|
| |
| |
| |
III. Hoofdstuk.
Brief van Frederik aen Frans.
Myn goede Frans,
Uw brief heeft my een der pynelykste aendoeningen veroorzaekt welke ik ooit heb gewaer geworden. - Waerom toch schynt het op de wereld eene wet te zyn, dat ons de grootste smarten worden toegezonden van die ons het nauwste aen het hart liggen!.... Dat is voorzeker eene groote zwakheid van den mensch, en mogelyk wel aen het onvolmaekte stelsel, dat onze maetschappy bestiert, toe te schryven. - Doch, geene smart zonder genot, myn beste Frans, ik heb het altyd ondervonden en uw brief geeft er my weder eene proef van: uwe openhartige spraek, hoe scherp zy my ook in de ooren klinke, hoe snydend zy my door het hart vlyme, is my eene klare getuigenis van de zuivere vriendschappelyke gevoelens welke u bezielen, van de echte genegenheid
| |
| |
welke gy my toedraegt. - Gy vertrekt van een ander standpunt als ik en gy redeneert volgens hetzelve. Ik voel van eene andere hoogte, of, zoo als Wolfang het zegt, waer gy u met het hoofd bevindt, daer sta ik met de voeten, waer gy uwen loop staekt, daer begin ik myne vlugt te nemen. - Dit gevoelen van Wolfang opperen, zal u ter zelfder tyd doen kennen, dat de toonkundige met uwe gezegde eenigzins bekend is. Zulks belge u niet; want ik heb er geene schuld in: zie hier op welke wyze Wolfang van alles is onderrigt geworden.
Wanneer ik uwen brief ontvangen, gelezen, herlezen en goed nagedacht had, had ik mymerend, het hart door droefheid geschokt en den geest door zwaermoedige gedachten overvallen, myne wooning verlaten. Ik was met den heer Wolfang overeengekomen om eene kleine wandeling te doen. Wy stapten, byna sprakeloos, de stad uit en, wanneer wy ongeveer eene halve myl ver gegaen waren, zetteden wy ons op den kant eener gracht in het donsige gras neder. Dan eerst sloeg Wolfang zyne oogen met aendacht op my, bleef eenige stonden met strakheid staren en zegde eindelyk:
‘Lieve vriend, er is iets dat uw hart benauwt?’
‘Ja, Wolfang, ik ben zwaermoedig, mistroostig.’
‘Ik zie het genoeg en gy hebt ongelyk..... Dan dit zal allengs beteren. Ik heb ook fel moeten stryden, eer ik tot de klaerzigtigheid heb kunnen overgaen, en de ondervinding heeft my geleerd, dat het eene nuttelooze zaek is den geest door tegenstand te laten neêrslaen. Gy hebt eenen brief van Frans ontvangen, niet waer?’
‘Ja’ zegde ik.
‘Die brief heeft u ontrust en geen wonder; het nieuwe leven dat gy hebt leeren kennen, is u nog niet
| |
| |
zoo eigen, dan dat gy er soms niet eenige verduisteringen zult zien in opryzen; de weg, dien gy ingetreden zyt, is u nog zoo verre niet bekend, dat gy u soms niet zult verschrikt voelen voor de hinderpalen welke zich zullen opdoen. Doch, dat ook is niet erger..... het moet zoo vergaen, wilt gy de noodige kracht eindelyk in den gevergden graed verkrygen, wilt gy eindelyk sterk genoeg worden om moedig het hoofd tegen alles te verheffen. Wanneer de beproevingen niet boven uwe magt gaen, dan dienen zy slechts ter versterking...... - Zie daer dien frischen schent, ging Wolfang voort, met zynen vinger op eenen groenen plant drukkende - zie! daer schynt hy thans neêrgeveld te liggen. Hy is echter niet verbroken, vriend Frederik, en, indien gy binnen de dry dagen hier wilt terug keeren, zult gy hem weder met het hoofd naer de zon gerigt zien en de tegenspoed zal slechts gediend hebben om hem meer kracht, meer leven by te zetten. Het is niet voordeelig dat de jonge planten in den beginne al te weelderig opschieten; het lyden is hun eene noodzakelykheid en doet hun kracht erlangen. De mensch is, in dit geval, als de planten: de ziel ook moet tegenwerking ontmoeten, zonder dat bleef zy zwak en onmagtig. En toch, weet gy het niet reeds! het bestaen op de wereld is een gedurige stryd; het geluk huist hier niet; het vliegt soms wel-eens over het menschdom en raekt dan hier en daer een schepsel met zyne gulden vleugelen aen, doch verblyven doet het niet op aerde. Alleen zalig zyn die, welke de magt bezitten, om het geluk in zyne vlugt op te volgen en in deszelfs stralen te verblyven.... Dat is aen ons mogelyk: aen al wie door den geest, door het enkel geest-gevoel kunnen leven.....’
