Volledige werken. Deel 8

[p. 123]

Eene schaking te Venetie.

I.

De avond spreidde zijne schaduw over de aarde en de woelige vermaken begonnen te Venetië de dagelijksche bezigheden op te volgen. Gemaskerde personen stapten in menigte uit de gondolen en begaven zich naar de plaats San-Marco, waar de koffiehuizen en ridotti of speelzalen reeds in glanzend licht stonden te schitteren, in afwachting der tuischers en slempers, die aldaar het grootste gedeelte van den nacht moesten komen doorbrengen, terwijl anderen zich op de veglioni van den schouwburg gingen vermaken. De gansche stad scheen, bij het ondergaan der zon, levend te zijn geworden, en overal hoorde men den kreet der woeste vreugde en der onbeschaamde losbandigheid. De vermaarde brug van den Rialto leverde op dit oogenblik eene bijzondere levendigheid op. Honderden burgers wandelden aldaar op en neder en hielden zich bezig met de voorbijgaande maskers te beschouwen of zich het oog te verlustigen met het bewonderen der kostelijke kleinooden, welke in de winkels der juweelieren, die van oudsher op de boorden der brug gevestigd waren, lagen te prijken. In meer dan een dier kleine winkels bevonden zich voor miljoenen edelgesteenten; want de handel daarin was een der bloeiendste van Venetië en ofschoon de Republiek, op het einde der zestiende eeuw, waarin ons verhaal plaats grijpt, niet meer op dien graad van

[p. 124]

rijkdom mocht bogen, waarmede zij in vroegere tijden begunstigd was, was de pracht der edelen nogtans hoog geklommen en het scheen alsof men onder uitwendigen rijkdom de armoede wilde verbergen, welke reeds aan het hart der Republiek begon te knagen, en den ganschen staat ondermijnde.

De meesten der juweelieren, die hunne woon op den Rialto gevestigd hadden, behoorden tot den Israëlitischen godsdienst en waren te Venetië gelukkiger dan in andere staten van Europa; want het gemeenebest liet hun de vrije oefening der wet van Mozes en trad zelden of nooit tusschen godsdienstige geschillen, ten ware deze eenige afbreuk op de vrijheid van den Staat zouden hebben kunnen maken: en zulks had men van de Joden niet te vreezen. Daarvan dan ook dat de Israëlieten, te Venetië gevestigd, dit armoedig en achterhoudend voorkomen niet aanboden, welk men in andere staten op het wezen hunner geloofsgenooten kon ontdekken. Zij moesten met zoovele zorgvuldigheid hunne schatten niet verbergen, en durfden, bij voorspoed, een open en vriendelijk wezen in het publiek vertoonen; want zij wisten dat men hen, wanneer zij zich eerlijk gedroegen, noch benijdde noch haatte en hen de Staat nimmer zou vervolgd hebben, ten ware zij zich aan staatkundige werkzaamheden plichtig maakten.

Den avond, waarvan wij hier gewag maken, konden de voorbijgangers op het wezen van den grijzen Efraïm, een Hollandsch juweelier, die sedert een tiental jaren te Venetië handel dreef en er zijn fortuin merkelijk had zien aangroeien, eene buitengewone tevredenheid lezen. De winkel van den Israëliet had dien dag eene goede nering genoten, en hij mocht, onder andere verhandelde voorwerpen, bij eenen huwelijkstros in juweelen, dien hij verkocht had, gerust op eenige honderden kronen zuivere winst rekenen.

‘Lia,’ zegde hij tot zijne dochter, die naast hem aan de toonbank stond, ‘zoo moest het alle dagen gaan, mijn kind, dan zou uw bruidschat spoedig aangroeien. Vier duizend kronen liggen er reeds in het kofferken en de winst van heden zal er gansch bijgevoegd worden. Ik wil dat de som tot tien duizend kronen klimme, en zoodra wij tot dit getal zijn, schrijven wij aan uwen neef te Amsterdam.’

‘Vader, beste vader,’ zegde het meisje; ‘ik ben er immers niet haastig mede. Zeker wilde ik wel den stond mijner vereeniging zien aanbreken; doch ik schrik tenzelfden tijd voor dit oogenblik. Gij weet het, neef Isaac wil te Venetië niet wonen en mijn huwelijk moet ook onze scheiding medebrengen.’

[p. 125]

‘Ik heb daar nogmaals over nagedacht, Lia, en heb bijna besloten met u naar Holland terug te trekken. Het vaderland is thans vrij en rustig. Wij konden uwen broeder Osias hier in de nering laten.’

‘En waarom onzen broeder niet laten volgen, beste vader.’

‘Neen, Lia, Osias moet op zijne beurt voor zijn fortuin zorgen. Wij zijn hier goed in naam; in Holland zou de handel hem zoo voordeelig niet kunnen wezen. Wat mij betreft, dat is iets anders, mijne dagen loopen ver en ik mag aan de rust denken. En toch, ik wil het vaderland terugzien, want ik zou niet gaarne hier op eenen vreemden grond begraven worden.’

‘Laten wij niet langer naar die tien duizend kronen wachten, vader; neef Isaac is niet baatzuchtig en zal mijnen bruidschat niet overtellen.’

‘Neen, meisje, zoo niet; ik wil dat gij aan uwen bruidegom een heerlijk bezit medebrengt. Ik weet dat de rijkdom uwer goede ziel groot genoeg zou wezen; doch de andere zal daar geene schade aan doen, wanneer gij er goed gebruik van zult maken, en daarvan ben ik verzekerd; want ik ken u, en neef Isaac bezit ook eene edele inborst.’

‘Maar, vader, het zal immers op die eenige duizenden niet aankomen,’ zegde het meisje, en de glimlach die op haar wezen verscheen, deed op dien stond de blijdschap in het hart van den ouderling nog vergrooten.

‘Welnu, Lia, ik zal er nogmaals over nadenken... Doch het wordt volop donker,’ ging hij voort, ‘roep Martha eens en zeg dat zij den winkel sluite.’

Terwijl die kleine samenspraak in den winkel van den Hollandschen juweelier plaats greep, bevonden zich twee personen aan de overzijde van de brug tusschen de woelige menigte. Beiden hadden het wezen met eene zwarte mom bedekt en degene, welke het prachtigste uitgedoscht scheen, verleende weinig aandacht aan wat rond hen geschiedde, terwijl zijn makker niet ophield met zijne blikken in den winkel van den juweelier te peilen.

‘Signor,’ zegde de laatste, ‘gij zijt een fijn kenner.’

‘Gij kunt de komplimenten daarlaten,’ zegde de andere; ‘zult gij ze thans goed herkennen?’

‘Wees gerust, heerschap: de vogel is raar genoeg om hem tusschen duizend andere uit te halen.’

‘Het is genoeg; ik betrouw mij op u.’

[p. 126]

Meer zegden de twee personen niet en verlieten ongemerkt de brug van den Rialto; want Martha, de oude dienstmaagd van Efraïm, had intusschen den winkel gesloten, en Efraïm zelve had zich met zijne dochter naar binnen begeven.

Het avondmaal was reeds opgedischt en men wachtte slechts op de komst van den broeder van Lia, om zich rond de tafel te scharen. Niet lang liet zich de jongeling wachten en men begon het avondeten te nuttigen. Efraïm, de vader, was een dier kloeke grijsaards, wien de hooggevorderde ouderdom slechts ter versiering verstrekt en aan allen eerbied inboezemt. Eene menigte sneeuwwitte haren omkroonden zijn edel gelaat, waar de zachte gevoelens blijkbaar opgeschilderd stonden; zijne lichtbruine oogen glinsterden nog, alsof hij in zijne eerste mannenjaren zou geweest zijn en op zijn breed gevormd en hoog voorhoofd kon men lezen, dat hij de goedaardigheid boven alles schatte en zijne ziel vrij was van die lage gevoelens van onrechtvaardigheid en bedriegerij, waarmede men niet zelden, en soms met recht, de menschen van zijnen stam betichtte.

Osias, de zoon, een jongeling van omstreeks de zes en twintig jaren, was van eenen fijnen doch forschgespierden lichaamsbouw. Zijne zwarte haren, zijn gebogen neus, zijne ingevallen slapen en vooruitspringende appelbeenen toonden zijnen Hebreeuwschen oorsprong aan, en zijn voorhoofd, meer hoekachtig en scherper dan dit van Efraïm, deed ook meer aan den Oosterschen vorm denken. Edel van inborst was de jongeling; doch levendige driften bestuurden zijne ziel en, men zag het genoeg, bij de kracht van ingetogenheid, welke hij in eenen hoogen graad bezat, zou hij, wanneer de gelegenheid zich hadde voorgedaan, ook voor geene stoute daden teruggeweken zijn. Lia was eene echtschoone maagd en bezat al die hoedanigheden van lichaamsvorm, welke men in eene joodsche schoone zou kunnen ontdekken. Bij uitzondering der meeste Israëlietsche vrouwen, bezat zij donkerblauwe oogen, welke als twee zachte perels onder haren schedel stonden te glinsteren en wier zachte luister nog werd opgehelderd door de hoogbruine tint, welke op hare zachte huid verspreid lag en door de pikzwarte lokken, die haar lief wezen omkransten. Hare leden waren rank en fijn en deden aan den antieken vorm denken. De inborst van haren vader en broeder schenen zich vermengd in hare ziel gevestigd te hebben en, bij eene aandachtige bezichtiging van de uitdrukking harer wezenstrekken, kon men zich weldra overtuigen, dat, hoever

[p. 127]

zich ook hare zachtmoedigheid uitstrekte, het haar aan geenen moed noch standvastigheid van ziel in groote omstandigheden zou ontbreken. Martha, dé dienstmaagd, was een dier uitgezonderde wezens, die zich aan een huisgezin verkleven, van de belangen huns meesters hunne belangen maken en bereid zijn alles op te offeren voor het gezin, waarvan zij deel maken. Bij de geboorte van Lia, welke het leven aan hare moeder kostte, was de brave vrouw als voedster in het huis van Efraïm getreden, en zij had jegens de twee kinderen het heilige ambt van moeder waargenomen. Hoezeer zij ook aan haar geboorteland verkleefd was, had zij echter niet geaarzeld Efraïm naar Venetië te volgen. Om hare gansche inborst te doen kennen, zal het genoeg zijn te zeggen, dat, welken brandenden lust zij ook gevoelde om het vaderland terug te zien, zij op het eerste verzoek van Efraïm, om met Osias alleen te Venetië te verblijven, zou toegestemd hebben. De minste wensch van den grijzen ouderling was eene wet voor de brave Martha.

Efraïm hernam, bij het avondeten, de samenspraak, welke hij met zijne dochter in den winkel begonnen had. Men gewaagde nogmaals van den bruidschat van tien duizend kronen; men sprak over neef Isaac, over het verlaten van Venetië, en de oude Efraïm nam thans het vaste besluit van Lia te volgen, wanneer zij in den echt zou zijn getreden. Die echt moest na het eindigen der feesten van Carnaval, welke reeds hadden aanvang genomen, aangegaan worden. Aan Osias werd de handel overgelaten en Martha zou zijne huishoudster blijven. De jongeling stemde in alles toe; doch hij voegde er bij dat, wanneer het hem te Venetië door het afwezen zijner zuster en van zijnen vader te treurig zou worden, hij niet lang zou gewacht hebben op zijne beurt den weg naar Holland in te slaan. De vader deed daarop nog eenige bemerkingen, en zoo liep het avondmaal tusschen gullen kout en stil huiselijk geluk af.

Toen men de tafel had verlaten, stelde Osias aan zijne zuster eene wandeling op het kanaal voor.

Zulks was, om zoo te zeggen, de dagelijksche gewoonte.

Lia greep vlug als eene hinde naar heure zijden mantilje, verborg volgens Venetiaansche gewoonte haar aangezicht onder de fluweelen mom en volgde haren broeder. De vader nam zijnen met zilver beslagen bijbel en ging zich de ziel versterken, terwijl Martha zich met het huiselijke werk bezig hield.

[p. 128]

Eenige stonden later zweefden Osias en Lia op de kanalen van Venetië.

Ofschoon Efraïm een vaste bediende voor zijn gondool had, wilde de broeder nimmer dat deze hen bij de avondwandeling vergezelde, en hij vond er een innig vermaak in met zijne zuster alsdan alleen te wezen, en den dienst van gondelier zelf bij haar te vervullen.