Volledige werken. Deel 8

[p. 194]

Eerste liefde.

I.

Karel was de jongste van vijf kinderen, welke allen hun best deden om hunne oude moeder te ondersteunen, die, sedert eenige jaren weduwe geworden, zich immer voor hare kinderen had opgeofferd en als eene slavin had gewerkt om hen in eer groot te brengen, terwijl de vader, door eene langdurige ziekte aangerand, jaren reeds vóór zijn afsterven, in de onmogelijkheid was geweest voor den onderhoud van het huisgezin te zorgen. Zij werd thans voor hare braafheid wèl beloond, de goede vrouw, want al hare kinderen wedijverden om haar niet alleen een gerust bestaan te verzekeren, maar haar tenzelfden tijd, door hunne warme toegenegenheid, het leven te veraangenamen.

Karel oefende het beroep uit van schrijnwerker en ofschoon slechts twintig jaar oud, was hij reeds een volslagen gast geworden, daar de natuur hem met een' vluggen geest en eene groote behendigheid had begaafd.

Het huisgezin was gelukkig geweest sedert eenigen tijd, want alles ging voorspoedig; er was geen mangel aan werk en dus ook geen nood voor armoede. Dan, de droefheid, die zoo lang, tijdens de ziekte van den afgestorven vader, in het huisgezin geheerscht had, was nu weder de woning binnengetreden. - Karel, die twee jaren vroeger voor de milicie had moeten loten, had een der laagste nummers

[p. 195]

getrokken, een dier nummers, waaraan men den naam van bloednummers zou mogen geven, en het order was thans gekomen om des anderdaags te vertrekken.

Karel, ofschoon eenen afkeer voor het soldatenleven gevoelende en diep in de ziel aangedaan, hield zich op het uitwendig moedvol en gelaten in zijn lot. Doch zoo verging het niet met zijne broeders en zijne zuster en nog minder met zijne oude moeder, welke aan hare droefheid ten volle lucht gaf.

Het was een zondag en in den namiddag. De broeders en de zuster, wien het moeilijk viel hunne droefheid te bedwingen, hadden de eene na den andere de woning verlaten en Karel bevond zich met zijne moeder alleen. De oude vrouw zat sprakeloos haar jongste kind aan te staren en nu en dan vaagde zij eenen brandenden traan uit hare oogen. De jongeling voelde zich, op dit zicht, tot in het binnenste der ziel aangedaan en hij brak de stilzwijgendheid met te zeggen:

‘Maar, moeder, wees dan toch niet zoo bedroefd: ten eerste, het kan er niets aan doen en het is toch niet voor altijd...’

‘Ik weet het, Karel,’ zuchtte de vrouw.

‘En ten tweede, onze Frans is ook soldaat geweest, en hij is er immers goed van door gekomen, en er niet slechter om geworden?’

‘Gij kunt gelijk hebben, Karel,’ sprak de moeder; ‘doch ik kan mijn verdriet niet overwinnen. Zie! ik heb nooit gewenscht rijk te zijn, maar nu zou ik willen schatten bezitten!...’

‘Waarom, moeder?’

‘Om u van de milicie, die ik haat, te kunnen afkoopen, en te beletten dat gij zes of acht jaren van uw leven in onnuttigheid, in dwaze slavernij zoudt gaan doorbrengen.’

‘Maar, moeder, weet gij wel dat gij, zulks doende, de verachting zoudt verdienen, welke ik voor de rijken gevoel, die zich door geld van alles weten vrij te maken.’

‘Dien ik met dit geld zou koopen, zou vrijwillig optrekken, en dan valt er niets te zeggen.’

‘Vrijwillig, moeder... of uit armoede misschien?..’

‘Het is mogelijk,’ snikte de vrouw; ‘doch gij zoudt van mij niet weggaan...’

‘Ik zou zulken koop niet willen,’ sprak Karel met ernst, ‘al waren wij zoo rijk als de straat...’

[p. 196]

‘Maar, Karel, Karel..., het is alsof gij er blijde om waart mij te verlaten!’

‘O, zeg dat niet, moeder, zeg dat niet!... Maar neen, die woorden komen niet uit uw hart!... Gij weet te goed hoe het mij smart van u te moeten scheiden...’ En de jongeling bij de vrouw snellende, liet zich op de knieën voor haar neêrzakken en klemde hare handen in de zijne, terwijl zijn blik zich, door tranen overgoten, in het oog der vrouw spiegelde.

‘Karel,’ zegde de vrouw, op hare beurt de handen des jongelings drukkende, ‘Karel, mijn kind, ik kan op dit oogenblik geene reden verstaan. Ik begrijp en gevoel slechts, dat gij ons morgen gaat verlaten en dat gevoel overwint alles.. En, ja, nog eens, ik wilde rijk zijn en u kunnen beletten te vertrekken. O zie! mijn hart is niet goed op dit oogenblik; want ik benijd de rijken. De rijkdom is de macht, ik voel het; zonder schatten moet men de zachtste, de heiligste gewaarwordingen des levens missen; zonder schatten is men geen meester van zijne eigene kinderen. Met geld kan men alles koopen en zelfs wat rechtveerdig en natuurlijk is, kan men zonder geld niet verkrijgen.’

‘Moeder! moeder! wat zegt ge toch?...’ onderbrak Karel, ‘en waarom beneemt gij u zelven en mij den moed zoo?’

‘O, zie eens,’ ging de vrouw voort, zonder op die woorden acht te geven, ‘zie eens dien rijken Petens hier uit de buurt. Zijn zoon heeft zoowel als gij een laag nummer getrokken, maar hij zal geen soldaat worden; want zijn vader heeft geld...’

Karel was, op het hooren van den naam van Petens, eensklaps van voor zijne moeder rechtgestaan, en had zich tot bij het venster der kamer verwijderd. De moeder, door hare droefheid vervoerd, was zulks bijna niet gewaar geworden, en ging voort:

‘Zeg, is het niet waar?... En waarom moet ik, moeder, ongelukkiger zijn dan de vader van dien jongeling?’

‘Moeder,’ onderbrak Karel, zich thans in het diepste der ziel geschokt voelende, ‘moeder, spreek of oordeel nooit over het geluk of het ongeluk in de wereld; want wie zegt u, dat gij geene gelukkigere moeder zijt dan de vader, van wien gij spreekt, en die misschien meer dan eens bloedige tranen over het slecht gedrag van zijnen zoon stort.’

‘Zijn zoon is slecht,’ antwoordde de vrouw, ‘en hij is gelukkig; gij zijt braaf en gij moet het ongeluk kennen! O, waar is de rechtveerdigheid in de wereld!’

[p. 197]

‘De rechtveerdigheid is niet uit de wereld, moeder, ofschoon wij ze niet altijd klaar zien... en om er u een bewijs van te geven, zal ik u zeggen, dat die gelukkige vader, van wien gij daareven spraakt, dat die rijke heer Petens op dit oogenblik een der ongelukkigste menschen van de wereld is...’

‘Dan is het de rechtveerdigheid Gods,’ zegde de moeder, nog altijd door drift vervoerd.

‘Of de rechtveerdigheid der wereld,’ antwoordde Karel op eenen ernstigen toon. ‘De heer Petens leefde al te wulpsch, hij deed buitensporigheden in eten en drinken en van over een uur, juist na zijnen maaltijd, is hij door eene geraaktheid overvallen, die doodelijk schijnt...’

Die woorden deden eenen diepen indruk op de vrouw. Zij liet het hoofd op de borst zakken en bleef sprakeloos.

Op dit oogenblik trad de zuster van Karel binnen en zegde:

‘De heer Petens is daar schielijk overleden. De priester heeft hem slechts het H. Oliesel kunnen geven.’

‘Ongelukkige!’ riep de moeder.

‘O, zeer ongelukkig,’ zegde Karel; ‘want waartoe dienen hem thans zijne schatten? Nog een schoone lijkdienst, die veel geld zal kosten, en dan is alles gedaan.’

En de jongeling sloop stil het huis uit, en ging op den drempel zijner woning de zachte zomerlucht inademen.