| |
| |
Wolfang zweeg gedurende eenige stonden en ging dan weêr voort:
‘Ik zie in uw binnenste, Frederik, dat gy uwen vriend Frans nog niet goed begrepen hebt; ik zal hem u beter doen kennen. - Frans, en ik deed het u reeds andermael opmerken, bezit niet het hooge gevoel des geestes; doch zyn hart is een kostelyke schat..... Daerin woont een ander gevoel, dat hy mogelyk in eenen hoogeren graed dan wy bezit: hy heeft u daervan reeds proeven gegeven en gy zult er nog grootere van verkrygen. Hy is een opregte vriend die alles voor zyne vrienden zou en zal opofferen..... Ik zie hem in Duitschland, ik zie wat er in zyn braef hart omgaet. Hy is daer by eenen ongelukkigen vriend voor wien hy zyn leven, en zonder aerzelen, zou ten beste geven, indien hy daer door aen dien vriend den vrede en de gezondheid kon terug schenken. Eilaes! al zyne poogingen zyn om niet: zyn vriend is voor hem verloren..... arme ziel, maer gelukkige ziel! Zy heeft veel geleden..... De moeder en zuster, brave schepsels, uitgelezen schepsel!.....
‘Maer, vriend Wolfang, onderbrak ik, hoe weet gy al die byzonderheden!’
‘Waerom zoeken op welke wyze, Frederik, wanneer men gevoelt?
Als of die bemerking den loop der gedachten van den toonkundige onderbroken had, liet hy het hoofd zakken en zweeg stil. Hy staerde eenen langen tyd op de planten en bloemen, welke rond ons op het grastapeet prykten, en zegde eindelyk, eene blauwe bloem van den stengel rukkend:
‘Frederik, bezie die bloem eens gedurende eenige stonden en met aendacht?’
| |
| |
Wanneer ik aen dit verzoek voldaen had, sprak hy verder:
‘Wat zegt u die bloem?’
Ik antwoordde niet en gaf de bloem mistroostig terug. Wolfang merkte myne treurige uitdrukking en zyn wezen scheen daer door verlevendigd te worden. Hy ging op eenen zachten toon voort:
‘Broeder, gy zult weleens de spraek der bloemen verstaen..... Aen Lydia was die bekend en nooit hebben wy ons over die spraek misgrepen. Wat eene bloem voor haer zegde, zegde zy ook voor my. Al wat in de natuer leven ontvangen heeft, bezit eene spraek, een gevoel, een verschillend gewaerworden en uitdrukken. - Het zigt dier bloem heeft u treuriger gemaekt dan gy te voren waert; is het niet zoo, Frederik?’
‘Ik moet het bekennen.’
‘Zy deed op my het zelfde uitwerksel. Hare kleur nogtans is frisch en lachend, hare vormen zyn schoon, hare houding is vry; zy heft haren kelk met kracht in de hoogte en toch is zy treurig en haer zigt boezemt moedeloosheid in.’
