Portretten van flaminganten

[p. 7]

II.
Het Arrivistje.

Zijn vader was een eenvoudigen beenhouwer uit een provincie-stadje, ergens in 't zoete Waasland, maar Hij, hij had een mooien zwart gekrulden vierkanten baard, gelijk de Assyrische koningen die wij aantreffen in de tempelen van Baal-Phegor of van Teglath-Phal-Assar.

Ja, he, en als ge dan maar de zoon van 'nen beenhouwer zijt...?

Juist gelijk ‘le patriote flamingant’ was hij in zijn jeugd een overtuigd Vlaamschgezinde geweest; ja, een radikaal flamingant bijna, ofschoon niet heelemaal zoo radikaal als ‘le patriote’, want hij is veel slimmer, veel minder eerlijk openhartig, en verstaat dus ook veel beter de kunst om tusschen twee waterkens een koers te volgen die hem zoo ver mogelijk brengen moet.

En dan, een beetje radikalisme, vooral gedurende den tijd van de onbezonnen jeugd, dat misstaat iemand niet, vooral als hij later maar genoeg franskiljonsch water bij zijn flamingantischen wijn wil mengen.

Zoo had hij het, ofschoon jong van jaren, reeds betrekkelijk ver gebracht: docent aan de hoogeschool, briefwisselend lid van de academie, voorzitter van dit en dat.

Ge zult moeten bekennen dat, voor iemand die geen ander talent dan dat van het intrigeeren bezit, er reeds een heele weg van uit 's vaders beenhouwerswinkel was afgelegd.

We zien reeds dat er hem een schitterende toekomst voorbehouden is.

- Et puis, ce n'est pas un flamingant borné. C'est un homme qui entend raison. On peut discuter avec lui.

Van zijn plooibaarheid zou de oorlog eerst de volle maat laten meten; van zijn redelijkheid zouden de franskiljons zich ten overvloede overtuigen.

't Duurde een beetje eer de man poolshoogte gevonden had.

[p. 8]

Zoo in tijd van oorlog heeft men goed zijn natten vinger omhoog te steken, daar gieren zoo veel stormen uit de vier hoeken van den gezichtseinder dat men nooit met zekerheid zeggen kan waaraan men zich houden moet.

Maar wel begreep hij dat er in zoo'n tijden veel meer te verdienen is met de pen dan wel met het zwaard. Daarom begon hij dadelijk, in al de bladen en tijdschriften die zijn kopij maar opnemen wilden, een karrevracht artikelen neer te pennen waarin er, met veel omhaal van woorden en gewichtig doende zinnen, ten slotte heelemaal niets wordt verteld.

Wie niets zegt, kompromitteert zich niet. Als men dan zijn onklare gedachten in den onklaren nevel van wat pedante geleerdheid hult, blijven er nog genoeg kansjes over om later zijn huikje wat beter naar den wind te hangen.

Zoo ging hij dan ook aan het orakelen over ‘het gewicht van het oogenblik’, het bewustzijn van den plicht, het verantwoordelijkheidsgevoel van de leiders, en veel schoon vijven en zessen meer, waar een mensch die zijn buik rechtuit wil spreken niet erg mee gediend kan zijn.

Daar de man, met den baard gelijk de Assyrische koningen, natuurlijk nog al een goede meening van het eigen persoontje koesterde, en zich dus geroepen waande als leider op te treden, schreef hij artikelen vol mooi ronkende volzinnen gelijk de volgende:

‘Wie in deze tijden zich mocht geroepen achten om als leider op te treden van het Vlaamsche volk, moet naspeuren of hij een helder inzicht heeft in de gebeurtenissen, een zuiver gevoel van zijn plicht, een duidelijk begrip van de deugden, die bij elken leider zullen vereischt worden...’

‘Hooge deugden worden in dezen tijd vereischt van alwie leiden wil.’

‘Het ontzag van een leider wordt niet geboren uit het schuim dat uit de huidige branding kan opstijgen.’

‘Om het recht te hebben in deze benarde maar groote tijden aan het Vlaamsch gedeelte van het Belgische volk den weg te wijzen, moet men waardig zijn om te spreken, waardig

[p. 9]

door zijn persoonlijkheid en karakter, door zijn verleden en zijn heden, door zijn wil en zijn inzichten.’

Ge ziet dat de woorden leider en wegwijzer en waardigheid, al een heelen rol in zijn gedachtengang spelen.

En hoeveel voorzichtigheid schuilt er in die enkele regelen niet: ‘het Vlaamsch gedeelte van het Belgisch volk...’

Snapt ge niet waar dat heen moet?

Gij en ik zoudt zeggen: de Vlamingen, of het Vlaamsche volk, he?

Maar dat is niet 't zelfde; daar ligt nog het verschil van de differencie, ziede.

Als hij aldus zijn houding had bepaald, kwam ook het oogenblik om al die schoone woorden in praktijk om te zetten en, als leider voor de pinnen te komen.

De Vlamingen hadden er toen juist genoeg van gekregen om gekoejeneerd te worden en, ook ondanks den oorlogstijd, begonnen zij op hunnen poot te spelen, zoodat men dit, aan hoogerhand, wel wat lastig vond en het maar beter achtte daar een stokje voor te steken.

Daarvoor was het, zoo dachten die heeren ten minste, eenvoudig noodig een Vlaamsch leider te vinden die de flaminganten wou aanraden zich koest te houden of, nog beter, hun vaandel in den zak te steken en hun kazakske maar heelemaal om te keeren.

Toen vervaardigde ons arrivistje een werk, een heele brochuur, die zich aanstonds in een bijval mocht verheugen gelijk geen zijner vroegere geestesprodukten er ooit een had gekend.

Op een, twee, drie werd het boekje gedrukt; de uitgaven volgden op elkander; de exemplaren vermenigvuldigden zich op een wijze die ik bijna mirakuleus zou heeten. Hoeveel afdrukken er van getrokken werden weet ik niet, maar toch zeker genoeg om er al de naar waarheid hongerende flaminganten mee te spijzigen.

Zelf werd er mij gratis pro deo, een exemplaar van toegezonden, properkens gedrukt en op schoon papier; een half dozijn van mijn kameraden waren evenzoo in bezit van een boeksken, zonder dat het hun een rooden duit had gekost.

[p. 10]

Maar o! wonder! wat voor het proza van een Vlaming niet dikwijls voorvalt, dit geschriftje vond het meeste bijval bij allen die de Vlaamsche Beweging tot dan toe het hardnekkigst hadden bekampt: Belgicisten, franskiljons, officieele en officieuse propaganda-bureelen en komiteiten, alles wat maar even met een gulden halsband aan de ruif der staatstoelagen was vastgekoppeld.

Wat stond er dan toch wel in die wondere brochuur?

Ne mensch moest het ding drie, vier maal lezen eer hij juist wist welken draad er aan vast te knoopen, dan kwam het ongeveer op het volgende neer:

De Vlaamsche Beweging is nu op een keerpunt gekomen. 't Moet maar uit zijn met den taalstrijd. 't Is de regeering niet die de schuld heeft aan den ellendigen toestand van de Vlamingen; 't zijn de Vlamingen zelve, want een volk heeft de regeering die het verdient.

Zoo als men ziet, een paar schijn-waarheden, die een paar leugens lijk koeien trachten te verbergen. Maar ik kan me begrijpen dat een Vlaamsch leider, die verklaart dat de regeering geen schuld heeft aan Vlaanderen's nood, in diezelfde regeeringskringen bijzonder graag wordt gezien.

Als dat proza veel bijval vond bij de franskiljons, bij de Vlamingen ging de vlieger niet op: daar sprak men van rond den pot draaierij, van zwemkoers tusschen twee waterkens, van mossel noch visch-flamingant, van politiek van den natten vinger, en gemeene kazakkenkeerderij.

't Ging met ons arrivistje, gelijk met den ‘flamingant patriote’: z'n oude vrienden lieten hem links liggen; hij vond nog alleen aftrek in het kamp, waarnaar hij over geloopen was.

Juist lijk den flamingant patriote ging hij voort op den ingeslagen weg en verloochende zijn vroegere vrienden. Hij viel ze niet aan gelijk deze met karrevrachten scheldwoorden en luid geschreeuw.

Neen; dat lag niet in zijn aard; hij ging anders te werk, met venijnige beschuldigingen, loensche verdachtmakingen en dergelijke wapens die meer in zijn bereik lagen.

Als men zoo voor de regeering werkt, spreekt het van zelf

[p. 11]

dat men ook navenant beloond moet worden. Van docent is hij tot gewoon hoogleeraar geworden; hij heeft er zelfs nog een paar nieuwe leergangen en dito opslag bijgekregen; van briefwisselend akademie-lid, is hij ook tot werkelijk lid bevorderd.

Op zijn mooie breede borst, prijken zeker al een half dozijn ‘eere-metalen’ en andere madollekens, die zeker niet aan den IJzer werden verdiend.

Als hij dan, met zelfgenoegzamen blik, naar zijn eigen beeld in den spiegel staart - den mooien zwarten Assyrischen baard boven al dat klatergoud - denkt hij zeker aan de woorden waarmee hij zijn belangrijke studie over de Vlaamsche Beweging begon.

‘De schrijver oordeelde het noodig dat een gezaghebbende stem zich zou verheffen om de openbare meening te leiden. Gehoorzamende aan de stem van zijn geweten en van zijn verleden heeft hij deze bladzijden geschreven.’

Zie, dat is braaf van u, jongen.

Ik zou daar maar één woord op willen zeggen:

Gij meent dus dat ge ‘de man van gezag zijt die het aan zijn geweten en aan zijn verleden verplicht is de leiding der openbare meening op zich te nemen?’

't Is wel plezant als ne mensch zooveel schoons en goeds van z'n eigen zelve denkt.

Maar...

Ge meent dus dat gij veel gezag bezit?

- Ah wel! ik niet.