Volledige werken. Deel 9

II.

Sedert eene maand bevond zich de adellijke familie De la Roche bij pachter Firmin. Wat mevrouw wel het diepste ter harte ging, was, dat de netelige omstandigheden, waar men zich in bevond, de vrees van zich alle oogenblikken door de blauwen - zoo noemde men de soldaten der republiek, - overvallen te zien, haar en hare dochter noodzaakten de vermommingskleederen niet te verlaten, en dus op het uitwendig voor eene gemeene boerenvrouw te moeten doorgaan. Zelfs

[p. 59]

waren zij soms verplicht zich met eenig huishoudelijk werk bezig te houden; want, zooals pachter Firmin het gezegd had, ook tusschen de Vendeërs waren bespieders en het was niet altijd mogelijk deze van de hoeve verwijderd te houden. Voor de niet ingewijden in de breede samenzwering moest mevrouw De la Roche voor eene nichte van pachter Firmin doorgaan, voor eene weduwe, welke de pachter met hare dochter had ingenomen. Mevrouw De la Roche vond het afschuwelijk, ofschoon de vrees om verraden te worden en, bij den eersten overval, het met den dood te bekoopen, haar jegens den pachter eene schijnbare erkentelijkheid deed aannemen. - O, waarom toch mangelde het haar aan geld om te kunnen emigreeren en naar Londen over te steken!

Wat Charles betreft, hij gedroeg zich moedig en, in het leger der Vendeërs gemengd, stelde hij zich dagelijks aan de vijandelijke kogels bloot en liet niet na zijn aandeel in de slachting der republikeinen bij te brengen. François, de zoon van pachter Firmin, was zijn trouwe gezel geworden en meer dan eens had hij het behoud zijns levens aan den jongen boer te danken gehad. Charles was, door de geestdrift vervoerd, zichzelven niet meester, en wanneer hij den kreet: ‘voor God en den koning!’ had aangeheven, stormde hij gewoonlijk als een leeuw tegen den vijand in en kende geen gevaar meer. François integendeel, van een spotziek karakter, verloor nimmer zijnen koelbloed, en toomde zooveel hij kon den onvoorzichtigen moed zijns maats in. Wanneer hem zulks echter niet gelukte, volgde hij hem onverschrokken in het heetste van het gevaar en wist dan te vechten en te gelijken tijd zijnen maat te beschermen en bij dit alles nog tijd te vinden om de eene of andere spotzieke opmerking te maken.

Als de twee jongelieden zich rustend op de pachthoeve bevonden, waren zij niet min onscheidbaar geworden, en, wonder! Charles, alsdan kalm als een lam geworden, speelde op zijne beurt meester over François. Doch die meesterschap was liefderijk en bestond hierin, dat de baron alle moeite deed om het natuurlijk fijn verstand van den jongen boer te ontwikkelen, zijn gevoel te beschaven, en hem kundigheden te doen verkrijgen. Met een woord, Charles wilde zijnen oorlogsmakker tot zich verheffen en hem zijne vriendschap ten volle weerdig maken. Mevrouw De la Roche kon die handelwijze niet dan afkeuren en berispte haren zoon meermaals van zich op een' zoo gemeenzamen voet met eenen boer te houden. Charles sloeg er ge-

[p. 60]

meenlijk geen acht op en wanneer het te ver ging, deed hij gevoelen, dat hij de heer en meester was, en zulks was de ultima ratio voor mevrouw, de alles afdoende reden, waarvoor zij het hoofd boog. Dan, wat zij op haren zoon niet kon te weeg brengen, wilde zij gewoonlijk op hare dochter verhalen; doch hier ook vond zij wederstand. Met welke aristocratische gevoelens ook bezield, kon echter Clotilde zich niet onthouden den zoon van Firmin met eene hartelijke genegenheid te behandelen. Zij wist hoe edelmoedig hij zich jegens haren broeder gedroeg, en dan, zij had zijne goede inborst leeren kennen en begrepen, dat er onder zijne gewone spotzieke handeling een teergevoelig hart schuilde. En dan nog, François was een echt schoon jongeling. Zijne gitzwarte haren gaven aan zijn wezen een indrukwekkend voorkomen; zijne groote blauwe oogen aamden liefdegevoel; zijne fijne doch sterke ledematen waren een toonbeeld van schoonheid en kracht, en wie meisje, haar hart zij dan al of niet er door betooverd, kan daarvoor gansch gevoelloes blijven. - Langs dien kant vreesde mevrouw De la Roche niets; want het was haar eene bewezene onmogelijkheid, dat eene edele dochter ooit in eenen boer iets anders dan eenen boer zou kunnen zien hebben, dat is te zeggen, wel eenen mensch, ja, maar eenen mensch van eenen gansch anderen oorsprong, van eene gansch andere stof, eene zekere soort van mensch, die wel op het uiterlijk aan eenen edelman kon gelijken; doch er niet het minst aan geleek.

Charles, die zulk een onderscheid niet zoo goed als zijne moeder vatten kon, die zelfs aan het tegendeel eenigszins geloofde, en tusschen vier oogen reeds meer dan eens bekend had, dat alle menschen menschen waren, dacht dan ook in deze zaak klaarzichtiger dan de anderen te wezen, en het jammerde hem argwaan opgevat te hebben en te gelooven, dat er wel iets tusschen het hart van François en dat van Clotilde kon bestaan; want hij voelde daarbij afbreuk op de vriendschap doen, welke hem aan den zoon van Firmin verbond. Die twijfel versterkte zich allengs in den geest van den baron en hij besloot eindelijk open tot François te spreken. Zekeren dag dan, dat hij zijnen makker in samenspraak met Clotilde had gezien en gemeend had te bemerken, dat hunne samenspraak van weêrszijden een vriendschappelijk gevoel verried, riep hij François ter zijde en trok met hem den kleinen tuin binnen, welke zich achter de hoef bevond.

‘François,’ sprak de jonge baron, ‘ik heb u eene vraag te doen.’

[p. 61]

‘Vraag maar op, mijnheer de baron.’

‘Het kan zijn, dat ik mij misgis, en ik wensch niet beter.’

‘Vreest gij eenen overval van de blauwen? Dan zijn onze spioenen bedrogen; want daareven nog ontving ik het bericht, dat de republikeinen op meer dan tien mijlen van hier zijn weggetrokken.’

‘Ik denk op dit oogenblik aan geene blauwen, François.’

‘Welnu, laat hooren, waaraan denkt gij dan?’

‘Clotilde is mijne zuster.’

‘Daarin misgist gij u ten minste niet.’

‘Neen; doch luister: gij kent mijne moeder, gij kent mevrouw De la Roche; zij neemt uit alles argwaan...’

‘Welnu?’

‘En het schijnt haar, dat gij al te gemeenzaam met Clotilde verkeert en haar dit ontzag...’

‘Eerbiedig ik haar niet?...’

‘Dat zeg ik niet; doch gij verstaat...’

‘Ik begrijp... ik ben een boer, de zoon van pachter Firmin, en Clotilde... is... van adellijken bloede... Welnu?....’

‘Welnu?...’

‘Welnu! ja, het is immers onmogelijk, dat eene adellijke dochter met welgevallen het oog op eenen boer zou kunnen slaan en hem haars gelijke gelooven... Denkt het mevrouw De la Roche niet zoo?’

‘Het is mogelijk; doch in alle geval denk ik er anders over, François, en ik vraag u, wat gij er over denkt?’

‘Hoor,’ zegde François, ‘wij zijn nu hier toch alleen en niemand hoort het: ik geloof, dat een edel meisje een meisje is zooals een ander.’

‘En dus?’ vroeg Charles met ontsteltenis.

‘En dus, ma foi! wat gij veronderstelt, zou licht kunnen waar wezen.’

‘Wat wilt gij zeggen. François!’ riep de jonge baron; ‘ik ben uw wapenmakker, ik heb u zelfs vriend genoemd; doch verklaar u. Er is hier geen spot mogelijk. Spreek, ik gebied het u!’

‘Bedaar, mijn moedige wapenmakker, bedaar. Zoo genomen, dat het zoo ware, dat ik...’

‘Genoeg!’ onderbrak Charles.

‘Welnu, wat zoudt gij doen?’

‘Een tweegevecht alleen zou!... Uw leven of het mijne!...’

[p. 62]

‘Uw leven dan; want ik ben van ieder schot zeker, dat weet gij, en, als uitgedaagde, zou ik het recht hebben eerst te schieten. Maar, gij misgist u... Een baron mag immers met geenen boer in tweestrijd treden?’

‘François, genoeg met dien spot! Alle menschen zijn gelijk en de vriendschap van eenen boer of zijn haat zijn voor mij zooveel als de vriendschap of de haat van eenen edele.’

‘Gij zijt een oprecht edel hart!’ riep François in ernst uit, ‘en met u spot ik niet langer. Luister, mijnheer. Ik eerbiedig uwe zuster, zoozeer als ik u bemin. Zij, langs haren kant, veracht mij niet, omdat zij grootendeels aan u gelijkt. Wat een ander gevoel betreft, er is geen schijn van en, om het u te bewijzen, verzoek ik u haar van stonde aan te gaan vragen, waarover ik haar daar straks heb gesproken. Ziehier wat zij u zal zeggen: ik heb haar mijne liefde voor een meisje uit het dorp bekend, wier gansche rijkdom bestaat in een engelenhart te bezitten. Gij hebt mij geleerdheid en beschaving doen waardeeren, en ik bad uwe zuster van voor mijne arme Marie te doen wat gij voor mij doet en zij heeft het mij beloofd. Ga nu, mijnheer de baron, en verzeker u of ik waarheid spreek.’

‘Ik geloof u, mijn goede François,’ riep Charles, den jongen boer in de armen drukkende, ‘ik geloof u en van heden af is onze vriendschap onverbreekbaar geworden.’

‘Ik ben u dankbaar voor die woorden,’ zegde François, ‘voortaan zijn wij broeders; want gij hebt een edel hart.’

En de samenspraak werd door eene tweede omarming gesloten.