Volledige werken. Deel 8

II.

Des anderdaags zagen de bewoners van den Rialto met verwondering, dat de winkel van den ouden Efraïm den ganschen dag gesloten bleef. Martha was wel eenige keeren buiten de woning gestapt en men had bemerkt, dat er eene diepe droefheid op haar wezen te lezen stond; doch niemand had zich verstout haar te vragen wat er in het huisgezin was voorgevallen; want de eerste gedachte, welke zich te Venetië, bij het eene of andere buitengewone voorval opdeed, was dat de staatkunde misschien in het spel kon wezen, en men wist dat het niet geraadzaam was zich alsdan met iets te bemoeien. Martha zelve scheen ook geenen lust te hebben om de oorzaak haars verdriets mede te deelen; want zij hield telkens, bij het uitstappen der woning, de oogen voor zich geslagen en scheen alle ondervragingen te willen vluchten. Dan, wat er op het wezen der oude dienstmaagd uitstraalde, was niets in vergelijking met de droefheid, die er in het anders zoo blijde huisgezin heerschte.

De oude Efraïm zat in zijnen breeden armstoel en tranen rolden biggelend over zijne wangen, terwijl zijn zoon Osias, met een ongemeen vuur in de oogen en met de vuisten toegewrongen, in het vertrek op en neêr wandelde.

‘Osias, mijn zoon,’ zuchtte de grijsaard, ‘o verhaal mij nog eens hoe het alles geschied is en zoeken wij of er geen middel bestaat, om uwe arme zuster weer te vinden; op geld moet er niet gezien worden. Ik gave gaarne mijn' laatsten secchino om Lia terug in ons midden te bezitten.’

‘Het geld zal ons niet baten, vader,’ zegde Osias; ‘mijne zuster is ons met dit inzicht niet ontroofd. Wij zullen ze nooit meer wederzien of zij zal tot ons zonder losgeld terugkomen. Doch, hoe zal zij ons

[p. 129]

teruggegeven worden!... God, God!.. - O ik heb het te goed gezien. Die haar geschaakt hebben, terwijl zij mij den mond stopten en de spraak benamen, waren bedienden van den eenen of anderen grooten edelman. Onder hunne vermomming heb ik wel klaar eene livrei ontdekt en terwijl zij mij terug in onze gondool wierpen, zag ik de gouden boordsels van een prachtig kleed...’

‘Dat Israëls God medelijden met ons hebbe, mijn zoon; want gij weet het, alleen de opperhoofden der Republiek mogen aan hunne bedienden de livrei laten dragen.’

‘O, hadde ik slechts eenen dolk bij mij gehad,’ hernam de jongeling, ‘men zou mij niet straffeloos mijne zuster ontroofd hebben en er hadde bloed gevloten.’

‘Uw tegenstand ware nutteloos geweest, Osias. Wat kondet gij tegen vijf gewapende boeven aanrichten?’

‘Ik hadde ten minste kunnen sterven, met mijne zuster te verdedigen.’

‘En ware dan het ongeluk van uwen grijzen vader nog niet grooter geworden, Osias! o, dan ware ik misschien reeds lang kinderloos geweest!... Hadde ik u liever niet toegelaten die kleine wandeling op het kanaal te doen.’

‘Wees niet onrechtvaardig, vader, wij hebben niets meer dan onze gewone dagelijksche wandeling gedaan, gij weet het.’

‘Ik weet het, ja, Osias, doch vergeef aan mijne droefheid... Mijne goede Lia, mijne lieve docter...’

En de ouderling borst nu in overvloedige tranen los.

Osias ging intusschen voort met op en neêr in het vertrek te wandelen. Geen traan vertoonde zich op zijne wangen; doch zijn hart klopte als wilde het zich uit zijnen boezem losrukken, en zijne oogen schenen door een gloeiend vuur verzengd. Toen hij zag dat zijn vader weêr in diepe droefheid verslonden lag, stapte hij nader bij hem, greep den ouderling bij de hand en zegde:

‘Heb moed, vader, al de tranen welke wij kunnen storten, zullen ons Lia niet teruggeven. Er valt mij een middel in: ik ga de Signoria kennis geven van de laffe daad te onzen opzichte gepleegd.’

‘En hoe zult gij tot die geheime macht geraken, mijn zoon?’

‘Ik schrijf een briefje, leg daar alles in uit en vraag, dat men ons recht doe. Ik steek het schrift in den Leeuwenmuil en de Republiek heeft te vele spioenen, dan dat zij weldra niet zoude onderricht wezen, waar mijne zuster zich bevindt en wie de schaker is.’

[p. 130]

‘En zal de Republiek ons daarom recht doen, aan ons rampzalige Israëlieten?’

