Volledige werken. Deel 1

[p. 131]

VI.
David aan Laurens.

Brussel, 15 October 1843.

Ik wil het u niet ontveinzen: uw laatste brief heeft mij geene aangename gewaarwordingen toegevoerd. Ten eerste, gij hebt mij de smarten in het geheugen geroepen, waarmede gij, in ruime mate, tijdens uwe eerste jonkheid, zijt bedeeld geweest en die ik ten volle begrepen heb, welke moeite gij ook aanwenden mocht, om uw lijden voor ieders oogen verborgen te houden. Ik heb immer uwe ingetogenheid geëerbiedigd, ziende, dat gij kracht genoeg bezaat, om uw lot te dragen, en overtuigd, dat al de troostende woorden, die ik zou hebben kunnen zeggen, toch onbestand tegen uwe smart zouden geweest zijn. Hadde ik echter kunnen voorzien, dat het ongeluk een zoo nadeelig uitwerksel op uwen geest, op uw hart zou gemaakt hebben, ik hadde middelen beproefd, om eene andere wending aan uwe droefheid te geven en ze meer alledaagsch te maken. Want, weet het wel, Laurens, wat gij macht van karakter zult noemen, dat staat, in dees geval, bij mij op eenen zeer lagen prijs en die koude onverschilligheid, welke gij u hebt aangeschaft, aanzie ik als een voortdurend ongeluk. - Ik geef het u toe, dat de menschen dwaas zijn; doch ik zal er bijvoegen, dat gij geene uitzondering aan den regel maakt en dat gij slechts gewonnen hebt de eene dwaasheid voor de andere te verwisselen. - En nu zal ik u vragen, of gij er wel voordeel bij vindt. - Ik geloof, neen. - Gij zijt een positieve geest, ik ook; maar ik ben het op eene andere wijze. Ik, voor mij, zie slechts de gevolgen, en, vaststellende, dat wie zich gelukkig gelooft, gelukkig is, vind ik, dat gij, door uwe verbeelding te dooden, ook uw leven ontluisterd en gedood hebt. - Kind zijnde, Verheugen wij ons in het spei; man geworden, Verheugen wij er ons nog in, en niets is veranderd dan de voorwerpen, waarmede wij speien. Maar wat gee ft het er aan, indien wij het hart maar van vreugde voelen poppelen, indien onze verbeelding ons maar dingen voorbrengt, die, hoe droomachtig zij ook mogen wezen, ons toch een zacht genot in de ziel storten! Het geluk kan eene begoocheling zijn, een zinsbedrog, het geeft er niets aan: genoeg dat het ons aangename gewaarwordingen toevoert en ons doet gevoelen, dat wij leven.

[p. 132]

En dan, die tint van koude stoffelijkheid, welke gij over alles werpt. Ik ook, ik ben stoffelijk, en ik geloof, dat een geneeskundige, indien bij geen domkop is, moeilijk andere gevoelens kan aankleven; doch mijne stoffelijkheid, mijn materialismus verschilt hemelsbreed van het uwe. - Mijn stelsel kan in twee woorden gezegd worden, twee woorden, die elkaar schijnen uit te sluiten, die tegeneen schijnen te vloeken en nogtans een juist gedacht van de zaak geven. Mijn stelsel is een spiritualistisch materialismus. Ik geloof slechts aan wat ik zie en voel; doch ik zie en voel op twee verschillende wijzen. Ik geloof dus, ten eerste, aan eene stoffelijke, werkelijke natuur, die onder mijne zintuigen valt en er door gewaardeerd wordt, en ten tweede aan eene voor onze grove zintuigen onvatbare natuur, waarvan wij slechts -een voorgevoel kunnen hebben; doch die zoo werkelijk als de eerste bestaat en er slechts hierin van verschilt, dat zij boven ons gewoon bereik k limt. Het is juist dit laatste deel, datmen mataphysiek of spiritualistisch kan noemen, dat voor -anderen van het stoffelijk wezen afgescheiden is; doch voor mij slechts eene meer volmaakte stof is; iets dat wij kunnen gevoelen, gewaar worden; maar niet ontleden, niet verklaren.

Met dit stelsel, gij zult het licht begrijpen, moet ik geen zielsgenot derven; de vreugden van het geestelijke zijn voor mij toegankbaar, en ik blijf van alle dwaze droomerij bevrijd. Ik begrijp niet, wie toch de menschen dien algemeenen haat voor het stoffelijke heeft willen inblazen; waarom men immer de Godheid van het stoffelijke heeft willen afzonderen en in het onbegrijpbare heeft willen dompelen? - Mijn geest heeft er niets tegen, om zich eene Godheid voor te stellen, die slechts de volmaking van het stof zou wezen....

Doch ik wil mij niet dieper in die beschouwingen storten. Het is een gansch stelsel, dat, om klaar en voor allen verstaanbaar te zijn, in al zijne deelen zou moeten uitgewerkt worden. Indien mij de tijd niet ontbreekt, indien mijne praktijk wat vermindert, instede van dagelijks aan te groeien, wil ik het wel eens openbaar maken en de zaak ex professo behandelen; want ik heb er lang genoeg over nagedacht, en indien ik er hier zoo ter loops van spreek, is het enkel om u te doen voelen, mijn goede vriend Laurens, hoe oneindig ver twee materialisten, zooals men ons beiden mag noemen, van gevoelen kunnen verschillen, en hoe de eene honig uit de bloem kan zuigen, waar de andere slechts vergift zal uit trekken.

[p. 133]

Wat nu uwe liefde betreft, die nog geene liefde is, daarover zou ik u bekijven, vriend Laurens, indien ik aan al dit scepticismus geloofde, welk gij blootlegt, en indien ik niet wist, dat gij eene rechtschapene inborst bezit, die u immer zal beletten eene daad te verrichten, welke niet grootsch en edel zou wezen. Ik weet wel, dat gij den spot nooit te verre zult drij ven en een edel hart niet zoudt willen pijnigen. - In alle geval moet ik u eene waarschuwing geven.

Zoo gij uw eigen hart vrij en onafhankelijk wilt houden, mistrouw u dan van die zekere ledigheid, welke gij. er in gewaar wordt, en tracht, op de eene of andere wijze, die leemte aan te vullen. Zooniet, sluipt er de liefde nog eens in en zie dan ze er uit te krijgen. Ik zou hier wel willen zeggen, dat gij nog nooit de liefde gekend of gesmaakt hebt; doch ik herinner mij, dat gij zegt, aan de echte liefde niet te gelooven en ze als de grootste van al de menschelijke dwaasheden aanziet. Ik wilde u wel eens door die zotheid overvallen zien, vriend Laurens; ik zou daarbij een dubbel genoegen smaken: ten eerste met uw wijsgeerig stelsel daardoor in duigen te zien vallen, en ten tweede, omdat ik mijverzekerd houd, dat gij daarbij gelukkig zoudt worden, en de wereld, die u thans zoo zwart schijnt tegen te grimmen, nog eens, met eene rozenkleur omhangen, u zoudt zien toelachen, en hare frissche armen naar u uitreiken, om u op. haren jeugdigen boezem te drukken.

En nu, mijn brave Laurens, neem het uwen vriend niet kwalijk af, indien hij u zoo wat ruw over den hekel gehaald heeft en u, zoo maar bot weg en zonder omwegen, zijn gedacht zegt en zijn oordeel durft strijken. Gij weet genoeg, dat zulks aan het hart niets vepandert en dat hij u als eenen broeder lief heeft. En aan onze vriendschap gelooft gij toch nog, niet waar?....

david.