Paul Haimon

[p. 4]

I

‘Paul Haimon is geheel met Limburg verbonden. Niet dat hij er steeds over praat, niet chauvinistisch, niet dat hij nauwelijks over de grens kan kijken, maar wel is hij op een natuurlijke, onverwoestbare, trouwe wijze verbonden met het land onder welks hemel en in welks natuur zijn eerste versregels zijn ontstaan. Limburg is niet zijn hartstocht, maar zijn ingeving, zijn 'inspiratiebron, de lucht waarin het ademen hem mogelijk is.’

De bovenstaande, nogal pathetische woorden werden lang geleden geschreven door een anoniem gebleven boekbespreker naar aanleiding van de publikatie van ‘De weg over de grens’, een roman die Paul Haimon in opdracht van de regering schreef. Een roman die handelt over een episode uit de geschiedenis van Limburg, een provincie waaraan de schrijver inderdaad zeer verknocht is. Hij werd er geboren en bleef er wonen tot de dag van vandaag. De Bourgondische mentaliteit die de Limburger zo eigen is, het heersende katholieke geloof en de daaruit voor Haimon sprekende idealen, hebben de auteur steeds sterk aangetrokken. Redenen waarom hij naar alle waarschijnlijkheid zijn geboortestreek nooit verlaten heeft. Reden ook voor hem om voortdurend te streven naar contact met mensen die hij beschouwde als gelijkgezinden en die hij doorgaans vond in Vlaanderen en Brabant. In dit verband mag opgemerkt worden dat Paul Haimon een voorstander is van culturele integratie tussen Nederland en België of, preciezer, tussen Zuid-Nederland en Vlaanderen, een integratie echter enkel op cultureel gebied. Als er dan ook sprake is van Haimon als sympathisant van het ‘Dietse’ ideaal, dan mag men dit niet politiek interpreteren. Haimon is in de eerste plaats kunstenaar en kunst en politiek zijn voor hem zaken die niet te combineren zijn.

Limburg en de Limburgers inspireerden Haimon, gaven hem het gevoel van veiligheid dat hij zo nodig had. Want al maakt de auteur op mensen die hij ontmoet een zelfverzekerde indruk, in wezen is hij een verlegen man die blij is als hij anderen een plezier kan doen en dankbaar geniet van de erkenning van zijn artistieke talenten.

Aan erkenning heeft het de auteur overigens niet ontbroken. Daarvan moge het ‘Liber Amicorum’ getuigen dat Paul Haimon werd aangeboden toen hij afscheid nam van het ‘Limburgs Dagblad’, de krant waarin hij vele jaren zijn artikelen schreef over literatuur, toneel en schilderkunst. In dit werk, aangeboden door medewerkers en ex-medewerkers van de krant, is door de diverse auteurs veel aandacht geschonken aan de excentrieke eigenschappen die Paul Haimon kenmerken. Bovenal treft de indruk waarvan de mede-

[p. 5]

werkers getuigen, met oprechte sympathie, van een oh zo dromerige man die altijd rust uitstraalde. De aardse beslommeringen cirkelen, zo lijkt, boven Haimon's hoofd maar dalen zelden op hem neer.

Van erkenning getuigen ook de vele uitnodigingen die men, overigens zeer chaotisch gerangschikt, aantreft in zijn plakboeken. Het lijkt alsof in Limburg geen belangrijk cultureel gebeuren plaatsvond zonder Haimon als spreker, alsof er geen belangrijke gast kon komen zonder dat de schrijver gevraagd werd aanwezig te zijn als woordvoerder van het culturele leven. Erkenning, zij het nog maar in bescheiden mate, ook vanuit de wereld der literatuurwetenschap. Mariëlle Wijers en Mechteld Wijgerinck schreven in het kader van hun bijvak moderne letterkunde een uiterst informatieve scriptie over Haimon en zijn werk. Reeds eerder, in 1977, was er iets dergelijks gebeurd. Toen publiceerden Hilde Marijnissen en Anke Raben-Fabels een doctoraal-scriptie over ‘over de grens’.

Hoewel Paul Haimon in zijn lange schrijversloopbaan veel contacten heeft gehad met en sympathie heeft ondervonden van letterkundigen uit het noorden des lands, is zijn bekendheid aldaar gering. Dit kan te wijten zijn aan het gegeven dat hij zijn idealen nogal spontaan en idealistisch onder woorden bracht. De voornaamste reden voor gebrek aan belangstelling voor zijn oeuvre kan dit echter niet zijn. Goede literatuur is niet streekgebonden. Aan de onbekendheid van zijn werk in het Noorden heeft de auteur zelf meegewerkt. Herhaalde malen verkondigde hij de opvatting, dat hij de omgang met de gemoedelijke zuiderling verkiest boven die met de bovenmoerdijker. Een opmerking die de landelijke critici wel eens in het verkeerde keelgat geschoten kan zijn. De gedachte dat een dergelijke uitspraak uit chauvinisme ontstaan is, ligt immers voor de hand en stimuleert niet tot een artikel waarin de lezer uitgenodigd wordt, kennis te nemen van het werk van de auteur.

