde der wat bysûnders yn dy grutte keamer fan 'e âld pasterij te Hastings.
Tine lei in brief op 'e tafel. ‘Wol heit dy ris lêze, heit?’ sei se hiel sêft - doe gyng se der stil út.
‘Wat sill' wy no ha?’ lei yn dy beide âldelju har eagen te lêzen en Fleurin bûgde him foaroer nei 't pitsje ta en lies by it skimerige ljocht dy brief, steile stive letters op fyn bêst pompier.
Ien amerij hearde men neat as 't tikjen fan 'e klok, doe sei hy: ‘Clare, lês ek ris.’ Syn lûd wie oars as oars - wat deryn stie, moast him yn 't herte troffen ha.
‘Der is dochs gjin swierrichheid?’ frege hja en har kiel knypte hast ticht fan eangstme. ‘O Frans, gjin swierrichheid?’ en hja wie oerein en neist him.
‘Dat 's sa 'stû it neame wolst,’ sei hy. ‘'t Is in fonk, dy't yn ús hûs oerwaaid is, Clare - in flam wurdt it of 't rekket wer út, mar de noed is uzes.’
Sa wie 't. De noed wìe harres. Hja hiene in bros stikje minskelok yn hânen en hifken en hâlden it en wiene allebeide har ried te'n ein. Nimmen woe der hândiedich oan wêze en dochs der moast in ein oan.
‘Dat ús dit hjir noch oerkomme moast,’ sei Fleurin mei in sucht. ‘Hoe moatt' wy 'r mei? hoe sill wy 'r mei? Toe Clare, sis dyn sin ek ris.’
‘Dû bist de man, dû moatst it wite. Dit sis ik ienkear en foar altyd, yn sokke saken rear ik net om.’
| |
| |
‘Hast' der oait om tocht? Tine Fleurin as boerinne te Hastings...’
‘Ik ha oare dreamen dreamd, Frans, dat 's wier, mar 't bern sels...’
‘'t Bern sels? Dy rekkent noch net mei. Hjoed tinkt dy sa en oer twa trije jier krektoarsom. En dat sil sels har lok fergoaie! Der ha wy se net foar grutmakke.’
... ‘Mar hy mient it...Dit brief is echt...ik sis dy dit...hy hat se leaf...’
‘Dat sil 't wol, mar hja sil net as bút ferfalle oan dy jildwolven! Wat sil Wychman deroer rekkene ha, wikenlang, as 't der wol lâns koe om 't jild. In doarpsdoomnee ha de lju faak net folle yn 'e rekken.’
‘Dû bist bitter,’ sei hja guodlikwei. ‘Wy moatte dy saak ris besjen en wer besjen...ús deroer besliepe.’
‘Ik wit no suver net, hoe't dy jonge de drystens ha doar en skriuw Tine. Dat komt fan al dat gefljoch nei inoar ta mei Lys.’
‘Hja ha dochs ek as bern mei-inoar boarte,’ ferguodlike hja en in lyts jonkje kaam har yn 't sin, dat har mei syn moaie brune eagen sa oansjoen hie yn dy wein op reis nei Hastings ta - jierren, jierren lyn.
‘Dû hâldst him de hân boppe de holle, dû hast him licht wol stibeleare. As de leafde der middenmank giet, binn' jim allegearre sa dom as skiep.’ Clare koe 't opljeppen aard fan har man wol, hja gyng stil foar 't finster sitten en joech him gjin andert.
Sà kaam de onfrede yn 'e húslike keamer te Hastings. Clare seach bedrukt en Tine har eagen wiene read. Doomnee Fleurin kaam men te hearren noch te sjen - dy siet op syn stedearkeamer en der tyspelen rare dingen him foar eagen om en hy makke himsels sa op om neat, dat hja krigene net in goed wurd mear fan him. De hiele ferhuzerij en 't nije plak waarden oan kant skood foar dit gefal, der hy as in stien oer stroff'le wie.
Alle dagen betarden de snieplakjes ta in lytser plakje en doe't
| |
| |
der mei in goed wike neat mear lei, wie doomnee Fleurin syn tiid fan berieden om.
Clare en hy sieten dy jûne stil byinoar yn 'e keamer, doe seagen hja him oankommen ûnder 'e hege boekebeammen as in grut swart skaad yn 'e gloarje fan 't flammige poarper fan 'e jûn. Syn stap wie stevich...syn djip lûd hie de klank fan de blide ferwachtinge...
