|
| |
| |
| |
VI. Hoofdstuk.
Eenige dagen na de samenspraek, welke wy, in het voorgaende hoofdstuk verhaeld hebben, bevonden zich de dry vrienden op eene der groote banen welke zich ten zuiden van de stad Antwerpen verwyderden. Het was nog vroeg in den morgend; doch de zon schoot reeds hare eerste stralen op het door den dauw bevochtigd frische loover en scheen de gansche natuer als te doen herleven. Het gevogelt juichte door den omtrek en deed zyne duizende stemmen in eene zachte en ziel-verrukkende melody over de beemden en velden ruischen.
Weinige woorden werden tusschen de dry vrienden gewisseld; want allen waren door het schoone schouwspel, dat de natuer aenbood, getroffen. Hier verhieven zich de bloeijende koornhairen en stonden, door eenen ligten zefir gestreeld, als eene gouden zee te wiegelen; daer ontwaerde men eenen beemd, langs alle kanten door een frisch water besproeid en waerop eene weelderige kudde zich in het malsche gras verlustigde; hier deed zich een bebouwden akker voor, die met frische groenten en weelderige fruitboomen overladen stond; daer
| |
| |
een veld met boekweit, wier zinbetooverende balsemreuk zich in de verte verspreidde en aen de fynste oostersche geuren deed droomen. Over alles lag eene onuitsprekelyke wellust die de harten door zacht gevoel deed kloppen en bekwaem was om de ziel in hemelsche mymering weg te voeren.
Niet een der dry vrienden bleef voor dit schoone natuertafereel ongevoelig; doch Wolfang was er wel het diepste door getroffen:
‘Zyn wy niet dwaes’ riep hy ‘van ons leven binnen de donkere killige muren eener stad te willen slyten, wanneer de natuer haren ryken moederschoot ontsluit en ons uitlokt om op haren boezem de zachte rust en zalige weelde te komen smaken! Zyn wy niet dwaes in eene stad elkaer den verstikkenden dampkring te betwisten, wanneer wy in het open veld zouden kunnen leven en de zuivere, pure lucht met wellust inademen! Zyn wy niet onbezonnen ons in onze vertrekken te kluisteren, ons op een doffe rustbed uit te strekken, wanneer de natuer ons frische beemden aenbiedt, waer wy, in de schaduw van het zachte loover, onze leden op het mollige gras zouden kunnen neêrstryken en onze rust, door den geur der bloemen en net gezang van het pluimgediert, zouden verlustigd voelen!.....’
‘Ja, vriend Wolfang’ zegde Frans ‘de natuer is een schoon ding en ik ben daer menigwerf op verzot geweest. Ik heb meermael de stad verlaten om, zoo als gy zegt, my op het mollige gras uit te strekken; doch myne liefde is sterk verminderd, wanneer ik de natuer van naderby gezien heb en haer genot heb gesmaekt. Ik weet niet of ik van eene andere stof ben dan gy; doch de zachte melody der vogelen belette my telkens een oog te
| |
| |
laten toevallen en de wellust van eenen zoeten slaep te genieten. Wanneer ik my op het donzige gras nederzette, moet ik u bekennen dat de frischheid my dikwils tot in het merg der beenderen scheen door te dringen en ik, met schrik voor de eene of andere verkoudheid, weldra uit den schoot der natuer ging vlugten. - Ik weet niet of de natuer my stiefmoederlyk behandelt; doch nog andere ongemakken wist zy my telkens te berokkenen: het was of een leger muggen die naest myne ooren kwamen tuiten en myne wangen met vriendelyke zoenen streelden, waervan ik de roode opgezwollen teekens dagen lang in het aenzigt behield, of wel ik werd door duizende mieren besprongen, die zich van myn lyf meester maekten, als of het hun van regtswege toebehoorde, en my geene mindere merkteekens harer toegenegenheid achterlieten.’
‘Welke lust bevangt u toch, Frans’ riep Frederik ‘om het zachte genot van het buitenleven te willen onttooveren?’