Een andere reden die zijn landelijke onbekendheid verklaart, ligt in de aard en de ongelijke kwaliteit van zijn werk.

Paul Haimon schrijft romans en gedichten die lijken te stammen uit een vorige generatie. Zijn ‘hoge’ opvattingen over kunst en de wijze waarop hij die verwoordt, doen soms enigszins wereldvreemd aan, zeker in een tijd van bedreigingen op velerlei gebied. De kunstenaar wordt volgens Haimon gedreven door een heilig vuur en heeft een duidelijk opvoedende taak in het ethische. En de ethiek van Paul Haimon is gevormd door het katholicisme, dat voor hem steeds een inspiratiebron is geweest. Zijn opvattingen en de manier waarop hij die uitdraagt, getuigen van onvoorwaardelijke trouw aan de katholieke leer. Liefde, huwelijk, gezin, gezag, alles wordt gezien vanuit het roomse perspectief en het is niet denkbeeldig dat dit de lezers met een ander of geen geloof nogal vreemd aandoet. Haimon gelooft in die katholieke leer, en het is juist dit katholicisme dat zoveel aan gezag heeft

[p. 6]

ingeboet, dat het de vonk van de inspiratie niet meer doet overslaan op zulke lezers.

Er komen in Haimon's oeuvre grote verschillen voor. Verschillen naar stijl en inhoud die hij zelf ook onderkent. Dat verklaart waarom hij indertijd de roman ‘Lentestorm’ herschreef en nu nog doende is zijn roman ‘Gudela’ in een ander jasje te steken. Omdat, zo zegt hij, het laatstgenoemde werk te ‘gezwollen’ en te ‘romantisch’ is.

Dit neemt niet weg dat het oeuvre van Paul Haimon de moeite van een kennismaking waard is. In zijn literaire creaties ligt zijn grootste verdienste. Daar komt bij dat hij zonder enige twijfel de seismograaf van het culturele leven in Limburg genoemd mag worden. Zijn interesse ging uit naar de beeldende kunst, het toneel en de literatuur. Hij schreef daarover in ‘De Volkskrant’, in het ‘Limburgs Dagblad’ en in talloze tijdschriften. Voorts was hij lid van vele letterkundige groeperingen, opende hij tentoonstellingen, publiceerde hij monografieën over auteurs en schilders. Hij liet een omvangrijk werk over de schilderkunst in Limburg het licht zien en was de initiatiefnemer tot het letterkundig documentatie- en activiteitencentrum ‘De Candelaer’, onder wier auspiciën dit boekje verschijnt.

Haimon was en is een inspirator en wel op zeer individualistische wijze. Samen werken met de auteur is geen eenvoudige maar wel een dankbare zaak. Temeer daar na het zakelijke gedeelte de echte Haimon zich ontpopt. De verhalenverteller. De man die uit zijn herinneringen put en ze aandikt met eigen interpretaties. Misschien zijn die herinneringen, zo smaakvol door de auteur verhaald, de basis van een nieuw boek dat de veelzijdigheid van Paul Haimon nogmaals zal aantonen. Want in de korte tijd dat ik Paul Haimon ken, heb ik kunnen ontdekken dat hij een breed geïnteresseerd en actief mens is, iemand die me steeds weer voor verrassingen plaatst. Ongeveer twee jaar geleden vertelde hij mij enigszins schuchter dat hij van plan was een voetbalwedstrijd van M.V.V. te bezoeken. Alsof zo iets voor een literator geen pas gaf. De reden voor dat bezoek was dat een dorpsgenoot zou debuteren in het eerste elftal van de vereniging.

Veel later kreeg ik het ‘Liber Amicorum’ onder ogen en tot mijn verbazing repte daarin nagenoeg iedere scribent over de verslaving van Paul Haimon aan M.V.V. Voor mij een nieuw gezichtspunt. Allicht zijn er nog aspecten van zijn persoonlijkheid die een nieuw licht werpen op zijn schrijversschap.

Dit boekje wil een inleiding zijn tot de auteur en zijn oeuvre. Niet meer. Misschien kan het iemand aansporen tot een uitvoerige studie waarin de waarde van Paul Haimon's werk en zijn betekenis voor onze cultuur nader onderzocht en aangetoond worden.

[p. 7]

‘Paul Haimon is een intelligent, zeer begaafd kunstenaar, maar heel weinig problematisch ingesteld. Wij geloven, dat we de kern van zijn levensinzicht het best aanduiden, als we zeggen, dat zijn kompas altijd gericht is op God voor wie hij zingt in poëzie en proza. Zijn kunst manifesteert zich uiteraard het duidelijkst in zijn gedichten en romans, doch het kan niet anders dan dat deze man met zijn gevoeligheid voor het fraaie, zuivere woord ook in zijn journalistiek werk een zeer hoog niveau bereikt.’

Walter Breedveld.