|
| |
| |
| |
Wyndroop en wrang
De sneintejûnen mei Sibbele op besite, binne hast in besiking. Net dat er it no sa slim yn 'e kant stelt, mar Feike mei him net lije. Der is ien treast: Sibbele wurdt nea lilk - ‘Jo moatte him daliks mar goed werom jaan, as er jo of ien fan ús tenei komt,’ hat Houkje Feike foarhâlden. ‘Hy kin der wol tsjin en dan hoecht men gjin fenyn by jinsels op te garjen.’
Lykwols, it hiele petear dat Sibbele fiert, sinnicht Feike net. Hy hat it altyd oer strúnjeien en kattekneppeljen, oer foartsjirmerij en spoekestoarjes, oer jeien, slûkjen, keatsen, fiskjen, silen en autoriden, en dat binne allegearre fan dy dingen, dêr't Feike gjin belang yn stelt as hy der teminsten net planút in hekel oan hat. Fierders is Sibbele mei in ûnaardige eigenskip oanhelle, dy't de bruorren mienskiplik hawwe; se litte harren graach foarstean op har besit, har tûkens yn 't jildwinnen, har macht en ynfloed fan datoangeande en ha dan wylst de gek mei de smelle ûngelokken en sneue sitewaasjes, de misrekkeningen en frjemde slingerslaggen fan de âlde grutmachten fan Noarderein, dy't teneate gien binne.
Wat dit lêste oangiet stiet Feike der net folle oars ûnder, mar dy fermakket him der mear heimlik yn, en net sa ûnbeskamme iepentlik as Sjoerd Ages-jonges.
Fuort dy earste sneintejûns, doe't Fokje ek thús wie, ha se har by de fetweider al sitten te ferhâlden. Ien gelok dat Keimpe der doe net wie, want dan hiene de rapen daliks gear west, miskien.
Dat barren yn de dunen fan Hollân wie fansels fierste moai om net effen op werom te kommen.
‘Wy kamen jimme al wat raar oer 't mad, mar ik sei daliks al, de boel ferballe ha wy net. Dat hat dan no ek wol bliken dien.’
Net ien fan de oaren seit wat, men sjucht inoar ris oan; Fokje slacht de eagen foardel.
| |
| |
‘Wy seinen tsjin inoar: wa't dat wêze mei, dy “kennis uit Friesland”, dat kinne wy ús noait begripe. Mar hy is de weromreis net mei ús riden, hen, dat wie eigentlik beroerd, want dat hie fergees kinnen.’
Dan grypt Froukje yn.
‘No, Sibbele, as wy no yn jo bywêzen fan jo sneue aventoeren begongen op te heljen, soene jo dat aardich fine?’
‘Ja, oer dat rjuchtsaakje bygelyks fan dy oanriding fan lêsten sneintejûns,’ smyt Houkje der polyst oer hinne.
‘Och, wat sil ik dêr folle fan sizze? Ik ha in “dagvaarding” krige. Nije wike oer dan moat ik foar de hearen komme.’
‘En dan lige fansels.’ seit Feike smeulsk en ferachtlik.
‘No, dat is it hiele saakje my einlings net wurdich. As se my myn rydbewys mar net ûntnimme. Wy kinne no krekt sa moai mei dy nije wein út te toeren. - Mar, wat dogge dy smoarge stedmantsjes ek yn ús nuete eintsjes te sjitten, wy soene ek gjin stiel yn 'e hûd hawwe, as wy dat gewurde lieten. - Dy nije siktaris, wat foar in hearskip is dat eigentlik? In nuvere slop-en-taai liket my dat ta. It sit der allegearre sa los oan as wied er fan ilestyk.’
Geeske kriget der in kleur fan en se sjucht sa spinnidich as 't mar kin.
‘Of rint dy jo ek al yn 'e wei? Jo ha oan ien dochs genôch, net?’ freget Houkje.
‘Nee, dat net. Lit him dy dochter fan syn buorlju, dy Neeltsje fan Waander Banga mar nimme. Dy sit al jierren op in man te wachtsjen en wat earmer as Waander wurdt, wat minder as Neeltsje byt kriget; moai is se net, mar dat kin sy net helpe. Jonkhear Gratama, 't is ek jitte ien fan adel. As 't mar net famylje is fan dy notaris Gratama fan earder, dêr't de hiele Legewâlden sawat ûngelokkich troch wurden is. Hawar, dan is de namme in warskôging. Mar ris ôfwachtsje.
