Nieuwere literatuurgeschiedenis. Deel 3

[p. 51]

XXXIII.
De Heer M.B. Mendes da Costa I.

De heer Dr. M.B. Mendes da Costa, bekend om de grondige en degelijke manier, waarop hij de jongelui, die de academie willen bezoeken, in staat stelt het daartoe zoo dienstige examen met succes te doorstaan, die buitendien tezamen met zijn vriend prof. van Leeuwen o.a. een paar zeer praktische Grieksche grammatica's vervaardigde, de heer Mendes da Costa is begonnen in het Weekblad van 20 Febr. te opponeeren tegen mijne, in De Nieuwe Gids gepubliceerde, vertaling van Sophokles' Antigone.

Nu heb ik die recensie met aandacht gelezen, en ik moet eerlijk bekennen, zij is, voor zoover zij er nu staat, mij een beetje tegengevallen, omdat zij over 't geheel zoo onbeteekenend is. Onbeteekenend, alleen die plaats uitgezonderd, waar de heer Mendes het tegenovergestelde van de waarheid beweert. Hij zegt: ‘niet alzoo Kloos, noch van Leeuwen, die beiden wilden zoo dicht mogelijk bij het oorspronkelijke blijven.’ Dit is geheel onwaar, want ik heb reeds vroeger in den breede aangetoond, dat van Leeuwens vertaling niet is een vertaling, maar alleen een omwerking in allerbanaal-

[p. 52]

sten courantenstijl, terwijl buitendien de versgang van van Leeuwen's lyrische gedeelten, bij scansie, een totaal andere blijkt te zijn dan de schoone rhythmen van onzen Griekschen poëet.

Maar dat daargelaten. Over het al of niet geoorloofd zijn van het gebruik van Grieksche rhythmen in Hollandsche verzen, zal ik mij niet met den heer Mendes in discussie begeven: voor mijn gehoor zijn zij goed en mooi, en ik geloof, dat mijn gehoor, als artiest, daar meer van afweet en fijner ontwikkeld is voor het juist beoordeelen van prosodische kwesties, dan dat van onzen hoogstverdienstelijken, uitgeslapenen, les-gever.

Ook waar de heer Mendes verzen uit mijne vertaling aanhaalt, en beweert dat die ‘onwelluidend’ of zelfs ‘onleesbaar’ zijn, moet ik, omdat hij 't in 't openbaar doet met zijne het publiek suggereerende en, in dit geval, zoogenaamde autoriteit van ‘doctor in de letteren,’ ten sterkste verklaren, dat hij zich vergist, en dat, wat hij ‘onleesbaar’ noemt, voor iemand, die inderdaad gevoel en gehoor heeft voor verzen, wel juist daarentegen goed leesbaar kan zijn.

Slechts één voorbeeld uit allen. De heer Mendes noemt bepaald ‘onleesbaar’ den regel:

‘Leg dat aan jongren, om 't omhoog te houden, vóór.’

in welken regel ik ook zelfs bij 't fijnste acoustische onderzoek geenerlei ‘onleesbaarheid’ heb kunnen ontdekken.

‘Schoenmaker, houd je bij je leest’, kwam mij onwillekeurig op de lippen, toen ik dergelijke onverklaarbare en buiten alle klankgevoel liggende uitspraken las. Maar ik bedwong mij nog intijds, want ik geloof inderdaad, en zonder eenig voorbehoud, dat de heer Mendes een knap grammaticus is. Doch grammatische

[p. 53]

eruditie en smaak voor poëzie, dat zijn twee dingen, die, jammer genoeg, maar zelden tezamen gaan.

II.

Doch nu kom ik op de laatste, op de eigenlijke kwestie, want de eenige waar de heer Mendes eenig recht van oordeelen heeft, de bespreking der plaatsen, die hij mij verwijt, dat ik geheel verkeerd zou hebben vertaald. Maar ook hier moet ik mij verbazen over de oppervlakkige gelijkhebberij en de kleingeestige bedilzucht, waar het heele artikel dezes heers van getuigt.

Hij zegt b.v. dat ik regel 218 onjuist zou hebben overgebracht. Bij de groote onderlinge afwijkingen tusschen de verschillende teksten van een zelfde plaats, iets wat zich zoo dikwijls bij antieke schrijvers voordoet, had de heer Mendes wel moeten bedenken, dat ik wel eens een andere editie zou kunnen gebruikt hebben, dan hijzelf bij het schrijven zijner recensie voor zich had.

In mijn tekst toch stond ‘allooi’ (niet ‘allo’), hetgeen voor ieder die Grieksch kent, een zin geeft, zooals ik dien getrouw in mijn vertaling heb weêrgegeven, en wat óók in den tekst stond, dien Thudichum, de bekende Duitsche Sophokles-vertaler voor zich heeft gehad, daar hij schreef:

Was einem Andern also noch befiehlst du an?

De heer Mendes is nu wederlegd op de volgende drie punten.

10. dat ik onverstaanbare taal zou schrijven:

20. dat ik verkeerd zou vertalen;

30. dat ik slechte verzen zou maken.

Er schiet nu nog over: de aantijging, dat ik stoplappen zou gebruiken, waarop ik antwoord: daar ik voortdurend zoo precies mogelijk heb vertaald, wat bij Sophokles

[p. 54]

stond, moet de heer Mendes die laatste kwestie maar met den grooten Griekschen dichter zelf gaan uitvechten.

III.

Ten slotte. Hoe komt de heer Mendes, die overigens werkelijk een fatsoenlijk man is, hoe komt hij er toe, om, op grond van een paar onjuiste en gezochte aanmerkingen, zooals ik hierboven duidelijk heb aangetoond, mijne geheele vertaling van Sophokles' Antigone te noemen: verkeerd?

De oorzaak dezer, ook voor den niet-klassiek gevormden lezer in het oogloopende, partijdigheid is zeer gemakkelijk om na te gaan. Ik heb toch, twee maanden geleden, van de Antigone-vertaling des heeren van Leeuwen in De Nieuwe Gids bewezen, dat zij absoluut zonder waarde is, en dat het als een slag in het gezicht van een genie mag heeten, als men zoo iets nog-minderdan-middelmatigs en op het oorspronkelijke volstrekt niet gelijkends als een vertaling van het werk van dat genie publiceeren durft. De heer Mendes da Costa nu, die de boezemvriend is van prof. van Leeuwen, heeft gedacht: Wacht, dien criticus zal ik wel klein krijgen! en hij heeft zitten zoeken en kijken en denken tot hij eindelijk iets meende bedacht te hebben, waarmee hij mijne vertaling, in het oog der het-Grieksch-niet-machtige lezers, te lijf konde gaan.

Die kriegelige daad van den heer Mendes da Costa kwam dus voort uit een nobele, brave aandoening, zijn vriendschap voor den heer Dr. J.v. Leeuwen, en daarom, al deed hij dan tegen mij niet lofwaardig, steek ik, ten afscheid, hem gaarne de hand hier toe.

20 Febr. '98.