Ien amerij stie Fleurin yn bestân...krekt as besefte hy efkes, hoe wreed as 't eigentlik wol net wie, om syn eigen bern yn dizze wichtige saak net iens te kinnen. Mar wist hy net better, wat har foege...hy as heit? dy't de wrâld en 'e minsken koe! Bern hiene noch gjin stim yn 't kapittel, derfoar wiene de âlden der, om oer har lot te beslissen.
En dat diich hy.
‘Kom yn, Hoara,’ sei hy, wylt hysels dizze bûtenwenstige besite de doar iepen diich. ‘Wy ferwachten jo.’
‘Dat tocht ik,’ andere Fokke Hoara koel werom en kaam mei lange stappen efter Fleurin oan ta de keamer yn.
Dat foel him ôf, Tine siet der net op har leech stuoltsje, wêr har fyn bleek kopke oars sa moai útkomme koe as in plaatsje efter de blommen wei.
‘'t Is dochs allegear goed?’ O hoe fyn hearde it memme-ear! Dy klank fan leafde yn dat foarse manljuslûd! En dat onwennige sjen fan dy eagen nei 't leech stuoltsje diich har suver sear. ‘O mei Tine, mien' jy? Dy is útfanhûs nei ús nij plak ta, in dei of wat.’ Fleurin sei dat ûnferskillichwei, Fokke tocht noch net iens, dat der wat efter sitte soe. Hy wie noch fierst tefolle in natuerbern sûnder erch op kweatinken. Tine en hy mienden it inoar - it oare, och, dat wie mar bysaak. Men hearde de âlden deryn te kennen, mar oars - wiene it dingen, dy't men mei jin eigen hert útmakke.
‘Gien sitten,’ noade Fleurin en sette de sigaren foar him del. Clare geat him in pantsjefol tee yn en siet der doe by, deastil mei de hânen yn 'e skoat. Hja tochte om Tine, en om 'e trien- | |
| |
nen, dy't der oan 't memmehert gûld wienen. Dizze wie in man...hoe soe hy 't opnimme? Wie 't bern noch mar lyts, dat al har begearten ferfuld wiene, as hja mar op memme skurte yn 'e sliep falle mocht!
No stie har moaie blom te bloeien en de noed wie harres.
Fleurin siet him noch te betinken, hoe't hy 't wol op 't fetsoenlikst sizze soe, doe begoan Fokke Hoara der sels oer: ‘Doomnee,’ sei hy,... ‘ik kom...om te...freegjen, hoe't myn brief opnaam is hjir by jimmes. Hy wie foar Tine en troch har foar jim, dat sill' jim no ek wol witte.’
Syn eagen skitteren...syn hiele antlit tekene opwining en blydskip. De sillichheid fan it besit betsjoende him mei har moaiste foarspegelingen. Hy prate op 't stik ôf...koe syn eigen waarde, dat 'r in Hoara wie. En strak-ansens, nee optslach, dan hie hy syn lok...!
‘Ik leau, soe 't net better wêze, as wy der mar net mear oer praten. Dat wy dit brief mar fergeaten, Hoara,’ woe doomnee him der útwine en hie de eagen net fan syn gleon eintsje sigaar ôf. ‘Ik kin jo der wolris oer skriuwe.’
Doe wist Fokke Hoara ynienen alles...Hy stie hjir as in bidler en hy soe mei lege hânen fuortstjoerd wurde.
It ferset krige him yn 'e macht.
‘No in brief skriuwe, soe wêze as woe doomnee him fan 'e saak ôfmeitsje. Of is dat altemets ek sà? Moat ik dat tinke?’
‘Sa kin ik net mei jo prate, jy binn' fierst te opljeppen. As jy bedaard wiene...’ sei Fleurin koel.
‘Ik bin bedaard,’ andere Fokke koart ôfbiten. ‘Wat binn' de reden?’
‘Bin ik ferplicht jo dy te sizzen? Ik leau, der twingt gjin minske my ta,’ sei Fleurin, watte stoef.
‘Hark ris doomnee - doe't ik wiste, hoe't it mei my gesteld wie, bin ik hjir earlik en frij foar útkaam. Jy kinne net sizze, dat ik misbrûk makke ha fan jim betrouwen en alles bûten jim omgyng, no?’
| |
| |
‘Nee,’ sei Fleurin onwillichwei. Hy begoan te merken, hjir fûn hy partij.