Jonge, Feikema, wolle jo woansdei in wike ek mei ús ride nei it Frjentsjerter keatsen? Ik moast jo mar ris freegje, fûn ús Age.’
| |
| |
‘Dêr moatte jimme mar mei jimme fjouweren hinne gean. Dan is de wein krekt beset.’
‘Nee, mar ús Halbe hat gjin aardichheid oan keatsen.’
‘No, ik ek net, dat sadwaande, ik gean net mei.’
‘No, nee, jo binne fansels frij, mar dan ha ik myn boadskip oer brocht.’
Fan soksoarte petear hat Feike gau syn bekomst en de froulju fine it ek net bysûnder. Sels Froukje falt it ôf, it komt har mar wat raar oan mei Sibbele yn 't fermidden fan de famylje.
‘No, wat hiene wy dat fan 't wike moai roaid mei ús beide bûsdoeken net, Feikema? Ja, Fokje, jo hawwe it al heard fansels, Froukje en ik binne mei de fleanmasine boppe Noarderein west. Ik tocht wy litte ús beide bûsdoeken falle en dy yn ien knoop oaninoar fêst, dat seit daliks alles. Dus jo fûnen se daliks, Feikema?’
Feike knikt. Hy hat fan dy hiele stoarje fan lêstenjûns wat oandien west. De bûsdoeken hat er, sa't er se fûn, yn it kammenetslaad lein.
‘Wol ik se jo ris sjen litte, Sibbele?’ stelt Froukje út, en hja kriget se út it kammenet.
‘Tsjonge, jonge, se sitte noch krektlyk as dat wy se dêrboppe knoopt ha, sa moatte se ek sitten bliuwe hear, dy meie net wer los. Fine jo it net in aardichheid, Fokje?’
Sa giet it allegearre yn ien sike wei. De Feikema's binne der wat stil en ferslein ûnder. Ek Froukje, dat oars altyd sa'n fjoeroansetter is, kin de benearing net fan kant krije. Se besiket it ek hast net. Te'n lêsten stelt se út dat Sibbele en sy in eintsje omrinne sille. Dy fynt dat goed en dêrmei wurdt de earste sitting opheven. It is sûnder slimme mankeminten ôfrûn, mar Houkje ferjit dy daliks net wer.
In skoftsje letter, as de oaren it fjild romme ha, sette Sibbele en Froukje har earste opsitten yn. Houkje hat harren de keamer oanbean, mar Froukje fynt it feiliger om mar yn it milhús te bliuwen. Dat is wat fierder fan de sliepsteeën ôf.
| |
| |
Daliks as hja tegearre binne is it wer folle fertrouder en makliker fynt Froukje. Earst kriget Sibbele in leske hoe't er him tenei hâlde en drage moat, koartswilichwei fansels.
Dan mei er syn fanke wer knoffelje en dat docht er dan ek. Se hâlde it fuortdalik aardich út; 't is twa oere as de frijer ôfsakket.
Sûnt de wite skimmel út Hollân arrivearre, is der gjin dei foarby gien dat de jonker net by Feike-en-dy kaam.
Ridlik gau krige Geeske doe ek har rydhynder, in lichte Oldenburger, swart mei in bleske en fjouwer wite fuotten. It sprekt fansels dat har kostúm ek yn oarder wie ear't se har ôfjoech. In prachtich swart huodsje mei in nochal brede sierlik omsleine rane, en dat effen skean efteroer op har blûn fyn kroes hier; der ûnder wei dat wat lange strak besniene antlit, mei de rjuchte skerpe noas en dat filmstjerremûltsje mei sa'n moaie bôge yn 'e boppelippe; it nauslutende sjaket fan fine blauwe stoffe om har slanke ranke lea, de pikante rydbroek en de swartlakte hege learskes mei efter oan de hakke de glimmende spoaren, it bestiet net dat ‘lânsjifferene-pûk Sibilla fan Jongstâl’ dy't Gysbert Japiks sa treflik besongen hat, dat dy moaier rydster west hat, as dizze Geeske Feikema. It hat deroan dat de jonker har belykje kin, al moat elts sizze, dat syn kostúm fan swarte fynlekkense stoffe him moai stiet. It kleurt yn elts gefal better by him as hy op dizze manear by syn wite skimmel; de jockeypet mei de grutte rjuchtute klep jout oan syn flak antlit wat mear útdrukking; dochs bliuwt it wat jongeseftich.
