Nieuwere literatuurgeschiedenis. Deel 3

[p. 88]

W.L. Penning Jr.

I.

Er wordt tegenwoordig, door Nederlandsche handen, almachtig veel geschreven in rijm en in onrijm, en verzen zoowel als prozastukken verschijnen er bij de vleet. Dichtbundels doemen op en kritieken zetten schrap zich, en die allen zingen en verzekeren en oordeelen maar wild-weg door elkaar. Want wij hebben nu vele tijdschriften en tal van autoriteiten, en haast ieder van die heeren weet het beter dan de rest.

Toch zou men verkeerd doen, daaruit het besluit te trekken, dat de oogenblikkelijke toestand onzer Nederlandsche letteren een bijzonder bloeiende moet worden genoemd. Want er wordt wel veel geschreven in gestadigen kadans en met gelijkluidende eindklanken, en er wordt wel veel beweerd, met klemmende gebaren, door ieder die een inktpot heeft, maar ik vraag het, wél vriendelijk, doch evenzeer ernstig en op het geweten af: ‘wordt er door die allen, die de pen hanteeren en onophoudelijk doorschrijven, ook tevens iets gevoeld, of verbeeld, of gedacht?’ Want dit moet toch wel duielijk zijn en als een paal boven water staan voor ieder,

[p. 89]

die in waarheid gezond is van zinnen, dat kunst is, in den grond van haar mysterieus wezen, geen kwestie van woorden, maar in de eerste plaats van dingen, belichaamd door die woorden, en dat ieder woord, dat men neerschrijft, maar dat niet vertastbaart een stukje inwendig zieleleven, blijft wat het was: een dood, een waardeloos uiterlijk teeken, een verzameling van letters zonder eigenlijken zin. En evenzoo in 't betoogende, in 't kritische schrijfwerk, heeft iedere opinie, die niet is een deel van een breed-uitgewerkt en fijn-doorwerkt gedachteleven, geen hoogere waarde dan een los praatje in 't bitteruur, zooals er telken dag zoovéle de lucht ingaan; want slechts hij mag werkelijk kriticus heeten, die breed en diep en voelend heeft gedacht. En al wat daarbuiten valt, buiten het diep-doorvoeld produceeren, buiten het voelend-doordacht beoordeelen is slechts ietwat vermakelijke, op den duur onbeteekenende journalistiek. Ja, wie er zich toe zetten gaat, om letterkundig te werken, hetzij hij kunst gaat produceeren, hetzij hij over kunst gaat oordeelen, die moet werkelijk iets te zeggen hebben, die moet waarachtiglijk iets hebben doordacht en doorvoeld.

* ^* *

Maar, o, die zucht tot schrijven in deze laatste jaren der negentiende eeuw! De begeerte om zich gedrukt te zien woedt als een al-om-tegenwoordige bacterie door onze Nederlandsche lucht! Tal van jongelieden tusschen de 20 en 30, die nog niet eens voor een logisch-denkend, ontwikkeld leeraar van 't middelbaar onderwijs een redelijk opstel zouden kunnen maken over een [ee]nvoudig, hun opgegeven onderwerp, gaan zitten voor

[p. 90]

hun schrijftafel en schrijven vellen papiers brutaalweg vol met gebrekkelijk gerijm of verwarde redeneeringen, waar soms zelfs slot noch zin aan is, en beleuteren dan een uitgever, en zenden hun gekrabbel de wereld in, als de nieuwste literatuur van het jongere geslacht. Met zeer weinig talent en een heele boel inbeelding, met nagenoeg geen kennis en een zwakkelijke denkkracht, gaan ze luid-schreeuwend op hun achterste pootjes staan tegen alles wat stil-waar, diep en echt is, en begrijpen niet, dat de waarachtige genialiteit niet bestaat in het doen van vreemde dingen en het hooguit beweren op een positieven toon, maar alleen in het zoo gevoelig en verstandig zich uiten, als nog geen ander vóór u heeft gedaan.

Gelukkig voor onze ooren, die toeteren van hun geschetter, dat er voor hen allen dra het tijdperk der wijsheid komt, wen zij wars van hun quasi-artistieke escapades zich zullen gaan rangeeren, en degelijk en bedaard en soliede zich terugtrekken in een winstgevend burgerlijk bestaan.

En gelukkig ook voor de toekomst, dat er weer mannen als Schepers en Leopold en Boutens en Robbers en zoovele anderen zijn, die, versmadend al marktgeschreeuw, werken het werk, dat hun geest vindt om te doen.

Ja, de schoone toekomst der Nederlandsche letteren zal niet zijn een schreeuwen en schelden op alles wat uitsteekt, terwijl men het navolgt, maar een stil hoogvlak, dat hoe langer hoe meer zich uitbreidt, van ernstig-rijp denken en nooit-vermoede kunst.

[p. 91]

II.

Neen - men kan het niet genoeg herhalen - poëzie is niet een spel met woorden, die wat rhythmisch op en nedergaan, poëzie zit allereerst, zit wezenlijk in de dingen, die men dan veelal in rijmende rhythmen kleedt. En als de dingen, die gij zegt in uw keurige verzen, ons zonder die verzen in 't geheel niet zouden ontroeren, maar ons nuchter lijken als pasgeboren kalfsvleesch, houd dan die verzen, bid ik u, vóór u, want dan zijt gij geen dichter, maar een aanstellerig charlatan. Poëzie zit in 's dichters ziel en in 's dichters ziel daar zitten geen klanken - de dichter is geen musicus - maar allereerst dingen, en rhythmen en rijmen mogen slechts dienen om aan die dingen te geven den meest treffenden vorm, het meest suggestieve en, uitdrukkingsvolste, het de poëzie dier dingen ons naderbrengende en haar bestendigende schoone gewaad.

En dáárom ben ik zoo aangenaam getroffen, door Benjamin's Vertellingen van W.L. Penning Jr. (vroeger M. Coens.)

De dingen, die hij zegt, niet de uiterlijke klankbeweging, maken dit boek tot wat het inderdaad is: zuiver-gevoelde en -gezegde poëzie. De heer Penning is een dichter, niet in schijn, door zwierende vormen, maar in waarheid, door de gevoelde en geziene dingen, die hij meesterlijk, als schoonheid, zegt.

Ja, dubbel aangenaam worden wij door al dat inniglevende en levengevende schoone getroffen, na zooveel zinledig en daarbij idioot-onhandig gerijmel van den allerlaatsten tijd.

[p. 92]

De heer Penning is een krachtig en fijn en oorspronkelijk, een waarachtig dichter, en zijn boek moest gelezen worden, door ieder, die inderdaad beschaafd denkt te zijn. Hij is nog niet oud, maar zijn werk zal nooit en nimmer verouderen, want echte gevoeldheid en klare ziening in vlekkelooze zegging blijft altijd de waarde behouden, die zij heeft.

Benjamin's Vertellingen, een Gedicht door W.L. Penning Jr. Amsterdam, S.L. van Looy. 1898.