Het acces van Meijel

[p. 25]

3

Vroeg in de middag haalde Jacques-Heerlen Latour op en bracht hem naar een klein weiland dat niet ver van de boerderij achter een rij populieren lag. Frèns was er al en stond tegen een onbekende man te praten. Jacques' jongere broer hield van een levendig gesprek, zo kende Latour hem nu wel. Hij pakte de andere man voortdurend bij diens schouder, gaf er dan weer een paar meppen op, lachte luidkeels om zijn eigen vondsten en boog zich regelmatig naar voren om na te gaan of de grappen gewaardeerd werden.

De kleinere man, een gedrongen gestalte, die ondanks de hoge temperatuur gehuld was in een grove wollen trui over een overall, knikte met korte rukken van zijn hoofd, hield zijn handen diep in zijn broekzakken en schopte nu en dan tegen een graspol.

Hij werd Latour voorgesteld als de Fret. Hij was een eind in de veertig en hij had een somber leerkleurig gezicht dat nog troostelozer leek door de grijszwarte pet van dezelfde kleur als de pieken haar die eronderuit kwamen en met weinig finesse achter de oren geharkt waren.

Hij dankte zijn bijnaam aan het feit dat hij stroopte met assistentie van een fret, een witte bunzing, die zo'n felle bloeddorst heeft, dat de jager het dier met geweld van zijn prooi moet losscheuren. De konijnen hebben in het algemeen geen schijn van kans. De jager bindt netten voor alle uitgangen van het kasteel, op één na, waardoor hij de fret naar binnen laat. De rover drijft zijn slachtoffers in het eigen hol op totdat de paniekerige konijnen zich vastlopen in de netten.

Het is een uitermate berekende manier van jagen die precies paste bij het karakter van het feitelijke werk van de Fret. Vol trots gaf Jacques te kennen dat Latour met een echte vakbroeder te maken had, nu het op de kennis van explosieven aankwam. De Fret zorgde ondergronds in de Staatsmijnen voor het slaan van nieuwe mijngangen, een netelig karwei dat overleven afhankelijk maakt van een instinct voor de

[p. 26]

samenstelling van het gesteente en de juiste plaatsing van het ontploffingsmateriaal.

De Fret bleef onbewogen onder de lofrede van de RVV-commandant, maar had iets interessants ontdekt aan een paal van de omheining waarop een merel hipte. Ook de mededeling dat Latour een ‘meneer de luitenant’ was die met nieuwe explosieven uit Engeland gekomen was, kon hem niet tot groot enthousiasme brengen voor de dingen die komen gingen.

De merel protesteerde luid toen Frèns de krat met een deel van het gedropte materiaal ophaalde. Tot Latours tevredenheid gaf geen van de drie Limburgers een teken van angst bij de wetenschap dat de geringste fout de hel zou laten losbarsten. Een zeker vertrouwen in de handelbaarheid van het spul vormde nu eenmaal de basis om ermee te leren omgaan. ‘De Fret zal de instructie herhalen voor de verschillende groepen in het district Heerlen,’ zei Jacques. ‘Zelf kunt u dit doen voor het district Geleen.’

Dit was nieuws voor Latour. Blijkbaar had de commandant orders met betrekking tot hem. Van bovenaf hield men er dus zicht op dat hij van groep naar groep kon trekken.

‘Is de Fret ook RVV'er?’ vroeg Latour aan Jacques.

‘Misschien, misschien, luitenant.’ De hazegrijns leek sarcastisch. ‘In elk geval is hij de beste die wij kennen als het erom gaat het te laten knallen.’

Frèns lachte luid na deze terechtwijzing door zijn broer.

‘Jaja, luitenant, dat is me d'r eentje, onze Jacques. Die is niet voor niets de baas hier. Die pist zelfs een Obergruppenfi hrer in z'n schoenen als het moet.’

Latour bukte zich vlug naar de krat om de klap op zijn rug te ontwijken. Frèns miste en raakt hierdoor een beetje uit balans, maar dit mocht zijn goede humeur zeker niet bederven. Latour draaide de verschillende onderdelen van een stengun uit de beschermende oliedoek. Hij zette het machinegeweer in elkaar, langzaam zodat de anderen zijn handbewegingen goed konden zien.

‘Om eenvoudig te beginnen, dit is een stengun,’ zei hij. ‘Het eerste dat u van de stengun moet weten, is dat het geen nauwkeurig wapen is. Over een korte afstand gaat het nog wel, maar u moet er niet op rekenen er een man op honderd meter exact mee te treffen.

[p. 27]

De stengun moet het hebben van zijn vuurkracht. U drukt het magazijn er links aan de zijkant in...’ Hij demonstreerde het. ‘...De houder bevat achtentwintig negen-millimeterpatronen en u kunt het magazijn in één keer leegspuiten wanneer de pal op “automatisch” staat. Maar u moet goed bedenken dat per stengun niet meer dan vier magazijnen geleverd zijn, dus de nood moet wel erg aan de man zijn om een houder geheel leeg te schieten.

Overigens - en dit is van groot belang - de stengun is tevens geschikt voor Duitse of Belgische munitie, als u daar tenminste de hand op weet te leggen.

Beter is het om korte gespreide vuurstoten te geven. Dit vereist wat oefening, maar u spaart munitie en het effect is groot. Natuurlijk is het ook mogelijk, met de pal in de andere stand, om het vuren tot enkele schoten te beperken. Dit levert in principe een grotere precisie op, maar u moet langer oefenen om zover te komen. Is dit begrepen?’

De mannen knikten maar wat. Latour demonteerde het machinegeweer vlug en overhandigde de losse delen aan Frèns. Deze dacht even na en zette het wapen toen weer in elkaar. Hij keek trots op.

‘Wat zegt u daarvan, luitenant? Jammer dat we er hier niet mee kunnen schieten. In de grotten van Valkenburg hebben ze een oefenbaan gemaakt, heb ik gehoord, maar hier... tja, jammer.’

Hij hield het wapen met een grootmoedig gebaar de Fret voor, maar deze haalde zijn schouders op en keek opzij. Geweren vond de Fret materiaal voor jongens.

Latour haalde een pak P.E. no 2 uit de krat. Hij wikkelde het waspapier er gedeeltelijk van af en liet de Fret het gele ontploffingsmateriaal zien.

‘Plastic High Explosives. Geweldig spul. Speciaal gemaakt voor het doorslaan van metaal. Spoorwegrails gaan zonder problemen naar de sodemieter. Je kunt het met je handen kneden in elke vorm die je wenst. Op zichzelf kan het namelijk niet ontploffen, zelfs niet als er vuur bij komt, of als het door een kogel getroffen wordt. Om het te laten exploderen is een voorlading nodig, de “kurk”.’

Hij bukte zich weer en haalde de kurk te voorschijn.

‘De kurk is van meer gevoelige springstof vervaardigd en

[p. 28]

ontploft als er een vonk bij komt. U brengt de P.E. aan op het doel en duwt de voorlading in het plastic. Druk de kurk goed aan zodat-ie er niet uitvalt. Om de kurk te laten exploderen hebt u een slagpijpje nodig dat op zijn beurt met een tijdsvertraging tot ontploffing gebracht wordt. Tenzij u om een bepaalde reden zelf mee de lucht in wil, en er een lucifer bijhoudt...’

De Fret kon niet om de flauwe opmerking lachen, zelfs niet uit fatsoen. De twee broers deden alsof het pijnlijke moment aan hen voorbij was gegaan.

‘Om een vonk bij het slagpijpje te laten komen, kunt u een vuurkoord gebruiken.’ Latour liet hun het zwarte koord zien. ‘Het brandt met een snelheid van één centimeter per seconde, zelfs onder water als dit nodig mocht zijn. Dit betekent dat u voor iedere minuut speling om zelf weg te komen, ongeveer een halve meter vuurkoord nodig heeft. Dit is niet erg effectief. U kunt het vuurkoord beter gebruiken wanneer u een aantal bommen in serie schakelt. Deze schakeling maakt u met Cordtex, dat wit van kleur is maar voor het overige de eigenschappen van vuurkoord heeft.

Wilt u om de een of andere reden meer tijd hebben tussen het op scherp stellen van de bom en de feitelijke explosie, dan moet u het zogenaamde tijdpotlood gebruiken.’

Hij haalde het langwerpige voorwerp uit de krat en hield het op twintig centimeter van de ogen van de Fret. De man was uitermate geboeid door Latours vertoning en had zijn lummelige houding volledig laten varen.

‘Het tijdpotlood is een bijzonder nuttige en slimme vinding. In het koperen gedeelte van de huls zit een glazen capsule die zuur bevat. U bevestigt het potlood aan het slagpijpje en zet de bom op scherp door hard op het koperen buisje te drukken. Dan barst de glazen capsule en kan het zuur een metalen draadje wegvreten. Dit draadje houdt een stalen pin tegen. Is het draadje door, dan trekt een veer de pin tegen een slaghoedje waardoor een vonk ontstaat die het slagpijpje tot ontploffing brengt. Dat volgt de kurk, en dan de grote knal. U kunt de veiligheidspin van het tijdpotlood uittrekken totdat een bepaalde kleur verschijnt. Bj rood duurt het een half uur, bij wit twee uur, enzovoorts tot bij blauw wanneer de ontploffing vierentwintig uur uitgesteld wordt. Let wel, dit

[p. 29]

geldt bij een buitentemperatuur van twintig graden. 's Nachts is het natuurlijk kouder en heeft het zuur meer tijd nodig om het metaal weg te bijten.’

‘Is het mogelijk om de P.E. en de kurk, en het slagpijpje en zo'n potlood afzonderlijk klaar te maken en zo tijd te winnen bij het doel?’ vroeg de Fret die inderdaad erg goed opgelet had.

‘Dat is mogelijk, maar dan moeten het ontstekingsmechanisme en de ontplofbare lading zo lang mogelijk bij elkaar uit de buurt gehouden worden.’

‘Dat snap ik,’ zei de Fret geïrriteerd.

‘Goed,’ ging Latour verder. ‘Er zitten twee lijstjes bij de verpakking. Een bevat de kleurcodering van het tijdpotlood en een overzicht van de temperatuursafhankelijkheid. Het tweede geeft een aantal doelen en de daarbij benodigde hoeveelheid P.E. Hierop kunt u bijvoorbeeld zien dat een raillading ongeveer twee maal driehonderd gram bevat.

Welnu, ik besef heel goed dat deze instructie nogal summier is. Ik klets aan een stuk door en u moet maar naar mij luisteren. Wij kunnen echter niet oefenen met het materiaal, dat spreekt vanzelf.

Ik kan u maar één advies geven, probeer het zelf bij de doelen uit. Maar ga steeds bij uzelf te rade of u uw handelingen consequent met deze instructie in overeenstemming kunt brengen.’

De Fret knikte sceptisch. Hij was een van die personen die slechts met moeite het geduld kunnen opbrengen om een uitleg aan te horen en vinden dat ze aan een half woord genoeg hebben. Hij zou in de praktijk moeten bewijzen dat hij het vertrouwen van Jacques-Heerlen waard was. Latour kon tot zijn eigen misnoegen geen verdere invloed op de man uitoefenen. Terwijl hij het materiaal weer zorgvuldig in de krat pakte, verscheen er een man bij het hekwerk. Latour keek Jacques gespannen aan en zijn hand schoof langzaam naar zijn linkeroksel. De commandant opende zijn mond, maar werd op hetzelfde moment overschreeuwd door zijn broer.

‘Hei, pap. Koom es effe hiej.’ En tegen Latour, haast trots: ‘Dat is onze vader. Die kunt u nog meer vertrouwen dan ons tweeën. En wij zijn weer eerlijker dan de Fret hier, is het niet, Fret?’

[p. 30]

De kleinere man zakte onder de mokerslag enigszins door zijn knieën. Niet wetend waar hij met zijn ergernis naar toe moest, rukte hij de pet van zijn hoofd en harkte woest door zijn grijze haarslierten.

De boer kwam intussen dichterbij. Hij was een ietwat kromgebogen man, kleiner en tengerder dan zijn beide zoons. Zijn gezichtshuid was gelooid en het vele buitenwerk had er diepe kerven in achtergelaten. Zijn leeftijd was moeilijk te peilen hetgeen mede veroorzaakt werd door de gapende holtes in de gele rijen van zijn voortanden.

Hij spoog een straal tabakssap opzij en zei half grinnikend: ‘Zozo, Fret, bös tich hiej. Ich dach al, ich seen neurges knien. Die biester ruuke dich, sjuus wie de luuj.’

De Fret meesmuilde om de goedmoedige hatelijkheid van de oude man en Latour meende zelfs een pretlichtje in zijn ogen te ontdekken. Hij zei echter niets terug en trok aan zijn borstelige wenkbrauwen.

Frèns was bang dat het zijn vader zou ontgaan dat er helden in de familie waren. Hij hield de oude man zijn stengun onder de neus en brulde opgewekt:

‘blaat tunks dich, pap. Hiejmit gaon ver de Pruuse veur de höt sjeete!’

De oude man grinnikte en spoog nog eens.

‘Esse dich mèr buks esse trök sjeete. Zoone dikke kop kènne ze neet misse.’

Jacques-Heerlen greep zijn vader zenuwachtig bij de schouders en plantte hem tegenover Latour.

‘Dit is luitenant Latour, vader,’ zei hij in vormelijk Nederlands. ‘Hij komt uit Londen en heeft de Fret net uitgelegd hoe hij de spoorbaan moet opblazen.’

‘Zozo,’ murmelde de oude. ‘Het er auch toebak?’

‘Nee, helaas niet,’ antwoordde Latour. ‘Ik rook zelf niet, slecht voor het uithoudingsvermogen.’

Hij realiseerde zich de onzinnigheid van zijn opmerking. De boer had zich zijn hele leven op de akkers afgebeuld en zich nooit bekommerd om zijn uithoudingsvermogen.

‘Ik ben het vergeten,’ zei hij hulpeloos. ‘Ik heb wel chocolade bij me, Engelse.’

‘Gèf dat mèr aan de mooder,’ zei de boer zo ongeïnteresseerd als maar kon. Hij wendde zich tot de enige in het ge-

[p. 31]

zelschap die hij als een volwaardige gesprekspartner beschouwde.

‘Zèk Fret. Ich hob las van enne mol. Kènse neet es enne poep in de gaank laote?’

Nu lachte de man uit de Mijnen zowaar voluit.

‘Dat weurt enne dure poep. Dat kost dich e drupke en e' sjtang van diene toebak.’

‘Alle dan.’

De boer trok de Fret aan diens arm mee. Latour gooide de oliedoek die hij in de krat had willen stoppen, woedend in het gras en haalde zijn heupflacon te voorschijn.