Sa giet dan dit jonge pear minsken, dat de niget fan hiele Noarderein hat, op frije middagen en de jûns nei it wurk jitte út te hynsteriden; nei wat praktyske oanwizings fan har partner hie Geeske gau de goede hâlding yn 't seal en de krekte rydbeweging te pakken. Foardat har hynderke der wie hie se trouwens al in goed boek oer it hynsteriden mei stúdzje trochwurke. Fierders is har swartsje in leaf dier, dêr't se mei lê- | |
| |
ze en skriuwe kin. It hat Feike wol oardeheal weidko koste, mar dat hied er der wol foar oer, want yn it boerewurk is it ek sa brûksum as wat, en dus koe de âlde koartsturt ynpleats fuort. Ek de skimmel, dat Sinteklazehynder, sa as Feike it dan lekjen-dewei wol neamt, is noflik yn 't wurk; lykwols, as men it sa, ûnder de man tugen sjucht, soe men net tinke, dat it foar de wein fierste koart yn stap is.
Lit dit wêze: de jongelju ride en it kin sjen lije.
Fansels is der ek jitte wol wat mear tusken beiden dat bynt, as allinne de mienskiplike leafhawwerij foar hynsteriden. It is safier hinne: de jonker is by de Feikema's freon oan hûs; der binne dy sizze: hy is der deis mear as yn it slotsje oan de singel. Mar dan moat men der by sizze, dat er dêr net ta de lette jûn út en de nacht yn hingjen bliuwt. Klokslach njoggen oere giet er oerein en dan freget er Geeske oft dy in eintsje mei him rint.
Se geane dan de singel in kear op en del, hy bringt har wer oan de doar ta en dêrmei is it foar dy deis besljuchte.
Alles mei alles, it is in nije ferskining yn it doarp; it mei dan wêze dat it inkelde fan de earme grutlju, sa as Waander Banga-en-dy, dy't jitte in dochter yn 'e hûs hawwe dy't al oan de man wêze moatten hie, neiernôch giet en dat in pear stâlfuorders dy't de baarmen hiere, deroer kleie sa as dy harren gers ferjage wurdt. Dat binne no ienris fan dy dingen, dy hearre by al it nije.
It is op in jûn yn septimber dat de jonker en Geeske it Grut Fjouwerkant om wolle. Feike hat it harren ôfret, it is te fier yn ien jûn; dy woe ha, se soene der in middei foar nimme en dizz' kear allinne it Lyts Fjouwerkant om gean. Der is lykwols ien faktor yn de kwestje dy't de jongelju gâns heger oanslaan as har riedsman, ek al sizze se dat net; it is nammentlik ljochtmoanne. De beanhearre waait; men hat dy kostlike moaiwaarsrite sa as allinne septimber dy jaan kin. Oerdeis is it suver jitte waarm, de sinne skynt fan in klear blauwe loft, jûns begjint it koel te lûken; allinne yn de buorrentsjes en tusken ticht
| |
| |
beamguod oan de wegen bliuwt dan dy lije loft ta de jûn út hingjen.
Fleurich en wol te moed sette de jongelju ôf. Stapfoets giet it de buorren út. Sa heech op it hynder, yn passend tenu, mei neist har in kreas en alderfreonlikst hearskip, har selskip en tsjinstbere yn iene, mei de eagen fan alle doarpsminsken op harren rjuchte, en de minlike knikjes en bliere groetenissen dy't hja takrije, sa fielt Geeske har as in keninginne.
En dan dêrby dy wûnderlike kadâns en dat ûnneifolgbere ritme fan it hynder yn 't gean, by stappen en draven, dat opheinen fan de skokken, dat krêftich en linich meifearjen yn de skonken wylst de fuotten yn de bûgels steane; net it bongelje litten fan de lea neffens eltse beweging fan de hynsterêch, mar dat sterke en kante sitten, dat wol heal in stean yn 'e bûgels is, al mei it dat net skine - dat allegearre jout Geeske dat begearlike loksfielen, om't it strookt mei har hiele sin en wêzen.
