Het acces van Meijel

[p. 32]

4

Drie dagen later lag Latour na middernacht tegen een dijk van het spoorwegemplacement van de Staatsmijn Maurits en vervloekte het hele Bureau Bijzondere Opdrachten, inclusief de chef, Klijzing.

Latour haatte de nachtelijke regen die gestaag op zijn gezicht plensde en hij maakte zichzelf wijs dat hij juist vanwege de voortdurende regen Londen zo graag verlaten had.

In feite had hij het papierwerk niet langer verdragen en ook had hij geen moed meer kunnen opbrengen om zich zonder aflaten in de politieke brandhaarden te manoeuvreren.

Het BBO was een van de recente toevoegingen aan de mPlée van inlichtingendiensten die zogenaamd complementair aan elkaar moesten functioneren, maar alleen opgericht werden omdat steeds weer andere groeperingen hun belangen in deze ‘goede’ oorlog veilig wilden stellen. Het BBO was na de Nederlandse Inlichtingendienst en de Militaire Inlichtingendienst de derde organisatie op rij die de almacht van de Britse diensten als de Secret Intelligence Service, MI-5 en de Special Operations Executive diende in te perken.

Het BBO dankte zijn erkenning aan het gelukkig samentreffen van twee afgevaardigden van de verzetsorganisatie CS-6 met terugkerende ontsnapte gevangenen.

De twee verzetsmannen kwamen in Londen berichten bevestigen die via de Maquis, de Franse ondergrondse beweging, verstuurd waren en die ervoor waarschuwden dat de Duitsers de Nederlandse verzetsorganisaties gepenetreerd hadden. De ontsnapte gevangenen vertelden tegelijkertijd hetzelfde verhaal.

In de daarop volgende reorganisatie van de inlichtingendiensten in Londen had het BBO de sterkste troeven in de hand gehad. En Klijzing, een politie-inspecteur uit Den Haag, die de leiding van generaal-majoor Van Oorschot handig tot het zetten van handtekeningen beperkt wist te houden, had zijn agenten ingeprent dat dat zo blijven moest.

[p. 33]

Op de zoveelste receptie waar militairen hun hanedracht toonden en elkaar de loef probeerden af te steken met fijnzinnige beledigingen, had Latour er genoeg van gekregen.

Hij spuugde zijn gal op een maandagmorgen, in het kantoor van Klijzing, een kamer in de villa Florys, gelegen in een Londense buitenwijk; maar een nieuwe opdracht was het resultaat van protest geworden. Misschien moest hij deze als een straf beschouwen. Hij had zich afgezet tegen de politiek die de gang van zaken in Londen bepaalde en in ruil daarvoor had men hem opgezadeld met een politieke missie.

Klijzing noemde het wel niet zo. De dekmantel van wapeninstructeur was echter dun genoeg geweest om Latour de werkelijke reden voor zijn infiltratie te onthullen. Maar hij had geen vragen gesteld; een ontkenning noch een bevestiging van zijn indruk zou hem verder geholpen hebben. Hij moest gaan, hij wilde gaan. Meer argumenten waren overbodig.

Hoe dan ook, het was zeker voldoende straf om in de regen tegen een spoordijk te moeten wachten op de RVV-groep uit Geleen die volgens goed Limburgse gewoonte te laat was.

De wapens van de dropping op de Brunssummerhei waren gedistribueerd door een chauffeur van de Posterijen die compleet met dienstwagen ondergedoken was, speciaal om dit soort karweitjes op te kunnen knappen.

Latour was per fiets door Jacques-Heerlen naar Geleen geloodst. Hun route liep via een boerderij bij een gehucht, Neerbeek genaamd. Hier bevond zich een zender waarmee Latour zijn veilige aankomst aan Londen had kunnen melden.

Vervolgens had Jacques hem naar het contactpunt in Geleen gebracht. Hier wachtte hen iemand op die zonder een woord te zeggen de fiets van Latour overnam en met Jacques-Heerlen vertrokken was. Latour vermoedde dat hij een piloot was.

