Volledige werken. Deel 7

[p. 84]

Aan wie de schuld?

I.

De heer S. was een welgezeten Antwerpsch burger, die zich, als kruidenier, door spaarzaamheid en oppassen een goed fortuin had weten aan te schaffen en, op het tijdstip, dat ons verhaal aanvangt, aan het werken had vaarwel gezegd, om, gedurende het overige zijns levens, van zijne inkomsten te leven. Hij en zijne echtgenoote waren twee brave eenvoudige lieden, die, door hun onberispelijk gedrag, ieders achting verdienden en voor hunne godsdienstigheid ten voorbeeld werden aangewezen. Hun huwelijk was met twee kinderen gezegend geworden, een' zoon en eene dochter, aan wie zij, van jongs af, de deugd hadden trachten in te prenten en welke zij voor het verderf der wereld hadden weten te bewaren.

Beide kinderen kenden slechts den kalmen huiselijken kring en de kerk, en meest al hunne vermaken en geestuitspanningen hadden een godsdienstig doel. Alvorens zij eenige kennis maakten of vriendschap aanknoopten, hadden de ouders immer zorg wél na te zien, of er de inborst hunner kinderen niet zou hebben kunnen door lijden en hun hart daardoor niet te zeer naar de wereld en hare ijdele vermaken zou getrokken worden.

Daardoor kwam het, dat Maria, de dochter, slechts eene enkele hartsvriendin had en deze was wel het beste meisje, dat men misschien

[p. 85]

in de gansche stad zou gevonden hebben. Louise was zoo zacht en schoon van ziel als van lichaam; zij was godvruchtig als eene heilige, en Maria kon slechts in den omgang met haar nog deugdzamer worden.

Prosper - zoo heette de zoon van den heer S., - had weinige vrienden of kennissen in zijne geboortestad. Antwerpen was hem, sedert jaren, bijna vreemd geworden, daar hij zijne studiën in het Seminarium te Mechelen gedaan had en er thans zijne godgeleerdheid bijna had geëindigd. Hij telde geene verkleefde vrienden dan onder diegenen, welke dezelfde baan als hij betraden en met hem bestemd waren om zich aan den dienst der kerk toe te wijden. - Eenige maanden slechts moesten er nog verloopen en dan zou Prosper tot priester gewijd worden.

Zijn' zoon eens tot de weerdigheid van priester verheven zien, was al wat de vader ooit in zijne hoogmoedigste betrachtingen had kunnen wenschen; het was de meest geliefkoosde droom van zijn gansch leven; het was de hoogste trap van geluk, welken het hem, scheen te kunnen bereiken. Hoe meer ook de brave ouderling dit gewenschte tijdstip had zien naken, hoe gelukkiger hij zich gevoeld had. - ‘Nog zoovele vacantiën,’ had hij telkens gezegd, ‘en Prosper is priester!’ En thans was de laatste der vacantiën aangebroken en de jongeling mocht alle oogenblikken verwacht worden.

De heer S. was zijnen zoon aan den postwagen gaan afhalen en in huis stonden de moeder, Maria met hare vriendin Louise en eenige leden der familie op de aankomst des jongen diaken - want Prosper had reeds twee wijdingen ontvangen, - te wachten. Allen voelden het hart van ongeduld branden Eindelijk trad de vader met Prosper binnen. De jongeling vloog zijne brave moeder om den hals en zoende haar, terwijl tranen van innerlijke vreugde over het wezen der vrouw rolden. Dan stapte hij tot zijne zuster, vatte hare beide handen en drukte die met eene warme blijdschap in de zijne. Louise, die zich naast Maria bevond, deelde in de algemeene vreugde en hield hare zachtblauwe oogen op den jongeling gevestigd, Prosper greep haar ook de hand en drukte die, immer in zijne vreugde verslonden en als zonder te weten wat hij deed. Louise voelde haar hart hevig kloppen en een lichte blos verspreidde zich over haar gelaat. De jongeling, die dan eerst met aandacht den blik op haar liet vallen, scheen de ontroering des meisjes gewaar te worden en ook zijne wangen werden met eenen lichten blos betrokken.

[p. 86]

Prosper, die den ouderdom van acht en twintig jaren bereikt had, was een schoon jongeling. Zijn wezen was langvormig en fijn van trekken; zijne lippen, ofschoon niet zoo tenger van vorm, waren zacht als de lippen eener vrouw; zijne wangen waren goed gevuld en zijne bruine oogen, alhoewel vurig en doordringend, bezaten iets kalms en vredevols. Wanneer hij zijnen blik op iemand liet nedervallen, voelde men zich als gestreeld; men bukte onder eene soort van zoeten verlokkenden dwang en, zonder het te weten, was men onder het beheer der zachte ziel des jongelings. Ook was de invloed groot, welken Prosper in het huisgezin uitoefende. Zijne moeder voelde voor hem als het ware, eene soort van aanbidding en dacht zich bijna onweerdig van aan zulk een kind het leven geschonken te hebben. De vader, langs zijnen kant, was fier en trotsch op zijnen zoon en als hij hem zoo met zijne schilderachtige priesterkleederen, met zijnen fijnen toog vóór hem zag staan, gevoelde hij tenzelfden tijd eenen diepen eerbied in zijne ziel en beeldde zich in, dat de weerdigheid van zijn kind tegelijken tijd op hem, vader, neêrstraalde en hem boven zijnen eenvoudigen burgerstand verhief. Voor Maria was Prosper immer een teêrminnend broeder geweest en thans, dat hij met de kerkelijke weerdigheid omkleed stond, was hij haar tevens een heilige broeder geworden.

O, het was aangenaam om zien, met welke liefde ieder aandachtig was, om den jongeling in al zijne wenschen te voorkomen. Voor hem was immer de hooge plaats aan het tafel en den zachtsten zetel bewaard. De schoonste kamer des huizes stond het gansche jaar ledig, om enkel in den vacantietijd door hem bewoond te worden; en dan, die gansche vacantietijd was slechts een aanhoudend feest, hetzij in de woning van Prosper zelve, hetzij bij de leden der familie, waar hij verzocht werd en waar men zich door zijn bezoek vereerd voelde.

Zoo begon ook weêr de vacantie, de laatste welke Prosper, vóor zijne wijding tot het priesterschap, zou doorbrengen, en die in de oogstmaand van het jaar 1832 viel.

Dit blijde tijdvak verliep zooals de vorige. Alleenlijk meenden de ouders op te merken, dat hun zoon niet zoo vreugdevol was als naar gewoonte en soms moeite deed om blijgeestig te schijnen. Dan, zij schreven zulks toe aan de ernstige bedenkingen, welke ongetwijfeld den geest des jongelings moesten vervullen, daar het groote tijdstip naderde, waarop hij een eeuwig en onverbreekbaar vaarwel aan de wereld ging zeggen en zich voor altijd aan den dienst der kerk

[p. 87]

toewijden. - ‘Zooals allen,’ zegde de vader, ‘zal Prosper eenen hevigen strijd moeten onderstaan en die strijd begint misschien reeds. Het is het oogenblik,’ voegde hij er in zijne eenvoudigheid bij, ‘om de ziel des braven jongelings door onze gebeden te ondersteunen; want de booze, die reeds voorziet, hoevele zielen de nieuwe priester aan zijne klauwen zal weten te ontrukken, zal hem uit al zijne macht bestormen... Doch Prosper is een heilig jongeling en hij zal in den kamp verwinnaar blijven.’ - Intusschen wedijverde het gansche gezin, om alles te doen wat maar mogelijk was, ten einde 's jongelings verblijf nog meer te veraangenamen en hem als in een gazen dekkleed van de teederste zorgen en liefderijkste toegenegenheid gewikkeld te houden. - Maar toch dit alles kon de stille tint van droefgeestigheid, welke zich over het wezen van Prosper verspreid had, niet doen verdwijnen.

De vacantiedagen krompen allengs in en Prosper had reeds zijn' koffer veerdig gemaakt, om des anderdaags zijne enge kamer, in het groot seminarium te Mechelen, weder te gaan opzoeken.

De namiddag was reeds ver gevorderd en de jongeling bevond zich met zijne zuster en met hare vriendin Louise in de voorkamer der woning. De twee meisjes hielden zich met borduurwerk onledig en de jongeling, op eenen kleinen afstand van haar gezeten, was in de lezing zijns breviers verdiept. De meisjes, om die lezing niet te storen, bleven sprakeloos en als zij van haren zetel moesten opstaan, om iets te verrichten, deden zij zulks zoo stil mogelijk en zonder dat het Prosper kon gewaar worden. Maria, die denkelijk iets voor haar werk te zoeken had, had het vertrek verlaten, en de jongeling, bij toeval zijne oogen van zijn getijdenboek wendende, had zulks gezien. Onwillig bleef zijn blik op Louise gevestigd; zijne hand zakte met het brevier op zijne knie neder en hij dacht er niet meer aan, om zijne gebeden te hervatten. Nooit nog had Prosper met zulke aandacht de teedere vriendin zijner zuster beschouwd; nimmer nog had hij gezien, welke schoone trekken het wezen des meisjes aanboden en wat hemelzalige uitdrukking daarop te lezen stond; nimmer nog had hij bemerkt, welke zachte tint er over hare zijden huid verspeid lag en hoe koesterend een licht uit hare blauwe oogen straalde. En dan, dit schoon gevormd albasten voorhoofd, die zijden blonde lokken, die tengere maar toch mollige hals, de lichte blos der wangen en die fijne vingeren en dit gansche rank en toch poezelige lichaam, dat onder de zedige kleeding

[p. 88]

doorscheen. O neen! dat alles had hij nooit opgemerkt, dat alles zag hij thans voor de eerste maal en hij gevoelde daarbij iets, dat zijn hart deed kloppen, dat eene warme tinteling door zijne aders joeg en zijn hoofd zachtjes deed gloeien... - Zijne blikken bleven nog eenen geruimen tijd op het lieve meisje gevestigd. Eindelijk bracht hij zijne hand aan het voorhoofd, wreef over zijne oogen, als wilde hij het bedwelmend beeld, dat zich in zijn brein prentte, verjagen, en een stille zucht klom uit zijnen boezem op Hij stond recht en wandelde eenige keeren in het vertrek heen en weder. Dan sprak hij en, tot zijne verwondering, was zijne stem bevend:

‘Louise, waar is Maria?’

Het meisje, zonder de oogen op te slaan, antwoordde en het scheen Prosper, dat ook hare stem niet zonder aandoening was:

‘Zij is een borduurpatroon gaan zoeken, mijnheer Prosper.’

De jongeling was intusschen genaderd en staarde op het borduurwerk van Louise.

‘Dat is een kunstig stuk, Louise,’ zegde hij en hij nam eenen hoek van het borduursel vast, ‘waartoe moet dat dienen, Louise?’

Het meisje ontvouwde nu het gansche borduurwerk en, terwijl zij het op hare knieën openlegde, raakte hare hand onwillig die des jongelings. Prosper voelde als een' elektrieken schok door zijn gansch lichaam.

‘Waartoe moet het dienen, Louise?’ herhaalde hij.

Het meisje was intusschen gansch rood en beschaamd geworden en stamelde ten antwoord:

‘Het is een knielkussen voor u, mijnheer Prosper.’

‘Gij zijt al te goed, Louise; dat vraagt u eenen kostbaren tijd en dan die pracht...’

‘O, het is mij een aangenaam werk, mijnheer Prosper, en te prachtig kan er immers niets zijn, wanneer het bestemd is om in Gods tempel, om bij uwe eerste mis te dienen?’

‘Dat is wel mogelijk, Louise; maar God versmaadt ook de meer nederige dingen niet... en ik zou sterk... Doch neen... zeg, Louise, mijne ouders zijn gelukkig, niet waar? door de gedachte, dat ik welhaast aan de kerk voor eeuwig zal verbonden zijn?’

‘Het zal de schoonste dag huns levens zijn,’ zegde Louise.

‘Ja,’ zuchtte Prosper, ‘het is voor hen het zoolang gewenschte oogenblik. Gij zegt wel, het zal voor hen een gelukkige dag zijn;

[p. 89]

doch... zeg, Louise, bid gij, dat die dag ook voor mij de heilzaamste moge wezen. Zeg, zult gij daarvoor, zult gij voor mij bidden?...’

‘Ik doe zulks dagelijks, mijnheer Prosper,’ zegde het meisje en twee tranen vertoonden zich tusschen hare lange wimpers. Prosper, insgelijks ontsteld, verwijderde zich nu eensklaps van Louise en ging aan het ander einde des vertreks zijne aandacht op een tafereel vestigen, dat eenen gekruisten Kristus voorstelde. Daar werd hij zichzelven allengs meester; zijn boezem bedaarde; zijne gelaatstrekken herwonnen hunne gewone kalmte en, zijn gebedenboek terugopenende, hernam hij zijne lezing.

Eenige stonden later trad Maria het vertrek binnen. Prosper verbleef nog eenige oogenblikken in het gezelschap der twee meisjes en dan ging hij, met den open brevier in de hand, zijn vertrek opzoeken. Daar gekomen, liet hij zijn gloeiend hoofd in zijne handen zakken en bleef eenen langen tijd roerloos; doch in diepe gepeinzen verzonken. Eindelijk hergreep hij weêr zijn getijdenboek en hervatte nu luid zijne gebeden, terwijl hij in de kamer op en neer wandelde. Een half uur later kwam hij het huisgezin beneden terug vinden en zijn gelaat, zoowel als zijn hart, was thans kalm en bedaard.

Louise was intusschen naar heure woon teruggekeerd.

Bij het avondeten deed Prosper moeite, om vroolijk en blijgeestig te schijnen. Gedurende eenige stonden zelfs was zijne vroolijkheid natuurlijk; doch weldra voelde hij de onrust terug in zijnen boezem dringen en zich van zijnen geest meester maken.

De jongeling bracht eenen onrustigen nacht door en toen hij, des anderdaags, Antwerpen verliet, scheen het hem, dat hij nooit nog met meer droefheid vaarwel aan zijn huisgezin gezegd had. Er bleef hem te meer iets op het hart liggen, dat hij zichzelven niet durfde verklaren; doch dat hem juist daarom te pijnlijker viel. Het was bijna hetzelfde gevoel als dat van iemand, die gewaar wordt, dat hem nog iets van belang, doch wat hij zich niet kan herinneren, te verrichten blijft; en die onrust, die gewoonlijk slechts tijdelijk is, bleef bij Prosper voortduren.