Volledige werken. Deel 7

[p. 139]

Bernhart.

I.

Den eersten dag der maand Juli 1723 stapten twee jongelingen arm aan arm in de straten die, te Antwerpen, van het oude klooster der Eerw. Paters Augustijnen naar de Kathedrale kerk geleiden.

Een der twee jongelingen was blond van haar, wit van vel, blauw van oogen en zijn wezen bezat eene buitengewoon zachte uitdrukking. Zijn naam was Niklaas. Het voorkomen van den anderen, als zijn maat van eenen gewonen lichaamsbouw, duidde echter eene sterkere ziel aan. Zijn haar was donkerbruin, zijn schedel breed gevormd, zijne lippen waren rood en veeleer zwaar dan ingetrokken, zijne gelaatstrekken waren fijn en goed afgeteekend en eene lichtbruine tint kleurde zijn wezen. Met een woord, hij bezat eene meer mannelijke uitdrukking dan zijn medegezel. Hij noemde zich Bernhart.

Beiden droegen de schilderachtige kleeding van dit tijdstip: eene korte broek, donkere kousen, lage schoenen met zilveren gespen, een lange kazak met breede slippen, eene gebloemde ondervest, een' smallen witten halsdoek en op het hoofd de alledaagsche pet zooals men ze toen droeg. Zij waren beiden leerlingen in de wijsbegeerte bij de Paters Augustijnen en op het oogenblik, dat ons verhaal hen den lezer voorstelt, waren de klassen geëindigd en de twee jongelingen begaven zich huiswaarts.

[p. 140]

Zij hadden reeds eénige straten doorwandeld, zonder dat er een enkel woord tusschen beiden werd gewisseld. Niklaas verlangde wel iets te zeggen; doch had dit tot hiertoe verschoven, daar hij bemerkte, dat zijn vriend er buitengewoon treurig uitzag, en als in diepe mijmering verzonken, naast hem heenstapte.

Eindelijk verstoutte hij zich toch en zijne groote blauwe blikken in de bruine oogen van Bernhart wendende, sprak hij:

‘Mijn vriend, er is weêr iets, dat uwen geest plaagt; waarom blijft gij zoo stilzwijgend?’

Berhart liet eenen verkropten zucht hooren, drukte den arm zijns vriends tegen zijne borst en antwoordde:

‘Ja, Niklaas, mijn geest wordt sterk gefolterd; ik ben bijna zinneloos.’

‘En waarom dat?’

‘O gij zult dat niet verstaan. Gij weet immers niet wat de drift der liefde is.’

‘Gij doet mij onrecht, Bernhart; ofschoon ik geene liefde gevoel en mijn hart tot hiertoe van hare verlokking is vrij gebleven, kan ik toch wel veronderstellen wat al onheilen die drift in het hart kan veroorzaken en gevolgentlijk kan ik met gevoel in uwe smart deelnemen.’

‘Onheilen! smarten! Ja vriend; maar... doch genoeg, spreken wij daar niet van. Ik wil u niet verontrusten. Gij hebt u het levenspad, dat gij wilt bewandelen, afgeteekend. Gij hebt besloten u aan den dienst der kerk toe te wijden; gij moet geene andere liefde dan die des hemels kennen en betrachten. Ik, vriend, ik voel het, ik ben tot iets anders geroepen; ik heb lang genoeg gekampt. De strijd is door; de wereld vraagt mij in haren schoot.’

‘En uw oom de kanonik, Bernhart?’

‘Mijn oom, zegt gij? Ja, ziedaar wie mij den strijd berokkend heeft. Hij zou mij aan het altaar willen toegewijd zien en mijne ongehoorzaamheid om zijnen wil te volbrengen moet mij van zijne rijke erfenis berooven. Doch voor geld of goed wil ik mijn leven niet vergallen en met de leugen in het hart blijven. Nogtans dit besluit, vriend Niklaas, smart mij, omdat ik den braven ouderling als eenen vader bemin. En zeg, kan ik anders? Hij heeft mij altoos met weldaden overladen; hij heeft mij van mijne jongste jaren af, als zijn eigen kind opgevoed; hij heeft mij als eene moeder gekoesterd en als een vader beschermd. En toch... ik kan dezen zijnen wil niet volbrengen.’

[p. 141]

‘Mijn vriend,’ sprak Niklaas, op ernstigen toon, ‘ga in uw besluit voort en wijd nimmer aan God een hart, dat hem slechts half zou toehooren.’

‘Zoo zal ik doen,’ antwoordde Bernhart, en hij drukte met teederheid de hand zijns vriends.

Nog eenigen tijd wandelden de twee jongelieden voort, tot zij, aan de woonst van Bernhart gekomen, elkaar nog eens de hand drukten en een ‘vaarwel tot morgen’ uitspraken.

De woning, waar Bernhart binnentrad, was een dier schilderachtige huizen, die onze zoogenaamde hedendaagsche bouwkunde allengs uit de steden doet verdwijnen. Het was een gebouw met houten voorgevel, door den tijd bruin geworden, waarop de rijkste en schilderachtigste tinten verspreid lagen. De lage deur, uit twee stukken bestaande, was door een klein houten dak bekroond, dat zich tegen den gevel uitstrekte en tot zon- en regenscherm moest dienen voor de koopwaren, die buiten de vensters ten toon hingen. Die waren bestonden uit rijkgewevene kousen van allerhande kleur en grootte, waarvan sommige los hingen en andere op houten beenen gespannen waren. Hieruit zal de lezer licht verstaan, dat het huis waar Bernhart zijne woonst had gevestigd en zijne kosten kocht - kosten, die toch door zijnen oom Bruno, kanonik der kathedrale, betaald werden - de winkel van een' kousenwever of ten minste een kousenkooper was. Zoo was het ook. Baas Van Helen was de gansche stad door bekend voor een' der beste kousenwevers en uitventers van Arendonksche weefsels, en de man had zich in dien handel een ruim bestaan verworven. Ook hield hij slechts Bernhart als kostgast in huis, daar hij den jongeling genegen was en deze hem op het zeerst door den kanonik werd aanbevolen: het voordeel, ofschoon hij niet naliet het in zijnen zak te steken, was het minst, waar hij op rekende, zegde hij.

Toen Bernhart het huis binnentrad, was baas Van Helen juist bezig met zijne koopwaren aan eenen klant aan te prijzen. Die klant, die er wel slordig maar toch als een heer uitzag, was een man van eene tamelijk lange gestalte. Een driekantige hoed stond op zijn kaal geschoren hoofd en helde een weinig naar het linker oor over. Zijn gelaat was bruin en als door de zon gezengd, en zijne groote grijze oogen, die hem diep in het hoofd stonden en met eenen donkeren kring omgeven waren, zetteden aan zijn wezen een diep vermagerd voorkomen bij. De student sloeg nauwelijks eenen schuinschen blik op

[p. 142]

dien vreemdeling en stapte door den winkel met eenen snellen tred. Alleen toen hij den gang van het huis bijna ten einde was, vertraagde hij zijnen stap en wierp eenen vluchtigen blik in de donkere achterkamer: doch niets bespeurende, vlood hij den trap op en ging zich in zijne studiekamer opsluiten.

De vreemdeling, die zich in den winkel bevond, had, bij het voor bijgaan des jongelings eenen scherpen blik op hem gevestigd en was verder met baas Van Helen blijven voortspreken. Nog eenen langen tijd bleef deze laatste het eene pak kousen voor en het andere na losmaken, ten einde den vreemdeling zijne volle gading te laten kiezen, en hem niet half tevreden te laten heengaan. Deze moeite, die hij zich gaf, verdroot hem niet; want de samenspraak des vreemdelings was alleraangenaamst en bracht den kousenkooper in eene goede luim. Dan, eensklaps werd Van Helen gewaar, dat de kooper op zijne gezegden niet meer antwoordde en de oogen opslaande, zag hij den onbekende onbeweeglijk staan, met het hoofd op de borst gezakt en als met aandacht op iets luisterend. De kousenkooper, bij het zien dier diepe aandacht getroffen, zweeg stil en bleef insgelijks roerloos. Eindelijk vroeg de vreemdeling:

‘Wie toch speelt daar op de viool?’

‘Ha!’ zeide de baas glimlachend en als verwonderd, dat de kooper met zulken ernst geluisterd had, ‘het is Bernhart.’

‘Wie Bernhart?’

‘Een student in de wijsbegeerte bij de Eerw. Paters Augustijnen, die bij mij in den kost ligt.’

‘Is het de jongeling, die zooeven...?’

‘Juist zoo, heerschap; hij is daar zooeven door den winkel gegaan. Hij ligt soms zoo wat op zijn speeltuig te krabben; want hij zegt dat de geest zooals de boog niet altijd mag gespannen staan. Doch, onder ons gezegd, ik geloof, dat hij den boog wat al te dikwijls ontspant en beter zou doen zich met zijne boeken bezig te houden dan mij door dien gedurigen krab krab en rong, rong, sjins, sjins te ontrusten.

Gedurende die kleine samenspraak was de vreemdeling immer oplettend gebleven en toen Van Helen ophield met spreken, zegde hij:

‘Ik zal hem een ander speeltuig zenden. Zijne viool is geene blank weerd.’

‘Goed,’ zegde de baas, ‘dan zal het er nog al erger gaan; want

[p. 143]

hij heeft mij dikwijls reeds gezegd, dat zoo hij eene betere viool had, hij nog meer zou spelen.’

De kooper had nu eindelijk eenige paar kousen gevonden, die hem zeer wel schenen te bevallen. Hij betaalde ze en verliet den winkel van baas Van Helen, die zich spoedde om het laatste gedeelte der samenspraak aan zijnen kostgast te gaan overzeggen.

Nog denzelfden dag werd er ten huize van baas Van Helen een kistje besteld, voor opschrift dragende: ‘Aan den heer Bernhart, leerling bij de Eerw. Paters Augustijnen en toonkundige.’