Het tweede gezicht (onder pseudoniem Mani Sapotille)

[p. 80]

Schimmen

Al direct op de vliegtuigtrap was het Mirjam opgevallen hoe warm en vochtig het was in Suriname. Zij had niet gedacht dat zij in vijf jaar tijd zoiets geheel vergeten zou zijn. Toch had zij zich meteen op haar gemak gevoeld. Niet zoals vijf jaar geleden op Schiphol toen de lage, loden wolken heel goed gepast hadden bij haar stemming die veel minder vrolijk was geweest dan ze zich bij haar vertrek van Zanderij voorgesteld had.

De zoevende Datsun van haar oom bracht haar snel naar de stad, waar ze het veer zouden nemen om over te steken naar Meerzorg en dan naar Sorgvliet te rijden.

‘Voel je je weer een beetje thuis?’, vroeg haar neef Steve die naast haar zat op de achterbank.

‘Gek, ja, ik voel me thuis’, antwoordde ze, terwijl ze met een rietje in haar bekertje schaafijs prikte.

‘Je moet terugkomen’, lachte hij. ‘Een Surinaamse hoort hier thuis.’

‘Ik weet het niet. Het is wel leuk om met vakantie te komen, hoor. Maar altijd hier wonen, nee, ik denk niet dat ik nog kan wennen.’

‘Ik snap niet hoe je ooit in dat Nieuwegein hebt kunnen wennen’, zei oom Niamat.

‘Ach, nieuwbouwwijken zijn niet alles, maar ze hebben ook hun voordelen, weet je. Geen kakkerlakken, geen kikkertjes die achter je rug in de WC-pot springen, geen kans op snéki's, lekker veel luxe. Trouwens: Holland is sowieso een luxe landje. Platen, kleren, eten, allemaal voor een paar centen. Ze gooien je er echt mee dood. De uitverkooptijd: graaien maar en voor een paar tientjes kom je met volle tassen thuis.’

‘Oké, maar zonder één pommerak of manja’, zei Steve.

[p. 81]

‘Goed, maar hier kun je weer geen druiven krijgen’, verweerde ze zich.

‘O, jawel hoor’, zei oom, ‘een restaurant in de stad verkoopt ze. Voor een dollar per stuk.’ Ze lachten alle drie.

Ciro, de hond van het Surinaamse ras, stond hen al met veel geblaf op te wachten. Een awari schoot weg over de vlonder voor het huis van de Niamats. Dat vond Ciro toch nog wel even belangrijker dan het bezoek en hij schoot er dan ook meteen achteraan. Steve wilde een steen pakken en die naar de buidelrat gooien, maar zijn nichtje hield hem tegen.

‘Niet doen, Steve, het is toch eigenlijk een mooi beest.’

‘Wat je mooi noemt. Je moest eens weten wat voor een schade hij aan kan richten.’

‘Mirjam, schat van me, kom binnen.’ Tante stond haar met gespreide armen op te wachten. Haar tengere figuur in sari en slendang leek niets veranderd in die vijf jaar.

‘Ik heb heerlijke seroendeng katjang voor je klaar staan en een kop saoto zul je zeker ook wel lusten. Eerst eten en doe dan maar je verhaal.’ De saoto smaakte alsof de pan met een reuzenzwaai uit vijf jaar terug in het nu getild was. Zo moest hij zijn. Daar kon die in het Surinaamse restaurantje in Den Haag waar ze ooit geweest was, niet aan tippen. De tevredenheid straalde van haar gezicht als ze keek naar een lepel vol met de glasachtige draden, het heldere kippevlees, de bouillon met fijngesnipperde groenten.

‘Smaakt het, meisje?’

‘Als vanouds’, verzuchtte ze.

De wajangvoorstelling zou om negen uur beginnen. Ze schoven wat met de houten klapstoelen, totdat ze stevig in het gras stonden. Alice Tjokrodimedjo, Mirjams beste schoolvriendin van vroeger, kwam met een blad aandragen waarop bekertjes dawet stonden.

‘Weet je dat ik nog nooit een wajangvoorstelling gezien heb?’, zei Mirjam, ‘ook vroeger niet?’

[p. 82]

‘Ik ook niet vaak’, antwoordde Alice, ‘misschien twee keer. Maar er zijn ook zo weinig voorstellingen. En het lijkt wel of er steeds minder worden gegeven.’ Een paar muzikanten zetten zich achter hun instrumenten, links van het doek. De sterke lamp achter het doek ging aan en de lichtjes die overal hingen, doofden. De gamelan gaf zijn trillingen vrij aan de lichte plek daar voor hen en het donker rondom. De schaduwen van twee puntige figuren verschenen op het doek en het spel begon. Gespannen keek Mirjam toe. Was zij de prinses? Was Nederland de prins geweest die haar verleid had? Of was Nederland de draak die bestreden moest worden? Dan was zij dus de prins. Prins en prinses tegelijkertijd, strijder en geliefde. Zij dacht aan Sita, het meisje uit Sarnami Hai, het boek van Bea Vianen dat ze gelezen had voor ze naar Nederland vertrok. Wat Sita gevoeld had, had ook zij gevoeld: Suriname was te klein, Suriname betekende tradities, knellende banden. En daarom was Sita op het vliegtuig gestapt; zij had er het offer van haar kind voor over. En Mirjam was dezelfde weg gegaan, al had zij dan niet zo'n offer hoeven te brengen.

‘Alles zit in zo'n spel’, fluisterde tante haar in haar oor. ‘Je moet er zelf je leven in leggen, dan gaat het pas leven.’ Ze knikte. Ja, dat was wat ze ook gedaan had bij het boek van Bea Vianen. Maar een vervolg op Sarnami Hai was er nooit gekomen, een boek waarin stond hoe Sita het in Nederland gemaakt had. Of eigenlijk wel: hoe het daar was had zij, Mirjam, zelf aan den lijve ondervonden. Zij was dan wel erg enthousiast aan het vertellen geweest vorige week na haar aankomst op Zanderij, misschien had ze zelfs wel wat uit de hoogte gedaan; maar dat er ook veel was tegengevallen, had ze maar even verzwegen. De kou, het zware eten, de harde concurrentie bij het vinden van een baantje, de beperkingen van de dicht op elkaar staande huizen, ze had er maar niet teveel van gezegd. Echt slecht was het voor haar niet geweest in Nederland. Maar als ze Suriname en Nederland tegen elkaar af moest wegen, dan wist ze het zo precies nog niet. Zo kon je dat spel daar ook opvatten: de twee personen, Suriname en

[p. 83]

[p. 85]

Nederland, en zij als draak er tussenin, vuur spuwend naar wie zij het dichtste bij kwam. Tante had gelijk: je kon er veel kanten mee op, met zo'n wajangspel. Misschien zag ze er wel meer in dan ze er eigenlijk in mocht zien, maar dat zou haar een zorg zijn. Je fantasie was aan geen enkele grens gebonden, gelukkig maar. Ja, als je alles goed naging, dan was het misschien toch niet eens zo gek om voorgoed naar Suriname terug te keren. Ze had haar administratieve opleiding gehad bij het Instituut Schoevers, had enkele jaren ervaring en zou hier gemakkelijk aan de slag kunnen. Eigenlijk ging het erom de beslissende stap te zetten, zoals die prins daar met zijn lans het goede moment afwachtte om de draak te doorsteken. Het volgende moment was ze weer de prinses: wie zou de prins zijn die hier op me wacht? Kandidaten genoeg. En ze mocht er heus wel zijn, ze had de jongens in de stad wel zien kijken. Dat was dan weer het voordeel van de Nederlandse kou geweest: de lange broeken die ze daar altijd droeg, hadden haar mooie benen goed bewaard al die tijd. Ze grinnikte in zichzelf om die gedachte. En wat haar nu opeens opviel: dat ze al die vijf jaar onbewust maar aan één mogelijkheid gedacht had: degene met wie ze de rest van haar leven zou willen delen, zou ze in Suriname zoeken.

‘Wat zit je te grinniken?’, vroeg Alice.

‘Binnenpretje’, zei Mirjam.

‘Hoe heet hij?’

‘Ach, draak, hou je mond dicht.’

‘Ja, prinses.’ En ze proestten het allebei uit. Tante liet ze maar begaan.

‘Hoe is Suriname?’, vroeg Alice.

‘Pitjil waarvoor je alles bij de ma-e aan het karretje koopt. Vlinders die je niet kunt fotograferen. De siksie-oeroe om half zeven’, antwoordde Mirjam.

‘Beter dan Nederland?’, vroeg Alice weer.

‘Áls ze daar een siksie-oeroe hadden en die begon pas om half zeven, dan kreeg-ie zijn uitkering niet meer.’ Ze lachten zachtjes.

[p. 86]

‘En de jongens, hoe zijn die daar?’

‘Lief, maar ze stinken naar zweet en gebruikte handdoeken.’

‘Hoe vind je ze hier?’

‘Lief, maar ze stinken naar Kirpalani's.’ Weer proestten ze het uit.

‘Je gaat niet terugkomen?’

‘Wat zeg je?’

‘Je gaat niet terugkomen, vroeg ik.’

‘Nee, terugkomen ga ik niet. Ik blijf hier.’