Een geschiedenis van de Surinaamse literatuur. Deel 2.

De orale literatuur

5. Spreekwoorden en raadsels

Maslā, spreekwoorden, hebben binnen de hindostaanse cultuur altijd een belangrijke plaats ingenomen, al lijkt het erop dat de bekendheid ervan bij de jongere generatie afneemt. Onderzoek ernaar is nog niet verricht. De meeste maslā gaan terug op de Indiase literatuur en de Indiase talen, en veel ervan refereren aan namen en begrippen uit de religieus-mythologische wereld. In het proces van Surinamisering ondergingen ze een vertaling naar het Sarnami, maar naar het schijnt vrij zelden een inhoudelijke transformatie naar de Surinaamse situatie. Dat ze frequent in orale vertellingen opduiken, is duidelijk, maar of ze ook doorwerken in de geschreven literatuur, moet nog worden onderzocht. Zoals met de spreekwoorden van alle culturen komen er evenveel maslā voor van een verheven moraal, als van een meer alledaagse moraliteit. Van die laatste is een voorbeeld:

Patohu se nátá áur sáso se bair

in vertaling:

Met de schoondochter sluit je vriendschap, terwijl je de schoonmoeder in vijandschap houdt.⁷²⁹

Populair zijn de bujhaunī of raadsels, waarvoor globaal dezelfde opmerkingen aangaande herkomst en functioneren gelden als voor de spreekwoorden. Ze genieten populariteit onder mensen van alle leeftijden en worden soms fraai verwoord, zoals in dit voorbeeld:

dhúp lage súkhe nahíṉ
aur cháṉh lage kumhláe
he sakhí, ham tose puchbe
pavan lage kyoṉ mar jáe

in de felle zon droogt het niet
maar in de schaduw verwelkt het
o vriendin, ik wil je vragen
waarom gaat het dood in de wind?⁷³⁰

729 Bhāsā, 3 (1986), nr. 4, september, p. 32. Dit en andere raadsels hoorde Jnan Adhin in de jaren '30 op plantage Ornamibo van zijn ouders en de landarbeiders die voor zijn vader werkten (mededeling J.H. Adhin).

730 Bhāsā, 3 (1986), nr. 4, september, p. 36. Antwoord in 4 (1987), april, p. 46.

[p. 305]

Het antwoord heeft alles te maken met de totstandkoming van dit boek: pasiná (zweet).

Bronnen. Grote hindostaanse verzamelingen spreekwoorden zijn nog niet in boekvorm verschenen. Wel hebben de tijdschriften Aisa Samachar (1974-1989), Sarnami (1982-1986) en Bhāsā (1983-1992) met regelmaat spreekwoorden gepubliceerd (Marhé 1979 & 1982, Akkal 1979). Bhāsā kende ook rubrieken voor maslā en bujhaunī.