Het acces van Meijel

[p. 7]

1

De wind zoog zich een weg tussen de ratelende touwen en dook onder het zijden doek. De parachute sloeg met een korte felle slag open. Het leren tuig trok hard aan zijn lichaam toen de luchtweerstand van de opbloeiende halve bol zijn vrije val brak. Het licht van de lamp boven het springluik brandde nog na op zijn netvlies toen hij de Sterling-bommenwerper trachtte te volgen die in een grote cirkel naar het zuidwesten wegdraaide, terug naar Le Bouvier.

Het vertrouwen van elf oefensprongen was niet voldoende om de paniek te vermijden op het moment dat de bomcommandant het luik liet openspringen en twee containers vlug achter elkaar dropte. Anderen hadden de parachute gevouwen en in de hoes gestoken, de piloot had de aanvliegroute bepaald, de droppingsploeg op de grond moest er zeker van zijn dat de dichtstbijzijnde Duitse wachtpost meer dan drie kilometer verwijderd was. De angst trok aan zijn keel toen hij besefte hoe afhankelijk hij was.

De lippen van de onderofficier vormden: Go; het volgende moment hing hij in de heldere nachthemel en alles ging goed.

‘Een scheet op de eeuwigheid,’ schoot er door zijn hoofd. De regel kwam hem bekend voor, misschien blijven hangen na een van de vele dronkemansdebatten in de mess van het opleidingskamp in Jedburgh.

‘Een scheet op de eeuwigheid,’ zei hij hardop tegen de wind en grinnikte.

Het afwerpterrein, bijna een kilometer in het vierkant, lag als een lichte vlek beneden hem, tussen wat waarschijnlijk een bomengordel was. Hij kon de gespiegelde L, gevormd door vier afwisselend rode en witte lampen, duidelijk onderscheiden. De mannen die de zaklantaarns bedienden, richtten de lichtbundels netjes volgens voorschrift verticaal omhoog. Ze zagen hem vanaf de grond blijkbaar dalen: de meest linkse lamp knipperde drie maal het herkenningssig-

[p. 8]

naal. Hij ontdekte nu ook de witte parachute van een van de twee containers. De tweede was vermoedelijk buiten het terrein terechtgekomen.

Hij probeerde niet om bij het grondcontact te blijven staan, maar liet zich doorrollen waarbij hij verward raakte in de draden van de parachute, iets dat de instructeur altijd nadrukkelijk voorspeld had. Maar - hij stelde met verbazing zijn sentimentaliteit vast - het had iets onbegrensd geruststellends om languit op harde graspollen te kunnen liggen.

Terwijl hij zich uit het tuig trachtte te bevrijden, kwamen twee mannen bij hem.

‘Moer,’ zei diegene die het dichtst bij hem stond.

‘Sleutel,’ antwoordde hij, het wachtwoord completerend.

Er werd een zaklamp op hem gericht.

‘Scherm dat licht af, verdomme,’ siste hij. ‘We zijn hier niet bij de padvinders.’

Het licht ging onmiddellijk uit. Een beetje intimidatie vooraf kon geen kwaad, constateerde hij.

De gestalte van de tweede man vormde een massief blok tegen het maanlicht.

‘Identificatie, alstublieft.’

Er lag autoriteit in zijn stem, onvoldoende.

‘Luitenant Cees Latour, BBO.’

‘BBO?’ Wantrouwen.

Latour had zich aan de parachute ontworsteld, kwam overeind en trok zijn overall uit.

‘Bureau Bijzondere Opdrachten. Ons antwoord op SOE-Dutch.’

‘Enne Hollènjer!’

De man die de zaklantaarn had moeten wegstoppen, greep zijn kans om een sneer terug te geven. Maar de grote kerel, vermoedelijk de commandant van de droppingsploeg, wilde eerst zijn leidersfunctie waarmaken.

‘Wij houden hier niet van onduidelijkheden, luitenant. Wat betekent SOE-Dutch nu weer?’

‘Special Operations Executive, Dutch section.’

Latour gooide zijn overall bij de parachute. Het antwoord kon de commandant niet veel verder helpen, maar blijkbaar zag de man ervan af om zijn gebrek aan kennis te etaleren.

‘U heeft papieren?’

[p. 9]

‘Natuurlijk.’

Latour stak zijn hand in de binnenzak van zijn wollen jasje, maar de commandant richtte de dubbele loop van een jachtgeweer onder zijn kin.

‘Wat wilt u dat ik nu doe?’ vroeg Latour en liet zijn hand waar die was. De commandant was meer dan een hoofd groter dan Latour, kon niet ver van de twee meter zijn, en de maan legde angstaanjagend scherpe schaduwen achter de huidplooien van zijn gezicht. Maar toch had de hele situatie iets lachwekkends. Daar veranderde de geweerloop niets aan; en ook de oploop niet die inmiddels rondom hun groepje was ontstaan.

‘Dat u uw papieren met twee vingers uit uw zak haalt en ze aan mij geeft! Langzaam!’

Latour kon niet nalaten met zijn vingertoppen even de automatische Colt 11 in de holster onder zijn linkeroksel te betasten voordat hij de aanwijzing opvolgde.

De man bestudeerde de papieren bij het licht van de, nu afgeschermde, zaklamp.

‘Het lijkt in orde,’ zei hij en overhandigde het bundeltje weer aan Latour.

‘Daar ben ik blij om,’ antwoordde deze. ‘Vindt u dit overigens een geschikte plek om met z'n allen even gezellig bij te praten?’

De commandant trok een grimas, een teken van verlegenheid, meende Latour. Hij gromde wat bevelen opzij naar zijn mannen die zich hierop onmiddellijk over het afwerpterrein verspreidden.

De parachute van de tweede container was inderdaad niet opengegaan. De driehonderd kilo wegende cilinder had zich in de zachte grond van een weiland achter de bomengordel geboord, daarbij zijn inhoud gedeeltelijk vernietigend. Er restte de ploeg niets anders dan de nutteloos geworden ijzerkraam te bergen en op een kruiwagen te gooien. Hoe dan ook moesten de sporen van de dropping immers verwijderd worden.

De goed neergekomen container werd door zes mannen op een andere kruiwagen getild. Een van de jongens, niet minder breedgeschouderd dan de commandant maar aanmerkelijk jonger, gooide met overdreven aandacht de spieren in

[p. 10]

zijn armen los en tilde de kruiwagen weg, geassisteerd door twee anderen die de ijzeren cilinder in balans hielden.

Ze loodsten de kruiwagens vloekend door het diep uitgevreten karrespoor van een landweggetje.

De commandant liep naast Latour op.

‘Mijn naam is overigens Jacques-Heerlen. Ik ben groepscommandant van de Raad van Verzet,’ zei hij en stak zijn hand uit. ‘Neem ons onze argwaan niet kwalijk, luitenant. Dit is de eerste dropping die door onze groep wordt opgevangen en we weten zelf eigenlijk niet goed hoe voorzichtig wij moeten zijn.’

‘Dat begrijp ik,’ zei Latour en schudde de kolossale hand langer dan feitelijk nodig was. ‘Ik kan u alleen maar complimenteren met uw discipline.’

‘Wij wisten van uw komst,’ zei Jacques-Heerlen. ‘Wij begrijpen alleen niet wat wij met u aanmoeten.’

Latour grinnikte, haalde de smalle heupflacon met cognac te voorschijn en nam een lang versmade teug. Toen hij de kurk weer op de fles sloeg, zag hij de commandant staren; hij bood hem de drank aan.

Jacques schudde langzaam zijn hoofd.

Plotseling sprong een van de jongere jongens voor hen op het pad. Hij had een groot stuk parachutezij om zijn middel geslagen en maakte verleidelijke bewegingen met zijn heupen.

‘Kiek es, Jacques,’ kirde hij met een kopstem. ‘Veur 'et Mie, veur esset mit mich geit trouwe...’

Latour grijnsde cynisch; de commandant leek het in het nachtelijke duister echter niet te zien.

Jacques gebaarde met zijn duim naar achteren.

‘Weg!’ zei hij alleen maar. De jongeman zwierde koket met de lap en verdween.

‘Het blijven in wezen toch jongens,’ zei Jacques; hij wenste het gedrag van zijn manschappen niet te verontschuldigen, maar hij vond dat hij een reden moest geven voor het feit dat zij zich weinig aan zijn gezag gelegen lieten liggen.

Latour haalde zijn schouders op.

‘Ik ben niet hier om na te gaan of de Duitsers bestreden worden door goed getrainde kaders of door misdienaars. Mijn opdracht is tweeledig. Enerzijds bevat de container nieuwe

[p. 11]

Engelse explosieven waarvan het onwaarschijnlijk is dat men hier ter zake deskundig is. Ik zal uw groep dus instrueren in het gebruik ervan. Anderzijds is Londen te weten gekomen dat verzetsgroepen hier in Zuid-Limburg een begin hebben gemaakt met het saboteren van dorsmachines. Dit moet stoppen voordat het volledige voedselvoorzieningssysteem naar z'n malle moer geholpen wordt. Nog even en je loopt het risico dat de bevolking van de honger krepeert wanneer de Duitsers eenmaal vertrokken zijn. Dat kan ook een misdienaar inzien.’

‘Ik ontvang mijn orders anders rechtstreeks van onze districtscommandant,’ mompelde Jacques-Heerlen stuurs en sjorde aan de riem van zijn buks.

‘Niemand, zeker geen districtscommandant, heeft opdracht gegeven om dorsmachines op te blazen,’ zei Latour woest en zwikte om in een verborgen kuil. Jacques greep hem beet en zette hem zonder merkbare moeite terug op zijn benen.

‘Allé, luitenant,’ zei hij lachend. ‘Wel uit vliegtuigen springen en alles afweten van moderne bommen; dan is gewoon rechtuit lopen vaak nog moeilijk!’

Latour plaatste zijn gewicht op zijn rechterbeen. De gerekte enkelbanden doorstonden het.

De rest van de tocht werd in gezamenlijk stilzwijgen afgelegd. Het gaf Latour de kans om over zijn situatie na te denken. Hij wist van Jacques-Heerlen. Het summiere BBO-rapport vermeldde dat de man in de buurt van Venlo woonde, maar dat hij in de winter van '43 naar het zuiden van de provincie had moeten afzakken om op de boerderij van zijn ouders onder te duiken. Sindsdien was deze een nuttige doorgeefpost voor neergeschoten piloten.

Misschien kon dit Jacques' capaciteit als commandant aantonen, maar Latour zag slechts een man met veel spierkracht waarmee echter de speelsheid van zijn troep niet viel te beheersen.

Jacques-Heerlen was er ongetwijfeld van op de hoogte gesteld dat een agent met de wapens zou afspringen. Het vragen naar Latours identiteit was dan ook overbodig, niets meer dan een simpele poging om duidelijk te maken wie er de baas was.

Zo'n man is breekbaar, stelde Latour met enige tevreden-

[p. 12]

heid vast, daarom is hij achterdochtig, en daarom zal hij koste wat kost vermijden dat zijn ondeskundigheid zijn eigen positie gaat afkalven.

De Limburgers hadden nu dan wapens gekregen, als eersten sinds lange tijd; ook al wisten ze dit niet, ze zouden toch niet graag gehoor geven aan de orders van een buitenstaander die in tegenstelling tot zijzelf, de erkenning als officier voor zich uitdroeg.

In het huis hing de bedompte hitte van de nazomer.

De commandant schoof de verduisteringsgordijnen open en wees op de streep licht boven de horizon.

‘Weer een nacht voorbij...’ zei hij, het geluid van zijn stem dempend om zijn slapende ouders niet te wekken.

‘Hoe ver zijn we hier van het droppingsterrein?’ vroeg Latour.

‘Een kilometer of acht, negen. Vannacht zijn we in elk geval veilig. In de komende dagen zullen hier misschien een stuk of wat Moffen rondkruisen, op zoek naar het afgeworpen materiaal. Het zou me verbazen als ze de dropping niet opgemerkt hebben.

Maar ze zullen te laat komen. De jongens hebben de containers en het overige materiaal nu al lang begraven en de wapens gaan met de koeriers mee. En mijn oude vader weet onderhand wel hoe hij de Moffen moet afschepen.

Wilt u een glas verse melk, luitenant?’

Latour hield als antwoord zijn heupflacon in de hoogte. Hij schroefde de kurk eraf en nam een slok, deed geen poging om Jacques de fles aan te bieden.

Het interieur van de boerderij was armzalig. Een paar wrakkige stoelen met gaten in de verschoten bekleding, waar de veren doorheen staken. Een tafel met een aangevreten blad, zonder kleed. Aan de muren niets anders dan twee religieuze prenten, in vernietigende pasteltinten, en een berichtje, uit een krant geknipt, dat de onthulling van het laatste geheim van Fatima aankondigde.

Jacques kloste de woonkamer weer in, ondertussen slurpte hij aan een groot glas melk. Hij veegde zijn mond af met de rug van zijn hand en toen ontdekte Latour de oorzaak van de vage grijns die voortdurend over het gezicht van de man lag.

[p. 13]

Hij was geboren met een hazelip. Een nonchalante chirurg had het wijkende weefsel met een paar steken bij elkaar geharkt zodat het litteken de bovenlip omhoogtrok.

Latour keek snel weg, maar had de indruk dat hij te laat was. Hij nam nog een slok cognac en borg zijn fles weg. Hij trok een stoel onder de tafel vandaan en ging zitten, voorzichtig.

Jacques lachte.

‘Ja, luitenant. U zult wel gemerkt hebben dat het hier geen vetpot is. U zult het in uw sjieke bureau in Londen wel beter gewend zijn.’

‘Dat valt wel mee,’ bromde Latour die zich werkelijk niet aan het wrakhout stoorde. ‘Laten we het eens over uw groep, de RVV, hebben...’

Jacques-Heerlen keek onmiddellijk stuurs.

‘Ik heb geleerd dat zo weinig mogelijk overbodige informatie moet worden doorgespeeld. Anders wordt het gevaar alleen maar groter, dat moet u toch ook bekend zijn. Iemand die bijna niets weet, kan ook bijna niets verraden.’

‘Ik wil alleen maar weten waarom u bij de RVV bent gegaan.’

‘Wat is dat nu weer voor een vraag!’ riep Jacques uit in gespeelde hulpeloosheid. ‘Om een heleboel redenen en om geen enkele...’

‘Bent u bij het verzet gegaan uit een of andere politieke overtuiging?’ vroeg Latour onverstoorbaar door.

‘Weer zo iets!’ blies de commandant minachtend. ‘Is oorlog politiek? Soms wel, soms niet. Adolf hoort hier niet en daarom schoppen we hem er weer uit. Hij speelt met knikkers die niet van hem zijn. Is dat politiek, luitenant?’

‘Zo zou je het kunnen noemen, denk ik.’

Jacques-Heerlen draaide een stoel om en ging zitten, zijn armen gekruist op de rugleuning.

‘U wilt per se een verhaal, luitenant? Dat kunt u dan krijgen. Ik ben niet bij het verzet gegaan, ik ben erin geduwd. Voor de oorlog ben ik jaren werkloos geweest, met een vrouw en een ziekelijke baby, een tweede onderweg. U begrijpt wat dat wil zeggen. In '38 kreeg ik eindelijk werk, bij een tegelfabriek in Reuver. Ik ben bankwerker van beroep, een duurder betaalde kracht, zogezegd. Dus eindelijk hadden we

[p. 14]

weer wat brood op de plank. En op het moment dat mijn vrouw en ik een beetje uit de zorgen zijn, en er is een derde kleintje, op dat moment valt de Mof binnen.

Nog niks aan de hand.

Maar in '39 had ik tijdens de schaft gezegd dat als er nog één goeie katholiek in Berlijn rondliep, dat die dan Adolf onmiddellijk voor zijn kop moest schieten voordat het te laat was. U weet misschien hoe het hier in Limburg met de NSB gesteld is; er zitten overal genoeg van die zwarten.

Dus iemand gaf me een tip dat ik beter kon verdwijnen. Nu zit ik hier, en God weet hoe het met mijn vrouw en de kinderen is. Dus ik dacht, ik pak ze terug, allemaal. En ik ben dus technisch van aanleg. Ik sprak op een gegeven moment - vorig jaar november, dacht ik - iemand die zei dat de RVV een sabotagegroep was. Dus ik dacht, die kunnen mij wel gebruiken. Zodoende...

Is dat een antwoord op uw vraag?’

‘In zekere zin, in zekere zin,’ zei Latour kalm. Hij stond op en begon zich te ontdoen van de burgerkleren die hij over zijn luitenantsuniform droeg. Het was zo benauwd in de woonkamer dat hij de dubbele laag textiel niet langer kon verdragen.

Hij trok het uniform uit, vouwde het op tot een dichte bundel en stak zich toen weer in de manchesterbroek en het wollen jasje.

‘Allé, luitenant,’ lachte Jacques zijn eeuwige grijns. ‘Zonder uniform wordt u van z'n leven niet als krijgsgevangene behandeld. De Moffen zetten u nu tegen de eerste de beste muur.’

‘Dan ga ik in elk geval niet transpirerend de pijp uit,’ zei Latour, zich intussen afvragend wat de verzetsman dacht bij het zien van het pistool in de schouderholster.

Op dat moment sloeg de voordeur hard dicht. Latour greep naar zijn Colt, maar Jacques schudde geruststellend zijn hoofd.

‘Dat is mijn broer,’ zei hij.

De jongen die met zo weinig moeite de kruiwagen geduwd had, denderde de kamer binnen.

‘Doe een beetje rustig, Frèns,’ maande de commandant, met nadruk het dialect vermijdend om Latour niet buiten te slui-

[p. 15]

ten. ‘Vader en moeder slapen boven.’

Frèns bonkte de luitenant vriendschappelijk op diens schouder.

‘En? Blij dat u weer eens in het vaderland bent?’

‘Wat is de buit, Frèns?’ zei Jacques vlug.

Latour glimlachte inwendig. De man verviel steeds met overdreven ernst in zijn commandantenrol.

‘Meer dan twintig stenguns, de meeste met geluiddemper. Verpakt in oliepapier. Die zaten in de kapotgeslagen container. De schade viel toch wel mee; de bumper heeft goed gewerkt. En dan een flinke hoop explosieven. Plastic High Explosives, staat erop. Heb ik nog nooit eerder gezien.’

‘Dat is nieuw spul,’ zei Latour. ‘Daarom ben ik erbij, om jullie te leren hoe jullie ermee om moeten gaan.’

‘Prachtig!’ Frèns verheugde zich al bij voorbaat. ‘Dat zal heel wat beter knallen dan die smerige trotyl van de Staatsmijnen.’

‘Ik zal jullie morgen een demonstratie geven,’ zei Latour.

‘Ik ga dan morgen eerst met de jongens naar de hei,’ zei Frèns, meer tegen zijn broer. ‘Even kijken of we niets vergeten zijn mee te nemen.’

‘Pas dan maar goed op,’ antwoordde deze. ‘De Duitsers hebben het vliegtuig vast gehoord, misschien zelfs de parachutes gezien. Ze stropen morgen gegarandeerd de omgeving af.’

‘Als ze ons aanhouden, zeggen we wel dat we in Brunssum moeten zijn om te dorsen.’

‘Als je maar voorzichtig bent...’

‘Kunt u me een plek wijzen om te slapen?’ vroeg Latour. ‘Ik moet toch zeggen dat de vermoeidheid mij behoorlijk in mijn benen gekropen is.’

‘Wat denkt u van de hooizolder?’ zei Jacques. ‘In huis is het misschien te benauwd.’

‘Dat lijkt me uitstekend,’ antwoordde Latour.

Frèns stootte zijn broer aan.

‘O ja, dat is waar ook, ik zou het nog vergeten. We hebben op dit moment een onderduiker. Die slaapt ook op de hooizolder.’

‘Een piloot?’ vroeg Latour.

‘Nou nee, een... eh... communist. Uit Maastricht, geloof ik.

[p. 16]

Van de Waarheid-groep, illegale pers, weet u wel. We bemoeien ons niet veel met hem.’

‘Angst voor de Rode Horde?’

‘Wat moet iemand van ons slag met zo ene van de pers?’ spuugde Frèns. ‘Daar hebben wij geen verstand van. Als het nu een KP'er was... Knokken kunnen we allemaal, vooral op Moffenbekken, is het niet, Jacques?’

Frèns dreunde zijn vuist op de schouder van zijn broer. Deze keek gegeneerd, niet in staat zich van zijn glimlach te ontdoen.

‘Komt u maar mee, luitenant. Dan wijs ik u uw slaapplaats.’ De hartstochtelijke moker van Frèns was in het voorbijgaan onvermijdelijk.