|
| |
| |
| |
Tusken hingjen en wierjen
‘Stil en bestindich, mar de knepen ynwindich, sa'n ien is ús Fokje,’ hat Feike opmurken, nei de oerrompeling fan ferliden moandeis. ‘It is no tafallich útkaam, mar wa wit hoe lang as it oars noch gean kinnen hie, ear't wy der wat fan gewaar wurden wiene. My tinkt dat wy soks alderminst oan ús famkes fertsjinne ha, sokke efterhâldendheid en beside-boarterij.’
‘No, dan moatte jo har ek mar ris goed ûnder hannen nimme, as hja earstdeis thúskomt. Ik moat altyd it punt derôf bite as 't safier is,’ klaget Houkje. Winlik is hja wol mei dizze sizzenskip yn oarder.
‘Ik ha der sa'n grutte tsjinsin yn. Sis jo mar hoe't ik deroer tink. Dan treft it it bêste.’
Hjir is Houkje ek al wer mei fermoedsoene.
‘Mar se hat field, dat it fier mis west hat, dat kin men út har brief wol lêze,’ bringt Houkje by, dy't alteast besykje wol om it skerpste der wat ôf te slypjen. ‘It kin der earst wolris slim bystean, as se sneon thúskomt.’
‘Ja, dat kin wol wêze, mar jo hoege net te tinken, dat wy dy ferkearing ûngedien meitsje kinne. Se mei bytiden tear op 'e sneed wêze, mar ûnfersetlik is se ek. Troch alles hinne. Dy smoarge snotaap fan in Keimpe “sturtlear”, dat wurdt harres, dêr kinne wy ús mar nei sette!’
‘'t Is net bêst, it is net bêst, Feike, as dat sa is.’
‘No, dêr kinne wy ús mar by deljaan, wat ik jo sis. Ik kom neist Boate efter de blommen te sitten en jo neist Lys.’
‘Feike, Feike, meitsje it no net mâler as it al is. Kom no fuort net mei it aldersneuste oansetten.’
‘Mâler meitsje, mâler meitsje,’ seit Feike lêbich, ‘of miene jo faaks dat it safier net komt? No, dat sil jo opbrekke.’
| |
| |
‘No, jo moatte net sa ferkeard tsjin my wurde. Altyd wolle jo it op my útwriuwe, krekt as koe ik der wat oan dwaan.’
‘No, jo sitte altyd yn dy bern om te rieren; wylst dogge se mei jo wat se wolle en geane as 't sa útkomt, dochs noch mei hoazzen en skuon oer jo hinne. Mar in prachtfamylje, dat wurdt it, dat moat ik sizze. De iene fan Boate en Lys fan de Spekpôle, dêr't se fan 'e earmoede de húskedoar net fine kinne en d' oare fan 't âldkleaster, dy't yn 'e wike mei oer d' âld húshâldster gear is, tink ik, en sneintejûns hjirre komt om him by ús Frouk út te tjirgjen.’
‘Feike, Feike, jo moatte ophâlde. Sa mâl giet it dêre dochs net, wol?’
‘Dat dy oare trije dat útheve, dêr kinne jo elke bolrinster fan Noarderein op neifreegje. Dy grouwe Fogel doar der har hast wol op foarstean. Dy is harren wol treast, as 't dêr oan ta is, leau dat mar.’
‘O, it is troch alles hinne, troch alles hinne; wa hie dat tinke kinnen.’
‘No, dat it net in foarnamenien is, dy Sibbele, dat kinne jo sa wol sjen. Altyd sawat kâldgnyskje en stikelstekke en hy sjout en wraggelt der hinne as in oansketten seematroas.’
‘Hy brûkt oars gjin sterke drank en hy hat Froukje frijhâlden op in manear, dat it net oars hoegde, Feike.’
‘Dat kin wol wêze, dat soe him ek noch al wat hinderje; mar fierders ken Frouk him net. Dy fersjucht har op him, wat ik jo sis.’
Sa sitte Feike en Houkje dy wyks op in jûn nei melken te petearjen, as opiens de nije siktaris it foarhiem opkomt.
‘Feike ferstrûp jo gau,’ moannet Houkje har lytse sultan, dy't earst effen yn 'e melkersklean sitten gien is.
‘Hoe skriuwt er him hast ek?’
‘Gratama, 't is in jonkhear Gratama, hy is noch fan adel.’
‘Dan sil 't wol heale adel wêze, tink. Gratama, Gratama, as ik oan dy namme tink, kin ik wol beve.’
| |
| |
Mei sok binnenmûlsk getsjânsel spilet Feike foar effen de wyk nei it gonkje om him te ferklaaien.
Mei it lichten fan de hoed en in loftich bûgemint, sa tsjinnet de jonge sjef fan de siktarije him oan.
‘Is Feikema ek te sprekken?’
‘Jawol mynhear, kom yn as jo wolle!’
Yn dit koarte tuskenskoftsje, dat der nimmen yn de keamer wie, hat Geeske kans sjoen om, mei in fyn hantwurkje dwaande, sit te nimmen oan har kant fan de tafel.
Houkje, gjin tel ferbouwerearre, sit daliks yn 'e rol en stelt har dochter oan de jonge mynhear foar. Der is belangstelling, ek fan syn kant.
‘No, mynhear hat syn yntrek al nommen hen, yn it nije wenplak en yn it nije kosthús?’
‘Ja, ja, ik moat sa dalik Feikema noch betankje, dat hy sa freonlik wie om gjin beswier te hawwen tsjin it ôfstean fan dy foar- en efterkeamer oan my.’
‘O, dan hat mynhear dy efterkeamer der ek by krige. Ja, dat koe ek net oars tink!’
‘Koe net oars, frou Feikema. Feitlik is it noch wat behelpen, mar men moat jin wat skikke. Ja, dy efterkeamer is myn skriuwburo en in opklapbêd yn kommen, dat is no myn wurk-, sliep- en ytkeamer. Sa hâld ik foare alles foar sitkeamer en oars neat. Ien gesellich plakje dat is foar in allinnesteand persoan dochs ek net te folle!’
‘O nee hear, o nee! As men nearne mear alhiel nei jins sin wêze kin; op gjin ien plak, yn gjinien fertrek it mear wat gesellich om jin hinne hawwe kin, dan is it net bêst mear, mynhear.’
‘Sis dat wol, frou Feikema. Sis dat wol.’
‘Soe mynhear hjirre oars wat aardzje kinne, hoe falt it mynhear hjirre oan? Dat hat altyd sa syn útfallen, n't wier. It wurk, de minsken, de elite fan sa'n doarp as uzes...’
‘O, ik leau dat ik hjirre graach wêze mei. Dat hat mei my feit- | |
| |
lik syn útfallen net, frou Feikema. Nee, dat heart jo miskien wat nuver ta, mar dochs is it sa. Ik ha noch nea in plak hân, dêr't ik net mei myn mearderen èn myn ûndergeskikten opsjitte koe. En it lân lûkt my, dat lûkt my ûnwjersteanber kin ik wol sizze. Ik hie yn Hoarn in goede posysje, in hiel goedenien. Earste klerk dêre is likefolle as hjirre siktaris. Mar ik moast der wei. Ik moast nei it plattelân werom en dan leafst nei Fryslân. Ik pas net yn in stêd. Men hat dêre in útsocht rûntsje freonen, dêr't men mei omgiet, mar oars hat men neat. Ik hechtsje oan it persoanlik kontakt dat in doarp jout; dêre ken elkenien jin en men ken elkenien. Dêre hat men de direkte persoanlike relaasje tusken minsken en minsken; mei ryk en mei earm, mei heech en leech, mei âld en jong. Ik kin dêr net sûnder. Dat is miskien in swak fan my, mar dat haw ik oer my.’
Wat in alderfreonlikste, flotte jongeman is dat, tinkt Houkje. Neat grut, neat grut en dochs hear, dochs gentleman, lyk as Geeske dan seit.
‘En dan haw ik myn leafhawwerijen: ik hâld fan bisten...’
Krekt komt Feike deryn.
‘De nije siktaris, mynhear Gratama, leau ik.’
‘Feikema, jawol, oangenaam! Ik soe krekt oan 't buorkjen, no't jo deryn kamen...’
‘Mynhear Gratama hâldt fan bisten, seit hy.’
‘Dan binne jo jo fak misrûn, begryp ik?’
‘No nee, sa is it no net, Feikema; ik hâld wol fan myn wurk, mar bisten te hâlden is myn leafhawwerij. En om no daliks mar mei myn boadskip op 'e lapen te kommen. Ik woe jo freegje oft ik hjirre by jo myn rydhynder yn 't lan ha mei en as jo takomme winter ek in stâl foar it dier hawwe. Ik wie yn myn foarich wenplak lid fan in landelike rydferiening. Ik ha tige nocht oan hynsteriden. Myn hynder is dêre noch, mar ik soe it no graach hjirre ha wolle. It is in moaie wite skimmel, in bêst mak hynder, dat jo ek yn it boerewurk skoan brûke kinne. Dat koe- | |
| |
ne jo fansels yn it akkoart betingje. Ik wit net wat jo dêrfan tinkt, en hoe grut as de fergoeding wêze moat.’
