|
| |
| |
| |
It alibi fan in wite kat
Sjoerd Ages-folk giet op it doarp foar in bysûnder slach minsken. It earste wat men fan har seit is, dat se frettende fûl binne, en it twadde dat se oars net sa beroerd binne, mar wat nuver, wat âld-stylsk, en slim neigeandich. Mar dêrfoar binne it dan ek âldfeinten. Se wenje mei in âld húshâldster op in buorkerij, in eintsje bûten de buorren. Op dy âld pleats binne se hikke en tein en dêre begeare se ek te stjerren. No, hja hawwe it foar 't sizzen en dat wurdt harren ek fan nimmen fergund. It is wat in nearzich, dompich hûs, ticht yn 'e beammen, en de measte finsters fan de âld foarein sjugge op it noarden. De âlden sizze dat it spoeke der langearen, om hûs en hear en ek op it smelle tsjustere leantsje, dat der hinne giet. Sa komme de bern as se road-reugeltsje rinne, dêr ek notiids jitte, meiinoar en net allinne of twaresom. Oars, de bern meie graach op it âldkleaster wêze. Dat is no wer it tsjinstridige yn it hâlden en dragen fan d' âldfeinten. In arbeider in stoer op syn lean bekrinke, dat dogge se mei wolgefallen, mar in kliber bern om en yn 'e hûs te jachtsjen en te fleanen, dat treaste se harren mei in geduld, as wiene it har eigen.
Se moatte inkeld wolris rjuchtdei hâlde, mar dan kinne hja se ek wer om in finger wuolje. Dêr litte se har dan ek op foarstean.
‘As jo net wolle dat de bern oan 'e apels en parren komme, dan moatte jo út en troch ris foar har skodzje,’ seit Age bygelyks. En dan seit er dat wylst er jo oansjucht mei in pear eagen dêr't yn te lêzen stiet: Mar as jò it al diene, dan soene se noch net om sizzen jaan.
Fierders achtet Age him boppe dy beslommeringen ferheven. Hy hat de leie yn 'e hannen. Hy keapet en ferkeapet, hy ferhiert it losse lân en de stik trije, fjouwer pleatsen. Dat ferhieren giet samar sûnder kontrakten en pompieren. De hier dy't
| |
| |
jûn wurde moat is net te leech, mar fierders is der wol in bytsje romte tusken beiden. Der is wol wat útstel as 't net oars kin, lykwols gjin ôfstel.
Man foar man ûntrinne de bruorren inoar noch al wat. Sytse, dy't op Age folget, is de wrotter, de arbeider. Halbe, dy't dan komt, kin krekt likegoed strjitskrobje en skiepmelke as de bêste boerefaam; hy praat mei âlde Fogel, de húshâldster, oer de dingen fan de foarein. Sibbele, de jongste, dy is syn fak misrûn. Dy hie ta smid-bankwurker leare moatten en dan fierders yn 'e masines op. Mar dat siet der fansels net oan; dêr is eigentlik nea by stilstien. No hat er yn 'e hoeke fan 'e skuorre in skroefbank, in soarte fjoerplaat mei ambyld en alle bybehearren. Hy kin wol roedsjes foar de kowefinsters smeie, hy bânlappet, hy tsjettelsoldeart, hy makket de masines sels en no, sûnt ferline jier, hat er in âlde auto om mei nei 't lân te riden te melken en de bossen mei nei 't fabryk te bringen.
De bern binne gek om Sibbele; dy hat altyd de wein fol en dan moatte se sjonge. Net yn 't mâle, mar fatsoenlik sa't se it op skoalle leare. Simmerdei geane se sjongende mei nei 't lân; winterdei, jûns foar en ûnder melken, sjonge se yn 't bûthús, wylst se op in bank en in foerkiste gearhokje. It is krekt oft der dan effen in oare, moaiere wrâld foar d' âldfeinten iepene wurdt.
Sibbele hâlde de bern noch it measte fan. 't Is in biis, in mâlbroek. Hy rint wat tsjalskonkich, hy hat wyt hier en wite eachsbrauwen en hy kipet wat mei 't iene each. Hy fertelt de bern wat ûndogenske setten dy't sy yn har jeugd úthellen; hoe't se kikkerts en mûzen mei nei skoalle namen en dy dêr rinne lieten; hoe't se de apels by har folk mei in hearoede dwers troch de boppeste jild- of speksouder hinne fan de keamerssouder pikten, om't se der oars net bykomme koene. Sibbele stekt harren yn wat sy no wolris by master en juffer úthelje koene.