Jacques had ook geen drama van het afscheid gemaakt. Hij wreef met een dikke wijsvinger over het litteken op zijn bovenlip waardoor hij bijna onverstaanbaar werd. Latour had iets begrepen van ‘Wij hebben allemaal een eigen reden om

[p. 34]

dit te doen,’ vermeed het risico van een verkeerd antwoord en drukte zwijgend de hand van de commandant. De twee fietsers waren snel uit het zicht verdwenen.

De Geleense RVV'er stelde zich voor als Scheffers. Hij was groepscommandant in een wijk die tegen het terrein van de Mijn getast lag. Lage huisjes wezen in lange reeksen naar de koeltorens. Het industriecomplex stond onder strenge Duitse bewaking om sabotage te voorkomen. Ondanks de nabijheid van de militairen had zich een waar RVV-nest gevormd in het zogenaamde Gezellenhuis waar een groot aantal ongehuwde mijnwerkers verbleef. Het gebouw lag vrij dicht bij de Mijn; de aflossende wachtpatrouille van de Duitsers marcheerde elke avond langs de voordeur.

Men voelde zich hier toch zo zeker dat zelfs de wapens en de explosieven er verborgen waren.

Scheffers woonde er ook en had Latour naar binnen gesmokkeld. Hoeveel RVV'ers er precies zaten, kon Latour niet met zekerheid vaststellen, maar hij schatte het aantal op zo'n acht ‘a tien, allemaal jongens tussen de twintig en de dertig die zijn wapeninstructies met veel hilariteit en grotendeels onverstaanbare grappen begeleid hadden.

Toch had Scheffers zijn zaakjes goed voor elkaar. Een kort woord was meestal voldoende om ook de grootste lachbui af te breken. Er sprak weinig imponerends uit zijn magere, haast uitgeteerde gestalte. Maar zijn benige gezicht, de wangen hol onder geprononceerde jukbeenderen en met merkwaardig ver langs de oogkassen doorlopende wenkbrauwbogen, hetgeen nog geaccentueerd werd door strak naar achteren gekamd dun zwart haar, kon een wezenloze kilte uitstralen.

Alleen had Scheffers niet kunnen regelen dat voldaan werd aan Latours wens om een gesprek met de districtscommandant van de RVV te hebben. Het argument was dat een ontmoeting tussen beiden onnodig risico met zich mee zou brengen. Latour had met kracht duidelijk gemaakt dat hij geen drogredenen accepteerde en dat hij bij zijn eis bleef. Scheffers probeerde Latours motieven na te vorsen, suggererend dat hij in opdracht van de commandant handelde, maar Latour had slechts aangeduid dat er grootse dingen stonden te gebeuren waar in dit prille stadium beter niet te

[p. 35]

veel over gesproken kon worden. Daarop beloofde Scheffers een manier te zoeken om na de avondklok naar Sittard te gaan waar de districtscommandant woonde. Als de RVV'er al serieuze pogingen gedaan had, dan waren deze in ieder geval doorkruist. Latour had de districtscommandant nog steeds niet ontmoet.

Het tussenstation waar Scheffers de opdrachten voor zijn sabotage-eenheid vandaan haalde, was een zuivelwinkel aan het kerkplein, gedreven door een onopvallend vrouwke, een heel eind voorbij de zestig die op een voor iedereen onduidelijke wijze betrokken was geraakt bij de RVV-activiteiten in het district van de Westelijke Mijnstreek.

Scheffers, gefascineerd door dit perfecte alibi dat de fantasie van de Duitsers enorm te boven ging, maakte er veel werk van om Latour te schilderen hoe ze hem de kladjes met de opdrachten tussen de melkflessen door toeschoof.

De informatiebron voor de verrichtingen van deze avond scheen binnen de muren van de Maurits zelf te liggen. De Duitsers zouden het plan hebben om grote delen van het complex voor de komst van de geallieerden te ontmantelen en via de spoorwegen naar Duitsland te transporteren. Voorts zouden er vele vaten alcohol voor vervoer naar het om brandstof smekende thuis gereed staan.