‘Jy wolle ha, dy brief fan my sil fergetten wurde, mar dan freegje ik jo, wat binn' de reden?’ sei Fokke Hoara nochris wer en lei de sigaar del. Nou koe hy net mear smoke - no't it om syn lok gyng!
En doe hearde Fokke Hoara syn fonnis. ‘Har bern wie te goed, om yn Hoara's hânen te ferfallen,’ sei Fleurin koelwei.
Earst waarde Fokke Hoara read om 'e holle en doe deawyt. Hy knypte de hânen yninoar, dat de knokels him sear diene en syn hiele hert rekke yn opstân tsjin dizze minne bejegening. De keamer begoan foar syn eagen te draaien en alles wat deryn wie en hy hearde allinne de wurden fan dy heit, dy't as mei mokerhouwen syn lok yn gruzeleminten tesloech...
Einliks hâlde 'r op fan praten. De grutte stiltme kaam oan dy fan in minske syn libbenslot-beslissinge...
Fleurin wachte, wat Fokke no te sizzen ha soe. Mar dy kaam gjin wurd oer 'e lippen. Grutsk gyng hy oerein en it flikkere frjemde woest yn syn eagen, s' as de wjerljocht troch de maitiidswolkens, dy't noch gjin tonger kend ha. Syn meager karakteristyk antlit wie bleek en de flaubochte, swiere brune eachsbrauwen stieken suver swart ôf by de hege blanke foarholle.
Stadich gyng hy nei de keamersdoar, mei de lippen stiif opinoar. En it sjen fan dy hartstochtelike eagen hat Clare Fleurin noait wer fergetten! Krekt as seach hja mei klearichheid, hoe't der ynienen wat leafs yn útdôve, sa 's it ljocht út it âlderhûs, as heit en mem hinnegien binne. Dan nimt de deade de leafde mei...en hjir diich de haat it, de hartstochtelike haat fan 'e Hoara's.
‘Frans! kin dat sa?’ kriet Clare.
‘Gien him efternei,’ hune dy, ‘en sis, datst dû syn help west hast en 't noch foar him opnimst.’
Ynienen hearde Fokke Hoara ien efter him oanrinnen, de
| |
| |
lichte stap, dy't hy sa goed koe en dy't syn ferleafde eagen sa faak yn Tine bewondere hiene as de mezyk fan har wezen.
‘Sà moatt' wy net faninoar gean!’ sei hja en hja lei him de hân fol smeking op 'e earm. ‘Kom mei - Frans moat it wer goedmeitsje.’
‘Hjir is neat mear te goedmeitsjen,’ sei hy bitter. ‘Us wegen rinne no fier útinoar,’ en hy diich in stap twa tebek en woe ta de doar út. ‘As jy kinne, sis dan tsjin Tine...dat ik har myn libben lang leaf ha sil, sa lang as ik...sykhelje. Kinn' jy dat ûnthâlde? Oars - sis mar neat...Hja mocht der ris in nacht sliep om brekke...dat soe...my muoie.’
Clare seach de blauwe eagen fan har bern foar har, de jûne foar't hja útfanhûs soe. Dy har wegen soene noait wer lykop rinne en licht seagen dizze brune eagen de blauwen fan har bern noait wer...noait wer...Doe krige hja in oneinigen meilijen mei him.
‘Ik sil har 't boadskip oerbringe. It lêste?’ frege se mei eangstme yn har memmehert.
Doe skeaten der flammen út syn brune eagen. ‘Myn lêste,’ sei hy grutsk. ‘Jim hoege noait te tinken, dat der noch in Tine Fleurin foar my bestiet. Dy is jûn foar my stoarn...op dit stuit. Ik hoopje, dat it har goed gean sil...mar har plak wie hjir - by my...ik hie se leaf...ja mear noch as dat...’ Triennen ferstikten syn lûd...
Efkes letter liet hy de doar fan 'e âld pasterij te Hastings sêft efter him tichtfalle. -
De folle moanne kaam op - de keale beamtokken rûsden. Hoe earm gyng hy no werom nei hûs en mei hoefolle rykdom hie hy syn hert yn 'e hinnereis net befrachte? Tine foar en Tine nei! Krekt as feroare de wrâld...waarde in paradys, no't hy foar himsels it wezen fûn hie, dat by him paste as de blom by de sinne. It libben like him ta in feest te wêzen...in grut feest, fol fan ljocht en leafde en sûnder ien inkele wanklank.
