Volledige werken. Deel 1

[p. 52]

XII.

Het was op eenen zondag namiddag. De vespers waren geëindigd, en Anna's vader trad uit de dorpkerk. De ouderling scheen weemoedig en stapte traagzaam voort. Hij had zijn hart voor den Allerhoogste uitgestort; hij had zijn lijden te kennen gegeven aan Hem, dien men ons als den vader der bedrukten voorstelt; hij had Gode zijnen nood geklaagd en zoo vurig gesmeekt medelijden te hebben, zijne arme dochter te laten genezen, en hem toch dien laatsten schat, dit meisje, dat door hare deugden zijn vaderhart fier maakte, en door hare zachtheid hem zijne afgestorvene gade deed gedenken, niet te willen ontrooven. Dit gebed had het hart des grijsaards goed gedaan, en hij voelde hierdoor zijne ziel, zooniet opgeruimd, ten minste bevredigd. Hij was eenige stappen uit het dorp verwijderd, toen een pachter, die in dezelfde richting wandelde, de hand zacht op zijnen schouder plaatste en hem aansprak:

‘Goeden dag, Pieter, hoe gaat het?’

De ouderling bezag den aanspreker en antwoordde:

‘God zij geloofd, pachter Neel, het kon erger zijn.’

‘Dit is mij wel, Pieter, en hoe gaat het met Anna?’

[p. 53]

De ouderling voelde zich de tranen in de oogen komen:

‘Dit kon beter zijn; ik vrees, dat ik het meisje nog zal verliezen. Zij wordt van dag tot dag kranker.’

‘Zoo, zoo,’ sprak Neel met eenen plompen grimlach, ‘zoo, zoo; maar zij is toch zoo ziekelijk niet, of zij heeft nog liefdegrillen in het hoofd.’

Pieter scheen dit gezegde niet wel te verstaan; hij bezag zijnen medespreker met eenen blik, waar tenzelfden tijd nieuwsgierigheid, verontwaardiging en gevoel van hoon in geprent stonden. De pachter scheen dien blik eenigszins te begrijpen, want hij ging op eenen voorzichtigeren toon voort:

‘Gij weet, Pieter, dat wij altijd vrienden geweest zijn, niet waar?..

‘En verder?’ vroeg de ouderling.

‘Welnu, het is door die oude vriendschap, dat ik mij genoodzaakt vind, u iets te verklaren, dat mij reeds lang op het harte ligt, en u tegen het kwaad te waarschuwen.’

‘Spreek duidelijker,’ onderbrak de ouderling met ongeduld, ‘ik versta u niet.’

‘Wel dan zijt gij deerlijk verblind,’ antwoordde Neel, ‘en ik beklaag u!... Welhoe! gij ziet niet dat dit jong heertje, dat den ganschen dag in uw huis doorbrengt, op uwe dochter verliefd is, en dat hij het meisken wil ongelukkig maken; want, ik vraag het u, wat anders toch hebt gij van eenen steedschen springer te verwachten?..’

Pieter voelde zich het bloed naar het hoofd klimmen, en hij had de grootste moeite, om zijne verontwaardiging tegen te houden:

‘Neel,’ sprak hij, zich zooveel mogelijk bedwingende, ‘gij zijt een kwaadspreker; gij bekladt de eer eens jongelings, dien gij niet kent;gij lastert mijne dochter, en ontroert mij de ziel met valsche aantijgingen... Ja, gij durft de goede faam van Anna aanranden!...’

‘O, ik ben het niet, die de eer uwer dochter zal te na spreken,’antwoordde Neel, half door de statige woorden des ouderlings ontzet; ‘doch ik heb u willen verwittigen: het dorp is er vol van, en men spreekt schande over u. Zoo gij mijne verwittiging kwalijk opneemt, is het mijne schuld niet: als oude vriend, heb ik mijnen plicht willen doen.’

‘Als oude vriend!’ herhaalde Pieter met een' treurigen grimlach, ‘als oude vriend! Gij zegt wel; het is de eerste proeve, die ik van uwe vriendschap ontvang, en ik verzoek u, zoo gij mij geene andere

[p. 54]

bewijzen uwer toegenegenheid kunt geven, zoodanige, die mij het hart verscheuren, dan ook maar te vergeten...’

Hierop het Pieter den pachter staan en vervorderde zijnen weg. Neel mompelde nog eenige voor den ouderling onverstaanbare woorden en trok insgelijks henen.

Wanneer Pieter zich alleen bevond, dacht hij over het nieuws na, welk men hem daar zoo onbewimpeld, zoo onbarmhartig, zoo plomp had medegedeeld. Hij bekloeg zich weldra, de brave ouderling, over het barsche antwoord, dat hij gegeven had, doch de woede had hem vervoerd en zijne bezadigdheid had hem, bij zoo lage aantijgingen, verlaten. ‘En toch,’ dacht hij nu, ‘wie weet?... Het is niet onmogelijk... Maar, neen... Walter is een deugdzaam jongeling; ik heb te wel zijn hart leeren kennen, om hem van eenige lage daad te durven verdenken... En, zoo genomen er liefde tusschen hem en mijne dochter bestonde, welnu, dit ware toch geene euveldaad. Ongelukkig, ja, zou het zijn; want... God! God!... Ik wil die zaak onderzoeken.’

De ouderling scheen, bij dit ontrustend nadenken, als nieuwe krachten in zijnen geest te voelen dalen; hij zette zijnen weg met vuur voort en genaakte weldra zijne huizing. Anna zat met Martha en Walter aan de deur, op de komst des ouderlings te wachten.

‘Walter,’ sprak de grijsaard, ‘mijn vriend, ik moet u iets zeggen: ga met mij binnen.’

Walter gehoorzaamde en volgde den ouderling in huis.

Pieter het zich op eenen stoel nedervallen, deed teeken aan Walter ook te zitten en bleef eenige oogenblikken sprakeloos rusten. Eindelijk, zijne blikken in die van Walter sturende, en hem de hand grijpende, sprak hij:

‘Walter, gij weet, dat ik u bemin als een' waren vriend, dat ik u hoogacht. Toon, dat ik mij in mijne toegenegenheid niet heb misgrepen en antwoord onbewimpeld op hetgeen ik u ga vragen: ‘Bemint gij mijne dochter?...’

De jongeling verbaasde niet en antwoordde:

‘Ja, vriend, ik bemin haar, en zij bemint mij... Ik durf u dit opentlijk bekennen, en zoo gij mij die vraag niet gesteld haddet, zou ik u, vandaag zelfs, de belijdenis onzer liefde gedaan hebben: ik was daaromtrent met Anna overeengekomen...’

Die stoute spraak scheen den ouderling te verstommen; zijne hand het die van Walter los, en zijn hoofd zakte op zijne borst: hij

[p. 55]

bleef eenige oogenblikken zonder spreken; eindelijk zuchtte hij: ‘En zij bemint u, zegt gij!... God! zijn er dan nog geene ongelukken genoeg op mijn hoofd neergevallen! Waartoe zal die liefde mijne arme dochter leiden!... o Walter, indien gij een man van eer zijt, beloof mij dan, Anna te vluchten en u te verwijderen? Ik smeek u!’

‘Wat zegt gij, mijn brave Pieter,’ riep Walter, ‘wat zegt gij! Gij kent mij dan niet, wat vreest gij?’

‘Ik voorzie u beider ongeluk,’ was het antwoord. ‘Anna, is een arm meisje; gij, ik geloof het, zijt oprecht in uwe liefde; doch die liefde is mogelijk op geene vaste gronden gevestigd, en eens zal de blinddoek u van de oogen vallen, en dan is Anna zeker, en gij denkelijk ook, ongelukkig.’

‘Pieter,’ sprak Walter met statigheid, ‘mijne liefde is geen losse gril, die mij het hoofd verward heeft; mijne drift is op onvergankelijkheid gevestigd, op de deugd, op de goede gevoelens, op het hart van Anna! Zij zal mijne bruid worden, zoo gij mij harer waardig acht, en ik zweer voor God, u en haar gelukkig te maken.’

De ouderling bleef in gepeinzen verzonken. Een strijd, een hevige strijd ging in zijne ziel om, en het menschelijk opzicht scheen met zijne liefde voor Anna en zijne vriendschap voor Walter te kampen. Eindelijk richtte hij het hoofd weder op, en met geestdrift de handen van Walter grypende, sprak hij,: ‘Welnu, mijn vriend, ik geloof u; want anders zou ik aan de deugd moeten twijfelen, en mijne rampen hebben mij, God dank, dit geloof nog niet benomen.’

Walter viel in de armen des ouderlings: ‘o Mijn vriend,’ riep hij, ‘of liever mijn vader; ja, gedoog, dat ik u dien naam geve, ik dank u. Gij schenkt mij het leven! O, laat toe, dat ik Anna van ons geluk verzekere!’

‘Dat niet, Walter,’ sprak de ouderling, hem tegenhoudende;‘Anna is krank, zeer krank, mijn vriend, en uwe ziel is op dit oogenblik niet bezadigd genoeg, om haar dit aan te kondigen. Zij zou te zeer ontstellen, spaar hare zwakheid toch!...’

‘Ik zal u gehoorzamen,’ sprak Walter; ‘doch zij zal licht op mijn gelaat lezen, wat geluk ons overkomen is...’

Eenige oogenblikken later, traden Anna en Martha binnen. De vader bezag zijne dochter; doch sprak geen woord. - ‘Arm kind,’ dacht hij, ‘o dat het geluk u nog een weinig op uwe laatste levensdagen verzelle; neen, ik wil het u niet benemen. De kwaadsprekendheid zal er

[p. 56]

mij om vervolgen, mijnen eerlijken naam besmetten; welnu, ik heb liever dit alles te verdragen, dan u eene enkele gelukstraal te ontnemen. Dat zij gerust, die rijke pachters, die edelmoedige vrienden, schande over ons spreken; dat zij gerust, des avonds in de herberg, onze namen tusschen hunne slemperijen bespotten en onze zuivere faam bekladden; dit raakt ons niet: ons geweten is onbevlekt, en het geluk mijner dochter is mij meer waard dan het menschelijk opzicht, dan de schande, welke lage en schijnheilige zielen op ons kunnen werpen... O, nu eerst weet ik ten volle welke vrienden ik had! Die Neel, welken ik gedurende mijnen tijd van voorspoed zooveel goed gedaan heb, en op wiens erkentenis ik had durven rekenen!... Ja, die heeft er mij daar een schoon bewijs van gegeven. Verzachting in mijnen nood kan hij niet toebrengen; neen, daar denkt hij niet aan: zijne vriendschap vordert dit niet; maar om mij het hart te komen verbrijzelen, daar is hij voor bekwaam, dit zijn de proeven, welke hij van zijne vriendschap kan geven! verachtelijke vrienden, die slechts daar zijn, wanneer er ons treurige, hartverscheurende en hoonende dingen te zeggen zijn...’

Bekennen wij, lieve lezer, dat de ouderling, in deze omstandigheid, wel eenigszins te verre door zijne verontwaardiging vervoerd was, en dat hem zijne gewoonlijke toegevendheid een oogenblik verlaten had. Dan, wie is vrij van gebreken en altijd meester van zijne gewaarwordingen?... Pachter Neel had, wel is waar, zijne vermaning wat al te hoonend voorgedragen; doch hij oordeelde op het uitwendig, zooals de meeste menschen; hij kende de brave inzichten van Walter niet; hij wist niet, welke zuivere gevoelens, welke eerbaarheid in Anna's hart woonden, en zijne oordeelveiling was door die onwetendheid vervalscht. lets nogtans, waardoor Neel zich hoog plichtig maakte, waren de onbeschaamde samenspraken, welke hij niet ophield, sedert dien dag, over Pieter en zijne dochter te houden. Hij wilde zich hierdoor wreken, de lafaard. Dit was oorzaak, dat eenige dagen later, de kwaadsprekendheid het gansche dorp door verspreid was. Wij zullen het verhaal hiervan aan onze lezers sparen. Zij zullen zich licht kunnen verbeelden, wat al beschimpingen de ongelukkige grijsaard en de arme Anna te onderstaan hadden. Wat Walter betreft, hij werd met den vinger nagewezen. De jongeling echter, door de liefde van Anna gesterkt, verachtte die lage en laffe bespottingen.