Logo DBNL
Ziel en lichaem (1848)

Ziel en lichaem

(1848)–Pieter Frans van Kerckhoven–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

VII. Hoofdstuk.

Frans en Frederik hadden hunne oude levenswyze te Antwerpen hernomen. Wanneer de kunstschilder zich niet op zyne werkkamer opgesloten hield, bevond hy zich meesttyds in de wooning van zynen vriend Frederik en daer hertroffen beide hun voorgaende vrolyk leven. Ook de avondwandelingen werden hernomen. - Wolfang vergezelde de twee jongelingen meermaels op dezelve, en hielp niet weinig om die stonden belangryk te maken, inzonderheid wanneer hy in de samenspraek de kunsten tot onderwerp verkoos of zich verdiepte in de beschouwing van het menschelyk hart, die afgrond waervan men noch de uitgestrektheid kan meten noch de diepte kan peilen. Hy gaf alsdan proeven van eene zoo diepe menschenkennis, van eene zoo grondige studie over de eigenschappen der ziel, dat Frans, zoowel als zyn vriend Frederik, met hart en geest op de woorden des toonkundigen luisterde en den man bewonderde en hoogschatte. Dan, het bleef niet immer by die algemeene beredeneringen; want Wolfang gebruikte dit middel gewoonlyk om tot hoogere beschouwingen op te klimmen en verloor zich alsdan weldra op het onbegrensde

veld van het oneindige en stapte van het zigtbaer tot het onzigtbare, van het geschapen tot het ongeschapen over. Zoodra Frans zulks gewaer werd, trok hy telkens achteruit en trachtte, als het ware, zich met armen en handen aen Wolfang vast te klampen en, door zyn stoffelyk gewigt, den wonderbaren wysgeer te beletten van zyne vlugt in de hoogte te nemen. Doch wie kon om den geest van den toonkundigen, wie kon om de verbeelding van Wolfang eenen toom slaen, wie kon dien geest, die verbeelding in hunne vaert terug houden? Niets was daer toe bekwaem en Frans gevoelde telkens zyne onmagt en was er tot in het diepste der ziel bedroefd om.

Te grooter was nog de droefheid des kunstschilders daer hy thans al de reinheid van het verheven der ziel van Wolfang had leeren kennen en klaerblykend meende te zien, dat de baen die hy bewandelde, tot het verders leidde, en het lichaem, door de overdrevene werking des geestes, allengs meer en meer gekrenkt werd. En Frederik, de gevoelige, tedere Frederik, werd op die zelfde baen voortgesleept; hy wandelde naest de zyde des toonkundigen, klemde zich aen hein vast, zoo als het veil zich aen den stam der boomen verbindt, en, van zyn leven levende, moest hy dan ook van zyne dood niet sterven?.....

Wanneer Frans dien toestand nadacht, voelde hy zich inwendig het hart verscheurd en zocht alle middelen uit om dien rampzaligen staet te doen ophouden. Aen de redeneringen moest hy niet meer denken; hy had dezelve reeds uitgeput en kon daer by nimmer eenen zegeprael behalen. - Sprak hy over de eigenschappen des geestes en wilde hy dezelve volgens zyn gevoelen uitleggen, dan toonde Wolfang hem weldra, hoe zwak zyne stelsels

waren, hoe hy in het ydel rondtastte, hoe hy op eenen zandgrond bouwde, die telkens uit elkaer dreef, en hoe men, boven woorden, zonder gevolg of echte beteekenis, het zuiver gevoel moest verkiezen, dat alleen wezenlyk en bestaende is. Begon de kunstschilder met geleerde aenmerkingen te maken, dan vond hy eenen duchtigen tegenstrever in zynen vriend Frederik die, van de lezing der oude en der nieuwere wysgeeren doordrongen, hem telkens aentoonde, hoe ver hy verdwaelde en dan door de eigene woorden der verhevenste geesten zelven bewees, dat wat hy en Wolfang tot de daedzaek deden overgaen, door de grootste geleerden was voorgevoeld geworden en klaer genoeg opgegeven voor al wie de oogen voor het licht niet wilde sluiten. Hy zegde hem met Plinius dat ‘er niets zekerder is dan de onzekerheid en niets hoogmoediger dan de mensch*’ die alles wil uitleggen zonder het gevoel hoofdzakelyk tot zynen leidsman te nemen. Hy sprak hem met Plato toe en zegde hem dat ‘de eigenschap om te voorzeggen boven ons is, dat wy buiten ons zelven moeten zyn, om die eigenschap te bezitten en ze uit te oefenen, dat onze (gewoone wereldsche) voorzigtigheid moet tegengehouden worden of door den slaep of door ziekte, of weggevoerd van hare plaets door eene hemelsche ontroering.’ Hy herhaelde hem de woorden van Cicero: ‘indien er voorzegging is, zyn er goden, en indien er goden zyn, is er voorzegging. Die twee dingen zyn te samen verbonden en veronderstellen zich wederzydsch. En dan, tot de latere geschiedenis overstappende, bragt hy voorbeelden aen die door de

meest geloofweerdige schryvers geboekt en bevestigd zyn en waeraen men geen geloof kan weigeren, op straf van het alles als verdichtsel aen te zien en de geschiedenis in het algemeen te loochenen. - En niet zelden besloot hy dan met de geheimzinnige woorden van het Evangelium: ik zal de wysheid der wyzen te niet doen en de voorzigtigheid der verstandigen.*

‘Hebt gy nooit hooren spreken’ zegde Frederik, op eenen zekeren keer dat men weder op het onderwerp der voorzegging was geraekt ‘hebt gy nooit hooren spreken van Joachim, priester in Calabriën, die al de toekomende Pausen, hunne namen en zelfs hunnen lichaems vorm voorzegd heeft?’

‘Ik geloof er niets van’ zegde Frans.

‘Gy gelooft er niet aen; maer hecht dan ook geen geloof aen de geschiedenis; want het is zy die het ons heeft overgebragt. En de keizer Leo, die al de patriarken en keizers van Griekenland, in hunne natuerlyke volgorde, voorzegde?’

‘Droomeryen!’ zegde Frans ‘die later uitgevonden zyn, wanneer er geene patriarken noch keizers van Griekenland meer bestonden.’

‘Het is niet onmogelyk; maer dan is ook de geschiedenis eene droomery, een bedrog! En kent gy het leven en de daden van Swedenborg, die groote leeraer, die uitgelezen geest die, om zoo te zeggen, op onze dagen geleefd heeft? Weet gy dat hy te Gothemburg, zestig mylen van Stockholm verwyderd, dry dagen voor dat de tyding kon aenkomen en juist op het oogen-

blik dat het feit plaets greep, voorzegde dat Stockholm in vollen brand stond en er by voegde, dat zyne wooning niet beschadigd was en het niet zou worden? - De tyding kwam later de gezegden in al hare punten bevestigen. Weet gy dat hy juist den dag en het uer van zyn verscheiden voorzegd heeft en eenen zachten dood is gestorven?’

‘Swedenborg was een droomer, een dwaes, een ziekelyk brein’ zegde Frans.

‘Swedenborg was een der grootste geleerden van zynen tyd; hy was een der meest onderrigten in de oostersche talen; hy was een diep natuerkundige en schreef werken ex professo, over de bergstofkunde, over de physica, over de wis- en starkunde; hy kende daerby de meeste levende talen en deed echte stappen aen de wetenschappen doen. - Vriend Frans, ik wilde wel zoo een ziekelyk brein bezitten!’