‘Wat! onttooveren! vriend! ik heb u nog het honderdste deel van de kleine aengenaemheden niet verhaeld; ik heb u nog niet gesproken van duizende ongedierten die op uw vel komen jagt maken; het zyn honderd verschillende schildvleugelige insekten, spinnen zoo vuil van kleur en zoo ruwhairig als wilde dieren, kikvorschen en padden wier aengenaem gezigt u het bloed naer het hart doet terug vloeijen; het zyn slekken die als tot spot eene zilveren streep achterlaten en u, by de aenraking, het hart zouden doen walgen....... - Ik zal nooit vergeten wat ik zekeren dag ondervond. - Ik was, zoo als de vriend Wolfang het zou verlangen, buiten de stad gevlugt om de weldaden der frische natuer te genieten.
| |
| |
Ik strekte my op het mollige gras uit. Aenstonds word ik door eenen zwerm muggen langs boven en door een legioen mieren langs onder aengevallen; ik vlugt van die plaets en zoek een ander oord. Een frisch water lacht my toe en ik ga my, op eenigen afstand, in de schaduw eens reuzenbooms neêrstryken. Ik hoor een leeuwerik, boven myn hoofd, in de lucht, zynen gullen zang aenheffen; doch ter zelfder tyd word ik in de nabyheid eene krekel gewaer en haer hoorscheurend gepiep doet my de harmonische stem des leeuweriks vergeten. Op den zelfden stond zie ik uit het water een tiental wilde ganzen op my neêrkomen en, hare breede bekken op eene vervaerlyke wyze openende, begonnen zy een geluid te geven dat my het gepiep der krekel nog deed terug wenschen. Ik borst in eenen schaterlach los en greep naer mynen gaenstok, om het onaengenaem gevleugelt naer zyn element terug te jagen. Dat was slechts het teeken van den aenval en ik zag my weldra als een vyandig kasteel bestormd. De waterschepsels spaerden my niet en, hoe meer ik my verweerde, hoe dapperder zy aenvielen. Voor overmagt, docht ik, mag men bukken, en ik nam de vlugt. De vyand volgde my met eene wonderbare hardnekkigheid en ik bleef mynen loop voortzetten, tot dat ik my eensklaps voor een gehoornd dier bevond dat lust scheen te hebben om my op zyne hoornen te nemen en zyn hoofd daer toe reeds omlaeghield. Ik ontvlugtte die vriendelyke uitnoodiging en was gedwongen over eenen gracht te springen. Ik sprong er tot over de knien in en vlugtte verder. Onwetend was ik in de nabyheid eener hoeve en een zware wachthond kwam my toegesprongen. Ik bragt hem met mynen stok eenen geduchten slag toe die hem huilend voor myne voeten deed rollen.
| |
| |
Dan, het geblaf des honds had eenige knechten opmerkzaem gemaekt en dezen, hunnen trouwen bewaerder ziende neêrvallen, grepen naer rieken, vlegels en spaden en ik had slechts aen de rapheid myner beenen te danken, van dit laetste en grootste gevaer te kunnen ontvlugten; want, weet het wel, Frederik, de mensch is het gevaerlykste dier dat de natuer oplevert. - Sedert dien dag, myne goede vrienden, heb ik, zoo als men zegt, eenen hekel tegen de schoone natuer gekregen.’
‘Frans, Frans, gy zyt een eeuwige spotter!’
‘Er is geen spot mede gemoeid, en myne geschiedenis is echt.’
‘Ik geloof het’ zegde Wolfang ‘doch uit dit alles kan ik slechts een besluit trekken en het is dees: dat alle dingen in de wereld hunne schoone en hunne onaengename zyde hebben, dat men op alles ja en neen kan zeggen....... En kan de heer Frans daer uit nu ook niet doen volgen, dat onze redeneerkunde eene belachelyke zaek is en nooit iets kan beslissen, wanneer het gevoel er van verwyderd blyft? Denkt hy nu waerlyk, er mogten hem ook nog honderd dusdanige gebeurtenissen zyn overkomen, dat de natuer in het open veld niet schoon, prachtig en grootsch is, dat men er geen hoog genot kan in vinden?’
‘Ik zal het u niet betwisten’ zegde Frans ‘doch altyd geloof ik dat de natuer betere vrienden heeft dan my en dat zy met my stiefmoederlyk te werk gaet, zoo als ik u daer even reeds gezegd heb.’
Zoo voorderde de weg in gullen en vriendschappelyken kout en eer men het gewaer wierd, was men eindelyk tot het doel der kleine reize genaderd.
| |
| |
De dry vrienden stonden stil. Voor hen verhief zich een ontzaggelyk gebouw van zware omheiningen en diepe gragten voorzien. Eene doodsche stilte scheen dit gebouw te beheerschen en, langs den buiten kant, kon men slechts hier en daer eenige kleine vensters ontdekken, welke van yzeren staven voorzien waren en een nog treuriger aenzien aen het doodsch verblyf verleenden. - Men zal ligt begrypen dat onze makkers zich voor eene gevangenis bevonden. Frans, de belofte indachtig, welke hyaen zynen duitschen vriend Walter gedaen had, van, by zyne terugkomst in Nederland, naer eenen rampzaligen te vernemen die uit de maetschappy gebannen was en den misstap van eenen oogenblik zwaer moest boeten, had die gelegenheid willen te baet stellen, om een klein uitstapje aen zyne twee vrienden te doen maken en hunnen geest, door het bezigtigen van andere voorwerpen, van het gedurig inwendige leven af te trekken. Hy had er weinig moeite in gevonden om Wolfang en Frederik daer toe over te halen en het was hem daertoe genoeg geweest hun voor te spellen, dat zy daer door eene goede daed zouden verrigt hebben en de gelegenheid zouden hebben gevonden omeenige ongelukkigen te vertroosten.
De dry vrienden werden, by het toonen van eenen brief van Frans, in het gevangen gesticht binnen gelaten en een der bestierders geleidde hen door het gebouw. Frederik had den arm van Wolfang vastgegrepen en sloot zich, zoo digt mogelyk, tegen zynen vriend aen; want het zigt der gevangenen, die zich met honderden op een plein bevonden, had een treurig en hartknypend gevoel in zyne ziel doen opkomen. Wolfang sprak geen enkel woord en liet zyne vuervolle blikken van den eenen gevangen naer den anderen gaen. Hy scheen ieders
| |
| |
inborst en geschiedenis als op het aenzigt te lezen en deelde telkens zyne opmerkingen aen Frederik mede. Frans, langs zynen kant, wandelde met den bestuerder en deed ook zyne opmerkingen. Hy onderzocht de verschillende vormen der hoofden van de opgeslotenen en verwonderde meer dan eens zynen geleider, door den uitleg welke hy van het grootste gedeelte dier rampzalige wezens gaf en het aenduiden hunner gebreken en natuerlyke nygingen.
Men verliet weldra dit eerste plein en men genaekte tot een ander waer niets dan jonge kinderen vergaderd waren. Op hef wezen van sommigen kon men al de teekens van het slecht reeds lezen en zien hoe diep hunne jonge ziel reeds bedorven was. Anderen schenen met eene zachtere inborst bedeeld en kwamen voor als zoo vele jeugdige bloemen, welke, door een onweder van den stengel gerukt, in eenen modderpoel verdronken lagen. Wanneer men dit tweede plein was overgestapt, trad men in eene uitgestrekte werkplaets, waer een honderdtal gevangen zich niet verschillende handwerken onledig hielden:
‘Hier’ zegde de geleider ‘zullen wy den persoon vinden voor wien gy gekomen zyt.’ En op den zelfden stond riep hy:
‘Nummer twaelf!’
Een jonge man trad uit den werkkring en kwam zich, met ontblooten hoofde, by den geleider voegen:
‘Jaek’ zegde deze laetste ‘zie hier dry heeren die u komen bezoeken; gy kunt uw werk laten staen en op het plein gaen wandelen. Gy hebt nog eene halve uer voor de rusttyd van de derde afdeeling begint en gy kunt den tyd gebruiken om ongestoord met die heeren te spreken.’
| |
| |
De jonge man deed eene ligte buiging, terwyl de bestuerder tot de bezoekers voortging:
‘Myne heeren, ik zal u straks komen terug vinden’ en, op een teeken, werd er thans eene deur door eenen gevangen bewaerder ontsloten, en de dry vrienden traden met Jaek, den gevangen, het plein op.
Frans voegde zich thans by den gevangen, greep hem vriendelyk den arm en sprak:
‘Myn goede Jaek, gy zult u nog wel eenen duitschen jongeling herinneren, die weleens met uwe familie in nauwe betrekkingen stond?’
‘Gy wilt van Walter spreken, mynheer?’ merkte de gevangen op, zynen arm zachtjes terug trekkende.
‘Waerom weigert gy my den arm?’ onderbrak Frans.
‘Ik weiger zulks niet, mynheer’ zegde Jaek stotterend en lot in de ziel ontsteld, ‘alleenelyk ben ik beschaemd over.....’
‘Ta! ta!’ zegde Frans ‘geene complimenten; in de beschaefde wereld ben ik dikwils verpligt my den arm te laten vatten door menschen die, volgens het burgerlyk wetboek, onberispelyk zyn; doch die niet weerdig zouden zyn u den arm te geven...... Ik ken uw hart Jaek, en de vooroordeelen der wereld hebben op my weinig uitwerksel.’
En de jongeling greep den arm des gevangen terug vast. Jaek liet zich naer eene houten bank geleiden, waer hy tusschen de bezoekers plaets nam.
‘Zie hier’ ging Frans nu voort ‘hoe de zaken staen. Walter is sedert lang terug naer Duitschland moeten trekken en zyne gezondheid is gekraekt....... hy zal niet meer genezen mischien.’
‘Kon ik hem myne gezondheid verleenen!’ zuchtte
| |
| |
Jaek ‘in zyne plaets sterven en myne rampzalige zuster en vader hier boven gaen terug vinden!’
‘Alle hoop is voor Walter echter nog niet verloren’ ging Frans voort: ‘hy kan zich mogelyk nog herstellen... Dan, zie hier waerom wy gekomen zyn. Walter, die my uwe geschiedenis heeft uitgelegd, heeft my verzocht voor u te zorgen, uw lot te verzachten en alle moeite aen te wenden om uwe opsluiting te verkorten. Wy zyn gekomen om met u, tot dit einde, de beste middelen te beramen.’
Gedurende die woorden had Jaek het hoofd op de borst laten hangen en, wanneer Frans ophield met spreken, hief hy zyne blikken terug om hoog en antwoordde:
‘Mynheer, myne dankbaerheid voor uwe goede inzigten is groot: het verheugt my u te zien; want ik wist niet dat ik nog vrienden in de wereld bezat. Goede heer Walter! braef jongeling! en gy, zyne vrienden, gy moet ook een goed hart bezitten.....’
‘Zeg my ten eersten’ hernam de kunstschilder ‘wat gy in uwen tegenwoordigen toestand verlangt, om denzelve zoo veel mogelyk te verzachten?’
De gevangen sloeg zyne oogen rond het plein, wees met den vinger op de hooge muren, welke hetzelve omsloten, en sprak met eenen beklemden boezem:
‘Die muren kunt gy niet doen omstorten, met eenen wenk niet oogenblikkelyk doen omstorten, niet waer?’
Frans antwoordde niet en nu ging de gevangene weder voort, op zyn slaven kleedsel wyzende:
‘Die bruine kleeding kunt gy op het oogenblik niet doen afvallen en door eene gewoone kleeding vervangen. De vryheid kunt gy my niet op den eigen stond terug
| |
| |
schenken. - Kondet gy dit nu, ik zou er misschien gebruik van maken.....’
‘Het is waer’ zegde Frans ‘dat is oogenblikkelyk in onze magt niet, ten ware ik een middel vond om u doen uit te breken.’
‘Ik zou er geen gebruik van maken’ hernam Jaek ‘men mag voor my gerust de deuren openlaten, ik zou geenen voet buiten het gestigt plaetsen. Ik heb eene misdaed gepleegd die moest gestraft worden, die my wel niet zwaer op het geweten drukt omdat ik weet waerom ik ze gedaen heb.... myn oude gryze vader leed koude en honger; hy ging van gebrek vergaen: ik bestond het voor hem te bedelen; men joeg my weg; van schaemte en woede werd ik uitzinnig en wat men niet geven wilde, besloot ik met geweld te nemen. Een heer kwam my te gemoet, ik deed hem zyn geld afgeven, en ik liep brood voor mynen uitgehongerden vader koopen. Volgens de maetschappy had ik slecht gehandeld; doch mogt ik mynen ouden vader van honger zien omkomen!.... Dan, de maetschappy kan daer niet intreden en zy mag zulks niet gedoogen; zy heeft my moeten straffen..... en myne straf heeft mynen vader gedood.... de schande heeft hem het hart verpletterd en hy is zinneloos gestorven....... Ik zal myne straf tot het einde toe volbrengen.....’.
‘Wy zullen die straf zoo veel mogelyk verkorten’ zegde Frans nu, zyn gemoed innig geschokt voelende, ‘ik heb kennissen, vrienden die hoog geplaetst zyn en ik zal hen doen werken. De bestuerder van het gestigt is over u voldaen en weet u te schatten; hy zal niet weigeren my in myne poogingen behulpzaem te wezen....’
‘Mynheer’ hernam Jaek’ als gy eenige genegenheid voor my gevoelt, doe dan geene enkele pooging; ik
| |
| |
ben hier niet ongelukkig, myne ramp is geweest hier te moeten intreden; de grootste schande, al de schande heb ik reeds onderstaen; ik ben veroordeeld en opgesloten geworden: wat geeft het thans of myne gevangenschap eenige dagen vroeger of later eindigt.’
‘Maer de vryheid, de vryheid! verlangt gy er niet na?’
‘Ja; doch die zal ook wel komen.’
‘Ik zal haren loop verhaesten.’
‘Gy zult dat niet doen, mynheer’ zegde Jaek, met eenige ontsteltenis, de hand des jongelings vastgrypende ‘neen! gy zult dat niet doen; want ik zal er myne toestemming niet aen geven: ik zal geen smeekschrift onderteekenen.....’
‘Dat is niet noodig; het bestuer des gestigts kan ook die soorten van aenvragen doen.’
‘Mynheer’ hernam de gevangen thans met nadruk ‘luister! Gy wilt mynen toestand verzachten, niet waer? gy wilt myn lot verbeteren, niet waer?’
‘Ongetwyfeld!’
‘Welnu, beloof my dan niets te doen; ik wil geenen afslag: dat is eene gedachte en ik hou er aen. Uw bezoek is my eene groote vreugde; doe my dit genot niet beweenen, volg mynen wil in: myn wil is myne grootste vryheid!’
‘Maer, goede Jaek ‘hernam Frans ‘dat is uitzinnig; denk toch eens.....’
‘Frans’ onderbrak nu Wolfang ‘waerom u tegen den wensch van Jaek verzetten! Laet de zaken zoo als ze zyn. Die man heeft gelyk, hy is hier in een bestendig beroep tegen zyn vonnis; verzet u niet langer tegen hem. De dagen zyner gevangenschap zyn de gelukkigste
| |
| |
zyns levens; hy heeft er nooit betere gekend, noch hy heeft er geene betere te verwachten.’
‘Mynheer!’ riep de gevangen, de handen van Wolfang vastgrypende ‘gy zegt wel; neen nooit ben ik minder ongelukkig dan thans geweest: myn leven is eene aeneenschakeling van rampen; zy hebben wel niet altyd dit uitwendig opzigt gehad; doch pynelyker waren zy en niet in vergelyk te stellen met het ligte dat ik thans te lyden heb..... Ja, ik wil hier blyven, zoo lang als het my voorgeschreven is. Waerom ik zulks wil, weet ik niet; doch het schynt my dat de vryheid my slechts eene bron van zwaerdere rampen bewaert..... Ik zal die wel niet ontvlugten, maer ik wil ook den tyd niet verhaesten: dat eene hoogere, dat de goddelyke magt daerover beslisse.....’
‘Rampzalige broeder!’ riep Wolfang ‘gy bezit eene reine ziel! heb moed, stryd dapper tot het einde; de zege is immer volgens den stryd en het aerdsche bestaen is niet eeuwig!’
Jaek borst in tranen los en zuchtte:
‘Mynheer, die woorden doen myn hart goed en nimmer heb ik zulke zalving voor myne smarten genoten. Ik weet niet waerom uwe woorden myne ziel zoo raken; doch heb dank! die dag zal nimmer uit myn geheugen gaen..... o Mynheer, gy zyt een braef mensch! aen u had ik myne armoede, mynen rampzaligen toestand durven bekennen! Had ik weleer een man zoo als gy ontmoet, ik had nooit de misdaed gepleegd en myn arme vader ware niet van schaemte gestorven. o Ik had alsdan geene eeuwige schande, geene onuitwischbare vlek op mynen naem getrokken. o Ik ware nimmer zoo diep rampzalig geworden!’
| |
| |
‘Bedaer, goede vriend, bedaer’ zegde Wolfang, ‘wat gebeurt is, moest mogelyk zoo geschieden en is tot uw grootste goed gebeurt. God, voor wien de grootste dingen klein en de kleinste zaken groot zyn, oordeelt niet gelyk de mensch. Hy heeft het alzoo gewild en voorzeker is zyn inzigt goed geweest.’
‘Laet my uwe handen omhelzen!’ riep Jaek ‘ik weet niet wat gy my doet gevoelen; doch gy geeft my moed en sterkte.’
‘Kom hier op myne borst! in myne armen, broeder!’ riep Wolfang.
En Jaek was bereid te gehoorzamen; doch eensklaps trok hy zich terug, viel op den grond en omhelsde weenend de knien van den toonkundigen. Wolfang deed hem opstaen en een warme traen parelde op zyne wangen. - Op denzelfden stond hoorde men het geklep eener klok en Jaek, zyne plaets terug op de zitbank nemende, zegde:
‘Daer zyn de gevangen: wy zyn op het plein niet meer alleen en vry!’
Nauwelyks had Jaek die woorden uitgesproken of de gevangen stroomden als een deel woeste menschen het plein binnen. Kreten en wild getier galmden door de lucht, men liep door elkaer en de eene zocht den anderen op, tot men zich, eenigzins meer bedaerd, in kringen begon te vormen en sommigen zich bezig hielden met tuischen, anderen met kouten en anderen nog met op en neêr het plein te wandelen. Nu kwam ook de bestuerder van het gestigt terug en zyne aenkomst bedaerde een weinig de woelige kreten. - Vóór dat men vertrok, vroeg Frans nogmaels aen den gevange:
‘Zeg, goede Jaek, kan of mag ik dan toch niets voor u doen?’
| |
| |
‘My vergeten.... of, neen, denk nu en dan eens aen den rampzaligen Jaek; doch doe niets om myne straf te verkorten.’
‘En wat zal ik aen mynen vriend Walter schryven?’
‘Zeg hem dat ik gelukkig ben, dat ik niets verlang en met een dankbaer hart aen hem denke; dat het my jammert niet meer omgang met hem te kunnen gehad hebben..... en nu, vaerwel!’
‘Vaerwel!’ zegden de dry vrienden en ieder drukte, op zyne beurt, de hand van den ongelukkigen Jaek.
Terwyl men met den bestuerder vertrok, zegde Wolfang, hem eenige bankbriefjes in de hand stekende:
‘Mynheer, wy hebben te samen wat by een gelegd; zoudt gy dit sommetje willen gebruiken om de makkers van Jaek, of nummer twaelf, zoo als hy hier genoemd wordt, eenig verzet te geven. Zy zullen er hunnen lotgenoot te liever om zien en eerbiedigen.’
‘Mynheer, ik zal uwen wensch volbrengen; doch die som is te groot.....’
‘Dat er de andere gevangenen dan ook van mededeelen’ zegde Wolfang ‘doe het alles zoo als het u wel schynt.’
‘Gy zult met zegeningen worden overladen, myneheeren’ zegde de bestuerder. ‘De erkentenis is eene deugd die de gevangenen voor het algemeen nog al bezitten; ten minste’ voegde hy er glimlachend by ‘zoo lang ze opgesloten zitten.’
Nog eenen geruimen tyd bleven de dry vrienden met den bestuerder van het gestigt redekavelen. Zy spraken over de zeden der gevangenen, over de tuchtregels die onder hen heerschten en over kleine byzonderheden, waerop Wolfang de grootste aendacht sloeg, en einde- | |
| |
lyk verlieten zy het gestigt om zich naer het digst bygelegene dorp te begeven. - Men had besloten dien dag niet meer terug naer Antwerpen te keeren en in de omstreken te blyven rondwandelen.
Wanneer de dry vrienden, des avonds, in het gasthof, waer zy hunnen intrede hadden genomen, op hunne slaepkamer zaten, viel natuerlyker wyze de samenspraek op de gevangenis.
‘Het is zeker eene strafbare daed’ merkte Frederik onder andere gezegden op ‘wanneer men zynen medemensch kwaed toebrengt of hem in zyne belangens merkelyk benadeelt; maer het is ook wreed van dikwils, voor eenen ligten misstap, jaren lang opgesloten te moeten blyven en de vryheid te derven.’
‘Dat is waer’ zegde Frans ‘en het ergste nog van al is dat de wetten immer onvoldoende zullen wezen. Zy kunnen wel eenen armen man die, door den honger gedwongen, een brood zou stelen, in de gevangenis opsluiten; doch wat kunnen zy aen eenen die u op eene geheime wyze uwe eer en saem zou doen verliezen en het leven bitter en vloekbaer maken? Wat kunnen zy, by voorbeeld, tegen eenen die, als vriend, den toegang in uw huisgezin zou verkregen hebben en, met eene helsche listigheid uwe dochter zou verleiden, hare ziel zou bevlekken en haer voor eeuwig ongelukkig zou maken!... o Daer kunnen zy niets tegen! En dat ligt juist wel zoo zeer niet aen de wetten als aen de zwakte van de menschelyke natuer, aen den algemeenen regel die alles beheerscht en zegt: dat er niets op de wereld volmaekt kan wezen.’
‘Dat is zeer waer’ zegde Wolfang, en hy nam uit die gezegde gelegenheid om zich in eene lange beschou- | |
| |
wing te verdiepen. Frans zag met genoegen dat de toonkunstenaer met geestdrift en vervoering sprak en zich door het gevoel liet medeslepen. Nu en dan deed hy eenige tegenwerpsels, bekwaem om de samenspraek niet alleen te onderhouden, maer telkens sterker aen te vuren. - Frans had daerby zyn oogmerk; hy had dien nacht willen ten nutte stellen om te ondervinden, of hy de dagelyksche crisis van Wolfang niet zou hebben kunnen doen achterblyven. Ten dien einde had hy van eenen stond, dat hy zich alleen in het vertrek bevond, gebruik gemaekt, om het uerwerk, dat zich in de kamer bevond, eene halve uer achteruit te stellen. Met een brandend ongeduld wachtte Frans tot dat het uerwerk den slag gas die, volgens den wyzer, half elf aenduidde.
‘Tien ure en half!’ zegde Frans op het zelfde oogenblik.
‘Ja, het kan niet later wezen’ zegde Wolfang, zyne redenering onderbrekende.
Doch hoe stond de kunstschilder verbaesd, wanneer hy eensklaps den heer Wolfang als in eene sluimering op zynen stoel zag nederzakken, terwyl zyn wezen eene buitengewoone uitdrukking verkreeg.
‘Dat is wonder!’ mompelde Frederik ‘slechts tien en half en Lydia.....’
Frans trok alsdan zyn eigen zakuerwerk uit, toonde het aen Frederik en liet zien dat het juist elf ure was. Hy sluisterde ter zelfder tyd zynen vriend stil in het oor wat hy gedaen had.
‘Dat is niet braef gehandeld, vriend Frans’ zegde de jongeling..... ‘doch stil, stil! daer is Lydia!.....’
Frans was aendachtig; hy staerde met strakheid op het verzaligde weien van Wolfang en op al wat hem om- | |
| |
ringde. Hy kon echter voor het oogenblik niets ontwaren en het was slechts eenige stonden later, dat het hem scheen dat de glans der lamp, die de kamer verlichtte, zich eensklaps uitbreidde en het vertrek in eenen zachteren gloed stelde, zonder dat echter eenige verandering of beweging aen de vlam was op te merken. Op het zelfde oogenblik dacht hy ook het zachte geritsel van een kleed te hooren, zoo als Frederik het weleer had ondervonden; doch hy schreef zulks aen zyne verbeelding toe. - Dan, iets dat hy zich niet kon uitleggen, was een aengename geur die zich door de gansche kamer verspreidde en eenen wonderbaren indruk op hem te weeg bragt. De kunstschilder herinnerde zich, door het gevoel van dien balsemreuk, eensklaps, de weinige gelukkige stonden welke hy in zyn leven genoten had. Het scheen hem dat hy zyne geliefde naest zyne zyde voelde, dat hy hare trekken in zynen geest herzag met de zelfde nauwkeurigheid waermede hy die voormaels had opgemerkt, wanneer hy, door het zachte liefdegevoel weggevoerd, naest zyne minnares was gezeten en hare handen in de zyne geklemd hield. Die aendoening was zoo sterk, dat Frans als een dekkleed voor zyne oogen voelde trekken en niets meer zag van wat er in het vertrek omging. - Eenen langen tyd bleef hy in dien toestand, tot dat hy eindelyk in luide tranen losbrak en alle moeite poogde te doen om eenige gebroken woorden uit zynen gorgel te doen opkomen.
Frederik was de eenigste welke dit wonderbaer uitwerksel op zynen vriend, met aendacht, kon na staren en later aen Frans kon zeggen wat hy gezien had.
Zoodra Frans in tranen was losgeborsten, zag Frederik zynen vriend Wolfang en Lydia van hunne stoelen
| |
| |
regt staen. Zy stapten tot voor den kunstschilder en bleven, schynbaer door diep medelyden getroffen, op hem staren. Na eenige stonden stak Lydia hare hand uit, raekte het voorhoofd van Frans aen, en niet zoodra was zulks geschied, of de kunstschilder staekte zyn geween en scheen in eene zachte sluimering te vallen. Nu bleven Lydia en Wolfang in het verblyf op en neêr wandelen en ditmael mot Frederik de stem van het verschynsel hooren. Hy verstond echter niet waerover er gehandeld werd; want het voorwerp der samenspraek was zoo vreemd en zoo verheven, dat de jongeling zich niet bekwaem voelde de beduidenis dier woorden te begrypen. Ook merkte hy op, dat men gebruik maekte van woorden die hy nog nooit had hooren uitspreken; doch waervan hy nogtans de juistheid kon voorgevoelen. Meermaels ook begonnen Wolfang of Lydia eene zinsnede die zy spraekloos en als enkel door het gevoel eindigden. Zyn naem en die van zynen vriend werden soms uitgesproken en eindelyk naderde Lydia tot hem. Doch sedert dit oogenblik kon Frederik zich niets meer op eene klare wyze herinneren; het scheen hem wel dat Lydia tot hem gesproken had, dat hy haer had geantwoord; doch wat zy, wat hy gezegd had, kon hy zich later niet meer te binnen brengen. Alleenelyk wist hy dat, wanneer hy had opgehouden met spreken, hy zich als in eene andere wereld had ingeleid gezien, en nog eens eenen hemelschen wellust gesmaekt had; doch die hem niets dan eene herinnering van het gesmaekte genot had nagelaten.
Wanneer de jongeling uit die geestvervoering ontwaekte, vond hy Wolfang gerust op zynen stoel zitten en deze deed hem teeken van het oog op Frans te slaen. De kunstschilder was nog in eenen zachten slaep gedom- | |
| |
peld. Frederik wilde zynen vriend by den arm vatten om hem te doen ontwaken; doch Wolfang belette hem zulks, zeggende dat Frans weldra uit die weldoende rust zou komen. Het geschiedde zoo. Eenige stonden later opende Frans de oogen, staerde rond het vertrek, bezag zyne twee vrienden en zegde tot Frederik:
‘Vriend, laet ons ter rust gaen; het is reeds laet en ik gevoel my vermoeid.’
Frederik volgde zynen vriend en beide verlieten den heer Wolfang.
Wanneer de twee makkers des anderendags ontwaekten, vroeg Frederik of hy nu nog aen de wonderbare dingen van Wolfang durfde twyfelen.
‘Ik beken’ zegde Frans ‘dat ik dezen nacht aerdige dingen ondervonden heb; doch ik zie er niets bovennatuerlyks in. Vermoeid van de wandeling, den geest min of meer geschokt door het bezoek in het gevangengestigt, verwonderd meer dan het noodig was over het mislukken van den kleinen list van het uerwerk, moet ik u bekennen, dat ik my waerlyk getroffen gevoeld heb en dat de verbeelding mynen geest op den hol gebragt heeft. Doch. er is niets verwonderlyks of onnatuerlyks in. De crisis van Wolfang is zoo zeer ingeworteld dat zy zich op het juiste uer en zonder uitwendige hulp immer voordoet: de eerste de beste geneeskundige zal u daer honderd voorbeelden van opnoemen. Myne verbeelding heeft het overig gedaen; want ik moet u bekennen, vriend Frederik, dat ik eene vermeerdering van licht heb meenen te ontdekken.’
‘Zoo was het ook’ onderbrak Frederik.
‘Doch de minste wind’ vervolgde Frans ‘kan zulks voortgebragt hebben. Ook heb ik eenen balsemgeur gewaer geworden en gy mogelyk ook?’
| |
| |
‘Ik niet’ zegde Frederik.
‘Nu, dan heb ik het my zeker ingebeeld of wel die geur was door bloemen, die zich in de nabyheid bevonden, voortgebragt. De zelfde zefir die het licht meer leven heeft bygezet, kan ook dien geur hebben binnengevoerd. Wat er nu ook van zy, het is zeker dat die reuk, hetzy hy ingebleeld was of waerlyk bestond, my dingen heeft herinnerd die myne ziel door eene sterke aendoening hebben geschokt; en dat gebeurt my nog wel, ofschoon ik my niet herinner het ooit in zoo hoogen graed gevoeld te hebben. - Ik herzag den tyd myner liefde en heb my tot de minste omstandigheden kunnen te binnen brengen. Gy kunt genoeg begrypen, Frederik, gy, die ten dien opzigte eenigzins onderrigt zyt, welk een uitwerksel zoo iets op mynen geest moest doen. Het heeft myne ziel hevig gesmart, en toch ben ik blyde het gevoeld te hebben....... Ik geloof dat zy niet gelukkig is: met geld kan men toch de vreugde des harten, de voldoening der ziel niet koopen.....’
‘Ik versta zulk een ongeloof niet’ zegde Frederik ‘dat is eene versteendheid, zonder weêrga!’
De twee vrienden gingen het ontbyt met Wolfang nemen en, eene uer later, trok men terug naer Antwerpen.
Wolfang sprak geen enkel woord over het gebeurde.
|
|
Auteursrechtvrij