Scheffers’ briefje bevatte de opdracht tot het opblazen van een seinhuis en verscheidene wissels ten einde het spoorwegverkeer van en naar het terrein van de Mijn te onderbreken. Latour zag er de Geleense component van de landelijke spoorwegsabotage in, die Klijzing in zijn Londense kantoor aangekondigd had.

Hij kwam er niet achter wie de informatie verstrekt had. Scheffers wist het niet, of wilde het eenvoudig niet zeggen. Hij insinueerde dat het om mensen uit het noorden ging, ‘rooien’ die voor de oorlog in de Mijnen waren komen werken vanwege het goede loon dat er betaald werd, en de vele extra premies die door een hoog produktietempo of gevaarlijke arbeid behaald konden worden. Meer details kreeg Latour niet uit hem.

Omstreeks elf uur hadden Scheffers en Latour het Gezellenhuis via een raam aan de achterzijde verlaten. Na ongeveer honderd meter waren ze al in het open veld gekomen en

[p. 36]

werd de kans op ontdekking door de Duitse patrouilles klein.

Bij hun vertrek was het nog droog, maar de hemel was dicht bewolkt en het maanlicht kreeg geen gelegenheid. De duisternis leek hun een gunstig voorteken, maar na een half uur waren er druppels gevallen en spoedig had het flink geregend.

Toen ze even na middernacht bij het spoorwegemplacement arriveerden, werd de bui iets minder, maar de beide mannen waren al volledig doorweekt. Latour verkilde langzaam tot op het bot.

Het seinhuis lag ten zuiden van een uitgestrekt rangeerterrein op het punt waar de rails in een flessehals in de richting van de Maurits samenliepen. Strategisch was de plek juist: met het opblazen van het seinhuis en een paar zorgvuldig uitgekozen wissels ging de verbinding met de Mijn waarschijnlijk volledig verloren.

Maar Latours natte uniform had er al op gewezen: de operatie mocht die nacht nu eenmaal niet soepel verlopen. Bij het contactpunt, een elektriciteitshuisje op een vijftigtal meters van de spoorbaan, stond hen niemand op te wachten.

‘Wie had je dan hier verwacht?’ onderbrak Latour Scheffers' gevloek.

‘Twee jongens uit Geleen met de explosieven,’ antwoordde deze. ‘Misschien iemand uit Stein die nog moest bezien of hij niet de nachtploeg in moest. En twee man uit Sittard, waaronder de districtscommandant.’

Latour slikte zijn opkomende verontwaardiging weg.

Nu had hij bijna toch nog de kans gekregen om te spreken met iemand die door zijn overzicht op de activiteiten van de RVV in dit gebied wellicht voor Latour interessante verbanden kon leggen, en nu bleef deze persoon zonder opgaaf van redenen weg. Hij had het gevoel dat hem iets afgenomen was dat hij nooit bezeten had. Het had geen zin Scheffers hiervoor ter verantwoording te roepen; het was immers veel ernstiger dat het sabotagemateriaal niet ter plaatse was.

Scheffers had de stengun van Latour overgenomen en gezegd dat hij even op verkenning ging. Latour ging terug naar de spoorbaan en had zich een eindje langs de dijk naar beneden laten glijden zodat hij uit het zicht lag.

[p. 37]

Af en toe gluurde hij over de wal naar het elektriciteitshuisje om te zien of de commandant al terugkeerde.

Het natte gras doorweekte zijn tuniek meer dan hij na de mars door de regen nog voor mogelijk had gehouden.

De mannen moesten veel te hard praten, want hij hoorde hen al voordat hij hen door het waas van regendruppels kon onderscheiden. Hij klauterde tegen de dijk op en liep vlug naar het groepje toe. Toen hij dicht genoeg genaderd was, werd hij bijna misleid door de Duitsachtige klanken van hun dialect; maar hij miste tot zijn opluchting de verontrustende contouren van helmen of lange leren jassen. Bovendien zouden Duitsers nooit de fout maken luid te praten wanneer ze een nachtelijke val hadden opgezet.

‘Waarom schreeuwen jullie dat seinhuis niet omver?’ zei hij nors toen ze hem zagen.