En no?!
| |
| |
O hoe swiet hie de begearte west nei besit en mei hoe'n swiere boete efterhelle him it lot! Hoe'n knoei joech dy grutske heit him der dy jûne...syn dochter te wegerjen oan him, om't hy in boeresoan wie. Nee, dat wie 't him net, mar wat seine hja hjir te Hastings fan 'e froulju fan 'e Hoara's: hja litten as putheakken, hja ferhongeren yn alle folop...Hja misten de leafde, want dy hiene de Hoara's sels net, dat wiene eigennut-sikers. Yn sokke hânen soe har Tine net ferfalle, der wie se him te goed ta. Hja soe net ferkomme as in blom, dy't de sinne net sjen sil. Hja moast bloeie en pronkje en lokkich wurde en hy! hy wie fierst te min, om har dat lok jaan te kinnen. Der roan in forkearde ier troch syn femylje - hja hiene in te minne namme!
It wie foarby...Mar der is altyd wat fan sitten bleaun by him, it djippe skaad fan dy heldere simmerdream...
Der kaam gjin praat fan op 'e buorren...partijen hâlden it foarinoar stil en Tine bleau útfanhûs, sa 's 't hjitte, it nije hûs moast ynoarder en de Hastinger dagen koarten yn. Fleurin wie der bliid ta, as him dit allegear wer yn 't sin kaam, dan wie hy net sa hiel tefreden oer himsels. It tikkerke derbinnen en it stille ferwyt yn Clare har eagen pleagen him danich. It muoide him ek wol wat, dat hy dy jonge sa raar ôfsneutere hie...mar doe wist hy 't dan ek daadlik mar omrake goed, wêr 't op stie. Sa woe hy himsels san yn 'e eagen struie, mar himsels frijpleitsje hat hy noait kind en doe't him jierren letter sels wat tears en leafs út it herte skuord waarde, hat hy earst de smert fan in Fokke Hoara begrepen.
Dy naam him dizze tebekset sa tige nei, dat hy waarde der stil ûnder en sa meager as brânhout.
‘Dû soest de tilbury ris ynspanne en meitsje in ritsje mei Lys,’ sei Martsen Kobus op in goede dei. ‘Skilt dy wat, jonge? De hiele fleur is derút by dy.’
Lys joech him in triuwke tsjin 'e mouwe. ‘Fokke is yn 't frijen keard, muoike,’ lei hja earnstich út, ‘en no maalt hy om dy faam.’
| |
| |
‘Hea!’ sei Martsen benijd. ‘Fokke?!’
‘Ea ja, mei Bintsje.’
Fokke spotlake deroer, dat al syn wite, brede tosken blonken.
‘Bintsje?!’ rôp 'r. ‘Bist net wiis, Lys? Der sil 'k noait myn eagen op smite, al wie 't de lêste faam ek.’
‘Pas mar op, watst' seist,’ sei Wychman Hoara, dy't der ek oanstroffeljen kaam, ‘'t eart wurdt wolris foer, jonge, ear't de winter komt. En Bintsje is in goed fanke, goed, Fokke. Net sa kant fan lea, mar dy't de midden en 'e beide einen ha wol, rekket foarby...dat wik ik dy.’
‘'t Sil 't wol. No, dan mar foarby.’ Martsen seach Fokke ris skerp oan - 't wie krekt, as glied der in skaad oer syn jong antlit en 't like har no ek ta, as wie dy jonge âldsker waan yn in wike of wat. Hja hie der noait sa om tocht - mar no merkbite hja 't ynienen. En hy koe sa ûnferskillich gnyskje om dingen, der hy oars safier mei weiroan - dat wie hja ek net wend fan him. No't hja sels gjin bern krige hie, socht se har oanhâld oan 'e bern fan Gels en joech har ryklik de noait opfrege leafde fan har hert.
Wychman Hoara lei him net folle mear oan har gelegen. Hy hie se en besit wurdt gewoante. Foar har ek - sa 's 't keapjen fan nije jurken, 't opsieren fan 't hûs, besytsjen en sels fuort, der wie 't nocht ek al ôf. De tilbury mei de swarte útlander kaam hast net iens mear út 'e skuorre, allinne de bern, dy makken noch wolris in ritsje, Ysebrand Fink mei syn nicht Bintsje en Fokke en Lys, mar no gyngen hja ek al leaver op 'e fyts, wech-ender-wear hinne. Treurich, dat dat mei Fokke en Bintsje neat wurde koe. It wie Wychman Hoara syn begearte - dat wist hja wol - mar dy jonge, hy hie gjin aardichheid oan 'e froulju, der siet net in fonkje yn en dat op syn jierren!
Hja hie mar ris wite moatten, hoe it derbinnen kôke en brûze fan ûnbefredige langstme en ferkroppe lilkens en wat der wol net omgyng yn syn gemoed! Dat hie doomnee Fleurin syn
| |
| |
wurk west, hy hie dat jonge hert fiersten te rou oanpakt en hiel wat goeds fernield mei syn wrede wurden. Mar mei de stegens fan 'e Hoara's focht Fokke al syn ellinde mei himsels út en helle der nimmen by. Mar syn heite falke-eagen, dy ferrifele hy net.
Op in jûne gyngen hja de reed efterhûs nochris út. Nei in lange reinige rite hie 't foar 't earst ris wer in dei sinneskynwaar west - de hege klapperbeammen by it Jufferspoeltsje spegelen har yn it deastille kleare wetter en 'e heldergiele streken jûnljocht glinsteren derefter troch, wûnderlike tear fan glâns - maitiidseftich. Fokke hâlde syn stap wat yn om syn heit en tepte yn 'e stúdzje wei in tokje wylgepoeskes fan 'e beammen. ‘Jonge,’ sei Wychman ynienen, ‘wat diichst der dochs langlêsten by doomnees? Ik tocht, dû hiest te dwersfluitespyljen west nei weinmakkers,’ en syn skerpe eagen loerden ûnder 'e grize eachsbrauwen wei, dy't der boskich oerhinne hingen - skean nei syn soan.
It bloed skeat Fokke nei de holle - hy waarde ta de hals út read, as in grutjonge, dy't op skûltsjesetten trapeard wurdt. ‘No, wat diichst der?’ sei syn heit foarswei.
‘Ik woe der nochris hinne, om dy lju dach te sizzen,’ woe Fokke him der útwine, mar de klank fan syn eigen lûd ferrette him...hy koe net lige.
‘So...! en derom hast in grut brief foarút skreaun en moasten de bêste klean oan...Sa giet it, jonge, ast op eigen manneboete derop los fljochst as wylde einen yn 'e koai - dû wurdst ôf-makke as in hûn! fernedere...hearst dat, jonge! fernedere!!’ en hy raasde it út en sloech mei syn stôk yn 'e loft, dat it sûze. ‘Fansels, de soan wie te wiis om heit deryn ris te rieplachtsjen - dan binn' de âlden gjin tel, dat sil men sels wol fluch en hânsum dwaan, sa'n kleinichheid - frijen en trouwen! Krekt as kostet it gjin jild...der binn' heit en mem goed foar!’ sei 'r mei giftige spot en steunde de âld rêch tsjin 'e hikke.
Der stiene se midden yn 't smoarr'ge damsteed. Fokke sei gjin wurd werom, hy seach nei de kleare loft op en tocht om
| |
| |
Tine, alles wat hja sei hie en die en hoe mâl as hy mei har west hie...
‘Seist' nòch neat?’ spatte Wychman op. ‘Wat diichst der jonge? Ik wòl 't wite.’...
‘No dan...ik wie der om Tine.’
‘Tocht ik it net? tocht ik it net?’ en Wychman hime fan lilkens en sette de neils yn 'e fleizige hânen. O hy koe 't wol útgûle fan spyt! Dy smoarch jonge, dy't sà syn eare op 'e strjitte smiet! Wat Hoara hie 't no noch oait yn 'e harsens krige, om sa'n bleek, suterich doomneesfanke te frijen mei har wetterige blauwe eagen!
‘En wat sei 'r wol, dy útsliepte preker? Ast wol in wiif ûnderhâlde koest? en dat dyn heit in minnenien wie?’
‘Ja, dat sei 'r,’ smiet Fokke der wreed tuskenyn. No noch fielde 'r, hoe flimende sear him dit dien hie, dat Fleurin Tine net yn Hoara's hanen ha woe. Nee, der wie se him te goed ta. Efkes hâlde hy op en socht nei de siken. ‘En dat...’