Alle kanten út ha de bruorren kij rinnen; benammen nei ûngetiid as it nijgers fan de miedlannen ôfweide wurdt, ha se rûnom in keppeltsje. Dan snuorret Sibbele mei syn Ford Sedan in
| |
| |
weinpaad del, dan de púndyk, dan rydt er it nijlân yn. De fierste úthoeken binne altyd foar him.
Sibbele is de ienichste fan de bruorren dy't nei de froulju reizge hat; faak en folle hat er op 'en paad west sneintejûns. Hy is no lykwols al oer de tritich en skynt de rjuchte dus noch nea fine kinnen te hawwen. Noch fersit er gjin Goedfreed en gjin Pinkstertiisdei; noch sit er yn it toanielselskip mei foaren oan, mar dochs jout er him wat oan de bedaardheid oer. Dat sneintejûneswalkjen hat er syn bekomst wat fan.
Dizze simmer is der in nije ferskining ûnder de melksters dy't mei nei bûten ta tsjugge. Froukje fan Feike fetweider, dat moai-leaïge fanke yn har boksebaitsje sit neist har heit op it foarkret; in âlde sjutteljende koartsturt, dy't de earen by eltse stap slaan lit as in ezel, bringt harren nei 't fjild. Der giet gjin kear foarby as Sibbele mei syn Ford Sedan komt harren efterop: de bern meie no allinne mar mear efteryn sitte, it plak foaryn neist Sibbele, moat rom bliuwe foar Frouk.
‘Mei?’
Frouk sjucht temûk har heit oan en laket skodholjend fan: nee!
‘Nuvere paljas,’ húnt Feike sawat.
In oare kear fiert er it portier al heal iepen, hy makket sa'n kluchtich útnoadzjend gebeart mei de earm, hy laket syn brede, wat grutjongeseftige laits. En wer skodhollet Frouk laitsjende fan: nee; sa'n golle iepene laits fan ferstean, en as Sibbele harren dan mei syn sjongende kliber wer foarút jaget sjucht hy noch laitsjende om. Hy skynt net yn 't minst teloarsteld - hy is it net.
‘Nuvere jobbe,’ gnoarret Feike.
Wer in oare kear binne se krekt tagelyk by de kreakhikke; Frouk docht dy iepen en sil tagelyk Sibbele mei syn ‘band’ trochlitte.
‘Lit dy jonges him mar tichtdwaan,’ ropt Feike har ta, mar sy wol it net hearre. Mei in knikje lit Frouk ek Sibbele troch.
| |
| |
‘Mei?!’
‘Ik ryd in eintsje mei Sibbele, hear heit!’ en se betsjut Feike dat dy mar allinne moat.
Sibbele lit ien fan syn dissipels by Feike efter op de wein gean foar hikkejonge.
Feike sjucht mâle spoensk as Sibbele him laitsjend mei de moaidochter neist him foarby jaget.
Frouk is der katoen fan. Sels de bern binne benijd en swije.
‘Toe, jonges, sjonge,’ ropt Sibbele nei efteren, mei sa'n freonlik útnoadzjende draai yn syn lûd.
‘Wat bliuwt heit in ein efter.’
‘No, wat sizze jo derfan, ha wy it hjirre net gesellich?’
‘No, my tinkt it.’
‘Ik hâld fan gesellichheid en dan hoe grutter selskip, hoe better!’
In man oan 't stjoer smyt net fan dy dryste eagen nei jins antlit en nei jins lea, tinkt Frouk, dy't fannijs opmurken hat hoe strak dy boksen om har tsjokke rûne billen sitte.
‘Dêrom net,’ ferfettet Sibbele, ‘jo kinne moarns ek wol mei my ride, hear! It soe my wol oanstean.’
‘Mei ik dan it stjoeren leare?’
‘Ja, dat kin wol, dat kin moai. Ofpraat. Moarnier daliks mar los. Yn 't nofteren, dan leart it fûl. Wol 't melken al wat?’
‘Wat ha 'k it yn de earmen en de polzen hân, Sibbele!’
‘Ja, dat wol ik wol leauwe. Gauris mei kâld pompswetter ôfspiele, dat helpt. Blikstiender, wat wurde dy kluten hurd.’
‘Kin d' âld Ford it hâlde?’
‘Dy kin net stikken, nee, dan fleane wy der earder út. Mar ik moat it dizze kear wat mije!’
Bizich sjucht er Frouk har kant oer, mei syn iene each iepen en 't oare heal ta.
‘Hurder, Sibbele!’ roppe de jonges efteryn, dy't dat omheechsmiten wurde moai fine.