Sa wit se har safolle boppe de wenstige wrâld mei syn fûle besteansstriid ferheven as de snein boppe de dagen. Dizze hynsterydster fielt har as de amazoane fan de Amerikaanske prairys, dy't libje kinne by wyn en loft en wyld aventoer.
Hja moat neffens har oanlis altyd sykje om it bûtenwenstige en faaie ûndernimmen ek al sil dat dan mar ien kâns jaan om te triomfearjen tsjin tsien fan te ferhûneloartsjen. Yn geastlike sin is hja mear koardedûnseresse as hynsterydster; beide kinne allinne bestean by romantyk en bravoere, mar har fynsinnige grutskens skaait mear út nei it labile lykwicht boppe de smelle koarde, as nei de solide rêst yn it brede seal. Hawar, it libben jout sokken wat se sykje en sa rom ha de meastepart it net.
No't Feike de kij wer efterút rinnen hat en de jongelju jûns wol ride wolle, nimt Sibbele de bossen en amers foar harren mei. Hy komt dan mei de âlde Ford Sedan foar en Frouk nimt har plak yn efter 't stjoer; se leart al aardich riden. Feike sels wol net mei; dy rint. Hy giet dan wat earder fan hûs. Neidat er de hynders mei opseale hat, stekt er ôf. Op 'e púndyk komme de
| |
| |
jongelju him fan efteren yn; efkes letter op it weinpaad folgje Sibbele en Frouk mei de kliber sjongende bern. Al in ferskeel tinkt Feike. Mar wa fan de beide de wiste wei giet, dat stiet jitte tige yn kiif. Frjemdernôch, de ferhâlding fan de grutdochters yn 'e hûs is sûnt it nije oanhâld dat se fûnen, frediger wurden, mar ek koeler. De wegen geane no al útinoar, tinkt Feike, en foar elk komt it âlderlik hûs yn it twadde of tredde plak. Har dreamen en takomstplannen lizze bûten de âlde wente en yn dy wrâld fan ferwachting en hope toevje hja tsjinwurdich folle, mei dit ferskeel dat Frouk der ek wol ris út wat freze hinne moanne wurdt...
De jonker is in noflike en gesellige prater; elts skoftsje tusken in eintsje draven, dat de hynders har effen útstappe en wat bekomme, hat hy it wurd.
‘Hie ik it no ek wol better treffe kinnen?’
‘Yn 'e stêd sille jimme dochs jimme fertier ek wol hân ha?’
‘Wis wol, mar dêre stiet it los fan it libben en hjirre past it deryn. Dêre binne sokke hynders lúksedieren, en oars neat. Hjirre binne se foar 't wurk en foar de wille allebeide. Dat is moai, dat is manjefyk, Geeske, fersteane jo dat?’
Hy bedoelt eigentlik te sizzen, is dit net in manjefike gedachte fan my?
‘Dêre wurdt men wei yn de mannichte, mar hjirre is men ien fan safolle, en fan net mear. Hjirre is kleur en ferskaat; hjirre wurdt men karakteristyk en men jout sels karakter mei oan it hiele doarpsbestean. Ik bin gjin N.S.B.-er en dat wurd ik ek net, en dochs flel ik foar it aristokratysk begjinsel en it liederskip, begripe jo; mar net sa as it wûn en befêstige wurdt troch krêftfertoan en machtsstriid, mar sa as it natuerlik yn de rin fan 'e skiednis troch de geslachten hinne him bewiizge en iepenbiere hat, begripe jo? En sa wurdt it hjirre ek jitte opfette en earbiedige, de minsken meie har dan ek noch sa demokratysk neame. Dat docht my goed, dat mei ik sa graach. Hjirre binne de ferhâl- | |
| |
dingen en posysjes fan minsken en groepen oan inoar ôfwoegen, de krêften binne hjirre útbalansearre yn in prachtich harmoanysk evenwicht. Oer alle politike skakearing hinne, ja, ik soe sizze derûnder troch, is dy natuerlik ûntstiene oarder fan saken deselde bleaun en dy fernijt en befêstiget him altyd wer.’
Geeske sjucht him mei ferearing oan. O, wat kin men witte, tinkt hja, dat hy fan hege komôf is, dat er gentleman's bloed yn de ieren hat. Sa praat gjin boer en fetweider.