Feike hat de jongkeardel ris op en del oansjoen; hy hat der wol oan dizze persoan daliks teplak te krijen.
‘Ik hâld der net fan in oarmans hynders te brûken, mynhear Gratama. As men der wat mei kriget...’
‘It bist is fersikere Feikema, dat dêre hoege jo it net om te litten. Dus jo soene oars gjin grut beswier dertsjin hawwe om it bist yn 'e weide te nimmen.’
‘Nee, nee, dat net.’ Feike skodhollet bedachtsum.
‘En de fergoeding, Feikema?’
‘No twa gûne wyks, is net tefolle, mien ik.’
‘Dat is it wrachtich net. Dat is it my mear as wurdich. Sille wy it dan sa foar ôfpraat hâlde?’
Der wurdt jitte wat praat oer ditsjes en datsjes. Temûk hat de jongkeardel ek Geeske yn it praat behelle. Dy is sa temjittekommend, dat hy ynformearret nei de ûntspanningsmooglikheid yn 'e winter. Men kin nou ienris net oan alles meidwaan, mar him fan alles ûnthâlde, wol er ek net.
Feike taksearret him stoefer as in faaie keaper op de koumerk. It is Geeske yn 'e wei, mar de jonge man sels skynt it net te hinderjen, yn 't minst net. Nei in skoftke giet er oerein.
‘As jimme it my net kwea-ôf nimme; der is earst safolle te besljuchtsjen... Mei ik sa frij wêze...’
Hy fûstket mei in sjarmant gebearte. Hy hat wat fan dy kreaze jongkeardels dy't op printkaarten ôfbylde steane, yn selskip fan in roazich en mûtel faam, soksoarte kaarten as de fammen en feinten inoar te jierdei of te nijjier stjoere. Ek syn koanen bloeie sawat, ek hy sjucht sa'n bytsje slij-fereale, ek hy hat dat rûne evenredige antlit sûnder it sprekkend persoanlike. Allinne dizze is net dûnker, mar ljocht; hy hat net dat swarte snorke fan dy sjarmeurs, mar ynpleats dêrfan swellesturten foar de earen lâns rinnen; it liket wat nuver. Fierders steane syn fealblauwe eagen wat uterlik. De artistike oanlis, dêr't Geeske daliks mient
| |
| |
dat hy mei bejeftige wêze moat, kin men foar it uterlik oars net gewaar wurde as yn dy singeliere swellesturten en yn de sierlike slach dy't de pipen fan syn wide broek meitsje by it rinnen.
Daliks as it flotte hearskip it plak romme hat besiket Geeske har heit op de lije side oan te kommen.
‘Wat soe ik dêre ek in sin oan ha, heit. Hynsteriden leare. Wat liket my dat moai ta.’
‘Hie 'k it net tocht! Dat is no krekt wer sa'n oankomst fan dy! Wat sil 't betsjutte, ju?’
‘Dat moatte jo no net sizze, Feike. Oare sport kin Geeske har hjir net oan jaan. Hjir is gjin tennisklup mear, hjir is gjin gelegenheid om te silen, sy hat gjin autostjoeren leard. Sy moat op 't lêst ek wat ferdivedaasje ha.’
‘Ik doch no it wurk ek, dat jimme woene dat ik dwaan soe, heit.’
‘Dochst it mei tsjinsin, mar allinne om't wy it wolle?’
‘Nee, dat sis ik net. Hè, heit is neat net aardich tsjin my.’
‘Dat moatte jo in bytsje ynskikke, Geeske,’ fynt Houkje. ‘Jo witte ek wol hoe't it sa komt dat heit en my it sin net te bêst stiet.’
‘Ik woe, koe ik no ek effen as Frouk dwaan. Mar sa moat ik it mar net besykje, want dat leit my net.’
‘Leaf fanke, ik ha der optheden gjin nocht oan. Ik sil allinne oppasse, dat asto dyn wurk goed dochst, datst it dan net belije silst.’
Hja rint dochs effen op Feike ta en streaket har sêft hantsje oer syn holle. Dêrmei is Houkje foar de earste fjouwerentweintich oere wer mei de tastân yn har hûs fermoedsoene.
De sneon bliuwt fansels net wei, en Fokje ek net, al hoe't der ek tsjinoan soarge wurde mei. Froukje en Geeske ha ôfpraat dat sy net by de thúskomst wêze wolle dy jûns. Nei melken sette se jitte nei in pear spylfammen ta, dy't in eintsje bûtenút wenje.
Se wurdt dus yn 'e stêd wol ôfhelle, mar net fan eigen. Dat
| |
| |
hie se ek net hoopje doarst. Hy is by de trein, hy bringt har in eintsje op wei en dan prate se ôf dat er moarntejûn by heit-en-dy komme sil, it mei dan komme sa't it komt.
‘Hâld dy taai,’ hat er sein. ‘Bliuw kalm en besykje jimme heit-en-dy net oer te heljen mei geskriem en gekjirm. Wy ha net in skelmstik úthelle.’
Daliks as hja it foarhiem op stapt neist de fyts, falt it Houkje op sa behearske as se sjucht; se rint net dûknekkich, mar mei de holle rjuchtop. Lykwols wiuwt en laket se net. In effen knikje.
Fansels hellet Houkje har yn, mar dan koel en op in distânsje. Der wurde wol in wurdmannich rept, mar net dêroer. Dat wachtet oant yn de keamer, mei tsjin heit oer.
‘Heit.’
‘Fokje.’
‘Is 't goed mei heit?’
‘Ja, mei dy ek?’
‘Ja, goed!’
Se giet sitten op har plak by de tafel en docht it hier wat terjuchte. Ek Houkje is sitten gien. No moat Feike it swiere stik oansnije. Hy driget dermei en sjucht syn fanke almar oan.
‘In kopke kofje, Fokje?’
‘Asjobleaft, mem!’
Dêr komt gjin begjin. O, dat tergjende swijen, dat jin oan-stoarjen, heal mei ferwyt, heal mei smert. Sil se dan sels begjinne?
‘Binne heit en mem lilk?’
Houkje slacht de eagen del, Feike bliuwt har oansjen en seit mar neat. It is net te dragen; it is der jitte ûndraachliker fan wurden. Dit is net út te hâlden.
‘Jimme sille wat sizze. Toe heit, toe mem.’
‘Ik ha mines der fan sein, Fokje.’
Wer sit it fêst. Dit hat it swierste en ûndraachlikste skoft fan alles west, tinkt se letter. It swit brekt har út, har noasrânen tril- | |
| |
je, it lûkt har om 'e mûlshoeken, mar se betwingt har. Hat hy net sein... Daliks as se dêroan tinkt ferrommet it effen. Dochs sjit der in trien yn har each. Se dipt him beret wei.
‘Ha wy dit oan dy fertsjinne?’
Dêr is it, godtank, dêr is it.
‘Nee, heit, mar ik wie bang dat jimme der tige op tsjin wêze soene. Oars hie ik it net dien.’
‘Dan hiest it teminsten net ferswije meien. En dat allinne net; mar do hast ús in rêd foar de eagen draaie wollen mei dy skriuwerij mei dy Afrikaander.’
‘Nee heit, dat is net wier, sa ha ik dat nea bedoeld. Dat stiet hjir alhiel bûten.’
‘Do hast ús om 'e tún laat; it mei dan net dyn bedoeling west ha, efternei wisto hiel goed dat dat it gefolch dêrfan wie.’
‘Dêr haw ik sa net by stil stien.’
‘Doe hiesto daliks iepen kaart spylje moatten; fielst dat dan net?’
Feike wurdt lilk: syn bern moat der har net mei draaien útrêde wolle.
‘Ja wol, heit. Mar ik seach der tsjinoan.’
‘Hiest dat net foar ús oer? Hiest dat ek net foar dyn feint oer? Dan betsjut it ek noch net folle. Dan soe ik it mar útmeitsje.’
Sa flymjend hat Houkje har man jitte nea heard. It fjoer sparket him út 'e eagen en hy wurdt wyt om 'e holle.
Fokje trillet oer al har lea: tsjin sa'n fûle en ferneatigjende slach is se hast net opwoeksen, al hoe sterk se har makke hat. Krampeftich besiket se it foarinoar te hâlden en heit oan te sjen.
‘Dat hie ik wol foar jimme oer, en ek wol foar Keimpe.’
‘Dan hiest it ommers sein, bliksem! Dan hiest it sein!’ Feike slacht mei de fûst op 'e tafel.
