Volledige werken. Deel 7

VII.

Hoe spoedig Heinrich zich ook naar de woning van baas Van Helen begeeft, willen wij hem daar niet laten binnentreden, vooraleer wij den lezer eenige woorden gezegd hebben over den toestand van den kousenkooper en zijne dochter, die wij reeds zoolang uit het oog hebben verloren.

Sedert den dag van het spoedig vertrek van Bernhart, was er eene volkomene omwenteling in het huishouden van baas Van Helen ontstaan. De vroolijke levendigheid was verdwenen; Angelica stortte dagelijks overvloedige tranen en ging uit heure woon niet, tenzij om de kerkelijke diensten des Zondags en de vroegmisse in de week bij te wonen. Verder hield zij zich in het achtervertrek of op hare kamer gesloten, doch verscheen in den winkel niet meer. Hare frissche stem, zoo zuiver en zoo helder als die eens nachtegaals, die weleer de woning onder vroolijke klanken deed weêrgalmen, was verloren, en de fijne blos begon zelfs merkelijk op hare rozenwangen te verminderen. Gedurig dacht het lieve meisje aan haren Bernhart en het eenige vermaak, dat haar nog overbleef en gewoonlijk eindigde met heure droefheid nog te vergrooten, bestond in soms, wanneer zij alleen te huis was, de kamer van haren geliefde binnen te treden en daar met de voorwerpen, die Bernhart had achtergelaten, als een gesprek te houden. Dan plaatste het meisje zich in den zetel des jongelings, doorbladerde de studieboeken, waar Bernhart zoovele uren en halve nachten had in gesleten, las de schriften, die hij vervaardigd had of nam het speeltuig, waarop hij zijne eerste kunde in de muziek had verworven en deed de koorden tonen voortbrengen, die haar eene gansche wereld met herinneringen voor den geest brachten en in het verleden deden verdwalen. O die herinneringen deden 's meisjes hart waarlijk bloeden, wanneer zij dan aan haren tegenwoordigen toestand dacht, en over-

[p. 163]

vloedige tranen waren gewoonlijk het gevolg van dit hartscheurend vermaak.

De kousenkooper was niet min ongelukkig dan zijne dochter. Hij beminde haar met eene ongemeene drift en haar te zien lijden was hem de grootste foltering. De eerste dagen had hij zich gevleid met te gelooven, dat de droefheid van Gelica zich weldra zou gelenigd en dat zij Bernhart eindelijk teenemaal zou vergeten hebben. ‘Toen mijne vrouw zaliger stierf,’ zegde hij dikwijls in zichzelven, ‘was ik ook ontroostbaar; ik huilde, trok mij de haren uit het hoofd en dacht dat alle geluk voor mij uit de wereld was; ik haakte naar den dood, en toch is dit alles allengs verbeterd. En zoo zal het met Gelica ook wel gaan.’ Dan, baas Van Helen begon weldra van die verbetering bij zijne dochter te wanhopen; hare droefheid was niet luidruchtig; zij kloeg niet, weende niet in de tegenwoordigheid haars vaders; doch deze kon genoeg bemerken aan den rooden kring, die niet dan te dikwijls hare zachtblauwe oogen omgaf, dat 's meisjes wangen meermalen met zilte tranen overgoten werden. Alles werd door baas Van Helen beproefd, om zijne dochter te vertroosten en haar moed in te storten; doch te vergeefs: zij weigerde zachtjes, en als de baas van een huwelijk met dezen of genen dorst spreken - iets dat ten hoogste plomp en onvoorzichtig was, - zegde Angelica met kalmte: ‘óf Bernhart óf niemand,’ en ging dan gewoonlijk naar hare slaapkamer om, ongezien en onverhinderd, in overvloedige tranen los te bersten.

Wat het gevolg van eene zoo innige droefheid moest wezen, zal de lezer licht begrijpen. Angelica's gezondheid leed er veel door en nog geen tien dagen was Bernhart afwezig, of het arme meisje lag krank en verzwakt op hare ruststede uitgestrekt.

