Nieuwere literatuur-geschiedenis. Veertien jaar literatuur-geschiedenis. Deel 1

[p. 49]

Serta romana.

Poetarum decem latinorum carmina selecta scholarum causa collegit et notis instruxit Dr. J.B. Woltjer. Groningae, J.B. Wolters.

Dit boekje is bestemd voor leerlingen in de 4de en 5de klasse der Gymnasia volgens de nieuwe regeling, dat is voor jongelui, die verondersteld worden de Duitsche taal te begrijpen, daar zij reeds een of twee jaar te voren Duitsche schrijvers ‘gelezen en verklaard’ hebben. Wanneer dus een Hollander zich de moeite geeft, een bloemlezing te verzamelen van Latijnsche poëzie, dan beweert hij, stilzwijgende, te zullen verbeteren, wat zijn broeders in den vreemde talrijke malen vóor hem hebben gedaan. Want waartoe een bloote herhaling in 't Hollandsch te laten drukken van wat in die andere taal volkomen verstaan wordt? Die verbetering nu kan in drie dingen liggen: 1^o. in den prijs, maar iedereen weet dat de boeken bij ons duurder moeten zijn dan daarginds, en niemand zal het den uitgever tot een grief kunnen maken, dat een Duitsche anthologie van Latijnsche elegieën voor bijna het halve geld verkregen wordt, die deze Serta Romana kost; des te meer moet de laatste ook uitmunten 2^o. door de voortreffelijkheid en den rijkdom der keuze. En inderdaad verdient die lof, wat den rijkdom ten minste betreft. Behalve toch

[p. 50]

de gewone kontribuenten, Ovidius, Tibullus, Propertius en Catullus, zijn nog Lucretius, Persius, Lucanus, Juvenalis en Martialis vertegenwoordigd, terwijl Manilius zeker dient om het tiental vol te maken. Over de voortreffelijkheid der keuze zou eenig verschil kunnen bestaan. Indien men het noodig acht voor het decorum der school, dat de ietwat voluptueuse stukjes openlijk genegeerd en door de leergierige jeugd slechts als private huislektuur genoten worden, dan zal men den heer W. gelijk geven, die bijna alles geweerd heeft wat zou kunnen strijden met de magna reverentia pueris debita. Maar er zijn ook lieden, die volhouden, dat, daar de bewuste stukjes tóch als een apartje opgezocht en gelezen worden, het beter is, om dit onder de leiding des leeraars te laten geschieden, die zijn leerlingen kan opvoeren van het prikkelende genoegen der zinnelijke voorstelling tot het bewonderend inzien der idee, die ons uit al die plastische tooneeltjes tegenstraalt, de idee der toomelooze levenskracht, die zich vrijelijk uiten dorst in daad en lied, en waarop wij, negentiende-eeuwers, slechts verlangend kunnen staren, in het smartelijk gevoel onzer nietigheid en geveinsdheid, om dan met den dichter te verzuchten:

Ah! forgive us our virtues, forgive us, Our Lady of Pain.

Daargelaten nog, dat juist dat deel der Latijnsche Elegiaci het natuurlijkste en meest algemeen-menschelijke, dus voor ons, modernen, het interessantste is. Maar wellicht strijdt de geheele overige gang van ons openbaar onderwijs te zeer met de opvatting van bovengenoemde lieden, dan dat men niet tevreden zou moeten wezen met wat de heer W. ons hier als geschik-

[p. 51]

te lektuur voor de gymnasiale jeugd voorlegt. Ten minste kan men nu echter verwachten, dat de interpretatie der andere, minder bevattelijke, wijl kunstiger en geleerder gedichten des te grondiger en aanschouwelijker zal zijn, zoodat de discipel, ondanks de eigenaardigheden van onderwerp, behandeling en uitdrukking, toch, zoo hij daarvoor vatbaar is, een zeker aesthetisch genot leert smaken. En dit is het derde punt, waaromtrent dit boek de voorkeur moet verdienen boven zijn vele kollega's, om zijn verschijning te rechtvaardigen. Want het is, zooals in de voorrede staat, bepaaldelijk geschreven, ut discipuli delectarentur, d.i.: dat zij er pleizier van zouden hebben. Natuurlijk ontbreekt ons de plaats, stuk voor stuk de opmerkingen na te gaan, waarmede de auteur gemeend heeft zijn bloemlezing te kunnen verduidelijken. Over het geheel schijnt het ons, dat, zooals gewoonlijk geschiedt, ook hier vele dingen zijn verklaard, die geen verklaring behoefden. Dat b.v. onder Maeonides Homeros wordt verstaan, en dat Callimachus een Alexandrijnsch poëet was, met wien de Romeinen bijzonder veel op hadden, moet een leerling der 4e en 5e klasse weten, en als hij het niet weet, kan hij het opzoeken in zijn Lübker of een ander leerboek. Nemen wij nu evenwel als één voorbeeld voor velen het bekende Catulliaansche: Lugete Veneres Cupidinesque en vergelijken wij de interpretatie van den heer W. met die van 't zelfde stukje in de Duitsche anthologie door Volz, verschenen bij Teubner, die wel is waar slechts bijdragen van vijf poëten bevat, maar daarbij ook van ieder een levendig geschreven biographie geeft, en overal, waar zulks noodig is, de aanleiding en den geest der opgenomen gedichten in het licht stelt. Zoo ook hier, in gunstige tegenstelling tot

[p. 52]

den heer W., die slechts vertelt, dat het versje aan 's dichters geliefde gericht is - wat ieder zelf in den 3den regel kan lezen - die hij Lesbia noemt, ofschoon ze waarschijnlijk eigenlijk Clodia heette. En nu de annotaties. Na de vereischte opgave van het metrum, wordt zeer onnoodig iter tenebricosum verklaard door ‘Acherontos hodos’, en tua opera vertaald ‘door uw toedoen,’ terwijl de 3de en laatste aanmerking over Clodia's oogen zeer goed, maar ook bij Volz aanwezig is. Die daarentegen bij vers 11 qui nunc it per iter tenebricosum aanteekent: Das eidoolon hüpft hinab zum Orkus - welch ein Bild! Zulk een noot, die de fantasie helpt en opwekt, en in den geest van het origineel doordringt, om zijn diepte voor den lezer bloot te leggen, heb ik in 't geheele boek van den heer W. niet gevonden. Moet men daarom zeggen, dat dit onbruikbaar is? Geenszins, en het kan en mag en zal evengoed zijn koopers vinden, als zoovele andere schoolboeken, tot wier levering onze Nederlandsche leeraren zich jaarlijks geïnspireerd voelen.

Juni 1880.