‘Gij weet, vader, dat de Staat tusschen de geloofsbelijdenissen geen onderscheid maakt. Of men ons echter recht zal laten wedervaren, weet ik niet. In alle geval zullen wij er de middelen toe aangewend hebben. Ik ga, en wees niet ongerust: ik moet en zal langs alle kanten zoeken; want werkeloos kan ik niet langer blijven.’

‘Ga dan, mijn zoon, wees voorzichtig en dat Abrahams God u geleide: ik zal intusschen voor den goeden uitslag uwer pogingen bidden.’

Hierop verliet Osias het vertrek en na eenigen tijd op zijne kamer doorgebracht te hebben, kwam hij beneden bij Martha en zegde haar over zijne afwezigheid niet ongerust te wezen. De oude Martha verbaasde, toen zij zag dat Osias zich vermomd had.

‘Waarom die onheilige kleeding?’ vroeg zij.

‘Het zal mij in mijne opzoekingen niet onvoordeelig wezen,’ zegde Osias, en hij snelde de woning uit.

Eene gondool had den jongeling weldra naar de plaats van San Marco gevoerd. Zijn boezem werd treurig benepen, toen hij, aldaar aangekomen, de woeste vreugde teugelloos zag heerschen. Honderden maskers bevonden zich op het plein: vroolijke liederen galmden in de ooren des jongelings; het muziek der poetsenmakers, die aldaar hunne tenten bij het vallen van den avond hadden opgeslagen, scheurde hem den boezem, en hadde men, op die stonden onder zijn masker, de uitdrukking zijner wezenstrekken kunnen ontwaren, men had gebeefd bij het zien der woede, welke daarop uitstraalde. Hij hield zich, zooveel mogelijk, van de menigte verwijderd en ging zich in de nabijheid van eenen grooten trap van het paleis des Doges schuil houden, het gunstige oogenblik afwachtende om, ongemerkt, zijnen brief in den muil van den bronzen leeuw, die daar gesteld was om de geheime beschuldigingen te ontvangen, te kunnen werpen. Eenen langen tijd bleef hij wachten. Eindelijk wilde hij van eenen voordeeligen stond gebruik maken en richtte zijne stappen met omzichtigheid naar het bronzen standbeeld. Doch hij had nog niet de helft van den weg afgelegd, toen er eensklaps eene hand op zijnen schouder nederviel en hij het woord ‘Osias’ hoorde uitspreken. De jongeling zag om en ontwaarde eene gemaskerde personaadje.

‘Wie zijt gij?’ vroeg hij.

[p. 131]

‘Ik zal u dezelfde vraag niet doen,’ zegde de onbekende, ‘want gij ziet dat ik u ken, ofschoon gij gemaskerd zijt.’

‘Ik voorzeker ken u niet,’ hernam Osias, ‘wat wilt gij van mij?’

‘Ik wil u van dienst wezen,’ zegde de onbekende, ‘en vooreerst raad ik u, uw schrift niet in den Leeuwenmuil te werpen. Wat gij aan de Signoria kunt zeggen, weet zij reeds lang. Nog geen uur was uwe zuster geschaakt, of de Driemannen waren er reeds van onderricht.’

‘Gij weet dat?’

‘Gij ziet wel, dat ik het weet.’

‘En waar is zij? Waar is Lia? Spreek!’

‘Kom,’ zegde de vreemdeling, ‘want hier is het niet geraadzaam veel te spreken. De muren hebben hier ooren.’

Osias volgde de geheimzinnige personaadje en beiden traden weldra in eene gondool en schoven op het kanaal voort. Toen zij omstreeks een kwaart uurs gevaren hadden, hield de onbekende zijne boot stil en zegde tot den jongeling:

‘Osias, de woorden, welke wij tot hiertoe gewisseld hebben, zijn wel niet bekwaam om u een volle vertrouwen jegens mij in te boezemen; doch wees overtuigd, dat ik het goed met u meen en u met een oprecht hart wil dienstig wezen. Ik zal u te meer weldra de bewijzen daarvan geven.’

‘Ik ken u niet,’ zegde Osias, ‘doch het mistrouwen is immer het laatste mijner gevoelens; en daarom zal ik aan uwe woorden gelooven, en kunt gij mij helpen om mijne zuster terug te vinden, wees dan verzekerd, dat mijne dankbaarheid...’

‘Spreek daarvan niet,’ onderbrak de onbekende, ‘ik wil geene belooning voor wat ik ten uwen voordeele zou kunnen verrichten. Het zal mij genoeg wezen, dat gij betrouwen in mij stellet. Gij zult niet trachten te weten wie of wat ik ben, of zelfs geene ondervragingen daaromtrent doen. Ik zal het u zelve verklaren, indien ik het noodig oordeel. Belooft gij mij zulks, Osias?’

‘Ik beloof het u,’ zegde de jongeling; ‘doch hoe zal ik u weten te vinden om uwen bijstand in den nood te verzoeken?’

‘Wees daar niet ongerust voor; ik zal u wel weten op te sporen. Heb ik u daareven reeds geen bewijs gegeven, dat ik u weet te vinden, wanneer het noodig is?’

‘Het zij dan zoo,’ zegde Osias, ‘en dat God uwe goede inzichten zegene.’

[p. 132]

‘En uwe pogingen ten beste doe uitvallen...’ zegde de onbekende. ‘En nu,’ ging hij voort, ‘ziet gij daar dit prachtig paleis uit het water oprijzen?’

‘Ik zie het.’

‘Daar binnen is uwe zuster.’

‘En wie is de bewoner van dit paleis?’

‘Ziehier een schrift,’ zegde de onbekende, ‘dat u alles zal verklaren. Doch herken eerst nog eens goed het paleis; want wij varen terug...’

‘O, geef mij dit schrift,’ zegde Osias, ‘geef spoedig!’

De vreemdeling reikte het schrift over, en terwijl Osias, bij het licht dat in eene kleine lantaarn op de gondool brandde, het schrift doorliep, greep de onbekende den riem vast en de gondool keerde terug naar het midden van Venetië.

Ziehier wat de brief behelsde:

‘Goede broeder! een man, dien ik niet ken, belooft mij u deze woorden te doen geven. Mijn schaker is Carlo Morosini; ik ben in zijn paleis opgesloten; doe geene pogingen, die u noodlottig zouden kunnen worden. Vertroost vader en verzeker hem, dat zijne dochter liever zal sterven, dan aan de drift van het wanschepsel te gehoorzamen. Ik heb, zonder dat men het weet, mij eenen dolk weten te verschaffen en wanneer de wederstand onmogelijk zou worden, zal de dolk mij redden... Broeder, bid voor mij.

Uwe Lia.’

‘Morosini!’ grijnsde Osias, toen hij het schrift gelezen had, ‘Morosini! de dood aan u!’

‘Spreek zoo luid niet, vriend Osias,’ zegde de onbekende, ‘men mocht u afluisteren; wees voorzichtig.’

‘Zeg mij waar ik hem kan vinden!’ riep de jongeling.

‘Bedaar, Osias, nog eens bedaar, en onthoud wel, dat men te Venetië niets luidop kan verrichten...’

‘Maar, ik bid u, mijn vriend, zeg mij waar ik het wanschepsel kan ontdekken.’

‘Wie weet het,’ zegde de onbekende, en zich dichter bij het oor van Osias voegende, fluisterde hij hem toe: ‘indien gij toegang in den raad van de Tien hadt, zoudt gij er hem misschien ontmoeten...’

‘Doemnis!’ grijnsde de jongeling, en hij liet het hoofd in de handen zakken.

[p. 133]

Intusschen was de gondool terug in de nabijheid van San-Marco gekomen. De beide personen stapten aan wal, en toen Osias, eenen stond later, het woord aan zijnen makker meende toe te sturen, zag hij dat deze verdwenen was. Zulks kwam den jongeling vreemd voor en op eens schoot hem de gedachte te binnen, dat die vreemdeling wel een verrader kon wezen, die slechts valsche inlichtingen had gegeven, om hem te beletten op het echte spoor ter wedervinding van Lia te geraken. Hij dacht alsdan aan het schrift en zocht eene plaats, waar het licht hem zou toegelaten hebben zich te overtuigen, dat de brief waarlijk van de hand zijner zuster was. Terwijl hij zich met die lezing bezig hield, stond de onbekende eensklaps terug aan zijne zijde en sprak op eenen halfgestoorden toon:

‘Osias, uwe onvoorzichtigheid is groot. Indien gij uw eigen leven liefhebt, zie dan klaarder uit uwe oogen; want gij zijt bezig met uw ongeluk te bewerken. Weet gij dan niet, dat er hier overal bespieders zijn!... En nu, nog iets, denk aan den Leeuwenmuil niet meer. Nu gij den naam weet, zoudt gij hem soms aan de Signoria willen bekend maken, en ik heb het u reeds gezegd: de Driemannen zijn van alles onderricht en uwe aanklacht zou slechts voor gevolg hebben u in de gevangenis te doen werpen... En waar bleven dan de pogingen, die gij thans misschien nog voor uwe zuster zult kunnen aanwenden?... Denk er aan en mistrouw mijne woorden niet, Osias; thans moet ik u verlaten...’

En toen de onbekende dit gezegd had, verliet hij den jongeling en verdween weldra tusschen de vroolijke menigte, die op de plaats van San-Marco rondwoelde.

Osias bleef eenigen tijd in bedenking staan. Dan begaf hij zich, met de hel in den boezem, tusschen de menigte en het was eerst laat in den nacht, dat hij zich naar zijne woning deed terugvoeren.