‘Wie weet of zy niet gevoeld heeft dat haer stervensuer had geslagen?’
‘Wie weet of zy om het afzyn haers lievelings niet treurde? antwoordde Wolfang. - ‘Zie daer heeft eene andere bloem gestaen, die men ook van den stengel gerukt heeft; misschien waren die twee levens aen elkaer verbonden.....’
‘Maer is het geene wreedheid, Wolfang, van zoo dit leven te krenken?
‘Neen, Frederik; want die bloem zal in eene prachtigere bloem herleven; haer schoon zal door eene groo- | |
| |
tere schoonheid vervangen worden; meer lucht, meer licht staet haer te wachten..... Denkt gy dat de verwoesting welke ik aenrigt een teeken myner magt is? - Neen, het is integendeel een bewys der menschelyke zwakte. Wanneer ik een plant of een dier verniel, denkt gy dan dat ik leven beneem? o neen! want uit die schynbare verwoesting put de natuer nieuwe krachten; ik heb haer slechts tot werktuig gèdiend?’
‘Maer, ingeval ik dit stelsel wil voortdryven, zou ik er dan niet kunnen uit besluiten, dat het geoorloofd is eenen mensch van het bestaen te berooven?’
‘Gy verdwaelt, Frederik, en dat is het gevolg der redenering. Neen, vriend, de mensch mag in geenen gevalle vrywillig van het bestaen beroofd worden en zie hier waerom. - De mensch is het hooge punt der natuer; zyn wezen is het volmaekste werk dat de natuer trapsgewyze heeft kunnen voortbrengen: hooger kan zy niet klimmen. Slechts de mensch kan op zich zelven, doch alleenelyk door zyn bestaen, tot eenen hoogeren trap van volmaektheid geleid worden.... Nu zult gy ligt voelen dat men, met het lichaem des menschen te dooden, de natuer doet achteruit gaen - en dat alleen mag verdelging genoemd worden; want men verbreekt een werktuig dat nog dienstig zou kunnen wezen, om tot het bereiken der volmaektheid gebruikt te worden; men breekt eene der schakels die ons aen de Godheid verbinden.’
‘Denkt gy, Wolfang, dat de mensch tot eene echte volmaektheid kan opgeleid worden?’
‘Durft gy er eenen oogenblik aen twyfelen, beste Frederik, gevoelt gy het niet in uw binnenste? En dan zelfs wanneer gy het niet gevoelde, wordt het u dan nog niet klaer genoeg, door den gang der zaken, bewe- | |
| |
zen? Is er geene gedurige opklimming, van de verwyderste tyden af, waervan wy het geheugen bezitten, tot op onze dagen geschied? Is de mensch niet allengs verbeterd en meer beschaefd geworden?’
‘Maer bestaet er niet eerder, Wolfang, eene gedurige klimming en daling?........ Wy lezen van de oude volkeren, hoe verre zy in alles gevoorderd waren; wy zien nog de overblyfsels van hun vernuft, van hunne kunsten, en wy, die zoo lang na hen gekomen zyn; wy zyn nog onbekwaem om hen in vele dier dingen te evennaren, laet staen te overtreffen.....’
‘Broeder, gy verstaet de beschaving zoo als het gemeen der menschen die verstaet en, zoo als het gemeen der menschen, verkeert gy in dwaling. - Men bedriegt zich over de middelen die tot de beschaving leiden. - Kunstgevoel, wetenschappen, voortbrengsels van het vernuft zyn dingen die wel tot de beschaving kunnen medewerken, wanneer men ze niet misbruikt; doch zy maken den grond der beschaving niet uit. De verfyning des menschen ligt niet in stoffelyke voortbrengsels; zy ligt in de ziel, in het gemoed....... Het verheven gevoel alleen is beschaving; de kunsten en wetenschappen, vruchten van het vernuft, houden mogelyk de beschaving meer achteruit, dan zy dezelve doen voortgaen. Zy bederven en maken de ziel flauw. En wanneer gy de zaken langs dien kant beschouwt, zult gy volkomen van myne meening wezen. - Waert gy hooger in het gevoel geklommen, broeder, ik zou deze manier van spreken en betoogen kunnen daer laten; dan, zulks zal komen; maer voor het oogenblik moet ik my nog voor vele dingen op de hoogte van uw gevoel stellen. Nu verder. - Ga eens den gang der wereldsche dingen na. Wat zien wy
| |
| |
in de oudste tyden waervan men gewaegt?..... Het is de stoffelyke magt, het zyn stoffelyke dingen die alleen den voorrang in de maetschappy genieten. Men aenbidt de Godheid onder stoffelyke vormen; men bukt voor lichaemlyke magt en kracht: het is de afschildering der oudheid; het is de yzeren eeuw der dichters, der voelers, van die uitverkorenen te zeer in de wereld miskend. Ja, vriend Frederik, een echt dichter is een uitverkoren; hy is de man die het digtste aen de Godheid raekt.... - Gaet gy nu verder in de algemeene geschiedenis, dan zult gy zien, dat er een tweede stap gedaen wordt en die tweede stap is de kracht van den geest. Die geest heeft voor werktuig het woord. Het is het tweede tydstip door de dichters onder de zilveren eeuw afgebeeld. De derde stap moet thans nog geschieden; hy is ook voorspeld geworden: hy zal ons tot het ryk van het gevoel brengen. Het zal een gulden tydstip zyn, het zal het toppunt der beschaving uitmaken.... Voelt gy nu de dry trappen, Frederik? yzer, zilver, goud?.... het yzer is de aerde, het donkere, de voortbrenger; het zilver is het halve licht, de weêrschyn, de maen, het voortgebragte; en het goud is de zon, het volle licht, de geest van de twee eerste afstammende.’
‘Maer als het laetste tydstip dier Dryvuldigheid zal gekomen zyn, vriend Wolfang, wat zal er dan geschieden?’
‘Dan is het menschdom tot zyne bestemming geraekt, dan zal het, door de zuivering, tot zynen eersten oorsprong, dat is God, terug gekeerd wezen en dan zullen de lichamen verdwynen en de wereld zal niet meer bestaen, zoo als wy ze thans zien; dat is te zeggen, dat het menschelyk leven een einde zal genomen hebben en er niets meer dan de ziel zal overblyven. Dan
| |
| |
ook zal hetgeen men ons door den laetsten dag des oordeels afbeelt, gekomen zyn; dan verspreidt zich de gelukzaligheid over alles en er zal geene duisternis meer bestaen: het licht zal den zege behaeld hebben.....’
Ik bleef op al die vreemde gezegden nadenken en kon er my des te ongestoorder in verdiepen, daer de heer Wolfang ophield met spreken, en, langs zynen kant, insgelyks in mymering scheen te verdwalen. Eenige oogenblikken later stonden wy beide regt en keerden wandelend naer de stad terug. Ik kan u niet herhalen, myn goede Frans, welke samenspraken wy, gedurende het wederkeeren hielden. Alleenelyk herinner ik my nog eene kleine geschiedenis welke Wolfang my mededeelde en die, tydens zyn opsluiting in het gestigt voor krankzinnigen was voorgevallen.
Het mag u niet verwonderen, vriend Frans, dat ik, na uwen brief waerin gy my zoo duchtig tegenkampt, u nog zoo vry en vrank myne gevoelens mededeel en myne levenswyze uitleg. Ik denk zulks aen onze vriendschap verpligt te zyn. Er is een stryd tusschen ons opgerezen; gy gelooft dat ik op eenen dwaelweg ben versukkeld; ik denk dat gy mynen toestand niet goed begrypt, en ik schrik voor de bepleiting niet af en wil haer meer stof leveren. Gy gelooft my krank en, aengenomen dat het zoo zy, wil ik u al de uitgestrektheid myner kwael toonen en uw oordeel, zoo veel mogelyk, inlichten. De toekomst zal uitwyzen, wie van ons beide het regt voor heeft. - Die uitlegging gegeven zynde, ga ik verder en verhael u de kleine episode van Wolfang.
Men had Wolfang, zoo als gy reeds weet, gedurende zyne ziekte en terwyl hy in eene koortse verdwaeld lag,
| |
| |
naer het gestigt vervoerd. Hy bleef gedurende eenige dagen te bed, zonder te weten wat er rond hem omging of waer hy zich bevond: hy leefde gedurende dien tyd, zoo als hy my gezegd heeft, met Lydia en wist van de aerde niets meer. Dan eindelyk kwam hem het lichamelyk bewustzyn terug en zyne gezondheid herstelde zich zigtbaer. De geneesheer had hem bevolen van, zoo veel mogelyk, de frische lucht te scheppen en hy gehoorzaemde des te liever aen dit bevel, daer er zich een prachtige tuin in het gestigt bevindt. Byna den ganschen voormiddag bragt hy door met in de lanen en op de breede grasperken van den hof te wandelen en de bloemen en planten te bezigtigen. - Den tweeden dag zyner wandeling werd hy eenen persoon gewaer, die bewegenloos op eene bank zat te rusten en zich in de warme zonnestralen koesterde. Dit gezigt deed eenen buitengewoonen indruk op de ziel van Wolfang; hy naderde digter en bleef eenigen tyd op den krankzinnige staren. Het was een jongeling die omstreeks de vyf-en-twintig jaren kon bereikt hebben; zyne wangen waren ingevallen; zyne oogen, welke hy gedurig gesloten hield, waren hem diep in den kop gezonken; zyn schedel was breed en zyn gansch lichaem was van eene buitengewoone magerigheid. Zyne handen in zonderheid waren zoo tenger en zoo doorschynend, dat men derzelver beenderen en pezen door het vel kon onderscheiden. Wolfang voelde zich het hart door medelyden overgoten; hy stapte tot by den kranke en vatte hem by de hand. De bewaerder, welke den jongen man nooit verliet, kwam, op dit gezigt, toegeschoten, vreezende denkelyk dat er iets mogt gebeuren dat den zieke nadeel kon toebrengen; doch Wolfang, den bediende zachtjes met de hand terug houdende, zegde:
| |
| |
‘Vrees niets, vriend, er zal mynen broeder geen leed geschieden.’
Nauwelyks had de toonkundige die woorden uitgesproken of de zieke opende de oogen, staerde zacht op Wolfang en hem stil de hand drukkende, zegde hy:
‘Myn broeder.’
‘Hy spreekt!’ riep de bediende, ten uitersterste verbaesd; want het was de eerste mael dat men een woord uit 's jongelings mond hoorde komen. - Doch, zonder op de verbazing des bediende acht te slaen, ging de toonkundige voort:
‘Gy kent my, broeder?’
‘Ik herken u’ zegde de zieke ‘hebben wy niet lang reeds in de zelfde wereld, boven het aerdsche gewoond?’
‘Gy zegt wel - sprak Wolfang - onze zielen kennen elkaer.’
En dit zeggend, liet de toonkundige zich naest den kranke op de rustbank neêrzakken. - Intusschen had de bediende zich verwyderd en was weldra met den overste des gestigts en eenige anderen terug gekomen, om hen van de wonderbare herkeering der spraek des zieken getuigen te doen zyn.
Wolfang had, in het neêrzitten, onwillig de hand des jongelings losgelaten en wilde de samenspraek voortzetten; doch hy kreeg geen antwoord meer: de zieke had de oogen terug toegesloten en scheen weder, zoo als immer, van het uitwendig gevoel beroofd. Dit zigt bedroefde den toonkundige en nu, terug de hand des jongelings grypende, vroeg hy hem met belangstelling naer den staet zyner gezondheid. De zieke antwoordde op die vraeg niet; maer wel op de voorgaende welke Wol- | |
| |
fang gedaen had, wanneer hy de hand had losgelaten. De samenspraek ging alsnu ononderbroken voort; de aenhoorders waren ten uiterste verwonderd; doch de twee sprekers sloegen daer geen acht op en gingen ongestoord verder in hunne redekaveling. By de menigvuldige dingen welke er gezegd wierden, verhaelde de jongeling in eenige woorden de gesteltenis zyns levensloop welke oorzaek van zyn tegenwoordigen toestand was, en sprak aldus:
‘Ik had besloten my aen den dienst der kerk te verkleven en moest des anderendags myne eerste wyding ontvangen, wanneer ik des nachts een visioen had. Ik zeg visioen, broeder, omdat men gewoon is die dingen aldus in de wereld te noemen. - Dan, zie hier wat er geschiedde: - Op eene groote uitgestrektheid, eene ydele ruimte, zoo als die woestynen zonder einde welke men in Arabiën ontmoet, zag ik in het midden eenen kring in het zand rondom my geleekend. Aen dien kring kwamen zich een aental geteekende lynen vasthechten, welke zich in regten loop in de wyde uitgestrektheid verloren. - Naest my stond een geest wiens vormen ik met het oog niet kon onderscheiden; doch wiens spraek ik duidelyk kon hooren en wiens tegenwoordigheid ik gevoelde: ‘dat is uwe baen!’ zegde de geest, op eene der lynen wyzende. Ik plaetste den voet op de lyn en begon voort te wandelen. - Wanneer ik gedurende eenigen tyd was voortgetreden, wendde ik de oogen aendachtig rond.... Vóór my op de baen zag ik niemand; doch naest myne zyde en op andere banen zag ik een aental myner vrienden en kennissen wandelen, welke den zelfden maetschappelyken stand als ik uitgekozen hadden. - ‘Waerom, vroeg ik aen den geest, die im- | |
| |
mer naest my bleef. ‘waerom wandelen myne broeders op die andere wegen?’
- ‘Gy zyt op de regte baen.’ antwoordde myn geleider.
- ‘En waerom bevinden zich myne broeders hier dan ook niet? stellen zy zich dan ook het zelfde doel-einde niet voor?’
- ‘Uwe broeders, zegt gy! zy zyn uwe broeders niet; zy hebben met u niets gemeens, dan de kleeding, het uitwendig.’
- ‘En ik ben gansch alleen op den weg! hoe komt het toch dat zy zoo verre van my wezen - en, volgens ik kan zien, zullen zy zich aliengs meer en meer verwyderen?’
- ‘Zoo is het; want de wegen loopen regt; doch gy zyt niet alleen op de baen, zoo als gy denkt; ga voort en gy zult andere broeders vinden....’
‘Ik liet het hoofd op de borst zinken; doch stapte moedig voort. Na eenen langen tyd gegaen te hebben, vond ik eenen zwakken gryzaerd op den weg uitgestrekt liggen. Verschrikkelyk was het schouwspel dat zyn zigt my opleverde. Eene gapende wonde was in zyne borst gemaekt en eene bloedstrael vloeide onophoudend uit het binnenste zyns harten. Om zynen eerbiedweerdigen schedel was een yzeren band geklemd welke met eene vys kon toegewrongen worden. Terwyl ik by den rampzaligen stond, zag ik dien band, door eene onzigtbare werking, digter toehalen: Ik bukte my tot den ouderling en wilde hem van den grond opligten; doch hy sloeg minzaem zyne oogen op my en, myne hand zachtjes terughoudende, sprak hy;
- ‘Ga slechts verder, ik ben ongeneesbaer; myne
| |
| |
krachten zyn te verre weg; ik kan niet meer; zie dat gy de goede baen ten einde wandelt..... Gy zyt nog jong, gy zyt sterk en krachtvol en reeds ver gevoorderd.... ga voort, ga voort en bekreun u om my niet!’
‘Dan, ik wilde niet gehoorzamen; doch de geest die naest my stond, zegde nu ook: “ga voort” en ik moest mynen weg hernemen. Geen kwart uers was ik verder gegaen of een ander broeder deed zich voor myne oogen op. Eene breede wonde bloedde hem, zoo als by den eerste, aen het hart; doch zyn hoofd was op eene afschuwelyke wyze doorploegd en verhakkeld. De tranen borsten my, by dit beschouwen, uit de oogen:
- ‘Broeder! broeder! riep ik, wie heeft u zoo mishandeld?’
- ‘Wie deed Kristus, den verlosser der menschen, mishandelen?’ was zyn antwoord.
- ‘Martelaer! hernam ik, laet my uwe wonden verbinden, laet er my de olie en den balsem der vertroosting in gieten!’
- ‘Neen, broeder, houd a niet langer by my op: de weg is nog zoo lang en er zyn nog dieper ongelukkigen; tracht slechts de baen ten einde te komen.....’
- ‘Neen, riep ik, ik zal u niet in dien afschrikkenden toestand verlaten!’ - Doch de geest sprak weder:
- ‘Ontneem uwen broeder de kroon der martelie niet en ga voort!’
‘En ik was wederom gedwongen voorttewandelen.
‘Nog eenige broeders ontmoette ik op myne lange baen, en telkens zag ik de smarten vermeerderen; hun toestand was zoo afgryselyk dat ik het u niet zou kunnen beschryven. Eindelyk zegde my de laetste by wien ik stil bleef:
| |
| |
- ‘Ik ben het verste op de baen voortgesukkeld en zie nu of er een lyden is dat met myn lyden kan vergeleken worden......... Broeder! broeder! wat kan ééne goede ziel tegen miljoenen bedorvene zielen? wat kan één gezonde geest tegen duizende bedorven geesten aenrigten!....... Wee! wee! alle vleesch heeft zynen weg bedorven! diegenen welke het heiligdom moesten bewaren, hebben hetzelve ontteerd! het heilige vuer brandt in hunne zielen niet meer! Zy die door den Almagtigen bestemd zyn om als schakel tusschen hem en het menschdom te dienen; zy die de harten zouden moeten vertederen en het zielengenot op aerde zouden moeten doen heerschen; zy treden hunne bestemming met de voeten en, aen vuig zingenot verkleefd, kunnen zy slechts het stof aenbidden. De dag der verdelging zal voor hen geboren worden en eeuwig zal de vloek der ongelukkigen op hun schuldig hoofd drukken.....’
- ‘Geen moed verloren, broeder, riep ik; de martelkroon ontvangt gy hier en ik ga ze verder zoeken!’
- ‘De martelkroon! en onze arme broeders! het menschdom! waer henen loopen zy?’
‘By die bemerking voelde ik my het hart als toewringen; ik viel met het aenzigt ter aerde en riep nu met mynen rampzaligen broeder: “wee! wee!”
‘Die kreet klonk verschrikkelyk door de wyde uitgestrektheid en duizende echos herhaelden: wee! wee!...
‘Hier brak het visioen af, ten minste herinner ik my niet meer wat er verder geschiedde.
‘Des anderendags 's morgends ging ik mynen overste vinden en legde hem het nachtgezigt uit. Ik toonde hem, met krachtige woorden en met eene ongewoone welsprekendheid, hoe men niet dan de slechte wegen
| |
| |
bewandelde en hoe verdwaeld men voortstapte. - Myn overste antwoordde weinig en deed my op myne kamer opsluiten. Wat er verder gebeurd is, weet ik niet. Ik begon van dit oogenblik af slechts inwendig te leven. Thans ken ik niemand myner oude vrienden meer.’
‘Maer hoe hebt gy my dan erkent, broeder?’ vroeg Wolfang.
‘Omdat onze zielen zich verstaen.’ sprak de jongeling.
Wolfang voelde zich alsdan in een diepe mymering verdwalen; hy liet de hand des zieken los en nu herviel deze in zyne vorige spraek- en roerloosheid. Men droeg hem uit den tuin en legde hem ter rust. - De toonkundige werd sedert dien dag meermaels by den jongeling toegelaten en telkens, wanneer hy dezes hand aenraekte, kon hy met hem redekavelen.
Ik wil uit dit alles geene gevolgen trekken, myn beste Frans, en laet dit aen uwen onderzoekenden en alles uitleggenden geest over. Gy zult ligt de oorzaek en de reden daer van opsporen. Het visioen zal een visioen zyn en daermede is het uitgelegd. De ontbinding der tong des jongelings, zoodra Wolfang dezes hand aenraekte, zal eene inbeelding wezen; de overste en de bedienden van het gestigt zullen zich ingebeeld hebben, dat de zieke sprak, of wel het is alles eene verbeelding van Wolfang zelven, of wel nog, het gebeurde zal ditmael aen het magnetismus moeten toegeschreven worden. - Ik loochen dit laetste niet; doch magnetismus is slechts een naem, een woord, en dan blyft er nog altyd uitteleggen, wat er door en in het magnetismus gebeurt en waerom en op welke wyze de werkingen van den eenen geest op den andere geschieden kunnen. Denk er aen,
| |
| |
vriend Frans, denk er aen en leg my dit alles op eene natuerlyke wyze uit, indien gy kunt.
Tot hier zy myn brief eerder wetenschappelyk dan iets anders. Thans van den ouden vriend aen den ouden vriend. - Uwe schets, beste Frans, van de geschiedenis van Walter heeft my diep getroffen. Ik heb den braven duitscher te Antwerpen gekend en wilde thans by hem zyn, om hem, door u geholpen, moed en troost te verschaffen. Doe hem myn vriendschappelyk aendenken herinneren en zeg hem welke gevoelens er in myn hart woonen; - dat zal hem mogelyk eenen stond genoegen doen smaken.... Uwe woorden over de moeder en zuster van Walter doen my die twee vrouwen hoogachten en beminnen. Ik gevoel dat het twee dier blanke zielen zyn, welke op aerde door de wreedste tegenspoeden overvallen worden en, als het ware, voor hare medemenschen moeten lyden. Ik geloof dat onze zielen elkaer goed zouden begrypen; spreek haer van my; zeg dat uw vriend, ofschoon hy haer nooit gezien hebbe, ze eerbiedigt en met broederlyke liefde aen haer denkt, dat hy zich in de ziel met u allen vereenigt en aen u in het byzonder den last oplegt, van dubbel liefderyk en vertroostend voor haer te wezen.
Ik gevoel te sterk, myn goede Frans, hoe veel troost gy in dit rampzalig huisgezin kunt storten, om u nog te durven aenporren uwe terugkomst naer Antwerpen te bespoedigen. Hoe brandend myn verlangen ook zy om u terug te zien, vrees ik thans eigenlievend te schynen met u dit verlangen te doen kennen. Beslis gy dan vry daer over, myn vriend, en zie wat u best te doen staet. Verder durf ik niets zeggen.
Kende my uw nieuw aengenomen vriend, de heer Van
| |
| |
Hardenhoek, ik zou u verzoeken hem eenen hartelyken handdruk voor my te geven. Dan, doe het toch maer. - Wat gy over hem schryft, doet my de schoonheid zyner ziel voorgevoelen, doet my het zuivere zyner gevoelens kennen, met een woord, doet my den zonderlingen braven man volkomen begrypen, - en zulke gedachten zyn immer vertroostend, zyn immer zielbalsemend.
Nu, vriend vaerwel; ik verwacht my aen uwe komst of aen eenen brief.
Uw immer verkleefde
Frederik.
|
|
Auteursrechtvrij