Komplot op volle zee

[p. 21]

Vreemde varensgasten

Joris kijkt de wegvluchtende jongen na en draait zich weer recht op zijn kruk. ‘Je had die jongen best een korst kunnnen geven, Harmen,’ zegt hij.

Rochus, de magere, komt er meteen tussen: ‘Nee, nee, Harmen heb gelijk.’

Hij volgt bewonderend elke beweging van de lange man, die nu gaat zitten. In de maanden die ze nu al samenwerken, is hij zich steeds meer naar Harmen gaan richten.

Harmen knikt. ‘Dat bedelaarsgespuis,’ snuift hij.

‘Ja, ja, Harmen, jij heb gelijk.’ Zenuwachtig pakt Rochus zijn kroes en buigt zijn hoofd ver achterover om zo de laatste druppels bier in zijn keel te laten druipen.

Joris trekt met zijn dikke vingers kringetjes door de vochtplekken op het blad van de schraag. ‘Ik was net zo'n kleine opdonder,’ zegt hij traag, zoals altijd. ‘Als jongen bedoel ik. Ik heb vroeger ook gebedeld.’ ‘Moet je trots op zijn,’ spot Harmen.

Rochus knikt instemmend. En lacht mee als Harmen minachtend begint te grijnzen.

Maar Joris wordt alleen maar ernstiger. ‘Ik heb niks om trots op te zijn. Nooit gehad ook.’

Harmen haalt zijn schouders op. ‘Laten we ons bij de zaak houden.’ De drie buigen hun hoofden naar elkaar toe. Verderop in de kroeg wordt er geschreeuwd en gelachen. Zij fluisteren.

Harmen is 's middags in de haven geweest. Hij vertelt van het nieuwe schip, waarvan ze de bouw voortdurend in de gaten hebben gehouden. ‘De Silvere Dolphyn’. Van een knecht van de tuigmeester heeft hij gehoord dat het schip zeilree is. En een paar sjouwers vertelden dat ook al behoorlijk wat lading gestouwd was. ‘Het is precies geworden wat we zochten. Een straatvaarder, en goed bewapend.’

‘Harmen heb gelijk.’

‘Claeszoon,’ gaat Harmen verder, ‘je weet wel, schipper van die ouwe “Bruynvis” die vanmorgen de haven kwam binnenvallen. Ja die. Die schuit met zijn stukgeschoten boeg. In ieder geval, hij krijgt het bevel. D'r is haast bij. Hij zou morgen al vertrekken.’

[p. 22]

‘Dat je het allemaal weet,’ zucht Rochus bewonderend.

‘Vanmiddag mijn licht effe opgestoken in het havencomptoir,’ zegt Harmen trots. ‘Ze hebben maats nodig. Monsteren bij Claeszoon, in zijn logement “De Lantaern”.’ Hij kijkt naar Joris.

Die knikt. Het moet, bedenkt hij, we kunnen niet meer terug. Maanden zijn we aan de wal gebleven. Alleen voor dat schip. Onze schuit noemen we hem al. Maanden dat we van jatwerk hebben geleefd. Inbraak na inbraak. En nooit sloegen we eens een goeie slag. Maar nou zal het dan komen.

‘Nou maat,’ Harmen stoot hem in zijn zij. ‘Zeeroof.’

‘Harmen heb gelijk,’ dringt Rochus aan.

Joris kijkt op. ‘Ja, Harmen heb gelijk.’ Het kan immers niet mislukken.

Daarvoor is hun plan te eenvoudig. Ze monsteren aan. Zoeken wat kerels onder de bemanning. Er zijn er altijd die mee willen doen. En op een nacht plompen ze de schipper overboord. En de stuurman. En de konstabel. Er kraait geen haan naar. Een haai zal hoogop zijn bek opendoen. Dan zijn zij de baas op een nieuw goed bewapend schip. Alles wat voor de boeg komt is prijs. De buit kunnen ze makkelijk kwijt in Noord-Afrika, in Barbarije. Ja, zeeroof!

Onwillekeurig voelen ze alle drie aan het lange mes op hun zij.

‘Kom, we gaan monsteren,’ grinnikt Harmen.

Ze staan op en schoppen hun krukken weg. Joris trekt zijn beurs open.

Harmen graait het geld uit zijn handen en gooit het in een boog over de andere gasten heen, naar de tapkast. ‘Hier. Voor dat verzuurde bocht, dat je ons hebt geschonken.’ Ze dringen naar buiten.

De waard geeft geen commentaar. Maar het geld vangt hij keurig op.

Joris loopt voorop. Ineens versnelt Harmen zijn passen en komt naast hem lopen. ‘Zeg, Joris.’

‘Ja.’

‘Ik kreeg vanmiddag een goeie tip,’ zegt hij onverschillig.

Joris zucht. ‘Toch niet weer voor een inbraak, hoop ik.’

Harmen gluurt van opzij naar hem. Ze hebben niet veel geluk gehad, geeft hij toe.

‘Nee, en de onderschout en de rakkers denken al onze kant uit. Dat zeg ik je.’

Harmen begint te fluiten. Hij schopt een gebroken pot door de modder en ontwijkt een kuil.

[p. 23]

Joris gromt. Onwillekeurig vraagt hij dan, ontevreden: ‘Nou, wat heb je op het oog?’

‘Koopman Van Wansinck.’ Harmen trekt een lip. Smakt, of hij het opgeeft en zegt schouderophalend: ‘Nou, laten we het er niet meer over hebben.’

Rochus komt erbij lopen.

‘Ja, ja, maar we zouden monsteren,’ sputtert Joris.

‘Nieuw huis aan de Keizersgracht.’ Langzaam spuit Harmen zijn gegevens. ‘Daarnaast wordt er gebouwd. En daarachter vanaf de Prinsengracht waar niks staat, kun je zo zijn tuin binnendringen. Dan zijn keuken in. Koud kunstje. Maar ja...’

‘Harmen, Harmen heb gelijk; hè Harmen?’

‘Maar we zouden monsteren.’

Harmen praat er luchtig overheen. ‘Goed,’ zegt hij achteloos, ‘dat kunnen we toch eerst doen.’

‘De Lantaern’, een kleine herberg waar inderdaad een kaarslamp buiten hangt, ziet er goed onderhouden uit. Zelfs het lemen pad tussen de huizen is hier voor de ingang glad geschoffeld. Terwijl de eigenaar ook een oude biezen mat heeft uitgerold tegen het vocht. De drie gaan naar binnen.

In de gelagkamer, waar al een paar kaarsen branden, zitten een man en een vrouw te eten. De damp slaat van hun borden met erwten en vis. In hun handen hebben ze een stuk glanzend bruin brood, dat ze in de vissaus dompelen. Ze drinken warm bier.

Een meisje van veertien, vijftien achter de tapkast, legt het dikke boek dat ze zat te lezen neer en komt op hen af. ‘En, wat kan ik voor jullie doen?’

‘We zochten, eh..., we wilden monsteren, op die eh... straatvaarder, weet je wel joffertje,’ legt Joris uit.

‘O, u moet bij sinjeur Claeszoon zijn?’

Ze knikken.

Het meisje wijst hen de gang naast de tapkast. ‘De eerste kamer.’

Ze kloppen aan, nemen hun mutsen af en lopen naar binnen. Claeszoon zit op een bewerkte zeemanskist naast de bedstee. Hij heeft een paar dicht beschreven vellen papier in zijn hand. Even veert hij op en kijkt opgelucht.

Logisch, denkt Joris, hij heeft mannen te weinig en morgen vaart hij al uit. Raar ook, dat je zo tegenover hem staat en je weet al dat je hem

[p. 24]

over een paar weken 's nachts overvallen moet. Hoewel hij het niet aanraakt, voelt hij het mes opeens zwaar aan zijn heup hangen. Hij blikt even opzij naar Harmen en Rochus. Of zouden zij de schipper voor hun rekening nemen? Hij slikt even.

Claeszoon heeft zich trouwens alweer in bedwang. Aan niets is te merken dat hij opgelucht is nu ineens de nodige kerels te hebben. Hij staat op. Hij is even groot als Joris, maar minder breed en dik, en wat kleiner dan Harmen.

‘Drie man sterk, nou, nou.’ Hij vouwt zijn armen over elkaar. ‘Nou, nou,’ herhaalt hij. ‘Wie zegt jullie dat ik zoveel plaats heb?’

Harmen schuttert even. Dan vertelt hij wat hij op het scheepscomptoir heeft opgevangen.

‘Harmen heb gelijk,’ zegt Rochus snel.

De ander let niet op hem. ‘Ja. Ik kan maats gebruiken voor “De Silvere Dolphyn”. Straatvaarder. Dat weten jullie?’

Ze knippen even met hun ogen.

De schipper heeft nog matrozen nodig. En verder een kok. Onmiddellijk biedt Rochus zich aan.

‘Jij? Jij man?’ De schipper vertrekt zijn gezicht. ‘Je bent zo mager als een lat!’

‘Een kok hoeft toch niet vet te zijn,’ verdedigt Harmen zijn maat.

‘Hou je mond, jij,’ snauwt Claeszoon.

‘Met permissie, schipper.’

Hij kent het soort, beweert de schipper. Daarom heeft hij zo weinig met magere koks op. Die verkopen zoveel van de victualie, het voedsel aan boord, door naar de wal dat ze er zelf tenslotte honger om lijden en de maats keistenen slikken om tenminste wat in het lijf te hebben. Hij waarschuwt Rochus dat hij die methoden kent. Maar bij hem blijft alles aan boord. Nog geen spekzwoerd wordt in het geniep doorverkocht door de heer kok. ‘En, ik kijk het zelf na,’ zegt hij nadrukkelijk. Toch neemt hij hem aan. Voor zes gulden in de week. De twee matrozen biedt hij ieder vijf.

Joris, die protesteert dat hij de gage te laag vindt, krijgt van Harmen een trap. Zijn maat trekt een woest gezicht. Wat doet het ertoe, lijkt hij te willen zeggen. Als we maar aan boord komen.

De schipper schrijft hen in op de monsterrol:

Joris Janszoon van Haarlem

Harmen Lanckpoot, uit Amsterdam

[p. 25]

Rochus van der Does, kok, uit Amsterdam.

Dan tekenen ze. Joris en Harmen schrijven hun naam. Rochus zet een kruisje.

Claeszoon laat ieder een pint bier aanrukken. Een voorschot krijgen ze echter niet. Hij wil er zeker van zijn dat ze morgen inderdaad aan de kade staan. Dat hij ze niet door de rakkers uit een of andere drankknijp of herberg moet laten slepen.

Even later staan ze buiten.

Rochus vloekt en spuugt op de mat voor de deur.

Maar Harmen Scheldt dit keer niet met hem mee. ‘Kom,’ fluistert hij, ‘eerst gaan we poolshoogte nemen. Dan slaan we vannacht, voor we uitvaren, ook aan wal nog onze grote slag.’ En hij gaat hen voor in de kortste weg naar de Keizersgracht.

Naar het huis van koopman Van Wansinck.