Komplot op volle zee

[p. 79]

Koers naar Cork

Zo'n ongeluksaanzegger. Alle ellende komt door dat soort jongens, die de rampen naar je toe halen. Rochus loert naar de scheepsjongen, die nu een vaatje kruit bij het tweede dekkanon aan bakboord plaatst. Hij haat dat brutale kreng. Die heeft geschreeuwd en Harmen verraden. Die heeft alles laten mislukken vannacht.

Harmen, Joris en nog een paar maats verschijnen weer aan dek. Het eerste wat ze doen is kijken hoeveel de Duinkerker op hen is ingelopen. Want de kaper koerst nog steeds op het admiraalschap af. Maar Rochus haalt opgelucht adem. Gelukkig! Harmen, Harmen is er weer. Die heeft gelijk. Laat ze nou maar opkomen, die Duinkerkers. Kermen zullen ze. We schieten het hele schip plat, denkt hij opgewonden. Door zo'n rotjochie met zijn opmerkingen laat hij zich zijn plezier in een knokpartij niet vergallen. Slordig smijt Rochus de pieken tegen de verschansing. Bijlen, om de touwen van vijandelijke enterhaken te kappen, liggen al klaar, ziet hij nog. Heeft de timmerman zeker verzorgd.

Dan schuift hij snel op Harmen en Joris af.

De schieman staat ook bij hen. De man ziet bleek. Bevend, met vertrokken gezicht, praat hij tegen Harmen. ‘Ik had me nooit met je in moeten laten kerel. Me laten lijmen voor jouw muiterij. Het is mijn straf. Bij God het is onze straf voor ons komplotteren. Nou vinden wij die paapse moordenaars tegenover ons.’

En angstig wijst hij opzij. Het zwaar bewapende pinasfregat is alweer dichterbij gekomen. Het dek propvol mannen. Een drievoudige overmacht minstens. Helmen blinken. Pieken en musketten schitteren. De schieman snikt bijna. ‘Door je gladde praatjes... en nu staan we in het aangezicht met onze eigen zonde. Ik heb me laten verleiden tot muiterij.’ Joris schudt hem door elkaar. ‘Raaskal niet over straf, lafbek. Ze denken allemaal dat het tussen Harmen en die jongen ging. Moet jij nou in je angst je smoel voorbij praten? Stuk ellende. Jij klapt in elkaar voor er een schot gelost is.’

‘Harmen, Harmen heb gelijk.’

Merkwaardig genoeg helpt het. De schieman wordt rustiger en laat de huilerige toon achterwege, waarop hij de hele tijd gepraat heeft.

De stuurman holt de kampanje af. Pistool en mes tussen zijn vale sjerp

[p. 80]

gestoken. ‘De grote mast in!’ De schipper wil het grootzeil inhalen.

Gevieren enteren ze omhoog. Binden de uiteinden van het zeil onder aan de ra, en bevestigen het loodzware opgerolde middendeel tegen de mast.

‘Claeszoon wil d'r een oorlogschip van maken!’ spot Harmen verbeten. Want ook de schepen van de staatse oorlogsvloot halen voor een slag de onderzeilen in.

‘Nee, hij is bang voor brand,’ bromt Joris. ‘Met zo'n lap grootzeil.’ En hij wijst omlaag, waar op dek de timmerman nog andere voorzorgsmaatregelen neemt. Overal zet hij putsen, emmers met lange touwen, neer, zodat de maats, wanneer ook maar ergens iets vlam vat, meteen water kunnen scheppen. De konstabel deelt bossen lonten uit. De scheepsjongen loopt met vuurpotten aan hengsels aan zijn arm achter hem aan. De rokende potten worden neergezet. Als er een bevel tot vuren komt, kunnen de lonten daarin worden aangestoken.

Later staan Rochus en de schieman aan de dekkanonnen. Harmen en Joris leunen met enterbijlen in de hand tegen de verschansing. Aan het tweede dekkanon staan Derck en de timmerman. Claeszoon op de kampanje lijkt elke beweging van de Duinkerker, die nu aan bakboord op hen afvaart, te volgen. Zoals steeds staat het koopmanszoontje naast hem. Het heeft een pistool in zijn hand. Ja, ja, maar kan dat opgesierde produkt ermee omgaan?

‘Als dat ruiterpistool maar ongeladen is,’ sneert Harmen, die met Rochus heeft meegekeken. ‘Anders paft die jood in zijn zenuwen ons nog voor de kop.’

‘Heeft hij goed raak geschoten ook,’ komt Joris er droog tussen. En zacht voegt hij eraan toe: ‘We zijn op zijn schuit uit tenslotte.’ Hij fronst zijn wenkbrauwen. Door zijn opmerking realiseert hij zich de totale mislukking van de vorige nacht eens te meer. Hun schip, zeggen ze nou al maanden. Hun schip. De kansen liggen verder af dan ooit.

De schieman kreunt. Die heeft geen oog van de onwrikbaar op hen toestuivende Duinkerker afgelaten.

‘Hij moet zowat binnen schootsafstand zijn,’ schat Joris.

‘Ja, ja,’ bibbert de schieman, ‘maar dan zijn wij het ook.’ Zenuwachtig begint hij aan de affuit, de zware houten kar waarop het kanon ligt, te sjorren. Samen met Rochus richt hij het kanon. Zet de rokende vuurpot geheel overbodig binnen handbereik. Telt het aantal klaar liggende kogels, vertelt zich, begint opnieuw, maar raakt steeds weer in de war. Met zijn zacht angstig gemompel is hij de enige die iets zegt. Verder

[p. 81]

staart iedereen op ‘De Silvere Dolphyn’ zwijgend en gespannen naar de vijand. Even stil wachten ze op ‘De Kleen Adelaer’ en ‘De Witte Vrouw’ voor en achter hen. Wie van de drie zal het eerst worden aangevallen?

Uitdagend wappert de vlag van Duinkerken in de masttop van de kaper. De kerels daar zwaaien dreigend met hun wapens. Ze loeien en brullen scheldwoorden. Af en toe verwaait een flard van hun geschreeuw over de drie Hollandse schepen.

Harmen stoot Joris aan. Met zijn nagel voelt hij langs het scherp van zijn enterbijl. ‘Wat wil hij toch?’ Harmen wijst op de pinas. ‘Als hij een van ons aanvalt, sluiten de andere twee hem in...’

‘Hij is sneller,’ overweegt Joris. ‘Hij kan best van zich afbijten. Als hij ons één keer de volle laag geeft... een salvo hoeft maar raak te zijn...’

Dat is de over zijn toeren geraakte schieman te veel. ‘Laten we toch in godsnaam wat doen. Niemand die iets zegt, die er wat op weet, die een bek opendoet!’ gilt hij bijna. Voor iemand hem kan tegenhouden, heeft hij een lont in de rokende vuurpot gestoken. Dan drukt hij de smeulende streng stof in het zundgat...

... Joris sleurt Rochus opzij...

Boeoemmmmm. Vuur. Rook.

Door de geweldige terugslag stuiten kanon en affuit gierend naar achteren. Over de plaats waar Rochus net nog stond. De kabels aan de houten kar piepen, rekken even uit en vangen de klap keurig op.

De kogel giert hoog over het water en plonst ruim voor de boeg van de kaper in zee. Een kortstondige fontein spat op.

‘Ahhh!’ een kreet van teleurstelling weerklinkt over het hele schip.

Hoongelach aan de andere kant.

De stuurman is razend. ‘Wie voor de donder stond aan dat kanon? Er is geen bevel gegeven.’

De laatste slierten rook trekken over dek en lossen op.

Kalm en hard klinkt de stem van de schipper. ‘Een week gagestraf voor schieten zonder bevel.’

Een paar mannen grinniken. Ook Joris, Harmen.

Weer roept de schipper. ‘En twee weken geen gage als straf voor het missen.’

Dat breekt de spanning. De maats brullen van het lachen en wijzen op de schieman, die ziek van ellende het kanon weer terugduwt. De konstabel, die bij de kanonniers in het ruim was, steekt zijn hoofd boven dek uit om te zien wat er aan de hand is.

[p. 82]

Maar het gevaar is niet geweken. Of begint de pinas te zwenken? Lijkt het nou zo? Eén ding is zeker: nog steeds is de rode wimpel, het aanvalsteken, het teken ook dat niemand gespaard zal worden, niet gehesen.

De schipper neemt geen risico. ‘Vijftienponders bakboord, richten!’ roep hij.

Aan dek is vaag te horen hoe de konstabel beneden het bevel herhaalt: ‘Vijftienponders bakboord, richten!’ De twee zwaarste en verstdragende stukken staan nu gereed.

‘Steek de lonten aan!’

Weer komt zacht de echo van de konstabel. ‘Steek de lonten aan!’

Maar dan gaat het pinasfregat één keer overstag en laat zijn achtersteven zien.

De Duinkerker druipt af.

‘Doof de lonten!’ schreeuwt Claeszoon onmiddellijk, die het zonde vindt twee kostbare schoten te verspillen nu het treffen op het laatste nippertje toch niet doorgaat.

De herhaling van het bevel gaat boven in het gejuich verloren. De mannen krijsen door elkaar, dansen op het dek. En toch, als de kok het bevel krijgt elke man een extra mutsje brandewijn te schenken, heeft iedereen het gehoord.

Op de kampanje grijpt de schipper Isaäc bij zijn schouder. ‘Jongen, dat was op het kantje.’

‘We hadden het wel gered, schipper,’ antwoordt Isaäc, desondanks opgelucht.

‘Ja, maar ten koste van wat?’

Even later staat de hele bemanning aan dek. De schipper heeft de bijbel en een psalmboek in de hand. De stuurman deelt psalmbundels uit aan de maats die lezen kunnen. De schipper zoekt in de bijbel naar een tekst waarin ook sprake is van een gevaar dat op het laatste moment werd afgewend. Een paar maal prevelt hij een eerste zin en bladert dan toch verder. Hij wendt zich even naar Isaäc. De schipper ziet er blijer uit dan anders. Dat heeft hij ook als hij zondags de dienst leidt. Al was hij er de laatste zondag, toen de graanaankoop nog steeds niet gelukt was, niet zo erg met zijn gedachten bij. Hij vindt het belangrijk, heeft hij al een paar maal tegen Isaäc gezegd, om te zorgen dat ook aan boord de rechte confessie onderwezen wordt. Waarmee hij dan het hervormde geloof bedoelt.

[p. 83]

[p. 84]

Claeszoon heeft wat passends gevonden. ‘Ik neem iets uit het oude testament,’ zegt hij.

Isaäc knikt en doet gelijk een paar stappen terug. Het oude testament. Zou hij weten dat het hetzelfde is als onze thora, de wet die God ons volk gegeven heeft? vraagt hij zich af. Hij kijkt de schipper nu in de rug.

Deze wijst, voor hij begint te lezen, op Derck. ‘Hé jongen, jij kent de teksten van de psalmen niet, hè?’

‘Nee, schipper.’

‘Dat komt door die hardnekkige paapse superstitiën in Brabant, dat roomse bijgeloof.’

Isaäc let op Derck. De jongen kijkt zijn kant niet uit. Hij staat een beetje te draaien. Hij lijkt verlegen.

‘Ga bij de bootsman staan,’ beduidt de schipper. ‘Boots, jij bent zo schor als een bevroren albatros, maar je kent de teksten, zeg ze die jongen voor, dan kunnen jullie samen tenminste nog één stem vormen.’

De maats lachen.

Nog voor ze inzetten, trekt Isaäc zich terug in zijn hut.

En terwijl ze buiten zingen, gaat hij op de vloer zitten. Hij rilt, maar toch weet hij zeker dat hij zoëven niet bang was. Pas nu, nou hij beseft wat er had kunnen gebeuren.

Snel achter elkaar zegt hij in het hebreeuws het dankgebed: ‘Hij bewijst aan de schuldigen weldaden, want Hij heeft mij allerlei goeds bewezen.’ Het is kort. Hij herhaalt het steeds weer. Het is of je over iemand praat in die oude taal.

Eigenlijk hoef ik het gebed nu niet eens te zeggen, denkt Isaäc. Het is voor vier gevallen. Als je terugkomt van een zeereis; en van een woestijnreis; en als je bevrijd wordt uit de gevangenis en als je beter wordt na een zware ziekte. Maar door het vluchten van de Duinkerker ben ik immers ook uit een gevaar gered.

De schipper heeft de dankdienst beëindigd, hoort Isaäc. Hij prijst de bemanning voor hun kalmte en roept dan Harmen Lanckpoot naar voren. Diens straf van vijftig slagen wordt ‘in onze vreugd omme 't afdruipen van de vijand’, met de helft verminderd. Kennelijk wordt de man meteen weer vastgebonden en met water overgoten, want even later hoort Isaäc hem schreeuwen.

De maats tellen de slagen van de bootsman luidop mee. ‘... twaalf... dertien... veertien... vijftien...’

Isaäc staat op en gaat kijken.

[p. 85]

Een half uur later seinen de schippers van ‘De Kleen Adelaer’ en ‘De Witte Vrouw’ dat ze een bespreking wensen. Sloepen worden uitgezet. Kort daarop klimmen de bevelhebbers aan boord van ‘De Silvere Dolphyn’. De schipper van ‘De Kleen Adelaer’, die tegelijk bevelhebber is, is alleen. De schipper van ‘De Witte Vrouw’, komt samen met zijn koopman. Isaäc zit naast schipper Claeszoon.

Op de beide andere schepen blijkt men bang dat de pinas alleen is omgekeerd om versterking te halen. Zij vermoeden dat de Duinkerkers met meer schepen zullen terugkeren om het admiraalschap in te sluiten. Daarom stellen ze voor een toevlucht te zoeken in de haven van Dover. Wanneer er meer Hollandse en Zeeuwse schepen verschijnen, kunnen ze als een sterke vloot de tocht voortzetten.

Claeszoon is het niet met hen eens. ‘In Dover zitten we als ratten in de val,’ stelt hij vast. De Duinkerkers hoeven maar met vijf schepen voor de haven heen en weer te koersen om hun de terugweg af te snijden. Het is de vraag hoe lang het in dat geval duurt voor de staatse oorlogsvloot of een sterk admiraalschap opduikt om hen te ontzetten. Daarom acht hij het beter gewoon het oude plan aan te houden en zich gezamenlijk in het Kanaal te wagen. Ze kunnen immers altijd nog uitwijken naar de haven van Pleimuyen.

‘Pleimuyen? Pleimuyen?’ Het duurt even voor Isaäc doorheeft dat het een verhollandste naam voor de Engelse haven Plymouth is.

De anderen durven het niet aan.

Het admiraalschap valt uiteen.

's Avonds is ‘De Silvere Dolphyn’ alleen. De wachten zijn verdubbeld. De koers is ongewijzigd. Koers naar Cork. De boekaniershaven, waar de brief van oom Jakob op hen ligt te wachten.