‘Hâld mar op,’ sei Wychman heal lûd. ‘Ik wit alles. Dy ha se trape en my derby. Jonge, hoe koest it dwaan? Wêr hiest dyn sinnen? En oars bist altyd sa bedaard.’
‘Ik hie se leaf,’ sei Fokke ienfâldich en kuerde oer 'e finnen nei de stompe toer en 'e pasterijtún, dy't al mei de skaden fan 'e jûn oertein, weiblauwe yn 'e fierte. Syn eagen waarden wiet, de holle sakke him op 't boarst. No ynienen like hy sprekend op syn heit - oer tritich jier soe hy syn evenbyld wêze.
‘'t Is goed, datst der 's fan hân hast. Dû bist fierst te winich - dû hast gjin earbied foar 't jild. Dû soest dy nei Bintsje jaan en prate mei dy har heit, dat 's aardich better, as sa'n doomneesfanke oan te rinnen mei troupraatsjes.’
‘Jild! jild! wat ha 'k oan al dat jild?! By sokke lju is jild neat.’
‘Sa hâlde hja har mar, jonge. It wetter rint har al om 'e tosken, as hja mar in gûne sjogge. Mar hja kinn' 't dochs noait krije en derom - binn' se grutsk op har earmoed. Dat is ek grutskens...der kin men blau fan honger by wurde.’
| |
| |
Ynienen skeat der Wychman Hoara wat yn 't sin. ‘Dû hast dat fanke dochs gjin brieven skreaun, wol?’ sei 'r ongerêst.
‘Ien,’ sei Fokke koart werom.
‘En wat stie deryn?’
‘No, 't selde as dat ik tochte.’
‘Dû bist sa dom - dû bist net los fertroud! Wa skriuwt no yn in brief, wat 'r krekt tinkt? Wat men net tinkt, dat set men yn in briefen oars...dat seit men ûnder fjouwer eagen, as der gjin tsjûge is, Fokke. Merk dy dat. Sis om myn part noch tsjin tsjien fammen, dyselde flauwe praatsjes, mar in brief, jonge, dy't skreaun is, dat is dyn fijan.’
Fokke draaide rinkjes reek de loft yn en seach se efternei...mar hy sei gjin wurd.
‘Dy brief moat 'k werom ha,’ begoan Wychman wer. ‘Der sil dat fanke net mei pronkje. Wa wit, hoe't se derom gniist mei har kornuten.’
Der kaam Wychman him op 't sear. ‘Dat docht se net,’ sei 'r en dochs...as hy om Fleurin tochte, dan twivele 'r, mar mei tsjinsin. ‘Sa'nien is hja net...’
‘'t Is in bêstenien,’ andere syn heit feninich. ‘Dat witt' wy wol. Ien, der't Fokke Hoara goedernôch foar is, om foar ferdivedaasje te brûken...om him de kop oerémis te meitsjen en dan wei te smiten, as men him ba is.’
‘Heit!’ rôp Fokke.
Doe murk Wychman, dat de bôge stiif spand stie. Dat der net folle mear nedich wie, dan barste 'r...dan hie hy gjin soan mear...
‘Jonge,’ sei hy watte sêfter... ‘'t Is foar dyn eigen bêst. As 'k 't mes net djippernôch yn de wûne set, dan komt der rotterij en dat om dat fanke. En by Martsen hoechst net te bycht te gean. Pas op. En dy brief krij ik, al sil 't myn heale kaptaal ek kostje.’
En in wike letter hie Wychman Hoara de brief yn syn suchtige, wite hânen en lies him by 't skimerige ljocht fan in âld lan-tearne efter yn 't bûthús, wêr nimmen him oer 't mad komme
| |
| |
koe. Efkes glimke 'r...doe skuorde 'r him yn lytse snipeltsjes en smiet him yn 'e dobbe efterhûs. Doe rôp hy Fokke. ‘Der leit hy,’ sei hy. ‘Ik ha him djoer betelle, Fokke.’
Dy gyng stil fuort en kaam de jûne let earst wer thús mei de nachtdau op 'e jas. Oeren en oeren hie hy der yn 't boskje by de heide sitten...op itselde steed, wêr dy hearlike leafde-dream him 't earst bespoan hie yn syn sulvernet doe mei Yme.
