Volledige werken. Deel 9

[p. 71]

Valentijn.
1799.

I.

Valentijn was de jongste zoon van eenen pachter uit de omstreken van het dorp B. in de brabantsche Kempen. Zijne geboorte had aan zijne moeder het leven gekost en men was verplicht geweest hem aan eene vreemde borst het voedsel te laten afvragen. De minne, welke men het kleine wicht beschikte, was eene jonge vrouw uit de buurte, die, tijdens haar kraambed, haren echtgenoot door eenen plotselingen dood van hare zijde had zien wegrukken en met haar pas geboren dochterken aan ramp en ellende ten prooi was gebleven. De vader van Valentijn redde de jonge weduwe uit de armoede met haar als voedster aan te nemen en haar toe te laten de kleine Lucy op de pachthoef met Valentijn groot te brengen. De brave man werd voor die weldaad ruimschoots beloond; want hij vond in die vrouw, als het ware, eene tweede huisgenoote terug, daar zij alras de zorgen van het gansche gezin op zich nam en de hoef naar ieders wensch bestuurde. Beide kleinen groeiden als zuster en broeder op, en toen later de moeder van Lucy aan eene kwijnende ziekte overleed, was het den vader van Valentijn alsof men hem eene tweede maal zijne echtgenoote had ontnomen. Hij zwoer op dit oogenblik Lucy als zijn kind aan te nemen en haar als zijne eigene dochter lief te hebben.

[p. 72]

Toen Valentijn zijne vijftiende jaar bereikt had, werd hij in de Latijnsche school te Turnhout besteed; want, ofschoon hij zich voor den landbouw bestemde, wilde de vader niet meer dat Valentyn, buiten 'het boerenvak, zooals zijn oudste zoon, een weetniet zou gebleven zijn.

Het smartte den jongen knaap diep zijn huisgezin en inzonderheid zijne aangenomene zuster te moeten verlaten; doch hij troostte zich met te denken, dat de scheiding toch niet eeuwig zoude zijn en dat hij tweemaal in het jaar eenen langen vacancietijd op de hoeve zou komen doorbrengen. - En dan, Lucy had beloofd hem alle weken te schrijven hoe het er op de hoeve uitzag en welke gebeurtenissen er waren voorgevallen. Valentijn zou telkens op die brieven antwoorden en zoo zou de tijd wel doorgaan en merkelijk verkort worden.

Nadat de jongeling twee maanden in de studie had doorgebracht, gevoelde hij dermate de leemte, welke het verlaten van het vaderlijke huis in zijn hart gelaten had, dat hij er ongetwijfeld allen moed zou bij verloren hebben en krank zou zijn geworden, indien geen studiemakker hem eene vriendelijke hand hadde toegereikt en hem zijn hart had ontsloten om in zijne treurgeestigheid deel te nemen. Die studiemakker noemde zich Michiel en was geboortig van Hoogstraeten. Hij was reeds ver in de studie gevorderd en bestemde zich tot den geestelijken staat. Hij bezat eene zachte inborst, waaraan alle woelige driften onbekend waren en die in hem eene zekere schuchterheid liet opmerken. Zijne ziel scheen eerder voor een vrouwenlichaam dan wel voor eenen man bestemd, en wonder was het te zien hoe hij onder dit opzicht met Valentijn verschilde, daar deze, wat het uitwendige betreft, licht voor zijn broeder zou hebben kunnen doorgaan, zoo zeer geleken zij van lichaamsbouw en wezenstrekken aan elkander. De warme driftige ziel van Valentijn had noodig zich te kunnen uitstorten, eene ziel te vinden, die haar begreep, en haar den vrede kon schenken met in hare ongerustheid te deelen. Daartoe juist was de ziel van den braven Michiel goed geschikt, daar zij geschapen scheen om als een toevluchtsoord voor gefolterde zielen te wezen en balsem op alle wonden te gieten. Zulk een uitgezonderd man mocht het priesterschap aannemen.

Michiel kende al de geheimen van zijnen makker; hij las de brieven van Lucy, kreeg mededeeling van wat er Valentijn op antwoordde en begreep alras dat het gevoel, welk de jongeling voor het weeskind

[p. 73]

koesterde, zonder dat hij het zelve wist, meer dan een broederlijk gevoel was. Hij deed het Valentijn opmerken en deze zag daardoor slechts zijne verkleefdheid aan het meisje, maar tenzelfden tijd ook, zijne onrust vergrooten.

De vacancietijd verscheen eindelijk, Valentijn kon een einde aan zijn brandend ongeduld stellen en vloog huiswaarts. Hij had aan zijnen vriend Michiel beloofd hem in de eerste dagen te schrijven en hem de gevoelens zijns harten uit te leggen, en hij hield zijn woord. Ziehier wat hij schreef:

Mijn goede Michiel,

Ik ben terug op de hoeve, terug tusschen alles wat mijn hart liefheeft. Ik weet niet wat andere menschen gevoelen en bewonderen, waaraan zij zich vastkleven; maar ik, ik verkies mijne haardstede boven al wat in de wereld rijk, prachtig, zalig mag genoemd worden. Waar anders toch zou mijn hart zich zoo bevredigd kunnen voelen, waar toch zou ik, buiten u, mijn goede Michiel, vrienden kunnen aantreffen, die mij meer verknocht zijn! Waar zou ik eenen vader kunnen vinden, die mij met een rondborstiger gemoed zou beminnen? - Eu dan, indien er nog niets van dit alles bestond, is er Lucy niet, en is hare tegenwoordigheid alleen niet genoeg, om alles te verlevendigen, om over al wat rond haar is eene tint van gemoedelijke vreugd te werpen? Zij is voor mij als de zon, die alles verlicht en verheldert. Haar dicht bij mij voelen, maakt mij gelukkig; haren blauwen oogappel naar mij gewend zien en in mijn oog voelen versmelten maakt mij zalig!

O, gij moet haar zien, mijn goede vriend, gij moet haar komen zien; dan alleen zult gij kunnen begrijpen, wat er in mijn hart omgaat; gij moet die engelachtige uitdrukking komen bewonderen, die over haar wezen verspreid ligt, die in al hare trekken doorstraalt; die zedige bevalligheid, waarmede al hare bewegingen gepaard gaan, die eenvoudigheid, door een helder natuurlijk verstand opgeluisterd, welke haar mij als een teeder broeder doet liefhebben; gij moet dit vertrouwen, dit oneindige vertrouwen kennen, welk zij in mij stelt, en die lieve gemoedelijkheid, welke in hare schelle maar zachte stem zingt, komen nahooren, en dan, ja, dan slechts zult gij kunnen begrijpen, welk een hemelsch geluk de goede God mij op aarde beschikt heeft... Doch ik verdwaal, mijn goede Michiel, ik zou u van al die dingen zoo niet mogen spreken. De staat, dien gij wilt aannemen,

[p. 74]

verzet zich tegen die gevoelens, tegen die soort van aanbidding, welke het eene aardsche schepsel voor het andere gevoelt... Dan, gij hebt het mij toch meermaals gezegd, uw hart, ofschoon voor alle teedere gevoelens vatbaar, weet die gevoelens algemeen te maken en er de gansche menschheid in te omvangen. De liefde, die God in uwe ziel gestort heeft, is eene allesomvattende liefde en kan zich op geen schepsel bij uitzondering vestigen. - O, dit gevoel moet voorzeker eene bron van troost en genot voor uw hart wezen... doch, vergeef het mij, brave vriend, vergeef mij mijne wereldsche gedachten; want ik durf het betwijfelen of uw uitgestrekt geluk wel met mijne bepaalde zaligheid kan vergeleken worden.

Het was gister zondag. Wij gingen te zamen naar de hoogmis. Lucy heeft geene schoonere kleederen dan de boerendochters der omliggende pachthoeven; doch zij schijnt eene dame in vergelijking met hare vriendinnen. Dit komt hieruit voort, ten eerste, dat zij veel fijner en ranker van leden is, en ten tweede, dat zij eenen zekeren ongekunstelden smaak bezit, welke in al hare kleedingstukken doorstraalt. Zij werkt zooveel als eene andere, en toch zijn hare handen fijn en zacht. Haar hals blijft voor de stralen der zon niet verborgen: doch de zon heeft die satijnen huid, zooals bij de anderen, niet kunnen roosteren en er slechts eene lint doen op ontstaan, welke dezelve nog zachter en donsiger doet voorkomen. En dan, vriend, hoe indrukwekkend is haar wezen niet met dat verheven en glad voorhoofd, die zachtvurige oogen, dien fijn geteekenden neus, die zachte lippen en die wangen, waarop de blos der jonkheid, met de onnoozelheid gepaard, staat te prijken!...

Doch ik ben wederom aan het verdwalen, beste Michiel; nog eens, ik zou u van dit alles niet mogen spreken, of liever, het is nutteloos dat ik er u van spreek; want gij moogt, gij kunt dit alles niet bevroeden en, wat meer is, zulke dingen moeten u verdrieten.

Dan, het is voor mij eene vreugde over haar te kunnen spreken, en daar ik het slechts met u kan doen, zult gij mij die vreugde niet benijden. O, meer zelfs! gij zult blijde zijn te zien dat ik gelukkig ben, en gij zult mijn gevoel niet laken; want God zelf, vriend, ziet het met welgevallen. Ik heb er de overtuiging van gevoeld. toen ik gisteren in de kerk naast haar bad en Hem onze vreugde, onze liefde opdroeg. O, de God van al wat liefde is kan zulk een offer niet dan met genoegen aanvaarden en zijne zegening moet daardoor over ons dalen.

[p. 75]

Meer zal ik u thans niet zeggen, mijn beste. Ik eindig dus met den wensch uit te drukken, dat gij tijdens de vacanciedagen een niet kleiner geluk dan ik moget smaken.

‘Uw toegenegen,

‘Valentijn.’

Toen de vacanciedagen verstreken waren, trok Valentijn terug naar zijne kostschool. Het afscheid was pijnlijk; doch het hart van beide geliefden was geruster en kalmer dan vroeger. De twee jongelieden hadden openlijk gesproken; Valentijn had zijn gansch hart blootgelegd en Lucy had, van haren kant, onbewimpeld hare gevoelens bekend. Beiden hadden elkaar eeuwige liefde en trouw gezworen.

Bij het eindigen van het tweede schooljaar, moest Michiel Turnhout verlaten om de theologische studiën te gaan beginnen en zich zoodra mogelijk tot het aanveerden van het priesterlijk ambt bereid te maken. De twee makkers zwoeren elkander, bij het verlaten, eene eeuwige vriendschap, en elkaar later terug te zien, zich op de levensbaan zoo dicht mogelijk bij elkaar te bevinden, bleef hun vurigste wensch. - Die wensch moest vervuld worden.

Drie jaren later had Valentijn zijne landbouwoefeningen hernomen en stond hij aan het hoofd der pachthoeve met zijnen ouderen broeder, terwijl Michiel de plaats van onderpastor op een naburig dorp verkregen had. Zoodat beiden zich in de mogelijkheid bevonden elkaar meermaals te zien en weêr, zooals vroeger, gemeenzaam met elkander te verkeeren.