‘Nee, ik wol hjirre net wer wei. Ik sil 't der nei oanlizze, mar net oer prate hear, dat as de âlde boargemaster net langer wol, dat ik dan it grytmanskip fan him oernimme kin. Der heart hiel wat ta, mar de geheime wegen en de stille relaasjes sil ik no al sjen oan te lizzen. En dan docht it ek wat, dat it folk jin lije mei. Yn elts gefal moat der fan gjin inkelde kant iepentlike antipaty tsjin jin útsprutsen wurde.’
Wylst jachtsje se elts oan in kant wer yn de baarmen lâns, troch it nijgers hinne, fol mei reade klaver. Der fljucht harren in auto fan efteren yn.
‘Dat is no by my sa'n deade en stompsinnige leafhawwerij, dat autoriden. Dat is gjin sport. It kin no neat skele yn wat ding as jo sitte, it is altyd wer: gaspedaal, rem, debreaasje. It is sa dead as Carthago en Ninevé. Dan de hynderkes. Gjinien gelikens oan de oare. Wat in ferskeel fan temperamint, fan geaardheid, fan type, fan gong, fan hier en fel. Ik tink soms wol ris dat de hynderkes mear ferskaat jouwe as de jongfammen.’
Hy nokkert wat binnenmûlsk. Geeske sjucht him glimkjend oan.
‘Soene jo dêr ek mear ferskaat en wikseling yn ha wolle, Tako? As jo dan mar út 'e rie komme koene, as jo foar 't kiezen hiene.’
‘Foar 't kiezen hawwe! Hear ris oan. As it oan kiezen ta is, dan is it mar in inkeld leaf fanke dat der mear oer is en dêr't men mei kin. Wa soe ik no oars yn Noarderein kieze kinnen
| |
| |
hawwe, as jo Geeske? As dy dan ek mar goed is. Ik bedoel net allinne oerdei mar ek yn in ljochtmoannejûn...’
Hja sjugge inoar fereale oan.
‘It wurdt in prachttocht, fanke. Wy ha de hiele jûn foar hannen oan fannacht tolf oere ta.’
‘Diene jimme dat dêre yn Hollân ek wol?’
‘Ja, mar dan meiinoar fansels,’ en hy gnysket wat mûzich.
As ik nei Hollân freegje, tinkt Geeske, dan glimket er wat yn himsels, mar fertelt net fierder. Hy kin ek swije en wat foar himsels hâlde. Dat moat in ‘gentleman’ kinne. O, it is sa'n sjarmant typ, sa'n fijne jonge.
‘Geeske, dy jongfammen yn 'e jisters, yn sa'n feintepakje, mei ik dêr nei sjen? It jout eigentlik gjin foech, wol?’
‘Tinkt my ek net.’
Sjuch him no ris sjen, sa'n prachtige ûndogenske jongessnút, dy't ûnthjit, dat er it nea wer dwaan sil...
‘Ik ha noch in manjefyk plan foar jûn, ynteressant, ynteressant, fanke!’
‘Wat is dat, Tako?’
‘Dat sis ik net earder as hoenear't it safier is.’
‘Wat flau!’
‘Wy moatte wat oanmeitsje, hear, as it wat wurde sil.’
Hja ride no de lege oarden troch, dêr't de buorkerijen lytser en de minsken allegearre folle earmer binne as yn Noarderein. Lytse doarpkes mei suterige húskes en brekfallige komelkerijen, alles útsloerd en út 'e ferve. Hjirre binne de boeredochters mei yn 'e jisters te melken ynpleats fan dat se yn simmerhúskes en priëeltsjes te pronk sitte.
It is oft de goudene hjerstsinne dy't fan in ynblauwe loft skynt, alles jitte troch syn gloede kleur bysette wol.
De griene panskuorkes, de ferware muorren, de gielraaiïge heablokjes, de beammen, dy't sa tin yn 'e blêd komme te sitten, alles is fan in waarm waas berutsen.
It liket de blauwe loft wol fan Japanske printen, tinkt Geeske.
| |
| |
By in doarpsherberchje stekke hja oan; in pear fan de buorjonges dy't dêre omhinne kloftsje sille de hynders hâlde. By in rûne tafel yn 'e hoeke fan de tapkeamer, dy't sa leech ûnder de balken is as in turfmakkerswente, drinke hja in bramboaske; hy twa en hja ien. De hospes is fol belangstelling en tsjinstreeëns.