In deimennich letter stjoerde Wychman boadskip nei Warmolding, dy soe der komme. Dy harke raar op en woe der neat fan leauwe. Mar doe joech de bringer him in brief oer en Warmolding seach de steile, stive hanepoaten fan Wychman Hoara. En doe gyng hy hinne mei dy grutte ûnfersoenlike haat tsjin dy man yn it hert en droech him mei yn 'e foarkeamer fan Wychman Hoara's foarhuzing. Der sieten dy twa manlju, dy't elts foar oer har string net slûpe litte woene, doe in set te stoef sjen en te praten...twa fijannen, dy't har ûnder ien izeren wet deljaan moatte.
En noch in dei of wat letter waarde it ruchtber, wa't Warmolding eigentlik wie...It bloed fan 'e Hoara's streame him yn de ieren, mar dy namme kaam him net ta. Hy mocht allinne syn memmes drage en de grutte haat fan dat earme wiif tsjin 'e heit fan Wychman Hoara hie hy mei de tate ynsûge. De inte en 'e wylde loat hiene ien stamme hân en yn har sterke hartstochten wiene dy twa natueren inoar net wanlyk.
Wat der ferpraat is, dat 's nimmen wys waan, selst Martsen net...mar hja rekken fersoend foar 't each en Wychman liet Warmolding fuortoan mei frede.
Sà djoer betelle Wychman Hoara de brief fan syn soan. -
It wie in wûnderlike simmer dat jier. It ware op 't gers en op 't nôt en 'e simmerseine lei as in goudglâns oer 't gea.
Fol en swier bûgden de ieren nei de grûn en sterke manljusearms ûnderhellen de sichten en 'e ieren foelen...as fan stoarmen meand, tûzenen by tûzenen en ienlûdich songen de bynsters har sang op it waarmmoudige lân, dat mei wille joech.
| |
| |
Wychman Hoara roan net fier mear...hy waarde minder. Hy siet der 'r siet - it waarde in heukerich libben fan dei ta dei en de nachten wiene min en lang.
It beuzige libben tikke red om him hinne en 'e twirre fan siedzjen en fruchtjaan en sichtsjen trune 'e minsken oan en joech se hanenfol wurk en seine har arbeidskreft mei hûndert-fâld fan kerl en frucht. Mar Wychman Hoara syn aardichheid wie derôf.
Hy hie de knoei wei, sont hy út 'e raad knikkere wie, en no setten se de kroan noch op 'twurk - fan't simmer wie Nuttert wethâlder waan en ried him no mei boargemaster foarby yn 'e grutte fuormanswein. Sont dy dei hie Wychman Hoara der noait wer in wurd oer falle litten yn 'e hûs, mar it waarde in neil oan syn deafet. Hy koe 't net wer fan him sette, mar begoan deroer te prakkesearjen en te malen en briek der nachten sliep om.
Nuttert op 't stuoltsje! o wat hie 't syn begearte west, dat syn eigen jonge der ienkear sitte soe! In erfskip fan eare fan heit, dat him mei 't poarsje jild yn 'e skoat falle soe! Ien gelok wie 't, Fokke koe 't neat skille, dy joech net om soks. Mar it stiek him dochs ek geweldich, dat heit sa efterút stompt waan wie.
Krekt freeds om healwei trijen draaide Wychman Hoara foarheftich syn grutte briedstoel om en siet mei de rêch nei 't finster ta. Dan ried Nuttert mei de hûnekarre der foarby, twa kuorren mei snypsnaren derop en in pear grouwe hûnen derfoar. It ratteljen fan dy âld karre wie him al in argewaasje en hy hie wol út Hastings wei wold, allinne derom wol. Mar de bern...!
Fokke wie no boer, kloek en deun, der gyng net in sint onnut ôf en Lys troude mei Ysebrand Fink. Dat wie al klear. Wychman hie in foech waldspultsje koft mei in fyftich pûnsmiet lân en sette der no in nije foarhuzing op, net útwrydsk, jongelju moasten net al te fier springe, dan briek de pols. Dus dy wiene teplak.
Mar Fokke...och dy jonge koste him sa'n holbrekken. Dy
| |
| |
dwaalde ôf. No reizge hy wer nei de klaai ta nei de froulju, in hiel rikenien. Mar Wychman hie leaver ien tichter by honk wei. Men moast de reek fan 'e skoarstien sjen kinne.
