Komplot op volle zee

[p. 124]

Muiterij en overmacht

Ze zitten verkrampt in het donker. Zonder zich te durven bewegen. Dan als er steeds niets gebeurt, ontspannen ze zich.

Buiten heeft Rochus een kaars op de grond gezet. Over de drempel kiert tenminste een miniem streepje licht naar binnen. De man zelf horen ze zacht mompelen en soms even gedempt hinnikend lachen om zijn eigen gedachten.

Isaäc zucht. Het zenuwachtige gejaagde gevoel blijft. Hij zou willen rusten en diep willen slapen om alles te vergeten. Onmogelijk. Hij moet niet aan zijn angst toegeven. Zijn vader, zijn oom, hebben kans gezien aan de ergste gevaren te ontkomen. Nadenken, houdt hij zichzelf voor, en alles aangrijpen wat maar het geringste uitzicht op redding biedt. Het uitdelen van wapens in het ruim kost zeker een kwartier. Die korte tijd hebben ze dus nog. Als ze de schipper maar kunnen bereiken, is nog niet alles verloren. Alleen hoe? De bootsman bijbrengen en dan de kok naar binnen lokken... Maar de bootsman is te ver heen en de kok zou wel gek zijn als hij binnen kwam.

‘Nog een kwartier,’ kreunt hij.

‘Ssssst.’

Derck naast hem pakt zijn arm. Bonst in het donker met zijn hoofd tegen Isaäcs schouder, geeft hem een kopstoot tegen zijn slaap en is pas nu met zijn mond bij zijn oor.

‘Ik weet een losse plank,’ fluistert hij.

‘Wat?’

Al een week geleden heeft Derck hem per ongeluk ontdekt. Bij het halen van wat touw. Toen heeft hij er verder niet over nagedacht. Je stuit bij het binnenwerk wel meer op planken die niet goed bevestigd zijn. Het maakte net zo min indruk op hem als het vat hier in de schiemanswerkplaats. Als je achteraf bedenkt hoe hij het kruit gewoon heeft zien staan... Nou, ja - spijtig haalt hij zijn schouders op - dat is nakaarten. Ze moeten opschieten. Zachtjes staat hij op en tast langs de wand. Hoewel hij een paar maal over een rol kabel struikelt, voelt hij zich minder zenuwachtig nu hij wat doet.

Daar heeft hij wat hij zocht. Het kleine olielampje, een aardewerken snotneus, van de schieman. Met behulp van Isaäcs tondeldoos steken ze

[p. 125]

de pit aan. Die sputtert.

‘Olie bijna op,’ zegt Derck. ‘Hou maar schuin.’

Inderdaad, de vlam wordt groter en flikkert niet meer. Ze luisteren. Rochus, aan de andere kant van de deur, schijnt niets te vermoeden. Ze horen hoe hij gaat verzitten. Ook mompelt de kok nog iets. En hij boert. Daar blijft het bij.

Samen buigen ze zich over de bootsman. Isaäc houdt de lamp bij zijn gezicht. De man ademt nog. Maar zijn hoofd ligt slap opzij. ‘Helemaal bewusteloos,’ fluistert Isaäc.

Derck wijst op de felrode plek aan de zijkant van het gezicht, schuin boven het oog. ‘Hier werd hij geraakt.’

Het is gek, zo'n slap levend lichaam. Je zou de man doorelkaar willen schudden, slaan desnoods, dat hij toch maar iets zei.

‘Het is net als bij Symens vader,’ herinnert Isaäc zich. Die was ook schuin boven zijn oog geslagen. De kompres zat op die plek zodat hij zijn hoed eigenlijk niet meer opkon.

Derck volgt het niet zo gauw.

‘Koopman Van Wansinck,’ legt Isaäc uit. ‘Je weet wel, van wie de beurs is gestolen, die werd net zo neergeslagen.’ Bij de bootsman heeft Joris of Heinrich het gedaan. Zou het betekenen dat een van die twee ook medeplichtig aan de inbraak is? Misschien wel allebei? Zo krijgt de schipper nog gelijk met wat hij over die onbetrouwbare vreemdelingen zei.

Derck trekt hem mee. Hij heeft geen zin verder nog tijd aan veronderstellingen te verspillen. Hij tilt de losse plank op en houdt de lamp door het gat omlaag. Onder hen bevindt zich een bergplaats van reservezeil, vaten pek, timmergereedschap.

Isaäc neemt het olielampje over en licht Derck bij als die zich omlaag laat zakken.

‘Ja,’ klinkt het even later gedempt. ‘Geef maar.’

Isaäc reikt de snotneus omlaag. Hij steekt zijn benen door de spleet en schuift naar beneden, trappelt in het niets. Hoe hoog zou het zijn? vraagt hij zich af. Zijn pofbroek blijft aan een uitstekende knoest haken en scheurt.

Een geluid als een ontploffing.

Doodstil wachten ze af. Rochus moet dit gehoord hebben.

Ja, daar heb je het al.

‘Hédaar. Wat vreten jullie uit? Nog één kik...’

Maar hij komt niet kijken.

[p. 126]

Isaäc glijdt verder. Hangt aan zijn handen en voelt meteen onder zijn voeten de vloer. Laag hier!

Voor hen hoort hij geroezemoes. Het houten wandje van de opslagplaats scheidt hen van het ruim waar de wapenuitdeling is begonnen.

Hij laat los en blijft hijgend voor Derck staan.

‘Wat nu? We kunnen er niet langs!’

Derck wijst omlaag. ‘Wel eronderdoor.’

‘Hiervandaan?’

Derck knikt. In de boeg loopt de bodem te bol om er lading te stapelen. Daarom is over het eerste stuk een plankier getimmerd, dat een eind in het ruim uitsteekt. Het afgeschoten hol waar zij staan, beslaat er maar een klein gedeelte van.

Hij opent een luik in het midden. Een walgelijke weeë stank van stilstaand rottend water stijgt op. Ze kijken op de bodem van het schip. Door de werking van het hout en het loslaten van breeuwwerk dringt traag, maar voortdurend, water binnen, zoals op alle schepen. Het meeste kan worden weggepompt. Maar tussen de geweldige kielbalk en de zware spanten blijven altijd kleine poelen achter. Derck trekt zich er weinig van aan. Vaak genoeg heeft hij de stand van het kielwater gecontroleerd. Hij stapt omlaag. Isaäc volgt hem en trekt het luik dicht. Ze zitten in elkaar gedrukt in de benauwend-lage ruimte.

Het vlammetje geeft maar een miezerig beetje licht. Niet meer dan een paar passen rondom hen. Daarachter is het dreigend aardedonker, waarin van alles kan schuilgaan. Nooit geziene monsters, of erger nog muiters, die hen hier opwachten, omdat hun ontvluchting wel degelijk is ontdekt. Die hen neerslaan, neersteken, hier in het diepste duister tussen de slijmerige schimmels. Gejaagd kijken ze zover dat mogelijk is om zich heen.

Boomstamdikke balken steken schuin omhoog in de zware houten zolder. Zwarte slierten vuil hangen omlaag. Spinnewebben, die er al tijdens de bouw zijn ingekomen. Er kleeft zaagsel aan. Het vettige water glimt. De balk waarop ze hurken is glibberig. Isaäc glijdt een paar keer uit. Derck geeft hem de lamp en trekt zelf zijn mes. ‘Voor de ratten.’ Hij gaat voor.

Een kort stuk kunnen ze over de kielbalk kruipen. Dan stuiten ze op een dwarshout, waar ze in de drab onderdoor glijden. Voor hen horen ze geritsel en een paar plonzen. ‘Waren ze dat?’ vraagt Isaäc. ‘Ratten?’

‘Een paar.’

[p. 127]

Gejaagd schuiven ze een kort stuk gebukt verder. Maar nu wordt de weg door een netwerk van kleinere balken versperd. Ze tasten naar een doorgang. Isaäc dompt het lampje dat hij te recht hield, weer voorover. Veel helpt het niet meer.

‘Hier,’ sist hij gedempt. Boven de kielbalk ziet hij een opening waar ze juist door kunnen glippen.

Boven hun hoofd wordt gestampt en gelopen. Uitroepen dringen vervormd tot hen door. Hoever zijn de muiters met het uitdelen van de pistolen?

‘Sneller. We halen het niet.’ Nu kruipt Isaäc voorop. Weer een obstakel. Hij voelt het meer dan dat hij het ziet. Hij wipt haastig van de balk, water spat op. Hij hurkt er tot zijn knieën in. Plonzend, almaar gebogen, gaan ze door. Isaäc stoot zijn schouder tegen een uitstekend stuk hout. Hij gilt. Zijn mouw is gescheurd. Zijn schouder schrijnt.

‘Kijk uit!’

‘Au! Verdomme!’ vloekt Derck achter hem. De waarschuwing kwam te laat.

Opnieuw een spant waar ze overheen moeten klauteren. Isaäc hijgt het lichtje bijna uit. Een moment zijn ze gedwongen te wachten tot het vlammetje zich weer uitrekt. Hé, op dit stuk is de bodem praktisch droog.

Er wordt in het ruim gejuicht.

‘Het gaat niet vlug genoeg,’ kreunt Isaäc tegen Derck.

‘Nog even, dan zijn we bij een luik.’ Derck leidt hem erheen. Ze proberen het vooruit te duwen. Maar het geeft niet mee. Er staat een kist tegen waarschijnlijk.

Is het opzet? Zitten ze nu hier opgesloten? Nog even, en de olie is totaal verbruikt. Dan kunnen ze alleen nog doelloos in een zwart niets rondtasten. Zich stoten. Hun handen en benen openhalen. Weerloos in de muffe drek blijven liggen, want alleen met licht erbij is het mogelijk je tegen de ratten te verdedigen.

‘Nee, we moeten ook links zijn.’

Kruipend en vallend tegelijk bereiken ze het linkerluik. Allebei zetten ze zich schrap. Opgesloten zijn ze niet. Het luik geeft zelfs al te makkelijk mee. Het schiet open en slaat met een luide slag tegen opgestapelde tonnen. Eruit springen ze.

Ze staan aan het eind van het ruim.

Vooruit woedende stemmen, licht van enkele flambouwen. De klap is gehoord. Mannen drommen achter de opgestapelde lading vandaan.

[p. 128]

‘Ze zijn ontsnapt Grijp ze!’

Maar Isaäc en Derck vliegen al omhoog de ladder op. Passeren het eerste luik. Achter hen klinkt een schot. Een kogel kraakt in het hout.

De tweede ladder.

Dan staan ze midden in de daghitte weer op dek. Het woedende geloei onder hen lijkt onwezenlijk. Op het bakdek stapelt de timmerman rustig planken. Op de kampanje is de konstabel met Klaas, de roerganger, aan een draaibas bezig. De jongens stormen het halfdek op. Naar de kampanje.

‘Muiterij! Schipper! Muiterij!’

Woedend getier achter hen. Een snerpend telkens herhaald fluitsignaal. Brullend, achter elkaar, rennen de muiters het kuildek op. Twee, drie schoten vallen, droge knallen.

De chirurgijn, die juist het halfdek opklimt, laat zich vallen en kruipt razendsnel naar de kampanje. Isaäc en Derck doen hetzelfde.

Opeens staat de schipper in de deuropening van zijn hut. In iedere hand een pistool. Hij schiet.

Een ogenblik aarzelen de muiters.

Dan een doordringende knal. Een lichtflits en stinkende rook op de kampanje. De konstabel en de roerganger hebben de draaibas inderhaast op het kuildek gericht en afgevuurd. Te hoog. De schrootkogels, waarmee het kleine kanon geladen was, fluiten door de touwen en slaan een zwerm onregelmatige gaten in het grootzeil.

Maar de muiters houden halt en zoeken dekking.

Intussen vluchten Derck, Isaäc en de chirurgijn de kampanje binnen.

Claeszoon heeft zijn pistolen alweer geladen. De chirurgijn rent onmiddellijk door, de trap af, naar de konstabelskamer en reikt musketten en pistolen aan. Derck geeft ze door en pakt ook het omhoog getilde kruit. Isaäc begint als een razende de wapens te laden.

De schipper, pistool gereed, loert langs de deurstijl. Isaäc kijkt, onderwijl doorgaand, met hem mee. Vooruit op het bakdek wordt de protesterende timmerman neergeslagen en weggedragen.

De schipper gromt, heft zijn pistool en laat het toch weer zakken.

Geschreeuw op het kuildek, weer dat fluitsignaal. De muiters wagen een stormaanval. De eersten verschijnen op het halfdek. De schipper vuurt. Ook Isaäc, die juist weer een wapen gereed heeft, haalt de haan over. Bijna slaat het pistool uit zijn hand. Hij verbijt zich. Stom, die terugslag wist hij toch.

[p. 129]

[p. 130]

Boven hun hoofd buldert de draaibas opnieuw. Beter gericht, maar toch nog te hoog.

De muiters trekken terug.

Hijgend komt Maarten Maartensz boven.

De schipper dirigeert de chirurgijn via de binnentrap de kampanje op. ‘Geef ze musketten en kogels, daarboven. En laat ze ophouden met die draaibas. Dat kost alleen maar zeilen en want.’ Hij kijkt de jongens aan en knikt ze toe. ‘Net op tijd.’ Snel wendt hij zich weer naar dek. Voor het moment lijkt het rustig.

‘Met hoeveel zijn we nu?’ Hij stelt de vraag misschien voor zichzelf, maar ook Isaäc en Derck tellen mee. Boven hun hoofd de konstabel, Klaas en de chirurgijn en hierbinnen zij drieën. De stuurman in zijn hut valt af. Die is nog steeds buiten kennis.

‘De timmerman sloegen ze neer.’

‘De bootsman ook.’ Snel vertelt Isaäc wat er gebeurd is.

Bij elkaar negen van de eenentwintig man die in totaal aan boord zijn. Aan hun kant zijn er al drie uitgeschakeld.

‘We staan zes tegen twaalf.’ En de schipper voegt er toonloos aan toe: ‘En dat op een schip onder mijn bevel.’

Isaäc ziet hoe Claeszoons greep om de pistoolkolf een moment verslapt.