‘O, 't is oars sok moai wurk, hen? Ja, hjirre ek, om hjirre de
| |
| |
moaiste paadsjes út te sykjen. Hy spoart wat wider as in gewoane haaiwein, hen. Sjuch, dit is it gaspedaal, sa lit ik him komme, sjugg' jo wol; twadde fersnelling, wer komme litte, tredde fersnelling, dêr giet er. Sjuch, no traapje ik op 'e rem. Tink der om. Bats, dêr steane wy!’
De bern fleane hast foar yn 'e wein.
‘Toe jonges, sjonge!’
Dat is it ienichste geklike sechje dat Sibbele dizze kear docht. Of eins it is net geklik, allinne de toan fan sizzen dy is it.
‘No, no binne jo der!’
‘Tank jo wol, hear!’
‘Nee, no noch net, no noch net, dêr binne jo te gau mei.’
In joviaal gebeart, in jongeseftich laitsjen.
As Feike der is, hat Froukje de kij al nei foaren helle. Hy seit neat.
‘Ik ryd moarnier wer mei Sibbele, heit. Hy sil my it stjoeren wat leare.’
‘Neat mei op. Sa'n healwize kwibus. Moatst dy wat op in distânsje hâlde, tink derom. Do bist my te oansjitsk en te nofteren.’
Sneintejûns is Froukje frij. Dan komt it hearskip út 'e stêd, tsjin melkerstiid al, wylst de lytse sultan sels nei de bisten is, sit hy wat by de froulju te wiispraten. Hy hat it mei harren oer flier-, finster- en tafelkleden, oer 't swilk, oer 't behang. Hy praat Frysk mei wat in opmakke toan. Hy is sa mûtel as in bigge, de klean passe him amper; as er sitten giet, lûkt er eptich oan de tearen fan syn broek.
Hy hat dobkes op 'e knokkels as er syn lytse koarte spekhantsjes rjuchtút op syn knibbels leit. Dêr moat Froukje út en troch nei sjen, sûnder dat se it wol. Tsjin kofjetiid kuierje se tegearre in eintsje de púndyk út. Dan fertelt er fan de nijtsjes fan de klup, sabeare joalich, mar benammen net ûnfoech. 't Is krekt oft er altyd efter de toanbank mient te stean, tinkt Frouk- | |
| |
je. It moat no ek hast mar ris wer út wêze. It docht har sa stiif en ûneigen oan...
Tsjin dat it tsjuster wurdt, set it hearskip de motor oan. It beart suver mâl yn it stille doarp; ferheard harkje de minsken.
‘O, 't is Froukje Feikes har frijer út 'e stêd.’
Op 't efterhiem fan 't âldkleaster wurdt de âlde Ford Sedan oanslein.
‘Wat wolsto noch op 'e lette jûn,’ freget Sytse, dy't efterhûs komt, oan Sibbele.
‘Ik wit it net, it Grut Fjouwerkant noch effen om, miskien kin 'k noch in hazze dearide.’
‘In djoere wyldbout wurdt dat,’ seit Sytse en hy skodhollet ôfkarrend.
Razend en bearend fljucht de âld wein it leantsje del en de púndyk út. Ja, dêr giet dy oare, dat moat him wêze. Toetsje! Ik wol dy foarby, heite!
Tsjonge, kinsto hurder? Ik ek. Ja, just, do de flauwe bûtenbocht. Ik binnen troch. Rang, toe bliksemse âld wein! Ja, hy hellet it. Dy oare lûkt bakseil. No narje. Noch in moai ein smelle púndyk tegoede. Sjuch, wolst my net wer foarby?
Jou ik net rojaal romte? Just, besykje it ris. Ja, no moat ik ek krekt effen midden op 'e dyk wêze. Sietst hast al yn dy grintbult, heite?
Sille wy ris om 't sunichst? Ja, toe!
Nee, do meist my hjirre net foarby. Rjuchts net, lofts net. Ja, toetsje mar ris. Ik wol effen oanstekke. In sigaar tusken de tosken, dat jout wissens en fêstichheid. Wat, silst my dochs noch ferrifelje? Wurdst myn neistlizzer? Ik ha leaver in oarenien. Do komst no dochs net wer. Ik sil dy ôfringje.
Wis, wy moatte hurder. Noch hurder? Goed, noch hurder. Wolst my noch foarby, jonkje. Nee, mar dat moat net. Noch hurder; ja, do hast gelyk. No moat ik dy aanst dochs effen deun efter my ha. Ja, just sa! Sa! Sibbele jonge, pas op dyn slach. No, no. De rem der op. Bats! Bats!
| |
| |
Der rinkelt glês. Dat is it earste wat Sibbele heart. Hy stiet noch aardich rjuchtút op 'e dyk. Sjen hoe't it mei dy oare ôfrûn is.
Ut 'e wein komt in lûd gûlen en weekleien, dat ridlik gau oergiet yn flokken en ferwinskjen. De stedsjer is sa mei de holle tsjin it foarrút oanflein dat it glês is dernei stood. Fierders stiet er rûngear fan pine, sa is er mei it lichem op it stjoer telâne komd.
‘Dat hasto der om dien, frekte boerekever!’
‘Wat diesto sa nei op dyn foarlizzer te riden,’ anderet Sibbele, heal ferwitend, heal skealik. ‘Sjuch dan better út dyn doppen.’
‘Do hast it der om dien, boerekaffer, boereknuppel, boerehingst!’
‘Do moatst dy stil hâlde, oars sil ik it hjirre sa mei dy besykje, datst nea wer in kik jouste!’
De minsken dy't dêr op it útbuorrentsje wenje, ha de bats heard en komme ta it hûs út.
‘Hoe is 't ôfrûn, hoe is 't kommen?’
Sibbele mingt him daliks yn de fragen fan 't publyk.
‘Jo moatte better op jo bistkes passe, frou,’ seit er tsjin it wyfke mei de wite katten. ‘It skeelde neat of it hie in stedman de dea dien om ien fan jo boarren yn it libben te hâlden.’
‘Myn poeskes komme jûns noait op 'e dyk,’ abbelearret it wyfke.
‘En no dan?’ seit Sibbele en hy wiist der op dat der no in stik trije, fjouwer efter har oan komme.
‘Dizze wiene by my yn 'e hûs,’ mûlket it âldminske.
‘Ha jo oars net as dizze?’ freget Sibbele op syn iepenst.
‘Ik ha oars net as dizze fjouwer. En dy sieten by my yn 'e keamer. En oare poeskes ha ik net.’
‘Binne hjir dan oars gjin wite katten?’ weaget Sibbele te freegjen.
‘Nee, oare wite katten binne hjirre net!’
| |
| |
‘Hearre jimme no, dat er in smoesje ferkeapet, in grut smoesje,’ ropt de stedman út, dy't in bûsdoek tsjin syn blauwe bûde op de foarholle oan hâldt.
‘Ik hie in wite kat foar de auto, wat soesto,’ seit Sibbele mei klam der tsjinyn. ‘As hjir gjin mear wite katten binne, dan hat dêr ien út 'e buorren hjir nei de froulju ta wollen.’
‘'t Is op 't lêst ek sneintejûn,’ leit in âld arbeider deroer hinne.
‘Dus jo steane derop dat al dy fjouwer katten by jo yn 'e hûs wiene? Witte jo dat?’ ûnderstiet Sibbele it feralterearre âldminske. Hy fielt wol dat er har oer kin, as 't spant. ‘Jo moatte it wol witte, want jo moatte getuge, as dit foar 't rjucht komt, beppe. Ik lit dit sa net sitte. Ik wol de skuld der net fan ha, en der op oansjoen wurde, dat ik út aardichheid sa fûl remde.’
‘Ja, do silst dy der mei swetsen útrêde, mar do sitst der al yn mei al dyn geliich. Lit jo net ferswetse, froutsje,’ fjurret de lapkeman it âldminske oan. Dy wurdt bang fan 't spul en wol har ôfjaan.
‘Ik wol net foar 't rjucht, ik wol net getuge. Jimme moatte my der net yn behelje. Ik wol fan neat witte.’
‘Dus jo witte it net,’ wol Sibbele har jitte útkloarkje.
‘Der net foar omlizzen gean, froutsje,’ moedicht dy oare har wer oan. ‘Lit jo net fan in boer oer de bek slaan.’
‘Ik wol nearne fan witte. Fjuchtsje jimme it sels mar út. Poes! Poes! Poes!’
Trije wite katten komme har efternei.
‘Wêr is no dy fjirde, wêr is dy no?’ ropt Sibbele út en hy sjucht of hie hy alle gelyk en alle skyn fan rjucht oan syn kant.
Nei jitte folle geswets en geswar komt it trammelant ta in ein.
‘No, ik sil sjen dat ik los kom,’ seit Sibbele, ‘ik moat noch fierder.’
De âld Ford wol jitte ride. Mei de stedman syn wein stiet it minder. It sjassy is yndrukt, de stjoerynrjuchting defekt, de foarste tsjillen binne ferset. Mei wat help kriget er de auto heal
| |
| |
yn 'e baarm; Sibbele syn nûmer wurdt noteard; op in fyts fan ien fan de omstanders sakket er ôf nei de stêd ta. It hat de lêste kear west dat er dy negerij opsocht, stelt de stedman by himsels fêst.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd