Komplot op volle zee

[p. 65]

Gevecht in de nacht

‘Gelukkig. Dat Texel is niet meer te zien,’ zucht Joris. Een week heeft hij zich lopen verbijten om de galgen op het duin waaraan de gestraften van de Verenigde Oostindische Compagnie zijn opgehangen. De vechters, zuiplappen en muiters. Muiters. Joris wilde niet kijken. Maar elke keer als hij aan dek kwam moest hij, kon hij zich niet tegen zichzelf verzetten en zag de galgen weer. Vier, vijf maal op een dag vertelde hij hoe zijn broer voor een Oostinjevaarder was geronseld. De zielverkoper had hem wat te drinken gegeven. Toen hij bijkwam, werd hij al naar Texel gebracht. Hij had niet gewild. Zich tot het uiterste verzet. Van zich af geslagen en daarbij een of andere dure meneer geraakt. Als muiter werd zijn broer veroordeeld. Als muiter aan de galg. ‘Dat Texel,’ gromt Joris. Toch kan Rochus niet nalaten hem te treiteren. ‘Heb je zo'n zwak hartje?’ teemt hij, en verschuilt zich alvast achter Harmen.

Joris hoort het niet. Hij ziet het nutteloze van zijn in de schemering turen in en draait zich om. Hij stampt voor de kombuisdeur op dek. ‘Goed hout,’ mompelt hij tevreden. ‘Het is hecht gebouwd, dat schip van ons.’ Ons schip. Het lijkt hem soms of het inderdaad gelukt is. Of ze het schip al in handen hebben. Vanzelf gekregen. Zonder dat het nodig was iemand te vermoorden. ‘Het is goed eindelijk eens eigen baas te zijn. Op ons schip.’

‘Van hem.’ Harmen bijt zijn woorden af en duidt naar de jongen, die met zijn rug naar hen toe over de verschansing van het halfdek hangt. Naast de kampanjetrap. ‘Van hem. Jongeheertje Isaäc. Afgeladen van pluimen en strikken. Ze zijn allemaal hetzelfde. Al die opgedofte joden en die Brabanders. Ook zoiets moois. Niks hadden ze. Een zootje vuile lappen om het lijf, of zelfs dat niet eens. Zo vluchtten ze de stad binnen. Moet je nou zien. Pralen en pronken als heren reders en heren kooplui. Met de joden is het al niet anders. Alleen wij. Wij hebben nop.’

‘Harmen, Harmen heb gelijk.’

Joris haalt zijn schouders op. Bovendien is het niet helemaal waar, herinnert hij zich. Brabanders, ja die kwamen veel als bedelaars door de poort. De joden niet. Als jongen had hij ze zien aankomen. Elk jaar een groepje. Ze hadden al geld. En knechten droegen kisten met kleren. Misschien waren er ook armen bij. Je kon er nooit wijs uit omdat ze niet

[p. 66]

te verstaan waren. ‘Ach, ik heb nooit last met ze gehad.’

‘En je broer dan?’ vraagt Harmen.

‘Nee, nee,’ verweert Joris zich traag, ‘dat was de Verenigde Oostindi...’

‘Man, dat is toch allemaal één pot nat.’

Ze gaan de kombuis in. Potten en lepels slingeren schrapend over de houten wand. Komt door het licht stampen van het schip.

Joris begint over het eten. Dat de schipper best goed spul heeft ingekocht. Als Rochus maar beter oplette en de pap niet verziekte. Die halve houtskoolklonten had hij niet door zijn strot kunnen krijgen. Bijna hebben ze ruzie. Harmen komt tussenbeide. ‘Het gaat om vannacht,’ zegt hij bijna hees tegen Joris.

Rochus' hoofd danst op en neer. Die is al ingelicht.

Hoewel ze hun plan dagen tevoren hebben opgemaakt, twijfelt Joris nog. Rochus steekt een kaars aan. ‘Harmen heb gelijk,’ dringt hij aan.

‘Ja, ja maar de eerste nacht al, we hebben het zo wel afgesproken, dat geef ik toe, maar...’ Joris schudt zijn hoofd. ‘Hoeveel kerels hebben we nou echt, ik bedoel helemaal aan onze kant. Kurt, Heinrich...’

‘Kille hoor,’ prijst Harmen overtuigd, zelfverzekerd. ‘Snijden hun eigen vader en moeder de keel af als ze denken er wijzer van te worden.’

Joris begint het uit te leggen. Ze zijn zo geworden de twee Duitsers door de oorlogen in hun land tussen de Luthersen en de Katholieken. Daarom dat ze zo zuipen. ‘Ze hebben me dingen verteld...’ Hij stopt en rilt.

‘O, ja. O, ja Joris?’ Rochus buigt zich meteen geïnteresseerd naar hem toe. Zijn oogjes, anders altijd waterig halfdicht, ineens wijdopen. Zijn tong glijdt langs zijn lippen. ‘Was het heel erg?’ vraagt hij verlekkerd. ‘Nou kom. Vertel eens...?’

Joris draait zich van hem af. Ik moet niet naar hem kijken, anders word ik kotsmisselijk, denkt hij. Alleen met Rochus zou hij nooit kunnen samenwerken. Bij Harmen ligt dat anders. Die weet wat hij wil. En hij doet het ook. Zo is hij niet, weet Joris van zichzelf. Hij voelt zich wel ontevreden, maar een plan kan hij niet bedenken. Alleen zou hij nooit tot iets komen. Terwijl ze nu al bijna een schip hebben. Nou ja.

Harmen zet zijn wil door. De schieman is ook zo lekker niet. Reinout, de lichtmatroos staat in ieder geval aan hun kant. Heel wat maats heeft hij alvast bewerkt. Die lopen zo over als ze zien dat het goed gaat.

Het belangrijkste is het begin. De eerste overval moet absoluut geluidloos verlopen. Niemand mag een kik geven. Niet alleen om alarm op het eigen

[p. 67]

schip te voorkomen, maar ook om de muiterij voor ‘De Kleen Adelaer’ en ‘De Witte vrouw’ verborgen te houden. Want die komen zodra ze onraad merken langszij. Daarom is hun eerste taak ongemerkt met ‘De Silvere Dolphyn’ achter te blijven. Vroeg in de morgen rekenen ze daarna af met de schipper, de stuurman, de bootsman.

Rochus grinnikt.

Harmen doet de deur op een kier open. Een zachte rukwind drukt het schip even schuin. Het komt weer recht. Het redersjong is verdwenen. Slaapt zeker. Brabanders, joden, al die rijkgeworden vreemdelingen kijken op je neer; voor de hoeveelste keer denkt hij dit al? Een stuk hout schuift ratelend over het dek. De maan is een holle schilfer. Hij sluit de deur weer en geeft aanwijzingen.

‘Over twee uur. Dan is het donker genoeg. Ik neem de scheepsjongen, vooruit op de boeg. Dat kreng heeft nog wat van me tegoed.’

Snel snoert hij Joris, die een opmerking wil maken, de mond. ‘Jij grijpt de man in de mast. Rochus zorgt voor de roerganger. Neem een kroes mee. Denkt hij dat je hem wat warms brengt. Zal hij je net jouw rotpap vergeven, krijgt hij een dreun op zijn kop.’

Er zijn meer wolken gekomen. Het is bijna volkomen donker. Ook de wind is iets toegenomen. Vrijwel constant hangt het schip naar bakboord over. Het water klokt tegen het galjoen, de gebogen neus aan de boeg.

Een scharnier piept. Een onopvallend geluid, het zou een touw kunnen zijn of een ra die wringt tegen de mast waar hij aan vastzit. Maar het is een scharnier, de deur naar het volkslogies wijkt tot op een kier open. De drie mannen schuiven naar buiten en drukken zich plat tegen de wand.

‘Ik de scheepsjongen, jij de uitkijk, jij de roerganger,’ fluistert Harmen. Joris beweegt bijna onmerkbaar zijn hoofd.

‘Jjja jjja Hhharmen, Hhhharmmmen jij hhebbb gelijk...’ Rochus klemt zijn handen om de kroes. Nu trilt ook die mee.

Een eind hout glijdt krassend over dek. Nog steeds hetzelfde stuk. Ze wachten met ingehouden adem tot het stilligt.

‘Ik ga eerst. Als ik klaar ben, klimt Joris omhoog. Intussen waarschuw ik Kurt, Heinrich, Reinout.’ Harmen zwaait zijn been omhoog en zet zijn voet midden op de trap.

Joris pakt hem bij zijn mouw. ‘Het is maar een jongen.’ Hij maakt een verontschuldigend gebaar. ‘Je hoeft niet al te hard te zijn.’

‘Laat dat aan mij over.’ Harmen hijst zich in een slag op het bakdek.

[p. 68]

Steunt op zijn arm, schuift verder en zakt zacht op het hout. Hij tuurt langs de fokkemast.

Ja, de jongen staat aan het hek boven de boegspriet. Kijkt naar ‘De Kleen Adelaer’ misschien. Harmen heeft trouwens de indruk dat de schepen uiteen zijn gedreven. De bruinwitte schimmen van de twee begeleiders onder vol zeil lijken verder af dan aan het begin van de avond.

Des te beter.

De jongen wendt zich half naar achteren. Onmogelijk dat hij iets gehoord heeft. Nee, hij draait zich weer om.

Harmen richt zich half op. Goed dat ik het zelf doe, denkt hij. Joris deugt niet hiervoor. Te slap. Te weekhartig. Waar gehakt wordt, vallen spaanders, zo is het nou eenmaal.

Hij berekent de afstand. Eindelijk zal hij het joch te pakken krijgen. Tien dagen is het nou geleden dat het boertje hem aanvloog. Hij is het niet vergeten. En nou is zijn kans er dan. Het is maar een jongen, ja, ja. Niet al te hard zijn. Nee, we zullen hem aaien.

Hoe zal hij het doen? Gewoon naar hem toelopen? Misschien vraagt hij iets voor hij bij hem is. Dat hoort de vent in de mast. Bij een enkele klap schreeuwt hij nog, als je hem niet dadelijk goed raakt. Hij voelt naar zijn mes. Neersteken kan ook niet. Zit je weer met hetzelfde.

Bij zijn keel pakken voor hij een kik kan geven. En dan bewusteloos slaan.

Hij staat op. Doet geluidloos een stap naar voren. En weer. Nog vijf passen tot de mast.

Als hij zijn woede maar baas blijft. Zijn opgekropte nijd om dat rotjoch dat hem sloeg. Ze lachen om hem, de maats, want dat etter heeft het iedereen doorverteld. Ze wijzen hem na, grinniken achter zijn rug. Wanneer hij zich omdraait, staren ze hem onschuldig aan, vragen hoogstens medelijdend of ze het menen, hoe het met zijn oog gaat.

Hij zal ze. Is het schip eenmaal in zijn handen dan valt er niks meer te lachen. Aan wal zullen ze ook staan kijken. Al die volvette reders. Ze zien je niet eens staan. Ze lopen over je heen. Je bent alleen goed genoeg om voor een paar stuiver de dood ingestuurd te worden.

Nog een stap naar de mast.

Goed, hij zal zich beheersen. Het schip is belangrijker dan het jong. Zijn schip. Zijn. Alleen maar een klap. Voor hij een kik kan geven. Een enkele om het hem betaald te zetten.

De jongen vermoedt niets.

[p. 69]

[p. 70]

Harmen is bij de fokkemast. Niet hijgen nou. Geen geluid. Nog twee stappen.

Zijn voet schiet uit op een kleverige plak pek. Het zuigt krakend onder zijn laars uit of iemand keihard smakt.

Pek. Stomme gemorste pek.

De jongen heeft zich bliksemsnel omgedraaid. Springt opzij. Ziet doodsbleek, twee zwarte gaten van schrikogen in zijn gezicht. Hij gilt, oorverdovend, als een bezetene.

Harmen schiet op hem toe. Zijn enige drang is zijn woede te koelen, nou toch alles mislukt is.

De ander slaat met een eind touwkabel van zich af en roept om hulp.

Harmen hoort nu ook de uitkijk schreeuwen en de roerganger. In het volkslogies ontstaat een geweldig tumult.

Er is alarm geslagen.