‘Is hy ook oud geworden, uw Swedenborg?’ vroeg Frans.

‘Hy stierf te Londen’ zegde Frederik ‘in het jaer 1772, in den ouderdom van vyf- en tachentig jaren.’

‘Ik ben geen profeet’ zegde Frans ‘doch ik kan u beide voorzeggen, dat indien gy de stappen van dien geestdryver wilt volgen, gy geene vyf- en tachentig jaren zult bereiken.’

‘Dat is zeer mogelyk’ zegde daerop Wolfang ‘want niet aen allen wordt de maet der geestelyke vreugde in de zelfde volheid toegereikt.... Lydia, myne zuster, was een uitverkoren geest en zy heeft slechts op aerde een twintigtal jaren mogen doorbrengen. Zy is eene martelaresse geweest; Swedenborg was een apostel en wy zyn slechts belyders: het deel ons geschonken is reeds groot,

is reeds schoon genoeg en wy zyn er den albesturenden Geest dankbaer voor.....’

Wanneer Frans, den zelfden avond, waerop die samenspraek had plaets gegrepen, in zynen woon terug gekeerd was, bleef hy eenen langen tyd op den toestand zyner twee vrienden nadenken en zocht in zynen geest waerin de kwael byzonder gelegen was. Zie hier hoe hy redeneerde: - De ziekte van Frederik is slechts een gevolg van die van Wolfang. Wolfang moet dus eerst genezen worden. Kan men in zyne verbeelding de gedachten van Lydia dooden, dan zou er waerschynelyk eene gansche omwenteling in hem geschieden: hy zou zich van den hemel verlaten denken en op aerde terug neêrdalen. Doch op welke wyze zulk een doel treffen?..... Hy bleef eenigen tyd nadenken en riep eindelyk uit:

‘Het is gevonden! similia similibus! Wy zullen de kwael door de kwael zelve aenranden. Wolfang moet de plaest herzien waer hy zyne wonderbare loopbaen begonnen heeft; ik moet hem terug op het buitengoed brengen, waer hy met Lydia heeft gewoond, waer zy gestorven is. Niets is voor het oogenblik gemakkelyker. Ik ken den eigenaer van het kasteel, dat sedert lang onbewoond is, en niets zal ons beletten er eenige dagen te gaen op doorbrengen.

Des anderen dags reeds stelde Frans dit voornemen in uitwerking. Hy had slechts te spreken om de toelating des eigenaers van het kasteel te verkrygen; hy gaf voor dat hy met twee zyner vrienden een klein omreisje wilde ondernemen en eenige dagen in het open veld ronddwalen; het buitengoed was aenmerkenswaerdig voor de oudheid van het gebouw en Frans wilde er eenige studien naer schilderen. Daer mede was alles uitgelegd. Nu

bleef er niets meer over dan de twee vrienden in de reis te doen toestemmen en daer ook vond Frans geene moeijelykheid in. Hy deelde zyne inzigten niet mede en sprak slechts van het aengename der buitenlucht.

Eenige dagen later verlieten zy de stad en namen hunnen weg zuidwaerts langs den boord der Schelde.

Nog den zelfden dag, op het late van den namiddag, heilden de dry vrienden stil voor een oud kasteel dat, op eenigen afstand van den Schelde stroom gelegen, zyne zware steenen vleugelen in eene lachende landstreek uitspreidde.

Eene korte laen, welke zachtjes omhoog liep, gaf toegang tot het kasteel en leidde den bezoeker tot voor eene ophaelbrug, welke over eene breede gracht geworpen lag en sedert jaren denkelyk niet meer was opgehaeld geworden. De voorpoort was smal en laeg en leidde op een klein plein dat zich voor het binnengebouw uitstrekte en door eenen hoogen muer langs de buiten zyden omgeven was.

Wanneer men tot daer was binnen getreden, verliet Frans zyne makkers, ging in de kleine wooning van den bewaerder des slots en verstond zich met dien man om eenigen tyd in het oude kasteel door te brengen.

Gedurende de afwezigheid des kunstschilders zegde Wolfang aen Frederik, terwyl hy op den arm van dezen laetsten rustte:

‘Broeder, ik weet niet wat ik in myne ziel gevoel. De vriend Frans zal my, volgens het oordeel der wereld, noodlottig wezen; doch my den grootsten dienst bewyzen dien my iemand zou kunnen doen verkrygen. De voorzienigheid kan aen dit alles niet vreemd wezen.....’

‘Wat wilt gy daer mede besluiten, lieve Wolfang?’

zegde Frederik, en zynen maet scherp in het aenzigt beziende, ging hy op eenen deelnemenden toon voort: ‘Waerom toch zyt gy zoo ontroerd, waerom die bleeke kleur die over uw wezen verspreid ligt?’

‘Vriend’ hernam Wolfang en zyne stem duidde aen dat zyn boezem zwaer beklemd was, ‘vriend, wy zyn op de plaets waer ik Lydia voor de eerste mael gezien heb en waer zy gestorven is.....’

‘Dan is dit het oude zomerverblyf uwer ouders?’

‘Ja, Frederik.’

‘En waerom is het niet immer uwen eigendom gebleven?’

‘Waerom verbleef Aaron’ antwoordde Wolfang, ‘niet immer in het tabernakel, in het heilig der heiligen?.... Omdat de glorie des hemels hem zou verteerd hebben..... Myn tyd was nog niet gekomen; thans mogelyk gaet zich de poorte der gelukzalige toekomst ontsluiten. Eene strael schynt voor my in de duisternis; het daglicht zal weldra in het Oosten opdagen.’

En Frederik werd by die gezegde gewaer dat het gansche lichaem van den toonkundigen beefde.

‘Die plaets zal u schadelyk wezen!’ riep de jonggeling ‘verlaten wy dit oord om een ander verblyf te zoeken.’

‘Wacht u wel, vriend’ zegde Wolfang thans met meerder klem ‘van ooit tegen de beschikkingen des Albeschikkers te werken. De vinger Gods is in alles en hier vertoont hy zich zonneklaer.....’

En na eenige stonden stilzwygen, ging hy voort:

‘Daer komt de vriend Frans, bedank hem met my dat hy ons op deze plaets, zoo ryk aen zalige herinneringen, gebragt heeft....’

‘Maer’ zegde Frederik ‘zou de vriend dit alles niet.....’

‘Wacht u wel, broeder onderbrak Wolfang van de inzigten van Frans te onderzoeken..... Wy zyn allen werktuigen in de handen der almagt, en niemand zal voor de daden van anderen rekening geven....... Frans handelt wel en moet zoo handelen.’

Op het zelfde oogenblik trad de kunstschilder nader en werd gevolgd door den slotbewaerder die, van eenen zwaren reesel sleutels voorzien, weldra den ingang der wooning voor de dry vrienden ontsloot.

Echt schilderachtig was het vertoog van den ingang der wooning die, door hare vormen, de laetste tydstippen der gothische bouwkunde aenduidde.

Het licht drong geheimvol door de spitsbogige vensterramen, in den voorgevel uitgehouwen, en wierp op dit oogenblik de rykgeldeurde tinten der avondzon op de witte wanden en het fyn bewerkt gewelfte der inkoomzael. In de diepte ontwaerde men een dier reuzenachtige trappen welker steenen leunsels van de diepe kunde der werklieden van vorige eeuwen getuigen. Het ranke eikenblad mengde zich met de tengere halve spitskringen der gothische bouwkunde, en vertoonden voor het oog een soort van kanten weessel, waervan het bestaen als raedselachtig toescheen, zoo fyn en zoo ligt was het alles uitgewerkt. Aen het optreden van den trap, op eenen fynen uitgewrochten pyler, bevond zich een klein steenen afbeelsel dat weldra de aendacht des kunstschilders tot zich trok. Het stelde eene zittende vrouw voor met eene soort van lange simaer overdekt, wier lange plooijen zich op het bovengedeelte des pylers gingen uitspreiden en aen het geheel eenen piramidalen

vorm verleenden. Het aengezigt des beelds was naer den grond gewend en de handen lagen op de knien in elkaer gekruist.

‘Heeft de kunstenaer daer door de ootmoedigheid willen verbeelden?’ sprak Frans, terwyl hy het gewrocht van naby bezigtigde.

‘Neen’ antwoordde Wolfang ‘het is de ingetogenheid; het is de afzondering des geestes; want daer door alleen kan men in de hoogte klimmen. De oude kunstenaers deden nooit iets zonder inzigt; hunne gewrochten zyn sprekende boeken, waerin wy hunne gedachten, hunne gevoelens kunnen lezen, en waer zy zeer dikwils in opteekenden wat niet openlyk mogt geschreven of gezegd worden.’

Frans maekte zich bereid om den breeden trap op te klimmen; doch Wolfang, hem terughoudende, zegde met eene zoete en vaderlyke stem:

‘Neen, nog niet, Frans. Eerst de ingetogenheid en later zullen wy de hoogte bereiken. Ik ben hier in myne oude wooning en zal er u ontvangen: gy staet onder myne bescherming en onder myn vaderlyk bevel; treden wy eerst hier in de voorzael.’

Frans voelde zich door die woorden, welke met de grootste zachtheid uitgesproken werden, tot in de ziel geroerd, hy stapte den trap terug af, drukte de hand van Wolfang en volgde hem met Frederik in het aengewezen verblyf. De poortier, een braef eenvoudig landman, die ter zelfder tyd met het onderhoud van den uitgestrekten tuin belast was, haestte zich de vensters der zael te ontsluiten en de geurige avondlucht golfde binnen en had weldra de beslotene lucht van het vertrek vervangen, Ouderwetsch was die zael en denkelyk nog in den

zelfden toestand waerin zy over honderd jaren moest gesteld zyn. De wanden waren met ligt groenen damast bekleed welke, in verscheidene gulden lysten gesloten, als het ware, zoo vele eentoonige tafereelen uitmaekten. Het gewelf der zael verbeeldde eene enkele schildery, waer men niet dan het blauwe uitspansel des hemels, eenige kleine vogels en ligte wolkjes op ontdekken kon en dat, als het ware, aen het verblyf eene ontzaggelyke uitgestrektheid verleende. Een breede schoorsteen, uit gekleurden marmer samengesteld en met de schoonste versiersels verrykt, verhief zich in het midden van een der wanden en gaf proeven, zoo niet van den goeden smaek, ten minste van de kunde der beeldhouwers van de achttiende eeuw.

Het gansche vertrek was als een tydstip eener vreemde historie dat men in de vaderlandsche geschiedenis zou ingelast hebben. Zoo kwam het ten minste aen den kunstryken Frans voor, die voor de zoo gezegde bouwkunde van de laffe eeuw van Lodewyk XV. den grootsten afkeer gevoelde.

Na de bezigtiging van het verblyf, begaven de dry makkers zich aen het venster en bewonderden het schoone schouwspel dat zich, by het ondergaen der zon, voor hunne oogen aenbood:

‘Heilige herinnering!’ zuchtte Wolfang ‘hoe dikwils heb ik niet, hier op deze zelfde plaets, uren van zaligheid gesleten! Hoe dikwils heb ik niet myne oogen op die wyde uitgestrektheid laten zweven en, terwyl my de frische geur van het zoute water der Schelde, op de vleugelen des zefiers toegewaeid werd, aen de grootheid gedacht van het wezen dat alles bestuert, dat in alles leeft en ademt! Hoe dikwils heb ik my op die

stonden van het stoffelyke niet tot het geestelyke, van het zien tot het gevoel opgeheven gevoeld en boven het aerdsche, boven het geschapene gezweefd! Gelukkig, zalig waren my toen die stonden; zy waren als de voorbode van het zielsgenot dat de algoede my later in zulke volle maet voorschonk......’

Nog lang mogelyk ware Wolfang in zyne bedenkingen voortgegaen, indien zyne vrienden hem niet hadden doen opmerken dat de poortier een klein avondmael had opgediend en het noodig was de krachten een weinig te herstellen. Men plaetste zich aen tafel en het matige avondmael werd genuttigd.

Wanneer het eten geeindigd was, begaven zich de dry vrienden in den tuin, welke zich achter het gebouw uitstrekte en, zoo wel als dit laetste, door de breede hofgracht omgeven was. Wolfang scheen voor eerst door eene ingetogenheid vervoerd en men wandelde eenigen tyd voort zonder een enkel woord te wisselen.

Dan, eensklaps hield Wolfang stil en, zyne twee makkers eene rustbank door eenen acaciaboom overlommerd aenwyzende, deed hy hun ter zelfder tyd teeken van met hem neder te zitten. Eenige stonden waren allen door het schoone schouwspel getroffen, dat zich daer voor hunne oogen opdeed. Aen hunnen voet bevonden zich uitgestrekte bloemperken wier hemelsche geur hunnen reuk kwam streelen. Een kleine vyver, waer eene blanke zwaen dartelend in rondzweemde, vertoonde zich eenige stappen verder en scheen, door het zoete harer zachte watergangen, de kalmte en stilte van den omtrek nog te vergrooten. Wilde het oog verder weiden, dan ontdekte men, tusschen het frisch gebladert der boomen, het reine uitspansel des hemels dat, door de laetste stralen der

achter de kim wykende zon nog gedeeltelyk opgehelderd, de rykste kleuren en tinten aenbood, terwyl men in het oostelyk gedeelte der lucht reeds de tinteling der starren begon te onderscheiden.

Wanneer men eenigen tyd in zachte bewondering had doorgebragt, sloeg Wolfang eensklaps zyne blikken terug op het stille vyverwater en, op de zwaen wyzende, zegde hy op eenen toon die van het diepste gevoel getuigde:

‘Er waren weleer twee zwanen op den vyver. Zoo blank en zoo rein als zy waren ik en Lydia en zoo kalm als het leven der dichterlyke vogels, liep ook ons leven voorby. Hoe dikwils heb ik hier niet met myne zuster, op deze zelfde bank hemelsche uren gesleten. Wy bewonderden ook de nederdalende zon, die hare laetste stralen in den hemel zond en dezelve in den Scheldeplas liet weêrspiegelen. De geur der bloemen steeg ook, op den adem des avondwinds, in de hoogte en het zacht geritsel der bladeren dompelde ons nog dieper in onze mymering. Eilaes! de zon daelt nog immer even prachtig in het westen neder; de bloemen bezitten nog immer haren balsemenden hemelgeur; doch in den vyver is maer eene zwaen meer. De eene was de lieveling van Lydia en is met haer gestorven, de andere volgde weldra en sedert dien tyd heeft men er geene twee te gelyk meer in het leven kunnen houden. Treurig en eenzaem bragt er telkens een arme vogel zyn leven door. Wie weet of deze niet, zoo als ik, naer eene betere wereld haekt en verlangt!.....’

Nauwelyks had Wolfang die woorden uitgesproken of de zwaen begon zachtjes hare vleugelen boven het water uitteslaen en een geluid te geven dat, als eene zoete

klagt, door den omtrek rondgalmde. Was het de laetste zang waervan de dichters spreken en welken de zwaen aenheft, wanneer zy voelt dat het leven haer gaet ontvlieden? Zoo dacht Frederik, en Wolfang moest daervan overtuigd wezen, want zyne armen naer het zachte dier uitreikende, riep hy, als in eene zielsontzetting weggevoerd:

‘Zing! zachte vogel, zing! en leer my hoe, by de laetste stonden onzes levens, onze stem het zachtste geluid moet geven, hoe onze ziel door de hoogste harmony moet overgoten wezen!..... Zing! zachte vogel, zing! en laet, voor de eerste mael uws levens, laet by den stond van uw verscheiden, de harmony die in u woont met weelderigheid uitvlieten! o Ja, zing! en wen uw zang zal geeindigd wezen, dat dan uw geest naer andere wereld opvare, zich by zynen lieveling ga vervoegen en aen Lydia eene voorbode myner komst weze!......’

‘Wolfang! Wolfang!’ riep Frederik, de hand des toonkundigen grypende, ‘welke treurige voorzegging laet gy aen uwen mond ontvallen: gy pynigt de ziel uws broeders!.....’

‘Gy zult my weldra als de zwaen mynen laetsten zang hooren slaken’ zegde Wolfang, immer in vervoering weggerukt ‘Doch vrees niet, broeder: de albestierder zal ons beider zielen moed en kracht verleenen!.....’

‘Wolfang, Wolfang, spreek toch zoo niet! gy doet my de tranen uit de oogen bersten!’

‘Laet ze gerust stroomen, uwe tranen, Frederik, wederhou uw gevoel niet....... maer vrees ook niet de waerheid te zien en te hooren..... zie! zie!’ riep nu Wolfang, de handen weder tot de zwaen rigtende ‘zie! zie!’

De beide vrienden waren oplettend en zagen met de

grootste verbaesdheid de zwaen, welke thans haren zang gestaekt had, zachtjes den langen tengeren hals uitrekken, hem op den gladden spiegel des waters neêrstryken en onbeweegbaer voortdryven. Een zachte wind voerde het dier naer den kant des vyvers waer de dry vrienden zich bevonden. Frans sprong nu eensklaps van de zitbank regt, snelde tot het water en, den blanken vogel opligtende, riep hy uit:

‘By myn woord! het arme dier heeft den laetsten snik gegeven. Ik heb nimmer aen het gezegde der dichters over den zang der zwanen willen gelooven en thans heb ik dien zang gehoord en ik heb my kunnen overtuigen, dat het inderdaed een lykzang geweest is.’

En de jongeling bragt den levenloozen vogel voor de voeten van Wolfang.

‘Het is de zwaen niet meer!’ zegde de toonkundige. ‘Wat er edel in het lichaem bestond is tot zynen oorsprong terug geklommen en wacht daer eene nieuwe betere bestemming. Het heeft zyn kleedsel aen de aerde overgelaten, opdat het weder in haren schoot terug moge treden en schoonere vormen voortbrengen.

En van de bank regtstaende, trad Wolfang verder.

De twee vrienden volgden hem stilzwygend op. Frederik klemde zich weldra aen zynen arm vast en Frans, eenige stappen achteruit blyvende, scheen thans in eene diepe mymering te verdwalen. Zyne ontroering geleek echter, onder geen enkel opzigt, aen de geestontsteltenis waer door Wolfang en Frederik zich weggesleept voelden. De kunstschilder begon by zich zelven te berekenen of hy, sedert de aenkomst op het landgoed, reeds eenige dingen had kunnen opmerken welke hem voor den goeden uitslag van den in werkgestelden geneesmiddel

konden doen hopen. Dan, hy vond tot hier toe weinig. Hy zag wel dat de toonkundige dieper dan naer gewoonte ontsteld was; doch zou zulks tot een goed, tot het gewenschte doel leiden? - Ziedaer wat voor hem immer een raedsel bleef. Hy trachtte nogtans, zoo veel mogelyk, moed te scheppen en, wanneer hy zich den geest weder versterkt geloofde, verhaestte hy zyne stappen en ging zich by de twee vrienden terug voegen. - Wolfang was op dit oogenblik bezig met Frederik over het geluk der bovenaerdsche wereld te spreken. Hy zegde:

‘Indien het een teeken is, vriend en broeder Frederik, wanneer de geest zich op eene buitengewoone wyze versterkt voelt, dat de dood nakend is, dan moet ik gelooven, dat het einde myns levens zich niet lang meer zal laten wachten. Ik kan u niet uitleggen wat ik thans in myn brein, in myn hart, in myne ziel voel rondwoelen. Het schynt my op dit oogenblik dat geene geestenkracht op de aerde boven de myne gaen kan. Eene nieuwe wereld staet voor de oogen myns geestes; ik zie al myne afgeloopene levensdagen als in eenen spiegel voor myne oogen hervoortreden; ik begryp wat ik weleer slechts op eene onduidelyke wyze gevoelde, ik begin myn gevoel te begrypen en kan het byna uitleggen. - Ik zou het uitleggen, indien ik niet overtuigd ware dat gy myne woorden niet kunt begrygen; omdat gy u niet op die zelfde hoogte bevindt!....... Verwonderlyk! verbazend! Het gevoel wordt voor my als een stoffelyke zael!...... Vriend! vriend! eene eeuw van martelie, eene eeuv in de grootste folteringen doorgebragt, ware niet te veel om het geluk te koopen welk ik op dit oogenblik smaek. Alles, al wat kennis op aerde mag genoemd worden, staet in de wezenlykheid voor myne oogen: ik

zie, ik besef, ik voel het alles: het is het grootste wereldsche genot dat men op aerde kan smaken!.... ô Diepe geleerden! ô groote geesten die op de aerde soms uitgeblonken hebben! hebt gy ook dit heil eens genoten, dan voel ik dat gy in uwen reuzenarbeid gelukkig zyt geweest; dan versta ik dat gy moeds genoeg gehad hebt om nacht en dag de geheimen der natuer te onderzoeken en uwen schat van kennis, met een greintje te gelyk, op te stapelen, en met korrels zand ontzaggelyke bergen hebt kunnen vormen......’

‘Wolfang! Wolfang!’ riep Frederik ‘gy doet my liet hart in verlangen branden, zeg toch wat ziet gy?’

‘Ik zie alles broeder, ik tast datgene wat voor uw oog onzigtbaer is, ik zie de lucht die wy inademen, die ons omgeeft; ik zie het licht dat in en door de natuer zweeft. Alles is voor myn oog doorschynend geworden; ik kan met mynen geest alles doordringen! De natuer heeft voor my geen dekkleed meer, geene buitenvormen die my beletten het binnengestel te onderzoeken. Er bestaen voor myn oog geene afgezonderde plaetsen meer!....’

‘Wat ziet gy nog, broeder?’

‘Ik zie de dingen zoo als ze zyn, Frederik. Eilaes! hoe lang en hoe diep is men reeds verdwaeld geweest!

‘Ziet gy ook wat er te Dusseldorf in het huis van mynen vriend Walter geschiedt?’ vroeg Frans met eenen zachten glimlach.

Die woorden deden als eenen elektrieken schok door het lichaem van Wolfang ryzen. Hy antwoordde.

‘Ik zie, Frans, wat er in uw hart omgaet, ik zie dat gy eene goede inborst bezit; doch dat gy soms niet al te voorzigtig te werk gaet. Ik zie dat gy een echte vriend zyt: een ander zou zoo niet oordeelen. Geef ons

uwe hand; zy is waerd dat wy ze in de onze klemmen....

Frans trad beschaemd nader en liet zich de handen door zyne twee makkers drukken. Wolfang bezag den kunstschilder strak in de oogen, en ging na eene korte poos stilzwygen voort:

‘En, ja, ik zie ook, vriend Frans, wat er te Dusseldorf in het huis van uwen vriend Walter geschiedt..... Walter ligt op zyn rustbed uitgestrekt; aen zyne bedsponde zitten twee vrouwen en die twee vrouwen smelten in overvloedige tranen. Naest het ledekant staet een eerbiedwaerdige grysaerd en leest luid uit een gebedenboek. Eene witte kaers bevindt zich in de handen van Walter. Uw vriend gaet binnen eenige stonden den laetsten adem uitblazen.....’

‘God! God!’ riep Frans en hy wierp zich weenend in de armen van Frederik. ‘Is dat waerheid!’ ging hy voort. ‘God! Wolfang, waerom my zoo de ziel verscheuren! waerom die woorden niet terug gehouden! waerom my de waerheid niet verborgen, indien gy waerheid spreekt, en zoo gy...... maer neen, neen! gy zoudt my die smart niet noodeloos willen veroorzaken, om u over myn ongeloof van daer even te wreken.....’

‘Arme vriend’ zuchtte Wolfang ‘gy kent myn hart nog niet! getroost u: het lyden van Walter gaet een einde nemen; zyne ziel gaet voor eeuwig van al wat aerdsch is gezuiverd worden! zy ondergaet hare laetste zuivering!.....’

Frans scheen nu op eens te bedaren. Hy hergreep, zoo goed hy kon, zynen moed, en droogde de tranen af die op zyne wangen in overvloed biggelden.

Nog eenigen tyd bleven de vrienden in den tuin rondwandelen. Eindelyk keerden zy naer de wooning terug en hernamen hunne plaets in de voorzael.

Frans bleef nog immer neêrslagtig en kampte tegen den indruk welke de gezegden van Wolfang over Walter op zyne ziel gedaen hadden. Frederik liet de oogen slechts van den eenen vriend naer den anderen gaen en scheen, langs den eenen kant, in zyne ziel te zoeken wat hy ter vertroosting van Frans zou gezegd hebben, terwyl hy, langs eene andere zyde, zich door de treurige voorzeggingen van Wolfang geschokt voelde.

Omstreeks eene halve uer bleef men in eene nagenoeg ononderbrokene stilte doorbrengen. Dan stond Wolfang regt en zegde, dat het tyd was om zich ter rust te begeven. Zonder opmerking werd er aen die uitnoodiging voldaen. Men ontstak de kaersen en klom den breeden trap op. De twee jonge vrienden moesten den nacht op dezelfde kamer doorbrengen en Wolfang vertrok zich alleen in een ander verblyf en dit wel op de kamer waer Lydia haer laetste levensuer had doorgebragt.

‘Verwonderlyke Wolfang!’ riep Frans uit, wanneer hy zich met Frederik alleen op de kamer bevond. ‘Verwonderlyke Wolfang met zyne vreemde woorden en zyne voorzeggingen! Ik kan wel geen vast geloof aen zyne droomeryen hechten en toch heb ik my het hart als voelen toeknypen, wanneer hy my daer in eenige woorden den akeligen toestand van Walter heeft afgeschilderd. En nog, vriend, nog voel ik de onrust in mynen boezem branden. Het schynt my de beeldtenis van mynen duitschen vriend voor myne oogen te zien; my dunkt ik zie hem op het ziekbed uitgestrekt; ik zie zyne moeder en zuster, door de droefheid overwonnen, aen zyn ledekant geknield en zyne doodbleeke handen met hare tranen besproeijen....... Wat beleekent toch die aendoening?’

‘Wie zal het u uitleggen’ sprak Frederik ‘wie kent de geheimen der ziel?’

‘Gy hebt gelyk’ zegde Frans ‘zoeken wy niet langer na dit alles en begeven wy ons ter rust.’

De twee vrienden betrokken hunne rustbedden en gingen den slaep afwachten. Dan, de slaep scheen beiden te onlvlugten en, welke wendingen Frans en Frederik ook aen hunne lichamen gaven, hoe sprakeloos zy ook bleven, hoe digt zy de oogen ook toenepen, niets was bekwaem om hen in rust te dompelen. Frans werd eindelyk dien toestand moede en, het hoofd half opligtende en hetzelve met de hand ondersteunende, sprak hy, naer Frederik opziende, dien hy gemakkelyk, by het flauwe licht der maen, aen de andere zyde van het vertrek kon ontwaren:

‘Frederik, slaept gy?’

‘Ik kan niet slapen’ was het antwoord ‘het hoofd schynt my te branden.’

‘Juist zoo als ik’ hernam Frans ‘en daerby voel ik in myn binnenste eene onrust die ik u niet kan uitleggen. Ik kan de gedachte van Walter niet uit mynen geest verdryven..... Zie, Frederik, ik ben geen goddelooze, gy weet het; maer ik ben ook van de godsdienstigste niet. Welnu, ik voel een verlangen in myne ziel opryzen dat van godvrucht getuigt. Ik zou willen bidden, voor Walter bidden!’

‘Stoot dit heilig gevoel niet weg, beste Frans,’ sprak Frederik op eenen zachten toon ‘laet u dien stond ter vertroosting nuttig wezen. Bid, vriend: het gebed is een der schoonste gaven welke aen het schepsel door den schepper verleend zyn. Laten wy te samen voor Walter bidden.’

‘Ja, vriend, bidden wy.....’ zegde Frans met eene verkropte stem.

En de jongelingen baden in stilte.

Geen twee minuten waren er verloopen, sedert beide hunne gedachten tot den hemel stuerden, wanneer eensklaps eene deur op de kamer werd geopend en er een persoon binnen trad. Frans spalkte de oogen zoo wyd mogelyk open en, by den schyn van het stille maenlicht, zag hy eenen jongeling op de kamer treden, tot zyne bedstede naderen, het hoofd tot hem bukken, zyne hand aenraken en zich langs de andere deur verwyderen. De kunstschilder beefde in al zyne lidmaten en zoodra er een geluid uit zynen gorgel kon opkomen, riep hy op eenen angstigen toon:

‘Walter! het is Walter! Frederik, hebt gy hem niet gezien?’

‘Ik heb hem meenen te herkennen’ zegde de jongeling.

‘ô Ik ben er zeker van!’ riep Frans ‘hy heeft my scherp genoeg in de oogen bezien en zyne hand heeft myne hand aengeraekt. Doodkoud was die aenraking!... God! God! hy is gestorven, de arme Walter, ik twyfel er niet aen!.....’

‘Hy heeft ons zynen laetsten vaerwel komen brengen’ zegde Frederik ‘laten wy onze gebeden hernemen.’

En de twee jongelingen zonden weder hunne verzuchtingen tot hem die, volgens eene dichterlyke uitdrukking, nacht en dag zyn vaderlyk oor tot zyne kinderen gerigt houdt. Wanneer zy zoo nog eenen geruimen tyd hadden doorgebragt, sprong Frans van zyne legerstede, trok zyne kleederen aen, ontstak het licht en ging zich aen

het open venster der kamer plaetsen. Frederik kwam hem weldra vervoegen en beide ontstaken nu hunne pypen en bleven over het vreemde verschynsel redekavelen. Allengs verging de aendoening van Frans; zyne ziel geraekte meer gestild; zyne gedachten namen eene andere wending en weldra wilde hy Frederik doen bekennen, dat wat zy gezien hadden slechts eene zinbetoovering geweest was, door den halven slaep voortgebragt, en die haer bestaen aen de woorden van Wolfang over Walter verschuldigd was, of liever, dat zy niets gezien hadden. Frederik wilde die verklaring niet bytreden en hield staende, dat hy iemand gezien had en dat die iemand wonderwel aen Walter geleek, voor zooveel hy zich de beeldtenis des jongelings kon herinneren.

‘Dan is het mogelyk eene poets van Wolfang geweest?’ zegde Frans.

Die woorden vielen pynigend op de ziel van Frederik: hy kon zich dit volgens hem verharde, overdrevene ongeloof van zynen vriend niet uitleggen en hy antwoordde, met eene zigtbare droefheid op het gelaet;

‘Vriend, gy zyt onregtveerdig en onregtveerdiger op dit oogenblik dan gy ooit geweest zyt. Noem Wolfang eenen droomer, eenen geestdryver, al wat gy wilt; ik kan zulks aen uwen stoffelyken geest vergeven; maer eigen hem den naem van poetsenmaker niet toe; verlaeg hem niet op die wyze. Eerbied voor hem die het verdient: ik eisch het van u als vriend!’

‘Ik heb het zoo erg niet gemeend, beste Frederik’ zegde de kunstschilder, de hand zyns vriends drukkende ‘vergeef my, ik voel dat ik onregtveerdig geweest ben. Myh hoofd is verward: ik weet niet goed wat ik zeg.’

Frederik antwoordde slechts met eenen warmen handdruk op de gezegden van zynen makker en beide bleven nu eenigen tyd spraekloos hunne pypen voortrooken.

Eensklaps greep Frans zynen vriend by den arm en wees hem twee schimmen aen die in den tuin schenen voort te wandelen.

‘Is dat Wolfang niet?’ vroeg Frans.

‘En Lydia’ zègde Frederik ‘ik zie haer blanke kleed in de halve duisternis lichten.’

En, alsof beide door eene zelfde gedachte waren bestuerd geworden, legden zy hunne pypen neder en slopen, zoo stil mogelyk, uit hun nachtverblyf. In de duisternis voorttastende, en na eenige stonden in de uitgestrekte wooning rond gedoold te hebben, kwamen zy eindelyk aen de poort die op den tuin zag. Zy vonden dezelve langs binnen toegegrendeld.

‘Onze oogen zullen ons bedrogen hebben’ zegde Frans ‘hoe kan Wolfang hier uit zyn getreden?’

‘Laten wy aen de voorpoort gaen zien’ zegde Frederik.

Men snelde tot de voordeur; maer ook deze was toegesloten en het was hun zelfs onmogelyk die te openen. Frans gaf echter den moed niet op en, terug naer het achtergedeelte des gebouws snellende, opende hy eene vensterraem en was met een sprong in den tuin. Frederik volgde hem en beide traden de smalle lanen van den hof in. Nauwelyks waren zy eenige stappen voortgetreden of zy ontwaerden Wolfang. Frans bemerkte wel dat de toonkundige met iemand in gesprek moest zyn; doch kon dien tweeden persoon niet onderscheiden: slechts aen de houding van Wolfang zou hy geloofd hebben dat er iemand naest de zyde van den toonkun-

digen zweefde. Frederik integendeel zag zeer wel, zoo hy zegde, dat het Lydia was. Het zachte licht dat haer omstraelde, liet den jongeling zelfs toe hare minste bewegingen gade te slaen en de vormen haers ranken lichaems op de klaerste en duidelykste wyze te onderzoeken. Met kloppend hart en hygenden boezem bleven de twee vrienden hunnen verwonderlyken makker naoogen en op eenigen afstand opvolgen. - Wanneer Wolfang tot aen de rustbank, waer hy des avonds gezeten had, genaderd was, zag Frederik dat hy zyne gezellin naest zyne zyde deed plaets nemen en haer hoofd zachtjes op zynen boezem trok. Eene innige samenspraek begon.

Frans en Frederik bereikten eenen zyweg en naderden, ongezien en zydelings, tot op eenen korten afstand van de rustbank, van waer zy niet alleen alles konden nastaren; maer waer zelfs aen Frederik geen enkel woord kon ontsnappen.

Zie hier wat er, volgens Frederik, tusschen Wolfang en het verschynsel plaets greep en welke woorden er werden gewisseld:

‘Zuster’ zegde Wolfang ‘ik ben blyde dat myn ballingschap op aerde een einde gaet nemen en dat ik weldra met u voor eeuwig in andere wereld, in de wereld der eeuwigheid vereenigd zal wezen. Gy hebt myn voorgevoelen komen bevestigen en het is de heilrykste boodschap die gy my ooit gebragt hebt.....’

‘Ik stond, broeder, voor de glorie van den Algeest gebogen en voelde dat er eene groote vreugde aenstaende was. Ik verblydde er my in. Eensklaps steeg er eene gereinigde ziel uit het duister en kwam het heilig koor veigrooten en zich in het oneindige licht en leven ver-

smelten. De harmony der vreugde klonk luid en galmde door het heilig der heiligen: – Eer en glorie in alle eeuwigheid, klonk het, aen den geest die, van het onriene gezuiverd, tot zynen eersten oorsprong terug is opgeklommen! - Nauwelyks had die stem geklonken of ik zag den geest.’

‘Ik ken hem’ zegde Wolfang ‘het was de vriend van een myner vrienden. Zyn naem op aerde was Walter.’

‘Ja, broeder, en een ander geest vloog uit de hemelsche schaer en vervoegde zich met den aenkomenden broeder.’

‘Het was de geest van haer die men weleer op de wereld Anna noemde. Het was de zuster zyner ziel....’

‘Ja, broeder’ vervolgde Lydia ‘zoo was het. Ik voelde op dit oogenblik myn gevoel tot den hoogsten graed gevoerd en, kon een geest weenen, dan had ik voorzeker tranen gestort.... De alvader had my verstaen en ik voelde weldra zyne inwendige spraek. Die spraek zegde my: - zuster, de zelfde blydschap als van deze twee staet u te wachten: uw broeder ook zal weldra de aerdsche banden slaken en in ons midden treden.’

‘Zuster, lieve zuster’ zegde Wolfang ‘ik haek naer dien gelukkigen stond. Myne ziel smelt in het hemelsche gevoel...... Doch, zeg my, waerom voel ik terzelfder tyd in myne ziel een gevoel der aerde; waerom woelt de onrust my in den boezem?.... Er gaet iets vreemds, iets vreeselyks in my om!.....’

‘De laetste stryd der zuivering gaet eenen aenvang nemen’ zegde Lydia. ‘Moed, broeder, het is het laetste gevecht.’

‘Ja, gy zegt wel, zuster, ik voel het; de aerdsche

banden willen mynen geest, willen myne ziel beklemmen. Wereldsche gevoelens wellen in mynen boezem op. Zuster, lieve Lydia, ik zie uwe beeldtenis met andere oogen dan ik dezelve ooit gezien heb..... Wordt gy niet gewaer hoe my het bloed naer het hoofd klimt, hoe myne oogen branden..... Zuster, zuster, verwyder u! laet my mynen stryd alleen doorstryden! Ik ben ongelukkig..... Ik zie, voor de eerste mael, met wereldsche oogen, dat gy schoon zyt.... [?] ô Bezie my zoo niet met die blauwe blikken, waer by het opael in reinheid en zachtheid verliest! laet die zyden hairen tegen myne wangen niet ruischen! ontneem die zachte uitdrukking aen uwen roozenmond en dien hemelschen bloos aen uwe wangen, zoo zacht als het dons der zwaen..... ô God. God! ik voel myn lichaem branden! Lydia, meisje, verwyder u...... of ik zou u aenbidden!.....’

En Wolfang stootte zachtjes het hoofd van Lydia van zyne borst weg en een vloed van tranen ontsprong aen zyne oogen. Lydia vouwde de handen te samen, sloeg hare blikken ten hemel en scheen te bidden.

‘God!’ zuchtte Wolfang ‘die kelk is bitter; laet hem van my weggaen, indien zulks met uwen wil overeen komt!.....’

Eene poos stilzwygen volgde hier op. Eindelyk rigtte Wolfang weder het hoofd regt, droogde zyne tranen af en sloeg eenen kalmen blik op Lydia:

‘Myn hemelsche broeder!’ sprak de maget en zy kwam haer hoofd terug op Wolfangs boezem plaetsen:

‘Zuster, spreek my van het geluk der eeuwigheid!’

Het meisje sloeg hare armen om den hals van Wolfang en staerde, met eenen reinen, hemelschen wellust, in de oogen haers broeders.

‘Zyn ook de andere geesten met zulke hemelsche vormen als gy omkleed, lieve zuster?’

‘Tot hier toe hebt gy my slechts onder eenen bedriegelyken aerdschen vorm gezien, broeder’ was het antwoord, ‘en hoe schoon u die aerdsche vorm ook moge toeschynen, hy is niets in vergelyk met den vorm des geestes, waervan hy slechts een ruw omkleedsel is. Laten wy met het gevoel opklimmen, Wolfang, en gy zult den hemelschen voorsmaek genieten.’

Op den zelfden stond werden de oogen van het paer toegeloken en beide bleven onbeweegbaer zitten. Zy waren tot de wereld des gevoels opgestegen en baden in de grootheid van den onbegrensden oppergeest, van den vader uit wien alle goed uitstraelt en tot wien alle goed terugkeert. Ruim eene halve uer bleven Wolfang en Lydia in dezelfde houding en spraekloos. Frans en Frederik hielden hunne oogen onveranderlyk op den wonderbaren vriend gevestigd en Frederik verstomde, wanneer hy eensklaps gewaer werd dat Lydia verdwenen was, zonder dat hy had kunnen zien op welken stond noch op welke wyze. Wolfang bleef nog eenigen tyd in zyne zelfde roerloosheid. Eindelyk verhief hy het hoofd, ontsloot. de oogen, staerde eenige stonden voor zich heen en dan van de bank regstaende, sloeg hy den weg der wooning in. De twee jongere vrienden volgden hem van verre op, zagen hem tot de poort naderen, en hoe groot was niet hunne verwondering, wanneer zy den toonkundige, als het ware, door de vastgeslotene deur zagen smelten en verdwynen. Hadden hunne oogen hen bedrogen? De kunstschilder beweerde het.

Frans en Frederik traden de wooning binnen langs waer zy in den tuin waren geklommen en gingen zich

verzekeren dat de deuren, zoo als te voren, gesloten waren gebleven. Zy klommen den trap op en aen de deur van het nachtverblyf van Wolfang genaderd, bleven zy eenige stonden met de grootste aendacht luisteren. Zy hoorden niets dan eene zachte ademhaling, welke zy niet dan aen Wolfang, die ongetwyfeld in eenen zachten slaep gedompeld was, konden toeschryven. Beide vrienden gingen alsdan hun nachtverblyf terug vinden. Frederik herhaelde zynen vriend de woorden welke er tusschen Wolfang en Lydia waren gewisseld; doch de kunstschilder, hoe diep ook in de ziel ontsteld, wilde er niets van gelooven. Wy zyn beide ylhoofdig, zegde hy, en wy weten niet wat wy zien, noch verstaen niet wat wy hooren. Het was slechts tegen den morgend dat zy eenige uren den verkwikkenden slaep mogten genieten.

Wanneer de dry makkers des morgends in de beneden zael vergaderd waren, om den ontbyt te nemen, zegde Wolfang:

‘Myne goede vrienden, ik weet niet wat ik in myn lichaem gewaer worde; maer ik voel my zwak en krank en door eene onrust overvallen die ik u onnoodig zou poogen uitteleggen, daer ik ze zelf niet kan begrypen. Gaerne had ik met u nog eenige dagen op dit zomerverblyf doorgebragt; doch ik kan niet; ik moet naer myne wooning in de stad terug. - Ik heb er dezen nacht de waerschouwing van gekregen.....’

‘Vriend Wolfang’ zegde Frans ‘hoe hebt gy?.....’

‘Vraeg my geenen uitleg’ onderbrak de toonkundige ‘ik kan, ik mag u dien niet geven..... Voldoet aen myn verlangen, myne goede vrienden: het is de laetste dinst dien ik van u zal vergen.’

‘Wy zullen vertrekken, beste Wolfang’ zegde Fre-

derik ‘wy zullen oogenblikkelyk vertrekken.... Zoudt gy den weg te voet kunnen afleggen?.....’

‘Ik zal naer een rytuig gaen uitzien’ zegde Frans, en op den zelfden stond maekte hy zich bereid om de kamer te verlaten. Wolfang antwoordde niet; doch zyne blikken gaven genoeg te kennen, dat hy zich daer geenszins zou tegen gesteld hebben.

Frans vertrok, vroeg aen den slotbewaerder welk bewoond buitengoed het digst gelegen was en, van de noodige inlichtingen voorzien, verliet hy het kasteel. Het gelukte juist dat hy by goede kennissen mogt aenkloppen en eene halve uer later keerde hy met een rytuig terug.

Frederik had intusschen alles in gereedheid gebragt en het was met de teekens der grootste deelneming en droefheid, dat hy thans aen Frans deed opmerken, welke veranderingen zich reeds op het wezen van Wolfang vertoonden. Frans schudde het hoofd met een diep medelyden en, zoo ver reeds had de toonkundige in krachten afgenomen, dat men verpligt was hem te ondersteunen ten einde hem het rytuig te doen bereiken. De verwoesting had zich het lichaem van Wolfang ten prooi gemaekt.

Het hart door droefheid overgoten, trok men naer Antwerpen terug. Wolfang sprak geen enkel woord tydens de korte reize en hield gedurende byna al den tyd de oogen digt gesloten; doch op zyn aengezigt, dat allengs bleeker werd, bleef eene zalige uitdrukking geprent.

Wanneer men de stad en de wooning van Wolfang bereikt had, bragt men hem naer zyn slaepvertrek en de kranke strekte zich op zyne legerstede uit. Tranen blonken in de oogen van Frederik en Frans; de laetste

inzonderheid voelde in zyne ziel eene soort van zelfsverwyt opryzen. Hy verweet zich, door den ruwen middel welken hy in't werk gesteld had, nadeel aen Wolfang te hebben toegebragt en mogelyk zyne dood te hebben veroorzaekt. Hy kon zich slechts eenigzins troosten by de gedachte, dat hy met zuivere inzigten gewerkt had en slechts het welzyn van den braven vriend in het oog had genomen.

De twee jongelieden wedyverden om hunne diensten aen Wolfang aentebieden; doch deze vergenoegde zich met hun zyne erkentenis door eenen gevoelvollen handdruk te betuigen, zeggende, dat hy niets dan rust en kalmte noodig had.

De twee beste geneesheeren der stad werden by den kranke geroepen. Beide getuigden dat zy geene ziekte by den heer Wolfang konden ontdekken en dat het noodig was den volgenden dag aftewachten, alvorens iets te kunnen beslissen en een gevolgd geneesstelsel te beproeven.

Wanneer de avond reeds lang gevallen was, zaten de twee vrienden nog immer naest de sponde van den zieken. Wolfang was op dien stond in eenen zachten slaep gezonken en men liet hem ongestoord, hopende dat die kalme rust zyne krachten zou hersteld hebben. Die hoop scheen niet zoo ongegrond; want omstreeks tien ure ontwaekte Wolfang, opende de oogen en de twee vrienden zagen met eene innige blydschap dat daer als een nieuw leven uit straelde. De toonkundige plaetste zich overeind op zyn rustbedde, vroeg eenen teug rein water, en nam alsdan het woord op:

‘Myne lieve vrienden’ zegde hy ‘myne loopbaen reikt aen haer einde. Morgen zal ik opgehouden hebben

te leven en er zal van Wolfang niets meer op de wereld bestaen dan wat stof en asch mag genoemd worden. Myne gedachtenis zal denkelyk in uwe zielen alleen blyven leven en gy zult meermaels nog aen Wolfang denken. De wereld, ik weet het, heeft my meesttyds als een dwaes aengezien..... Ik heb u reeds andermael gezegd, wanneer en waerom men zulk een oordeel strykt. Gy, Frederik, door het hooge gevoel voorgelicht, gy hebt myn gevoel begrepen; gy zyt my een broeder op aerde geweest..... Het spyt my dat ik u in het midden der baen moet verlaten....... doch, ja, ik hoop het, wy zullen elkaer eens als broeders in het bovenaerdsche leven terug vinden.......... Gy, Frans, zyt my een innige aerdsche vriend geworden; ik heb uw hart sints lang leeren kennen en gevoeld dat het zich met onze harten kon vereenigen. Is u de gave van het hoogere gevoel niet geschonken geworden, het is uwe schuld niet en het is niemand gegeven, niemand geoorlofd den waerom daervan op te zoeken..... Dan, gy ook, ik weet het, gy zult meermaels aen uwen vriend Wolfang denken, en is uw gevoel niet zoo als dit van Frederik, het zal toch een teder gevoel wezen en myn geest zal er zich in verheugen......’

Hier werd de stem van den kranken onderbroken door luide snikken welke uit de borst der twee jongelingen opstegen.

‘Wolfang! broeder!’ stamelde Frederik ‘ô spreek toch zoo niet! gy zult immers nog niet van de aerde verdwynen! gy kunt niet, gy moogt niet: ik heb u tot steun noodig en gy moogt uwen broeder niet verlaten!.......’

‘Zoo als de zwaen, zing ik sedert gisteren mynen

laetsten zang, Frederik’ hernam de toonkundige ‘ween niet, broeder, myne woorden zyn reeds treurig genoeg en voldoende om het hart te breken. Van uit het hooge der geestenwereld, van uit het onbegrensde ryk des gevoelen zal ik op uw waken...... u versterken..... en gy zult..... - ja, en de wil van God zal over u geschieden. Ja, hy alleen kent de verschillende wegen die tot het zelfde doel, die tot hem leiden! Moed, broeder, moed en sterkte!..... Ik heb aen u gedacht....’

Frederik bukte treurig hel hoofd en bleef in tranen versmolten.

Nu sprak Frans:

‘Beste Wolfang, gy kent myn hart en gy weet dat myne inzigten immer zuiver geweest zyn. Vergeeft gy my wat ik tegen u mag aengewend hebben en dat u zou kunnen schadelyk geweest zyn?.....’

‘Gy hebt my niets dan goed toegebragt’ hernam Wolfang, de hand van Frans grypende en dezelve drukkende, zoo veel het hem de afnemende krachten nog toelieten ‘wat gy gedaen hebt, is goed gedaen geweest en moest zoo geschieden. Ik mag en kan er u slechts dankbaer over wezen.’

‘Dank, heb dank, Wolfang! gy ligt my, door die woorden, een zwaer gewigt van het hart; en laet my thans toe u nog eene laetste vraeg te doen.’

‘Spreek, Frans, ik luister.’

‘Zult gy de wereld verlaten, Wolfang, met de overtuiging van de waerheid der gevoelens welke gy ons in meer dan eene omstandigheid hebt blootgelegd?’

‘Met de volle overtuiging, vriend’ hervatte de zieke op eenen statigen toon ‘De overtuiging is slechts één en onveranderlyk.....’

En op den zelfden stond, zyne handen voor zich uitstekende, ging Wolfang met eene zachte stem voort:

‘Het uer der verlossing is gekomen! Daer is Lydia! daer is myne zuster!.....?

Frans en Frederik voelden zich door die woorden het lichaem geschokt. Zy meenden iemand tusschen hen beiden te zien voor het bed stappen, het scheen hun dat zy den naem ‘Wolfang! broeder!’ op eenen hemelschen toon hoorden uitspreken, en dat een balsemgeur - dezelfde welke Frans in andere omstandigheden reeds had gewaer geworden - zich door het vertrek verspreidde. Verder zagen of hoorden de twee vrienden niets meer. Zy vielen beide in bezwyming voor het ledekant neder.

Wanneer Frans eene halve uer later het bewustzyn herkregen had, zag hy naest zich in den leunstoel zynen vriend Frederik nog immer in zwym, en op het ledekant lag het levenloos lichaem van Wolfang uitgestrekt. - De frische kleuren waren thans op het wezen van Wolfang terug gekeerd.

Frans schelde om de bedienden van den afgestorven te roepen, en de wooning van Wolfang verkreeg weldra het gewoone voorkomen van een lykhuis. De bedienden waren ontroostbaer by het verlies huns meesters.

Frans deed nu, het hart door droefheid overstelpt, zynen vriend Frederik in een rytuig plaetsen en begeleidde hem naer deszelfs wooning.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

plaatsen