As de bern grut wiene, hie 'r tocht, krige hy einliks lins en no begoan earst de ellinde foargoed. Hja setten 't tsjin him yn 'e kant, dy bern. Lys wie der mar heal mei ynnaam, sa'n wâldspultsje! Wychman wist wol, wat har belechje west hie, op heite spul en heit en muoike yn 'e buorren te rintenierjen, ien lang en twa breed. Mar hjir op dit steed woe 'r stjerre...it âlderserf.
Ynienen seach hy in môgige skuorstile yn in âld boerehûs en der in meager, langramich minske oan mei in stropke om 'e hals.
‘Driuwerske!’ raasde 'r yn deadsbenaudheid en fleach fan 't bêd - bûtendoar, sûnder stôk yn 'e koele simmernacht. Martsen hearde him wol stommeljen en oangean, hja draaide har om en rekke wer yn 'e sliep. Wychman hie ommers mar wer in minne nacht - dat wie hja wol wend. Dan gyng hy in setsje bûtendoar stean yn 't tún, krekt salang, dat hy sliepp'rich waarde en yn 'e stiltme om him hinne syn onstjoerens sakseare. Fokke sliepte der al trochhinne...dy hearde 't net iens mear, as heit de doar iependiich.
‘Hiest' wer in minne nacht?’ frege Martsen him de oare moarne noch heal yn 'e sliep, wylt hja fan 't bêd ôfstapte en nei 't sydfinster ta toffele, om 't blyn op te dwaan.
Wychman joech gjin lûd. ‘Myn goede, dat is him yn gjin jierren oerkaam, wat sliept 'r fêst! sei hja yn harsels en roan nei 't bêd om de bêdsdoarren wat oan te dwaan. Hja soe de tekkens wat terjuchte lizze, doe seach hja...it bêd wie leech. ‘O goede, ik ha my fersliept,’ tocht se en strûpte hastich de klean oan en makke de tee klear yn 'e hutte. Dat wie sont jierren net bard, dat Wychman 't har ôfwoan hie en hja wie omrake bliid, dat hy wer wat hupser waarde.
‘Ropst jim heit, Fokke?’ rôp se in setsje letter yn 'e skuorre,
| |
| |
wêr de swietrook fan 't earste nije hea yn hinge en 'e jonge hinnepiken op 'e telle omflodderen.
Fokke soe der krekt ut mei de boerewein. ‘Wat wie deroan, muoike?’ sei 'r en kaam wer fan 'e wein ôf.
‘Jim heit moat ynkomme te teedrinken. Ik tocht, hy wie hjir by dy...’
‘By my? Wel nee, hjir hat hy noch net west. Hastû heit ek sjoen, Jan?’ sei hy tsjin de grutfeint.
‘Noch net. De boer is noait net mear sa betiid,’ sei dy. Doe stiek hy bedaard syn pypke oan en krige it kofjetsjetteltsje op en gyng nei it efterhûs, wêr de sinne krekt boppe it dauwewiete lân útkaam...grut...keninklik...
Martsen en Fokke seagen him ûnsteurber efternei, elts drok dwaande mei syn eigen tinzen. Al fierder en fierder gyng hy - mei lange stappen wâde hy troch 't dauwige gers.
Ynienen - der bleau hy stean...doe kaam hy stadich werom, yn 'e selde stappen lâns fan nyskes...
‘Wat skilt Jan? Soe 'r net goed waan wêze?’ sei Martsen. ‘Dû mochtst' der wol hinnegean. Ik sil de hynsders wol hâlde.’
‘Ea wat!’ andere Fokke koart oanbûn en seach rare stoef... ‘licht hat 'r wat fergetten...it giet net fan har eigen tiid by dy lju, moat muoike mar tinke. It kin wol lije.’
‘Kin de boer ek efkes meigean? Ik moat mei jo allinne prate,’ sei Jan en seach Fokke net oan, krekt as 'r him skou wie.
Dy gyng efkes mei him om de hoeke by de skuorside. Alhiel beteutere kaam hy werom. ‘'t Is goed, Jan,’ sei 'r, ‘span de hynsders mar út en dan it tek op 'e rún, dat 'r klear is.’
En doe gyng Fokke Hoara allinne it lân út. It hat it swierste ein gean west fan syn hiele libben...
Yn in dobke by de dyk stie mar in healfoet wetter en der lei syn heit yn...foaroer der ynfallen...by nacht...stikt...
Wychman Hoara, de rykste boer fan Hastings, wie wei.
De dead, dy grutte roaver hie him 't besit út hânen skuord...
En earm brochten se him te hôf.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd