Komplot op volle zee

[p. 86]

Goud voor de gouverneur

Dagen later. Een vrijdagochtend. Harmen leunt gebogen met zijn gezicht naar de wand van de kombuis. Zijn broek omlaag gestroopt, zijn wambuis opgeschoven. Hij kreunt. Onderwijl strijkt Rochus met een vuile doek ranzige boter op de wonden. ‘Ja, ja Harmen, ja, je heb gelijk.’

‘Wat stinkt dat vet,’ snuift Joris, die naast de deur zit.

‘Ik kan niet staan,’ kermt Harmen. ‘Ik kan niet liggen.’

‘Ja, ja Harmen. Harmen, je heb gelijk.’

Joris grinnikt. Hij onderdrukt zijn lachen nog, maar af en toe houdt hij het niet uit. Dan schokt zijn buik op en neer.

‘Ja, moet je nodig om lachen, dat iemand vergaat van de pijn,’ gromt Harmen nijdig. ‘Au, au! Rochus, stommeling, kijk uit, man!’

De kok trekt verschrikt de doek terug. ‘Ja, ja Harmen, je heb gelijk,’ erkent hij kleintjes, hoewel hij geen idee heeft wat hij fout deed.

‘Lach niet!’ grauwt Harmen voor de tweede keer naar Joris.

‘Moet ik er soms om janken?’ Joris leunt makkelijk achterover.

Voetstappen. De deur wordt opengestoten. Reinout, de lichtmatroos, en Heinrich dreunen naar binnen.

‘Cork!’ roept Reinout. Tegelijk schopt hij de bezem om.

‘Kijk uit je doppen. Je bent altijd even links,’ vit Rochus.

Reinout bukt om te helpen en maait met zijn mouw een pan van de muur.

Weer een bluts in het koper.

Rochus hijgt en geeft hem een trap.

Dat neemt de lichtmatroos niet. ‘Vuile miezerige gratekop. Dat doe je maar bij je ouwe moer.’ Hij grijpt de magere man bij zijn keel en drukt met zijn grote duimen de adamsappel in. Rochus' ogen puilen uit. Joris scheurt de twee uit elkaar. De kok hoest en slikt. ‘Lamstraal.’

Heinrich heeft zonder een poot uit te steken toegekeken. Zijn ogen staan dof en uitdrukkingloos. Zodra Rochus is uitgekucht, wijst hij op een kommetje en vraagt, eist bijna: ‘Schnaps.’ Drank, meer interesseert hem niet. Rochus kijkt naar Harmen. Pas als die knikt, grijpt hij de brandewijnkruik en schenkt in.

Even snel als bij Reinout zijn woede opkomt, is hij die weer vergeten. ‘Cork,’ zegt hij opgewonden, ‘we zijn in Cork! Da's mooi toch. Voor als de schuit eenmaal van ons is en we hier zelf met buit binnenvallen.

[p. 87]

Kunnen we nou al uitzoeken waar we onze poen kwijt kunnen. In welke kroeg 'ns lekker wordt gevochten. Waar ze het beste bier hebben. Waar de mooiste meiden.’

‘Praat waar je verstand van heb,’ spot Joris.

Harmen trekt met een pijnlijk gezicht zijn kleren recht.

‘Alle hens aan dek!’ klinkt het van buiten.

Ja, natuurlijk. Vlak voor de haven is iedereen nodig. Zeilen worden ingehaald. Ankerspil moet bediend. En de luiken gaan van het ruim.

Het schip ligt vast.

Harmen en Joris werken in het schemerige ruim. Ze binden de draaibassen en de lange kisten met musketten in de touwen, zodat ze kunnen worden opgetakeld. Op het ogenblik wachten ze. Het uitladen is even gestopt.

Joris trekt Harmen aan zijn mouw.

‘Au!’

‘Sssst. Ik zal je wat moois laten zien.’

Half tegen zijn zin loopt Harmen mee. Bij een kist, waar nog juist een streep licht van boven opvalt, houdt Joris stil. Hij loert omhoog of niet iemand op ze let. ‘Gekke kisten, dacht ik, weet je wel,’ legt hij zoals steeds moeizaam uit. ‘Ik bedoel, ze hebben wel wat van die andere kisten, de kisten met musketten. Ik heb effe gekeken.’

Hij perst zijn vingers tussen een loszittende plank en trekt die een stuk op. ‘Bekijk dat es.’

‘Ik kan niet bukken,’ kreunt Harmen.

Zijn mes als breekijzer gebruikend, wrikt Joris de opening groter. In grofgeweven lappen gewikkeld, keurig in gelid, liggen daar de spiksplinternieuwe ruiterpistolen tegen elkaar.

Harmen fluit en laat zich razendsnel op zijn knieën zakken.

‘Denk om je rug,’ grinnikt Joris.

Zonder te antwoorden trekt Harmen een pistool tussen de spleet door en weegt het in zijn hand. Ze zijn niet geladen, merkt hij. Logisch.

‘Nee, hadden we maar kruit hè?’

‘Daar is hier in Cork wel aan te komen.’ Weer fluit Harmen zachtjes tussen zijn tanden. ‘Hier wel.’

‘Maar versta jij die lui? Om te kunnen handelen, bedoel ik?’

‘Ja.’ Hij zegt het achteloos, bekijkt het wapen nog een keer van alle kanten. ‘Ik heb op Engeland gevaren.’

[p. 88]

‘Gelukkig dat we de poen nog hebben. Die beurs van Van Wansinck,’ bedenkt Joris. ‘En het zilver.’

Harmen schudt zijn hoofd. ‘Niks daarvan. Rochus licht maar wat uit de victualie. We verpatsen een paar vaten bier. Zo betalen die jood en die schipper mee aan hun eigen ondergang. Onze zuurverdiende stuivers hoeft het niet te kosten.’

‘Een vat kruit.’

‘Ja. Vannacht hebben we het.’

Isaäc staat over de verschansing geleund naar de stad te kijken. Vreemd, die witstenen huizen hier, heel wat anders dan de baksteenbouw thuis. De ramen zijn ook kleiner. Zeker omdat de stad zo rumoerig is en het er zo wild kan toegaan. Automatisch draait hij zijn hoofd wat meer opzij. Verderop liggen twee geschonden, slordig opgelapte schepen. ‘Beruchte piraten,’ heeft de schipper vanmorgen gewezen, ‘die kun je beter niet buitengaats ontmoeten.’ Aan dek, ziet Isaäc, liggen er mannen op houten kribben in de zon. Armen in verband. Hoofd omwikkeld. Gewonden natuurlijk, die wachten op herstel. Toch wel spannend... Isaäc wordt opgewonden bij de gedachte aan al het avontuur, aan de schatten die ze veroveren. Maar dan ziet hij het koortsgevlekte gezicht van Hannes weer voor zich, de ogen die niets meer zagen en hoort het jammerende ijlen. Voor de reis was de man zo vrolijk geweest, had stoer tegen hem gedaan... Hannes zal nou wel dood zijn. Het is tweeënhalve week geleden dat hij aan wal werd gebracht. Isaäc heeft niet meer aan hem gedacht. Nou ja, net zo min als hij ooit aan zijn gestorven zusje denkt.

Achter hem op dek wordt luid gepraat. De schipper is terug uit de stad. Hij geeft aanwijzingen aan de stuurman en de bootsman, die toezicht bij het uitladen houden. De stuurman toont hem een vel papier, een lijst zeker.

Schipper Claeszoon komt op hem af. ‘Vanmiddag gaan we onze opwachting maken, Isaäc. Ik heb het juist geregeld in de stad.’

‘Wat!’ Isaäc heeft opeens een gek gevoel in zijn gezicht, of zijn wangen en zelfs zijn ogen tintelen. ‘Bij de Engelse gouverneur. Krijgen we nou de brief van oom Jakob?’

‘Ja.’ Ook wil de schipper Derck meenemen. Dat jong is handig genoeg om voor page te spelen, vindt hij. Want als je bij die Engelse windbuilen op bezoek gaat, moet je jezelf een beetje opblazen en doen alsof je iets van gevolg bij je hebt.

[p. 89]

Isaäc begint te grinniken als hij zich Derck met zijn slordige peenhaar als sierlijke page voorstelt. Hij heeft genoeg van zijn vader over Portugal gehoord, om in te zien dat Derck zich nooit als een goed getrainde hoveling kan voordoen. Een die glad en sierlijk je mantel aanpakt, dingen aanreikt die je nodig hebt nog voor je er zelf om vraagt.

Claeszoon wuift alle bezwaren weg. Het is niet meer dan een ogenblik van uiterlijk vertoon. Nee, dat zal wel lukken. Ze steken Derck in de beste van de twee broeken die hij van hem gekregen heeft. Binden hem een sliert linten onder de knieën, spelden een grote gesp op de oude schoenen. En als Isaäc nou nog een klein manteltje heeft met wat goudspul d'rop en d'raan en een baret met pluimen afstaat, dan is het opgetutte knipmes gereed.

Gedrieën lopen ze door de stad. Derck, onhandig in de voor hem dure dracht, houdt twee kleine met been ingelegde kistjes in zijn hand. Nu en dan hoor je goudstukken binnenin tinkelen.

Isaäc draagt een zwart met zilverdraad bewerkt wambuis en een mantel waarin hetzelfde zilveren bloemmotief is aangebracht. Hij heeft wel plezier in fraaie kleren.

Anders dan de schipper, want ook die heeft zich ‘opgedoft’, Isaäc heeft hem nog nooit in zo'n met linten en kant versierd kostuum gezien. Claeszoon voelt zich er duidelijk ongemakkelijk in. Maar ja, er is niks aan te doen, zucht hij spijtig. ‘Zodra hij buiten de rechtzinnige republiek geraakt, moet een christenmens zich wel met pronk en sier vertonen als hij iets bereiken wil.’

Ineens stoot Isaäc de schipper aan. ‘Het is vrijdagmiddag,’ zegt hij ongerust ‘We zullen toch wel voor zonsondergang terug zijn?’

Claeszoon aarzelt. ‘Als de gouverneur ons meteen ontvangt. Als... maar wachten hoort ook bij de ceremonie.’

‘Ja, maar vrijdagavond begint onze sabbat,’ legt Isaäc uit. ‘Onze rustdag, dan mogen we niet werken, dus ook niet onderhandelen en zaken doen. En niet reizen en niet ver lopen.’

De schipper verontschuldigt zich. Hij had eraan horen te denken, verwijt hij zichzelf. Hij had aan boord toch al een paar maal gemerkt dat Isaäc zich stipt aan de door zijn geloof voorgeschreven rustdag hield.

De schipper prijst hem erom.

Het klinkt gek uit de mond van een christen, een goj, een niet-jood, vindt Isaäc.

[p. 90]

[p. 91]

En de vrome schipper voegt er bitter aan toe: ‘Het was te wensen dat onze mensen van de rechte Nederduytsche confessie het zo nauw met hun zondag namen. Maar ja, wat doe ik zelf, als ik gunstige wind in de zeilen krijg!’

Het wemelt van bedelaars voor de poort.

‘Some bread, mylords, some money.’ Velen missen een arm of been, of zitten helemaal zonder benen op een wrak karretje. Boekaniers kennelijk, die na hun verwonding voor hun vak niet meer deugden en zich nu hier in de goot in leven proberen te houden. Isaäc deelt wat zilverstukjes en kopergeld uit.

‘Dat bedelgespuis altijd,’ snuift de schipper.

‘Je hebt het overal.’ Isaäc haalt zijn schouders op. ‘Dat heeft vader wel verteld. Een land kan er nog zo vreemd, zo mooi, zo anders uitzien, bedelaars zijn er in ieder geval.’

‘Ik heb ook nog gebedeld,’ herinnert Derck zich ineens. ‘In Amsterdam.’

‘Thuis in Amsterdam. Daar is het eigenlijk verboden,’ weet Isaäc. ‘Al jaren. Niet dat het iets helpt, hoor.’

‘Ik zat bij een toren,’ zegt Derck, ‘een losse toren, zonder kerk bij een gracht en...’

De rest gaat verloren. De grote deuren zwaaien open. Twee knechten in livrei leiden hen naar binnen.

Ze staan in de ontvangstzaal. Lang hebben ze niet hoeven wachten Maar de gouverneur richt niet meteen het woord tot hen. Hij spreekt uitgebreid met een lange man, die onderdanig bij zijn tafel staat. Schuift een pak papieren naar hem toe en wacht tot hij de deur uit is. Pas dan kijkt hij op.

In gebroken Engels, met veel Hollandse woorden erdoorheen, legt de schipper uit waarvoor ze komen. Hij spreekt de gouverneur aan met ‘your grace’. Eigenlijk de aanspreektitel voor een hertog, legt hij fluisterend aan Isaäc uit. Dat is de man helemaal niet, maar misschien streelt het zijn ijdelheid.

De man nijgt even met zijn hoofd. Alleen, erg vriendelijk is hij nog niet. Wel herinnert hij zich flauw iets over een verzegeld stuk, erkent hij, maar de details zijn hem ontschoten.

Nu laat Claeszoon Derck, die wat naar achteren stond, een van de kistjes

[p. 92]

op tafel zetten. De gouverneur protesteert. Hij moet werkelijk overreed worden het goud aan te nemen. Pas als de schipper aandringt en zegt dat hij het als een vriendschapsgeschenk moet zien, stemt de ander toe. Ja, een vriendschapsgeschenk kun je niet weigeren. Met een handig gebaar trekt hij het smalle kistje naar zich toe. Glimlacht voor het eerst en wijst Isaäc en de schipper ieder een zetel.

Ze leunen achterover. ‘Dat is een duur zitje,’ gromt de schipper binnensmonds. Derck duikt achter de hoge rugleuning van de stoel weg. Isaäc hoort hem giechelen.

Jammer genoeg, bekent de gouverneur, is het stuk waarvoor ze komen op het moment niet bij de hand. Maar hij zal vanavond zijn secretaris raadplegen.

‘Tweede kistje,’ beveelt de schipper laconiek.

En inderdaad, bij het aannemen schuift de gouverneur, schijnbaar per ongeluk, een op tafel liggend boek opzij. Kwasi-verbaasd, met opgetrokken wenkbrauwen, staart hij naar het verzegelde papier dat eronder ligt. De brief van oom Jakob is er.