‘Rustig maar, luitenant,’ maande Scheffers. ‘De jongens hebben al ladingen bij de wissels geplaatst. Ze hebben geen Moffen in de buurt gezien.’

‘Wat doe ik hier dan nog als de heren zelf zo buitengewoon goed in staat zijn om dit akkefietje op te knappen?’ Scheffers wilde antwoorden, maar een kleine gezette man drong zich tussen hen in, zijn handen in de zij geplaatst alsof hij zichzelf naar Latours hoogte probeerde te tillen. Hij had een korte dikke nek; zijn hoofd leek des te kleiner omdat hij vrijwel kaal was. De man deed Latour aan foto's van Mussolini denken: dezelfde leeftijd, hetzelfde postuur, dezelfde ronde kin die hij arrogant naar voren stak als om duidelijk te maken dat geen tegenwerpingen geduld werden. ‘Wie hebben we hier?’ zei hij, maar tegen Scheffers. Zijn spraak miste de zingende wendingen van een zuidelijk accent.

Latour zweeg.

‘Dit is luitenant Latour van het Bureau Bijzondere Opdrachten in Londen,’ antwoordde Scheffers in zijn plaats. ‘Hij is een instructeur die bij Heerlen gedropt is door de RAF om de werking van de nieuwste sabotagemiddelen bij te brengen.’

‘Inderdaad een bijzondere opdracht,’ zei de kleine man cynisch. ‘Papieren?’

‘Zijn papieren zijn in orde.’

[p. 38]

‘Welnu, luitenant,’ richtte de man zich nu tot Latour. ‘Ik begrijp dat wij uw hulp als wapeninstructeur dringend nodig hebben. Dit plaatst u echter nog lang niet in de positie om ongevraagd kritiek op de handel en wandel hier te geven. Als districtscommandant heb ik zestig man onder mijn directe bevel staan. U bent daarentegen alleen. Militair gezien mag ik dan wel niet uw meerdere zijn, u zult desondanks willen begrijpen hoe hier de gezagsverhoudingen liggen, nietwaar?’

En, toen Latour halsstarrig zijn mond bleef houden, herhaalde hij met dwang in zijn stem:

‘U zult dit willen begrijpen, luitenant?’ ‘Ik begrijp het,’ gaf Latour toe.

‘Goed,’ knikte de man. ‘Mijn naam is Hein van Leyenbroek.’

Hij stak zijn hand niet ter kennismaking uit om zo Latours nederlaag nog eens kracht bij te zetten.

‘Ik heb het beter geoordeeld de explosieven alvast bij de wissels aan te brengen zodat we wat tijd zouden winnen. Ik heb ze afgesteld op zestig minuten, volgens de - ik mag wel zeggen - duidelijke handleiding. Dat geeft u...’ hij keek op zijn horloge, ‘...achtendertig minuten om het seinhuis voor uw rekening te nemen. Voldoende voor een expert als u, dacht ik.’

Latour vroeg zich af of de commandant probeerde zijn dekmantel te doorbreken en wilde een hak terug geven.

‘Dat kan ik bepaald geen tijdwinst noemen. Een half uur is niet veel, zeker niet wanneer er niet zoiets als een bouwplan voor het ding voor handen is.’

‘Dan maar fluks aan de slag,’ zei Hein van Leyenbroek laconiek, dit tot nog groter vermaak van de drie jongens die de woordenstrijd tussen hun commandant en de vreemde militair geamuseerd hadden aangehoord.

Latour greep de zak met ontploffingsmateriaal van de grond en liep vooruit naar het seinhuis.

Het gebouwtje had zijn fundamenten in de spoordijk, hetgeen het bepaald kwetsbaar maakte. Had Latour meer tijd gehad om zijn expertise in te zetten, dan had hij de explosieven zo kunnen aanbrengen dat het puin langs de dijk naar beneden zou rollen en de rails blokkeren. Maar het hoge-

[p. 39]

schoolwerk diende achterwege te blijven: ze moesten een heel eind uit de buurt van het emplacement zijn wanneer de eerste wissel de lucht invloog.

Hij liet een van de jongens op aangegeven punten de grond van de muren weggraven. Een tweede sloeg met beitel en hamer een gat in de mortel, terwijl Scheffers met een stuk hout de kop van de beitel afschermde om het geluid van de hamerslagen te dempen. Ze werkten snel en efficiënt. Binnen vijftien minuten waren zes gaten van zo'n tien centimeter diep in de vierkante fundering van het seinhuis aangebracht. Latour propte de holtes vol met de P.E. en stak de ontstekingsmechanismen in de ladingen.

Hij gebruikte per bom een kostbaar tijdpotlood om te bewerkstelligen dat de ontploffingen simultaan zouden verlopen; bovendien zou het aanbrengen van vuurkoorden veel te veel tijd vergen.

‘Hoeveel minuten nog tot de eerste wissel explodeert?’ vroeg hij de districtscommandant.

‘Zestien,’ antwoordde deze.

‘Goed,’ zei Latour. ‘Ik ben klaar. Ik heb de bommen ingesteld op dertig minuten. We gaan ervandoor.’

Hij drukte de eerste glascapsule stuk. Op hetzelfde moment hoorde hij Scheffers roepen: ‘Pas op! Moffen!’

De man werd meteen overstemd door machinegeweervuur. Latour gooide zich plat op de grond. Het geratel van de mitrailleurs kwam over de spoordijk dichterbij. Latour hoorde er een diep, donker geluid tussendoor en het duurde even voordat hij begreep dat het het blaffen van een hond was.

Hij drukte zijn kin in de modder en keek vlug om zich heen. Hein van Leyenbroek lag op zijn rug, een vijf meter verder en wentelde zijn lichaam heen en weer. De anderen zag hij niet.

Hij richtte zich half op en rukte de Colt uit zijn okselholster. Plotseling tekende de silhouet van twee Duitse soldaten met hun karakteristieke pothelmen zich af. Tegelijkertijd schoot iemand katachtig van de donkere bodem omhoog, zwaaide een hamer en de achterste Duitser stortte neer, met zijn vinger nog steeds de trekker van zijn machinegeweer indrukkend.

[p. 40]

De andere soldaat bemerkte het ongeluk dat zijn kameraad trof, en draaide zich om om de aanvaller met een vuurstoot neer te halen.

Latour greep zijn kans: hij liet zich omrollen en schoot - bijna zonder te richten.

De man leek inwendig uit elkaar te klappen en viel maaiend met zijn armen neer.

Latour kwam vlug overeind, zijn pistool nog in aanslag. Scheffers lag op het gras, op zijn borst een razende bundel spieren en haar die nauwelijks als een herdershond te herkennen viel. Latour durfde niet te schieten uit vrees de commandant te treffen.

De jongen met de hamer greep voor de tweede maal doeltreffend in: hij beukte uit alle macht op de ruggegraat van het dier die onmiddellijk brak. De hond viel jankend en halfverlamd van het lichaam van Scheffers. Meteen trof de hamer zijn schedel. Latour hoorde het been knappen. De jongen sloeg nauwkeurig door totdat de kop vrijwel verbrijzeld was en de hond morsdood was.

‘Goed werk, Sjra,’ mompelde Scheffers nog onder de indruk, en hij kroop enigszins versuft overeind. ‘Onvoorstelbaar hoe sterk zo'n mormel nog kan zijn.’

Hij schopte nijdig tegen het kadaver en onderzocht zijn linkeronderarm waar de tandafdrukken van de hond diep in de huid stonden. Latour raapte de stengun op en gaf die aan Sjra.

‘Kijk even naar Hein,’ zei hij tegen Scheffers. ‘Ik vermoed dat hij vrij ernstig gewond is. Waar zijn de anderen?’

‘Hier!’ klonk het antwoord vanaf de spoordijk. De twee jongens hadden zich bij het eerste salvo uit het Duitse machinegeweer hals over kop langs de dijk naar beneden laten vallen.

‘Goed,’ zei Latour. ‘Jullie helpen de commandant met Hein. Ik stel de bommen op scherp. We moeten hier zo snel mogelijk vandaan.’

Hij knielde bij het seinhuis en drukte achtereenvolgens de resterende glascapsules kapot. Tenslotte haalde hij het reeds in werking gestelde tijdpotlood uit de lading en stak er een nieuw voor in de plaats. De zes bommen zouden nu weer tegelijk exploderen.

[p. 41]

Scheffers was nog met de districtscommandant bezig.

‘Hij heeft geluk gehad. Een vleeswond in zijn rechterzij, geen buikschot. En een tweede kogel dwars door zijn linkerschouder. Hoog genoeg, misschien is alleen de uiterste longtop geraakt. Ik kan niet meer doen dan de wonden dichtdrukken en hem dan naar een dokter brengen voordat hij aan bloedverlies alsnog de pijp uitgaat.’

Scheffers had zijn eigen hemd al aan repen gescheurd. Latour gaf hem het zijne en trok zijn uniformjasje weer over zijn blote vel aan. Hij voelde de druk van de heupflacon.

‘Hier,’ zei hij tegen Scheffers. ‘Alcohol. Giet dat maar in de kogelgaten. Als er koorts in de wonden komt, is hij verloren.’ Het lichaam van Hein van Leyenbroek krampte omhoog toen de alcohol in het open vlees beet. Maar hij verdomde het zijn pijn uit te schreeuwen, geërgerd als hij was door zijn stomme fout om bij het waarschuwingssignaal van Scheffers niet onmiddellijk weg te duiken.

‘Kunt u lopen?’ vroeg Latour.

Hein knikte. ‘Als de jongens mij helpen...’

Scheffers had de districtscommandant nu zo goed en zo kwaad als het ging verbonden. Latour gaf de twee jongens een seintje en samen beurden ze de gewonde man overeind. Hein kreunde, maar siste tussen zijn opeengeklemde tanden dat het ging.

Latour liet hem los en draaide zich om.

Hij keek pal in het gezicht van de Duitse soldaat die door Sjra met de hamer neergeslagen was. Bloed stroomde in brede donkere beken vanonder de helm over diens gezicht en hij hief traag zijn geklauwde handen op naar Latours nek. Deze was zo door de angst overheerst dat hij niet bij machte was zijn pistool te gebruiken en alleen maar kon toezien hoe de soldaat met gestrekte armen op hem toewankelde. Latour zou gewurgd zijn als Sjra niet naar voren was gesprongen, schreeuwend om de aandacht van de Duitser op zich te richten; een lange vuurstoot met de stengun.

De man rilde, bleef merkwaardig lang overeind en werd tenslotte door de kracht van het salvo omvergeworpen. Hij schoof ruggelings een eind door, werd opnieuw getroffen en bleef roerloos liggen, zijn hoofd achterover geknikt in de afgrond achter de dijk.

[p. 42]

Latour veegde het zweet met de regen van zijn gezicht en zei, snauwend om zijn te langzaam wegvloeiende schrik te verbergen:

‘Neem hun wapens. We gaan meteen weg.’

Scheffers verzamelde de twee mitrailleurs en pistolen, rukte de munitietassen van de heupgordels en pakte ook nog een paar steelhandgranaten mee.

Ze verlieten de plek vlug, Sjra met de stengun voorop, dan Scheffers en de commandant met zijn twee dragers, en Latour als laatste.

Ze liepen door de weiden in de richting van Geleen toen ze achter hun rug een enorme explosie hoorden. Boven de bomen klom een dikke rookwolk omhoog, aan de onderkant fel verlicht door het vuur. Vlak erna klonken twee kleinere ontploffingen.

‘De derde wissel is nog intact,’ zei Scheffers met iets van spijt in zijn stem.

Hein van Leyenbroek liet zijn te zwaar geworden hoofd heen en weer tollen.

‘Het is wel voldoende, zo,’ mompelde hij, vrijwel onhoorbaar. ‘Het was een succesvolle operatie, mannen. Jullie kunnen tevreden met jezelf zijn.’

Latour merkte dat hij zijn pistool nog in zijn hand had. Hij schudde verbaasd het hoofd en borg het wapen zorgvuldig in de schouderholster.