Nu eerst zag Van Helen, dat het ongeluk, door hem berokkend, buitengewoon groot was en nu ook begonnen knaging en wanhoop zich van zijne ziel meester te maken. De beste geneesheer van de stad werd bij de kranke geroepen en die geleerde, die toch bij geval een weinig verder dan zijnen neus zag, verklaarde opentlijk, dat hij geene ziekte bij het meisje kon ontdekken en zich verzekerd hield dat eene krankheid der ziel, een inwendig hartzeer, de oorzaak van alles was. Hij voegde er nog bij, dat hij, baas Van Helen, de geschiktste man was om de oorzaak dier kwaal op te sporen en in alles te voorzien.

‘Ik zal naar die oorzaak niet lang moeten zoeken,’ dacht Van Helen

[p. 164]

bij zichzelven, toen de geneesheer vertrokken was, ‘die vervloekte Bernhart is de schuld van alles en hij alleen is bekwaam mijne dochter hare vorige gezondheid terug te geven! God! God! wat blijft er mij te doen? - Den deugniet opzoeken, hem terug in huis nemen? Ja, maar de kanonik Bruno! Wat zal die dan zeggen? Dan zal hij eerst het recht hebben mij eenen comediant te noemen. Ja! welnu, hij noeme mij eenen comediant: ik lach er mede, het leven mijner dochter, mijner lieve Angelica voor alles! God! wie had ooit gedacht, dat het haar zoo ter harte zou gegaan zijn!...’

Baas Van Helen was bereid om, na deze overwegingen, zijne woning uit te loopen en Bernhart te gaan opzoeken; doch nu viel het hem in, dat de jongeling reeds sedert tien dagen verdwenen was en hij denkelijk de stad zou verlaten hebben. ‘Alles is verloren,’ zuchtte hij en liet zich op eenen stoel neêrzakken en bleef met het hoofd in de handen zitten. Eene lange wijl bracht hij aldus in mijmering over, doch eindelijk sprong hij van zijnen stoel op: ‘Eene gedachte, die van den hemel komt!’ riep hij uit, zich met de hand voor het hoofd slaande, ‘Niklaas zal ongetwijfeld weten waar zijn vriend verblijft.’

Hierop spoedde de baas zich om Niklaas te gaan ondervragen. Deze verhaalde hem hoe Bernhart hem denzelfden avond, dat hij de woning van Gelica verlaten had, was komen vaarwel zeggen, en kortelings daarna was vertrokken zonder zelf te weten waarheen zijne schreden te richten:

‘Ik heb hem vergeefs gebeden bij mij te blijven,’ vervolgde Niklaas met tranen in de oogen, ‘en met mij alles te deelen; hij wilde niet en scheen als uitzinnig. Gij hebt zeer wreed met hem gehandeld, baas Van Helen.’

‘O kon ik het herstellen!’ riep Van Helen, ‘ik wil alles vergoeden!’

Hiermede vertrok de kousenkooper en hield zich verzekerd, dat zijn ongeluk onherstelbaar was.

Terug in zijne woning gekomen, ging Van Helen, met de wroeging en de wanhoop in 't gemoed, naast de bedstede zijner dochter zitten en zocht alle mogelijke middelen uit, om het kind te troosten. Hij begon eindelijk van Bernhart te spreken en gaf aan Gelica openlijk te kennen, dat ingeval hij terugkwam, hij hem licht zijn gedrag zou kunnen vergeven en alles vergeten. Een levendige blik van het

[p. 165]

meisje drukte al de blijdschap en erkentenis uit, die dit gezegde in hare ziel deed ontstaan. Het was alsof die woorden haar eenen steen van het hart lichtten.

's Anderdaags was zij reeds merkelijk beter. Zij stond van hare bedstede op en kwam in de benedenkamer in haars vaders grooten leunstoel zitten. Zij kreeg zichtbaar heure krachten weder en als Heinrich zijn tweede bezoek, waartoe wij hem reeds zijne woning hebben zien uitstappen, kwam afleggen, vond hij Gelica in den winkel achter den toog nedergezeten.

De vreemdeling, zonder een woord te spreken, vestigde zijne grijze doordringende blikken gedurende eenige stonden op het meisje en scheen als door bewondering weggevoerd. De tint van droefgeestigheid, die thans het wezen van Angelica overwasemde, had aan hare schoonheid iets nog meer hemelsch dan naar gewoonte verleend. Dan, Angelica werd door die soort van onderzoek beschaamd en verliet den winkel.

Nu eerst dorst Van Helen het woord tot den vreemdeling sturen:

‘Mijnheer, waarin kan ik u van dienst zijn?’

‘Ik koom voor zoo iets als den laatsten keer, baas,’ was het antwoord.

Van Helen begon zijne pakken met kousen uiteen te leggen en het scheen alsof hij den vreemdeling iets wilde zeggen; doch hij dorst niet spreken. Heinrich merkte dit en zegde:

‘Het schijnt, baas, dat er u iets op het hart weegt?’

‘Gij zijt wel goed, mijnheer,’ antwoordde de kousenkooper met eenen diepen zucht, en hij begon de gansche geschiedenis van Bernhart uit te leggen. Hij eindigde met te zeggen, dat hij al zou gegeven hebben wat hij bezat, al zou gedaan hebben wat mogelijk was, om den jongeling terug te zien of er eenig nieuws te kunnen van ontvangen.

‘Dit nieuws kan ik u geven,’ zegde Heinrich, ‘ik weet waar Bernhart is.’

‘o Mijnheer!’ smeekte Van Helen, ‘ik bid u, zeg mij...’

‘En ik weet te meer,’ onderbrak Heinrich. ‘dat Bernhart thans op het punt is te vertrekken. Gij weet niet, baas,’ ging hij op statigen toon voort, ‘gij weet niet wat eenen schat gij in uwe woning gehad hebt: Bernhart is een groot kunstenaar, een uitgelezen geest, een der grootste toonkundigen, die ik ooit gekend heb.’

[p. 166]

‘En hij gaat vertrekken?’ zegde Van Helen met tranen in de oogen.

‘Men heeft hem het ambt van kapelmeester bij den graaf van Hessen aangeboden,’ zegde Heinrich, ‘en ik twijfel niet of hij zal het aannemen; eene plaats, die hem drie duizend guldens in het jaar zal opbrengen en die woonst en onderhoud bij het hof van den graaf geeft.’

‘O dan is alles verloren!’ riep de kousenkooper op eenen hartverscheurenden toon, ‘dan is mijne Angelica voor eeuwig ongelukkig, dan zal ik ze weldra naar het graf zien dragen en haar zeker niet lang overleven.’

‘Die droefheid zal licht voorbijgaan, baas Van Helen.’

‘O neen, mijnheer, ik heb dit in het eerst ook gedacht; doch het verergert.’

‘Wat zoudt gij dan willen, baas Van Helen?’

‘o Mijnheer, dat Bernhart terugkwame, want ik ben bereid in alles toe te stemmen: hij heeft slechts te gebieden.’

‘Maar denkt gij wel na, baas, dat Bernhart daardoor de plaats van drie duizend guldens verliest en aan het fortuin mogelijk voor altijd vaarwel zegt? Dat hij, wat meer is, voor het oogenblik niets bezit, en dat, zooals gij weet, hij van zijnen oom niets te verwachten heeft?’

‘Hij heeft geen fortuin noodig: fortuin is niet altijd geluk. Al wat ik bezit, zal het zijne worden en Goddank! ik moet voor geene kwade dagen meer bevreesd zijn. Mijn oogst is reeds lang binnen en wat meer is, ik zal voor beiden blijven werken.’

‘Welnu, indien het dan toch zoo moet zijn,’ zegde Heinrich, ‘kunt gij aan Gelica zeggen, dat Bernhart morgen hier zal terug wezen en dit om u beiden nooit meer te verlaten.’

‘O dank, mijnheer, heb dank! ik betrouw mij op uwe belofte en nooit zal ik!...’ riep baas Van Helen; doch de onbekende was reeds de deur uit en had ditmaal vergeten iets te koopen.