Nieuwere literatuurgeschiedenis. Deel 4

[p. 94]

LXXVI.
Jacques Perk en J.B. Schepers.

De heer J.B. Schepers, een man van talent en smaak en kunde, doet mij, in het Weekblad de Amsterdammer van 26 Januari, een paar kalm-gestelde vragen, waarop ik hem dus gaarne een antwoord geef. Verstandige menschen, die zich tot ons wenden met redelijke dingen, staat men volgaarne op een overeenkomstige wijze te woord.

Toch geloof ik wel, dat, als de heer Schepers mijn antwoord heeft gelezen, hij stil voor zichzelf zal moeten erkennen: Hoe heb ik ooit kunnen vragen, naar wat eigenlijk zóó voor de hand lag, en wat 'k dus uit mijzelf had kunnen weten reeds?

A. De heer Schepers meent het te moeten betreuren, dat de te weinig accurate schets van Mr. C. Vosmaer, in plaats van geheel-en-al weggelaten te worden, niet, in deze vierde editie, verbeterd en aangevuld is door mijn hand.

Hierop antwoord ik, beleefd, als volgt:

Een jongmensch, dat sterft, als hij nog slechts tweeen twintig jaar oud is, heeft, natuurlijkerwijze, nog heelemaal geen uiterlijk leven, in den eigenlijken zin

[p. 95]

van dat woord, gehad. Jacques Perk's leven is, in essentie, precies zoo geweest als dat van alle andere jongens van zijn leeftijd en maatschappelijken stand. Niet daaruit dan ook, uit zijn leeren op de H.B.S.b.v., uit zijn zich bekwaam maken voor de academische studie der Rechten, afgewisseld door tijdelijk vertoeven op de bureaux van 't Handelsblad, niet dááruit, zelfs niet uit de fijnste bijzonderheden ervan, is zijn Kunst ook maar eenigermate te verklaren, maar alleen uit zijn allerintiemste innerlijk Wezen, uit zijn halfbewustheid, die zelfs voor hem zelf een verborgenheid bleef - hij was nog zoo jong! - behalve als zij plotseling naar buiten kwam breken, wanneer hij zijn kunst neerwierp op 't papier.

Men hecht ook, geloof ik, over 't algemeen, vooral bij uitsluitend-lyrische dichters, veel te veel waarde aan de theorie van sommige nieuweren over het verband, dat er zou bestaan tusschen de kunst en het daaglijksch leven van den artiest. Want men laat daarbij des dichters eigenlijk-Wezen-als-dichter, zijn onbewuste artisticiteit, waarin der wereld pracht weêrspiegelt, te veel buiten rekening, en zoekt zoo alles, maar schijnbaar, te verklaren uit banale en stereotiepe uiterlijkheden, waar zijn dieper Wezen, de bron en eenige oorsprong van zijn Kunst, absoluut niet meê te maken heeft.

En zeg nu niet, dat ik het begrijpend verklaren van lyrische Kunst op die manier tot iets onmogelijks maak. Want, als Jacques Perk had nagelaten dagboeken, waarin hij, van minuut tot minuut, had opgeschreven al zijn gevoelens en visies en gedachten over de natuur, het leven en alles, die telkens spontaan in zijn hoofd zijn opgekomen, dan eerst zou men een deeglijken grondslag hebben, waaruit een verklaring

[p. 96]

van zijn kunstenaarschap zich benaderen liet. Maar al het andere, al die uiterlijke heel-gewone wederwaardigheden, zou hoogstens ter bevrediging eener nieuwsgierige belangstelling kunnen dienen, maar daarom toch niet het minste ook maar bijbrengen tot een waarachtige verklaring zijner kunst.

B. Hetzelfde wat ik hier van Perk's leven zeide en het verband daarvan met zijn kunst, geldt, in nog hoogere mate alleen, van des heeren Schepers belangstelling in feitelijke bijzonderheden over Mathilde, het meisje, dat Jacques Perk inspireerde tot zijn gedicht.

De vraag zou buitendien een beetje moeielijk te beantwoorden zijn, want Jacques Perk zelf wist nagenoeg niets van Mathilde af. Hij kende haar alleen als een der gasten van een dorps-hotel in 't Zuiden van België, waar de menschen des zomers te zamenkomen terwille van een beetje meer vrijheid en natuur. Zij hebben tezamen, gedurende een paar weken, gepraat en gegeten, prettig gewandeld in gezelschap van anderen, uitstapjes gemaakt, en wat absoluut-idealistisch geflirt misschien. Maar Mathilde was verloofd met een ander, en van een eigenlijke liefdesbetrekking kon dus heelemaal geen sprake zijn.

Toen zij dus, na enkele weken, weer ieder hun eigen kant uitgingen, bleef er bij hem niet anders over dan een vage, schoon diepe weemoed, getemperd slechts door het blijde bewustzijn, dat hij, door zijn gevoel voor haar, eindlijk tot waarachtig artiest was gerijpt.

Daar dit zoo is, zou de bewondrende lezer der Mathilde er iets aan hebben, zou hij die verzen, met hun goddelijken klank en pracht van plastiek, beter begrijpen, dieper gaan voelen, mooier gaan vinden, - en dáárom uitsluitend is het toch bij verzen te doen -

[p. 97]

als hij vernam, waar Mathilde b.v. school heeft gegaan, wie haar verwanten en vrienden waren, en of zij zich soms later - natuurlijk met een ander - in 't huwelijk begeven heeft?

Integendeel, het vernemen van al die familie- en levens-aangelegenheden zou slechts de stilling van een heel gewonen, en in geen enkele betrekking tot Jacques Perk's kunstwerk staanden, weetlust zijn.

De heer Schepers vergeve 't mij, maar zulke vragen doen mij wel eenigszins denken aan de methode in sommige schoolboekjes, waar, naar aanleiding van het daarin opgenomen gedicht ‘Van de Zee’, de vraag zou gedaan worden, door de leerlingen te beantwoorden: ‘Welke zee wordt hier bedoeld? En welk zoutgehalte heeft zij precies?’

Mijn inlichtend stuk, ten gerieve van den heer Schepers, kan ik hiermee gevoeglijk sluiten. Want op zijn andere punten heb ik reeds voldoende geantwoord in mijn repliekje aan een ander, de vorige maand.