‘Binnen troch oer de Flearterpen nei Readsum, kin dat riden wurde op 'e hynders?’
‘Jonge ja, mynhear, dat kin no sûnt ferline jier. Earder lei der in draai mei barten oer de Flearterper feart, mar der is no in heech betonbrechje kommen. Der kinne in ko en hynder oer. In grutte ferbettering, in reuzeferbettering.’
‘Men hat dan in steal hikken, fansels.’
‘Mar inkelde, mynhear, en it fynt fansels.’
Dan folget in wiidweidige útlis wat paad hja folgje moatte, en wêrsanne it wein- en it fuotpaad útinoar geane.
As hja nei in setsje wer op de hynders sitte, is de sinne yn 't ûndergean. It boerefolk hat wylst dien wurk makke; jongfolk en arbeiders steane yn tropkes op it buorrentsje en skôgje mei niget.
‘It is de nije siktaris mei syn faam. Wat is it dochs in moai gesicht, net!’
‘Sille wy it oangean, jitte binnen troch? It nimt in oere tiid mear, mar it liket my sa ynteressant ta. Oars binne wy noch yn skimerjûn thús en dat is dizze kear de bedoeling net. Ik ha ek jit nea op de Flearterpen west, en in funksjonaris, lyk as ik, dy moat de gritenij dochs ek kenne.’
Hy set in sabeare wichtige troanje.
Geeske jout har al wûn, ear't hy útpraat is. Prachtich sil it wêze by jûn op de hynders yn de wide fjilden. Sa út dizze lege lânsdouwen wei, de reade jûnloft yn 'e mjitte op nei it âlde klaaidoarp ta. Dêrjinsen, fier fuort tsjin de gloede fan it jûnrea stekke de beammen en huzen lyts en swart ôf.
De doarpsminsken fiere de earste hikke fan it weinpaad foar harren iepen. Hja knikke steatlik en dochs minlik en gemien- | |
| |
sum. Dan sette se de gong der wer yn. De moude fljucht jitte yn lytse wolkjes ûnder de hynders wei. Mei de wjerskyn fan de gloarjende noarderhimel op it wêzen, moat Geeske tinke oan de helkleurige ôfbylding dy't hja koartby seach fan in hynsterydster op in bonbondoaske, mei op 'e eftergrûn har selskipshear, ek op it hynder. Dy romantyske byltenis wurdt hjirre dizze jûn, tusken harren wurklikheid. De lânsleatsjes lizze te blinken sa stil en grilklear ûnder de ljochte jûnhimel as wiene se fan it ealste spegelglês.
En it weinpaad bochtet mar fierder, mei ûnferwachte windingen de wide lannen yn. Op 't lêst binne hja by de Flearterper feart. Tako springt fan syn hynder en docht it flapstekje foar it brechje foar Geeske en har swartsje iepen.
‘Doare jo it sa oan, op it hynder?’ freget hy mei niget.
‘As myn swartsje it oandoart, dan ik ek,’ seit hja parmantich. ‘Der sitte richels op it beton, sjuch ik wol.’
Stapke foar stapke, mei de kop tsjin it boarst oan en de earen sa op it iepenst nei foaren steande, kladdet it hynderke omheech.
‘Toe mar myn swartsje. Toe mar leaf dier.’
Midden op it hege brechje hâldt hja stil. Tusken de tichte muorkes fan de sydkant fielt it hynderke him aardich feilich. Fjouwer, fiif meter, stiet Geeske no boppe it blinkend, stille wetter fan de brede Flearterper feart.
Grutsk en steatlik eaget hja it fjild oer. In huivering fan wielde giet har oer har steil en behearske wêzen. Dizze amerij sil se jierrenlang op tarre kinne. Se fielt hoe't dit dochs meast foar har allinne west hat; sa woe se it ek ha. Dochs docht it har goed as hy har aanst priizget.
‘In fyn stikje bravoere, in prachtich momint.’
As hy wer te peard klommen is giet it op de Flearterpen oan. De bûtenbuorsters dy't de bûtenwenstige fertoaning sjoen hawwe, komme efter har jûnbroggen wei. Hikken wurde iepen fierd en ticht dien, wylst men in tikje oan 'e pet docht. Mei
| |
| |
nederige eachopslach knikke de boerefroulju. De bern dogge in hân by 't halske fan har klean yn.
Fierder, fierder!
Oan de djipblauwe easterloft komt de reade folle skiif fan de moanne heger en heger. De kleuren oan de noarderhimel kinne it hast net oerjaan, mar ferblikke dochs.
No binne se tegearre yn de stille wiidten fan 'e Readsumer miedlannen. De sleatsjes wurde hjirre smelle djippe fuorgen, de ekers wurde rûn en krunich. It weinpaad is hjirre lang sa dúdlik net mear, it binne mar in pear weinspoaren neist inoar.
‘Hoe fine jo it Geeske?’
‘Tako,’ seit se mei ynlikens en hja sjucht him fereale oan, ‘ik fyn it prachtich.’
‘It is om nea wer te ferjitten, dizze tocht,’ seit hy en it is him tinken, al wol er it ek ynmoediger sizze dan er it kin. Mar dizze poaze giet Geeske foarby.
Fierder, fierder.
De lêste miedstikken ha se no hân; hja komme yn de efterste boerefinnen fan it klaaidoarp, dêr't sa'n swiere droan troch de grûn giet as de hynders der oer fljugge en dêr't it wetter net yn de sleatsjes te triljen leit, lyk as by dy leechlânsdoarpkes.
It wurdt net tsjuster, it wurdt ek net dauwich. In wûnderlike kleare wjerskyn fan de hege noarderhimel mingt him mei it bleke moanneljocht. De stjerren komme al troch, mar noch skynt de hege nachtloft út 'en blauwens. De swiere toerklok fan Readsum slacht njoggen oere. Noch kin men de waarme azem dy't de hynders út de beweechlike noasters yn de koele jûnsloft blaze ûnderskiede.
Wat is dat?
Mei boarstend geweld komme op iens in stik trije, fjouwer grouwe boerehynders op harren tastowen. As se oan harren ta binne, hâlde se ûnferhoedsk yn; de swiere hoeven strûpe it gers fan de seadde. Dan giet it yn bôgen om harren hinne, snuvende en blazende en wrinzgjende. Almar tichter komme se oan.
| |
| |
‘Tako! Tako!’
Op iens hat Geeske sa'n grouwe guds dwers foar har swartsje.
‘Omhâlde, omhâlde, dizz' kant út!’
Wyld begjinne de gudsen te stegerjen, gemien draaie se it efterst om, smite it gat omheech en slagge mei beide grouwe poaten tagelyk.
It lytse swartsje is stjerrend benaud; hy lústert nei gjin team mear en twingt mar yn 't rûn.
‘Tako! Tako!’
‘Kom mei hjir hinne. Noait fan 't hynder ôfgean.’
Se hat no trije om har hinne. O, wat slagge dy bokken. Sitten bliuwe, sitten bliuwe. Krampeftich hâldt se de teugels beet en se klammet de skonken fûl tsjin it dier oan.
‘Tako, Tako! Kom by my! Help my! Tako, Tako help my!’
Tako hat syn skimmel de spoaren jûn en is der fan troch gien. Mei de earen yn 'e nekke en de smeulske lilke kop rjucht-út komt ien fan de bokken wer op it swartsje oan. Hja sil fannijs omhâlde, mar it is te let. Unferhoedsk, sa't er by har lâns strûst keart dy bok harren de kont ta en hout it swartsje yn 'e side. It lytse dier krûpt hast oer 't ierdryk. It is noch net bard of der komt oan de oare kant ien fan efteren, draait ek ôf en batst der yn.
‘Tako! Tako!’
Hja hat in klap op 'e side fan de skonk krige, effen boppe it ankel. O, wat docht it sear. Is de foet stikken? Hja steunt effen yn 'e bûgel. Nee, dat is er net. Trochsette, Gees, trochsette! Noch in kear grypt se al har kriich gear. De hynders binne har foarút flein. It swartsje is no net teamwers mear, it bist fljucht wer, wêr't Geeske hinne wol. Dêre earne dy kant út, stiet Tako by de hikke yn bange spanning op har te wachtsjen. Hy hat syn skimmel der al troch laat.
‘Hurd, hurd, Geeske, noch hurder!’
It amerij dat de oare gudsen foar de hikke opkeard binne en
| |
| |
fan de weromstuit mei in bôge in eintsje it lân yn drave, moat Geeske en har swartsje de útrêding wurde.
Ta it uterste set se it bange dier oan. Hy fiert hurd de hikke iepen.
‘Ja, ja, toe mar, toe mar!’ fitert hy har jitte oan.
Se rêdt it. Gjin fiif trêd foar dy oerstjoere hynders út, fljucht hja troch de daam. Razende en bearende keart er de bokken op en skuort de hikke ticht.
‘Rêden! Hè, hè, hoe is 't jo ôfgien?’
Wyt om 'e holle en triljend fan eangstme, mei de hannen steunend op de moannekaam, snokt se nei de siken.
‘Geeske, hoe is 't gien? Kom der effen ôf, fanke.’
Hja seit neat en stoarret him wêzenleas oan. Dan skodhollet se.
‘Ik tocht, ik sil sjen dat ik by de daam kom, om de hikke iepen te dwaan.’
Mei sa'n slingerslach wol er him frijprate.
Hja seit neat, gjin klacht, gjin ferwyt, mar sjucht him allinne mar slim ûntdien oan.
‘Kom der ôf, Geeske, dan rinne wy earst in eintsje!’
‘Myn foet. Ik moat op it hynder bliuwe.’
Wylst hy mei syn hynder oan de teugels beet neist har rint, folgje se in fuotpaad dat op it doarp oangiet. Hy wol har gerêst stelle en delbêdzje, mar sy fielt hoe sear har de foet docht. It is hast net út te stean. Mar se wol op it hynder thúskomme.
It komt oars út. It fuotpaad rint te'n lêsten skean oer de ekers hinne, greppel yn, greppel oer. Dan komme se foar in hout oer in feart en kinne se net fierder.
‘Wy hiene it weinpaad hâlde moatten, mar dat binne wy dêre niis kwytrekke,’ leit hy út. ‘Wy moatte de hynders hjirre mar bliuwe litte; ik sil se ôftuge, dan nimme wy de seals en haadstellen en teugels mei nei it doarp en litte ús fierders thúsbringe. Besykje mar ris fan 't hynder te kommen. Ik sil jo wol oankrije.’
| |
| |
Foarsichtich lit se har yn syn earmen sakje. Dan, hingjend mei beide hannen op syn skouders, stiet se op ien foet.
‘Ik kin net rinne, Tako; ik kin net rinne!’
Dan begjint se sêft te skriemen, mei djippe fûle snokken der tusken troch. Hy leit har holle tsjin syn boarst oan.
‘Myn leaf fanke,’ oars wit er net te sizzen.
‘Wy moatte wer op 'e hynders en dan besykje dat oare lân troch thús te kommen.’
‘Wer troch dy hynders hinne. Dat kin net, fanke.’
‘As jo se dan wat ôfkeare en dan sa by de kant fan de sleat lâns nei dy oare daam ta, dêr't it weinpaad lâns giet.’
‘Dat kin net! Dat moatte wy nea úthelje! Nee, wy litte de hynders hjirre rinne en dan gean ik nei it doarp ta om in auto op te heljen. Ja, dan moatte jo hjir salang allinne wachtsje, dat kin net oars.’
Hja hat gjin tiid om tsjin te abbelearjen. Hurd set er ôf, oer it hout hinne, it fuotpaad del nei it doarp ta.
Mei oandiene en freegjende eachopslach stoarret se him nei. Dan besiket se, fuotsje foar fuotsje by it hout te kommen. Al hoe sear it har docht, se rêdt it. Steunend op de lining strampelt se nei de oare kant. Dêr giet se yn '.e wâl sitten.
Pine en drôvens wrakselt se mei. 't Is oft se gjin moed mear gripe kin. Der is in wanhopige leechte yn har hert, se striidt tsjin in slimme teloarstelling, dy't se net te boppe komme kin. Dan jout se ta oan har smert. Sêft skriemend mei wiid iepen eagen lit se de triennen glide. Mei allinne de stille neisimmernacht ta tsjûge kin dit steile hert ferromming winne, yn in ienlik útgûlen.
It duorret lang, ear't hy der wer is; it is in ûntsettend pynlike stoarje, alles, it opheljen, it thúskommen. Heit en mem dy't yn deadlike ûngerêstens wiene, skodholje drôvich en ûntmoedige, wylst docht de jonker syn omstandige ferklearring dat in pleitsjen om frijspraak wêze moat, tagelyk.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd