Nieuwere literatuurgeschiedenis. Deel 3

[p. 18]

XXVIII.
Arthur van Schendel.

De moderne, romantische opvatting der middeleeuwen, zooals zij geboren op het einde der vorige eeuw, zich heeft voortgezet en vervolmaakt in de onze, dat lyrische en, als alle lyriek, subjectieve droomgezicht op de naïeve kindsheid van het huidige menschdom begint langzaam aan, in de laatste dertig jaren, te wijken voor het direkte, de werkelijkheid lievende en slechts de werkelijkheid zoekende gezicht op die tijden, toen de menschen nog kinderen waren, het Indo-germaansche ras nog in zijn jeugd. Den grooten Flaubert was het niet gegeven, om de kracht zijner historische visie, die hij zoo heerlijk in Salammbo toonde, ook nog te werpen op de christelijke periode, en de duistere pracht van de alleenheerschappij der Pausen óok te gieten in de metalene volzinnen zijner breedgebouwde epiek. Maar voordat de schoone begoocheling, die men christendom noemt, geheel zal verdwijnen uit de hoofden der denkenden, zal toch ongetwijfeld de ziener opstaan, die, met sterk verstand, maar ontroerd gemoed, weer zal geven voor latere eeuwen in groot-gedachte en juist-geziene creatie's die geweldige religieuse werke-

[p. 19]

lijkheid, wier laatste echte overblijfselen door ieder waarachtig ontwikkelde slechts met sympathie en bewondering kunnen worden aanschouwd. Want het christendom moge dan geenszins geweest zijn, zooals Christus zelf het verlangde en predikte, veel schoonheid heeft het gegeven en zeer veel heeft het gedaan voor de verdere ontwikkeling van den nog altijd in zijne diepte onpeilbaren menschelijken geest.

Ja, die ziener zal opstaan, misschien dat wij, van tegenwoordig, het nog beleven. Maar zoolang hij er nog niet is, hebben wij te letten op de teekenen der tijden, en met liefdevolle aandacht te groeten het vele, dat wijst op en als het voorspel is van den Groote die komen zal.

Tot die teekenen nu behoort ook het boekje ‘Drogon’ van den heer A. van Schendel.

* _* *

Drogon is het eerste werk van een zeer serieus, schoon nog jeugdig artiest. Zijn geest deinst niet terug voor het scheppen van de meest tragische situaties, maar blijft toch genoeg meester van zich zelf om ze te geven in woorden met die intense soberheid, die het tragische tot kunst verheft. Het boekje is éen-enal-passie, maar diepe passie, die zich niet uit in veelheid van woorden, maar in het geven van het preciese moevement van het juist te gebeurene, van de preciese intonatie van het juist te zeggene.

Het boekje, ofschoon spelende in een tijd, die afgezaagd scheen door het aanhoudende gedeun en het drukke geleuter, dat er telkens van gemaakt werd, laat zich beter lezen dan, en is voor het hedendaagsche

[p. 20]

publiek even bevattelijk als de realistische schetsen uit het moderne leven, die men dikwijls, door een verkeerd begrijpen van de naturalistische theorieën, als de eenig mogelijke kunst van tegenwoordig opstelt.

De schrijver heeft maar zoo door te gaan, niets willende geven, dan wat hij zelf voelt dat zóó goed is, als hij op het oogenblik kan maken (hoe ouder hij wordt, hoe meer hij zal leeren zien en begrijpen) en dit boekje, dat op zichzelf reeds een meesterstukje is, zal de eerste afspiegeling blijken te zijn van een oorspronkelijk talent, dat in later tijd waarschijnlijk naast de allerbeste genoemd zal kunnen worden. Hij zorge er slechts voor altijd te blijven, wat hij is: ernstig en echt.

Arthur van Schendel, Drogon. Amsterdam.