‘Ik soe it jimme ek sizze...’
‘Ik soe, ik soe. Wannear? As jimme der oan ta wiene om de geboadens oan te jaan?’
‘Nee, fan 't wike. Wy wiene it ôfpraat. En dan soe ik hjoed in
| |
| |
wike thúskommen hawwe, en dan hie Keimpe de sneintejûns ek komme sild.’
‘Ja, komme sild, en dwaan sild en hawwe sild...’
‘Ik woe it jim frege hawwe, as dat mocht en dat freegje ik no noch.’
De triennen rinne har oer de wangen, mar se hâldt de holle der foar en falt net yn skriemen.
‘Wy hawwe neat mear yn te skikken en ta te jaan. Do setst ús foar in útmakke saak.’
‘Ik freegje dochs oft jimme it goed fine.’
‘En as wy it net goed fine, makkest it dan út?’
‘Nee, nee, dat kin ik net dwaan...Mar ik freegje as Keimpe hjir oan hûs komme mei.’
‘En as wy dat wegerje, dan sille jimme by âlde Dieuwke de gearsitten belizze!’
‘Nee, heit! Nee, heit!’
‘Of oars yn de beamkes oan de strjitwei, of wit ik wêre.’
‘Nee, heit! Sa net, sa net!’
Se kin net mear. Net derút rinne, tinkt se noch. Net derút rinne. Dan smyt se de holle yn 'e earmen en falt op 'e tafel, yn lûd skriemen. It skokt en skuort oer har hiele lea. Houkje kin it ek net mear goed meitsje.
‘Feike, Feike,’ smeekt se.
It is de lytse keapman ek hurdernôch oankommen. No't er him folslein ûntladen hat begruttet it him. Der wie wat yn him, dat him twong om dat fanke fan him út te suverjen en te stieljen. Mar der moast dochs eat útroege wurde; der wie wat. Dan giet Feike oerein.
‘Ik wol dy tenei wer folslein betrouwe kinne, folslein, hearste? Kin ik dat?’
‘Ja, heit! Ja, heit!’ Se wol him om 'e hals fleane. Feike wart ôf.
‘Nee, do moatst my oansjen. En dan dyn feint, dy Keimpe?’
‘Dy kin heit ek betrouwe, dêr kin heit fêst op oan!’
| |
| |
‘Dan moat dy hjirre moarntemiddei komme. Moarntejûn wol ik him hjirre net ha. Dan past it net. Dan wol ik earst mei him prate. Hy sil bekenne dat er mis west hat.’
Dan giet Feike derút. Houkje komt mei in kâlde skûlk en in glês wetter.
‘Hjirre, drink ris wat en fei jo wat ôf. De oare famkes sille aanst ek wol thús komme. Heit wol him hjirre moarntejûn net hawwe, want dan komt Sibbele fan Sjoerd Ages hjirre... by Froukje.’
‘Sibbele? By Froukje?’
‘Ja, ja...’
Mear wurdt der earst net oer praat.
Ferromme en wol te moed stekt Fokje de oare moarns ôf om har jonge op te heljen. Dy sjucht earst raar op en tinkt dat er net komme mei. It falt ta. Se bliuwe by syn folk op 'e Spekpôle ûnder Brekkenbuorren te iten. Dit sil der no daliks ek troch, hat Fokje tocht.
It docht him goed, mear as goed, hy is sa grutsk dat, al hoe't de âldelju en syn mem benammen, ek fan dy ûnferwachte komst út it fjild slein binne; har jonge syn ferhâlding mei Fokje wie hja fierder like ûnkundich fan as dy oaren yn Noarderein.
De middeis is dy stoefe en stoere Keimpe yndied as in sturtlear yn de lytse fetweider syn hannen. Mar dy hat gjin grut behoef mear oan bycht en boetedwaning, lit stean dat er no nocht oan ûnnocht hawwe soe. It rint sa kalm, sa fredich en behearske ôf, as gong it neffens fan te foaren opmakke plan. En sa wie it fierwei it bêste fansels.
Dy jûns foar it nei bêd gean hat Fokje har heit patte en oankrûpt, dat sels de lytse sultan, ek in hurd man op in weak tsiis, is der oars fan wurden.
Se sil no om de fjouwer wike thúskomme. Fierders binne se besletten, dat se de winter mar oerbliuwt yn de fakânsje-koloanje. Se kinne dan takomme maitiid op 'e nij sjen.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd