De knuppel in het doksenhok

Een proces dat niet doorging

Enkele keren heb ik geschreven over boeken die niet zo direct met literatuur te maken hadden en twee keer daarvan zullen me nog lang blijven heugen.

Op 1 november 1986 schreef ik een stukje van nauwelijks één kolom lengte in De Ware Tijd onder de kop ‘Hoe H. Heyde de poten onder onze stoel vandaan zaagt.’ Ik reageerde daarin op het boek Surinaamse Vissen van Heinrich Heyde. Twee uitermate positieve recensies had het boek al gekregen, maar daarin stond niets over de honderden taalfouten, de rommelige presentatie en het belabberde drukwerk. Ik beklaagde me erover dat goed onderwijs niets uithaalt, als zo wijd verspreide boeken als dat van

[p. 26]

Heyde niet meewerken om dat uit te dragen wat het onderwijs wil doen.

Mijn stukje verscheen op zaterdag, op woensdag daaropvolgend deelde de hoofdredakteur van De Ware Tijd, Leo Morpurgo, mij mee dat Heyde en drukkerij Westfort van zins waren een proces tegen mij aan te spannen wegens door mij toegebrachte schade aan de verkoop van het boek en de naam van de drukkerij. Laat maar komen, dacht ik, zelfs een bijziende koe kan zien wat ik geconstateerd heb en die beschuldiging is nooit hard te maken. Ik herinnerde mij hoe ik jaren geleden op een morgen een nummer in de bus kreeg van het tijdschrift Tirade waarin schrijver Jeroen Brouwers op sublieme wijze de vloer aanveegde met een boekje van Dirk Ayelt Kooiman en hoe ik direct na het lezen van dat stuk naar de boekhandel rende om dat ellendige boekje zelf te kunnen lezen. Negatieve reclame is altijd nog beter dan geen reclame.

Heyde en zijn drukker moeten het vissenproces ook niet zo hebben zien zitten, want ik hoorde er niets meer van. Maar er werd ander geschut in stelling gebracht. Veertien dagen later verscheen een stuk in De West van de een of andere Meester wiens naam me nu niet te binnen wil schieten. Het stuk bestond uit twee delen, het eerste was een scheldtirade gericht tegen mijn persoon, het tweede ging over aquariumvissen. Samen besloegen die delen bijna twee volle pagina's: zoveel ruimte was er nodig om recht te praten wat krom was. Natuurlijk de bekende dommepraat: omdat ik in het boek veel taalfouten zag, beoordeelde ik het boek alsof het literatuur was. Als een echte Don Quichot pleitte de Meester voor iets wat ik nog niet met één woord bestreden had: de enorme kennis der natuur van Heyde. De ondertekening luidde ‘Adviseur Hengelsport Vereniging “Swampu Prisiri”’ en ik vreesde dat er bij die vereniging met een zo weinig kritische adviseur als de

[p. 27]

Meester veel gepraat en weinig gevangen werd. Ik schreef dat ook in een ingezonden brief aan De West, maar die werd niet geplaatst: de Meester kon pagina's lang zoveel schelden als hij wilde, mijn reactie was ‘beledigend’. Toen ik de heer Hofwijk van De West vroeg, waarom hij de Meester met zijn stuk niet, zoals het journalistieke fatsoen het wil, naar De Ware Tijd had gestuurd, naar de krant dus waarin mijn stukje was verschenen, werd de oude rot van de Surinaamse journalistiek bijzonder boos en misschien is hij dat nog tot op de dag van vandaag.